Architect Karel Lowette
© Bernadette Mergaerts
“Voor een Spaanse villa heb je geen architect nodig”
In zijn meest recent gerealiseerd kantoorproject - het Incubatiecentrum Arsenaal Brussel (ICAB) - ziet architect Karel Lowette zich internationaal beloond voor zijn grondige werkwijze en aanpak. Maar Lowette staat ook voor Brussel, Voka, Brussels Metropolitan en BECI. “Ik ben een geëngageerd Brusselaar”, klinkt het uit zijn mond. In de Brusselse gemeente Sint-Jans-Molenbeek leidt Karel Lowette zijn architectuurbureau. Lowette is in de Belgische hoofdstad stilaan een begrip, een BB’er (Bekende Brusselaar) wiens ‘kop’ regelmatig de Brusselse krant Brussel Deze Week haalt. Niet alleen houdt Lowette zich met architectuur bezig, daarnaast engageert hij zich als voorzitter van een werkgeversorganisatie om de identiteit van Brussel zakelijk en cultureel te versterken. Over de economische culturele troeven van ‘zijn’ stad kan hij wel uren doorgaan. Statement: Brussel ziet hij liever als gewest dan als stad, het liefst met één bestuur. Maar dat is voorlopig toekomstmuziek. Lowette vindt bovendien dat Vlamingen in de hoofdstad ook hun plaats hebben. En hij weet waarover hij het heeft. Zelf is hij inwijkeling uit Tongeren. Met de jaren werd de Limburger smoorverliefd op de Belgische hoofdstad. Zoveel zelfs dat hij als jong ventje er al van droomde om er later een perfect tweetalig architectenkantoor te openen. Wist hij dan al zo lang dat zijn toekomstig
06 DIMENSION
beroep in de sterren stond geschreven? Karel Lowette: “Van mijn vierde jaar wilde ik architect worden. Mijn grootvader zag mij toegewijd spelen met Lego en zei dat ik ervoor in de wieg was weggelegd. Als ik op school formulieren moest invullen over mijn toekomstig beroepskeuze, dan vulde ik steevast architect in. Vandaag ben ik een geëngageerde Brusselaar. Ik geloof in de capaciteiten van deze stad. Door engagement krijg je opportuniteiten. Daar zit dan groei in. Toen ik nog op het kabinet werkte van Charles Picqué volgde ik de verbouwing van de Ancienne Belgique. Daar zijn de contacten ontstaan. Zo’n engagement gaat niet enkel over werven. Ik ben een verdediger van deze cultuurtempel punt uit. Mijn engagement is dat ik wekelijks voor de AB drie uur uittrek en voor het Voka nog eens zeven uur.” Daarnaast engageert Lowette zich ook voor het project Brussels Metropolitan, Brussels Enterprises Commerce and Industry (BECI) nog zo’n twee typisch Brussels verhalen. “Architecten moeten meer in de wereld staan. We mogen toch niet de culturele, economische en de sociale context uit het oog verliezen. Er is een gemis aan onze opleiding. Architecten worden wereldvreemd opgeleid. We worden klaargestoomd als artiest, zonder enige notie van de realiteit. Hoe verkoop ik mezelf? Hoe ga ik naar een netwerk? Hoe stel ik mijn ereloon voor? Dat kregen wij tijdens onze opleiding niet mee. Wij worden veel te abstract en te conceptueel opgeleid. Maar de werkelijkheid laat een andere kant zien. Slechts voor 20% zijn we conceptueel bezig, de overige 80% behelzen andere taken: het opmaken van de meetstaat en het lastenboek, het schrijven van brieven en het bijwonen van vergaderingen. Natuurlijk zijn er de stagejaren. Als je in een goed bureau komt vormt dat geen probleem. Ik verplicht mijn stagiairs om twee jaar te blijven, allen op die manier nemen ze alle facetten van het beroep mee.”
@home
Architect verplicht U laat vaak horen dat men de verplichting om met een architect te bouwen beter zou afschaffen? Karel Lowette: “Ik ben er steevast van overtuigd dat de kwaliteit dan omhoog gaat. Mensen die dan bij je aankloppen hebben dan echt de expertise nodig van een architect. Ach, er zijn firma’s genoeg die de knowhow hebben om een Spaanse villa te bouwen. Heb je daar een architect voor nodig? Ik denk van niet. Wij zetten ook geen handtekening onder een project dat niet van ons is. Ook zijn we van opvatting dat we geen risico’s nemen. Wij werken contractueel. Ik voel me daar ook veel rustiger bij. Ik heb veel liever mensen die voor een oplossing een architect aanspreken. Dan is er een echte link, nu is er de verplichting. Het klinkt zwart-wit. Maar het spelletje om architecten tegen elkaar uit te spelen, valt dan weg. Ik krijg vaak telefoontjes voor een verbouwing. Ik zeg dan oké maar dan in regie en dat ze zich mogen verwachten aan 300 werkuren. Meestal haken ze af. Wij zijn een van de weinige landen waar het verplicht is om hiervoor met een architect in zee te gaan. Ik vraag me soms echt af waar de Orde mee bezig is. Ja, met de splitsing tussen een Vlaamse en Waalse Orde. Ik denk dat het veel urgenter is om je in te laten met kwaliteit.”
© Bernadette Mergaerts
Uitgekomen jongensdroom
architectuurbureau bvba architectuurbureau bvba LOWETTE LOWETTE bureau d’architecture sprl bureau d’architecture sprl
Vandaag vinden zowel Nederlands- als Franstaligen het bureau van Karel Lowette in de Brusselse Van Cauwenberghstraat. In het majestueuze pand uit het interbellum voorheen was hier een knopen- en textielfabriek gevestigd - omgeeft hij zich met een trouwe equipe van medewerkers. “Het is een jongensdroom die is uitgekomen”, vertrouwt Lowette toe. Maar om zijn droom te realiseren legde hij een heel traject af. “Tijdens mijn studiejaren ging ik naar Parijs om mijn Frans en architectuur bij te schaven en zo kwam ik op het kantoor van Henri Gaudin terecht. Gaudin was professor architectuur en kon zich veroorloven enkel aan wedstrijden
Het Incubatiecentrum Arsenaal Brussel (ICAB)
© Bernadette Mergaerts
»
© Bernadette Mergaerts
DIMENSION 07
mee te doen. Hij hield van 3D tekeningen en nam mij op in zijn kantoor omdat hij zag dat ik kon schetsen. Tweedimensionale beelden waren voor hem niet genoeg hij wou dimensies en ruimte aftasten en die visualiseren. En ook: Gaudin koesterde een grote liefde voor de complexiteit van de middeleeuwse stedenbouw. Dat was zijn dada.”
Verder kijken dan het pure bouwen In Sienna in Italië deed Lowette nog meer ervaring op aan het gerenommeerde International Laboratory for Architecture and Urban Design (ILAUD) waarvan Giancarlo De Carlo (1919-2005) de oprichter was. Na jaren van omzwervingen en functies links en rechts - onder meer bij de Charles Picqué, Minister-President van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering - voelde Karel Lowette in 1990 dat de tijd rijp was om een eigen kanoor op te starten. Niet zonder succes. Tegenwoordig heeft deze architect de handen vol en kan hij gelukkig steunen op een ijzersterk team van medewerkers en een ruim sociaal netwerk. Zijn medewerkers behandelt hij met veel respect, hij biedt hen alle kansen om zich verder te ontplooien. Behoudens architectuur is Karel Lowette geïnteresseerd in de samenleving. Hij ziet en voelt wat er gebeurt en kent het Brusselse cultuur- en bedrijfsleven als zijn broekzak. Vandaar dat deze architect in elk project verder gaat dan het pure bouwen.
08 DIMENSION
Anneessensplein in Brussel
stellen van een businessplan of men kan beroep doen op een secretariaat. Coaching, administratieve en fiscale en juridische omkadering behoren evenzeer tot de faciliteiten.
Dwarse gebruiksstructuur Lowette bestudeerde aandachtig de oude functie van het gebouw. Karel Lowette “Vroeger stockeerde het leger hier vrachtwagens en ander rollend materieel. De grote openingen aan de zijkanten lieten duidelijk aanvoelen dat het gebouw oorspronkelijk vanuit die kant werd benaderd.” Die dwarse gebruiksstructuur gooide Lowette en zijn team resoluut om. “Om broedplaatsen voor bedrijven te creëren heb je een andere ruimtegebruik nodig”, zegt Lowette. “Ons concept is gebaseerd op de basilica. Dat klinkt wat vreemd voor een vrijzinnig bouwheer als de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Toch is het zo, je komt nu in tegenstelling tot vroeger, langs de korte zijde naar binnen in een langgerekte gemeenschappelijke ruimte.” Aan het einde van de ‘middenbeuk’ staat een conische vorm in de grond verzonken. In dit volume bevinden zich vergaderlokalen en bovenop een ontspanningsruimte. Het gebouwtje heeft niet alleen status, het geeft richting aan de oude loods en refereert tegelijkertijd aan een sacrale ruimte. © Architectuurbureau Lowette
Incubatiecentrum Arsenaal Brussel In zijn recent gerealiseerd kantoorproject - het Incubatiecentrum Arsenaal Brussel (ICAB) - ziet Lowette zich internationaal beloond voor zijn grondige werkwijze en aanpak. Zo is zijn jongste troetelkind genomineerd voor een MIPIM-award in de categorie ‘herontwikkelde kantoorprojecten’. “Dat doet me erg veel plezier om dat een Internationale jury zich over je werk uitspreekt. Je wordt erkend door collega’s die vinden dat je goed werk doet”, zegt een gelukkige Karel Lowette die het nieuws op dat moment nog maar net heeft vernomen. Het Incubatiecentrum Arsenaal Brussel heeft de deuren onlangs plechtig geopend. Het centrum begeleidt startende ondernemingen in de informaticasector. Het ICAB is ondergebracht in een gerenoveerde legerhangar in Etterbeek. Het gebouw in rode baksteen beslaat een oppervlakte van 4.150 vierkante meter. Het is de bedoeling een kweekvijver te worden voor jonge bedrijven uit de informaticasector. Er is plaats voor 60 starters die gebruik maken van een zeer verfijnde logistiek. Zo biedt het gebouw tal van praktische faciliteiten zoals een vergaderlokalen en ontspanningsruimte. Daarnaast kunnen beginnende bedrijven bijvoorbeeld hulp krijgen voor het op-
Op zoek naar de ziel Architect Lowette restaureerde het gebouw volledig en bekeek alles tot in de puntjes. Slecht klinkende bakstenen werden eruit gehaald, oorspronkelijke raamopeningen intact gelaten. “Ik had geen zin om het gebouw te kwetsen”, zegt de architect. De dakspant werd volledig gerenoveerd en de dakschil vervangen en geïsoleerd. Het dak is aan de buitenkant bekleed met EPDM-matten. “De rubberen banen hebben we zo breed gelaten in overeenstemming met een klassieke bekleding met zink.” Hier moest Lowette en zijn team nauw toezien op het budget. Van ver lijkt het alsof er zink werd toegepast compleet met opstaande naden. Het oog merkt niks van het trompe l’oeuil effect. “Aan de binnenkant zijn we op zoek gegaan naar de ziel van het complex. Dat is de scholing van Gaudin die hier weer een rol speelt. Zo stootten we op oude funderingen aangeduid als ‘compresol’-fundering, een principe dat in de negentiende eeuw wel meer werd toegepast. Het is samengesteld uit een bij elkaar gedrukt amalgaam van baksteen, keien en klei bedekt met cementspecie. We hebben nieuwe gewapende vloeren gelegd omdat de oude funderingsvloer afhelde. De oorspronkelijke steunen rusten op voetstukken met een conische vorm Die conische vormen verwijzen naar de conische ruimte aan het einde van de middenbeuk.” »
DIMENSION 09
© Serge Brison
Gemeenschappelijke units Verbouwingen vormt een voornaam aandeel in zijn architectuurpraktijk. Tweederde van het bureau gaat over verbouwingen. “Een stad is een morfologisch verhaal in evolutie. Architecten voegen daar iets aan toe. Ik zoek altijd een ‘exposure’. Dat heb ik ongetwijfeld van Gaudin geërfd. Hij zocht zijn vormentaal in de buurt en bezat daarvoor een ongelooflijke gave. Aan het Anneessensplein in Brussel zijn we nu bezig met een project. We kijken naar de ziel van het geheel en wegen het horizontale af tegen het verticale af.” Lowette wilde kost wat kost de geest en het industriële karakter van het arsenaal handhaven. Dat was niet altijd even gemakkelijk. Toen het gebouw leegstond werd het nagenoeg leeggeplunderd. De balustrades op de eerste verdieping waren verdwenen. In de plaats kwam er trekmetaal in een hedendaagse look. Ook het vele glas op het dak is gebleven. Je hoef er overdag geen kunstlicht aan te steken. Zenitaal licht stroomt gul naar binnen. De interventies aan de buitenkant van het gebouw zijn miniem. Aan de linkerkant kwam er een volume in cortenstaal, rechts een houten uitbouw. Het zijn gemeenschappelijke units voor de bedrijven en omvatten een cafetaria en een polyvalente ruimte. Voor het overige heeft het gebouw zijn oorspronkelijke allure behouden. “Ik vind dat je op een bepaald moment moet stoppen met architectuur. Aan de binnenkant zijn we dan ook uiterst sober omgesprongen met kleur om een kakofonie te vermijden.”
zoon van Pierre Withaeckx. Het huis biedt lichtadvies aan sinds 1929. In Antwerpen een vaste waarde voor professionals en particulieren. In de centrale ruimte werden eenvoudige industriële lampen opgehangen van waaruit warm licht stroomt. “Het huiskamereffect is met deze verlichting nog heel sterk aanwezig”, vindt Lowette. In de cafetaria hangen lichtbollen op verschillende hoogte, een frivool spel goed voor het scheppen van een losse loungesfeer. In alle spin-offkantoren hangen er functionele lampen. “We hebben de lampen zo gehangen dat ze terugkaatsten op de spanten. Dat hebben we moedwillig gedaan om de architectuur tot haar recht te laten komen. Hetzelfde geldt voor de gietijzeren kolommen waartegen discrete spotjes zijn geplaatst. Ze belichten de onregel-
In functie van werk en architectuur Over de verlichting van het ICAB werd lang en zorgvuldig nagedacht. Lowette werkt al jaren met Rob Withaeckx de
10 DIMENSION
© Serge Brison
© Serge Brison
Woningen in Anderlecht, Jorezplein & Hoedstraat
matige structuur van het ijzer en verwijzen naar de eerste triomfen van de industrialisatie. “Het project hebben we echt met ons team gerealiseerd” benadrukt Karel Lowette. “Ik denk dan in het bijzonder aan Annick Brison, ze heeft het project enthousiast gedragen. En dan mag ik zeker Marnix Housen niet vergeten, het gezicht achter onze opdrachtgever ICAB nv (VUB, GOMB en privé partners). We hebben gezamenlijk heel veel vragen gesteld en gezocht naar passende alternatieven. Ik geloof dat je enkel door een gezonde dialoog ook tot een beter resultaat komt. We hebben al onze kennis in de weegschaal gegooid en dat kan mij alleen maar tot grote tevredenheid stemmen.”
De toekomst Het architectenbureau Lowette bestaat volgend jaar 20 jaar. Wat zijn de grote uitdagingen voor de toekomst? Karel Lowette: “Wat als ik een stap terug zet? Ik denk aan overmorgen. Ik ben op een leeftijd gekomen (prille vijftiger) dat ik het jammer zou vinden dit verhaal te moeten beëindigen omwille van de persoon. Ik geloof in een aanpak die het elan dat we nu aanhouden verder zet. We zijn efficiënt en economisch bezig. Ik heb een economisch verhaal gemaakt, ik bedoel dat we denken aan het rendement van onze klanten. Als we 1000 uren werken moeten we er geen 1200 leveren. Wij werken op maat.” www.karellowette.be
Philip Willaert
