Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
Adviesnota omtrent het domein maatschappij & gezondheid binnen de hervorming van het curriculum verpleegkunde vanwege de Projectgroep Verpleegkundigen Maatschappij & Gezondheid NVKVV 26 Mei 2017 Situering Onder druk van de Europese Regelgeving worden de keuzetrajecten in de opleidingen verpleegkunde verder afgebouwd. Dit creëert een bezorgdheid vanuit het werkveld dat de instroom van verpleegkundigen met een algemene maar ook specifieke deskundigheid in diverse deeldomeinen gegarandeerd moet blijven. Actuele maatschappelijke trends zoals o.a. aandacht voor participatie van de zorgvrager, voor vermaatschappelijking van de zorg, voor cultuur sensitieve zorg, voor het versterken van krachten van de cliënt en zijn omgeving, voor integratie van kwetsbare groepen, voor een sterkere eerstelijns zorg vragen om een “verpleegkundige 2.0.” De werkgroep is ervan overtuigd dat de uitbreiding van de opleiding verpleegkunde naar een vierjarige generalistische opleiding een kans aan het verpleegkundige onderwijs geeft om tegemoet te komen aan de ontwikkelingen in het werkveld. We pleiten er voor om voldoende aandacht te besteden aan het domein maatschappij & gezondheid binnen het nieuwe curriculum. In het kader van deze actuele hervormingen binnen de opleiding verpleegkunde werd in december 2015 binnen NVKVV een projectgroep Verpleegkundigen Maatschappij en Gezondheid opgericht op aangeven van enkele sociaal verpleegkundigen uit zowel werkveld als onderwijs. Deelnemers -
-
NVKVV
Katleen Verplancke: adjunct- sociaal werk K12, UZ Gent Monica Bulcke: ziekenhuisverpleegkundige, jeugdverpleegkundige, Permanente ondersteuningscel CLB GO!, Medewerker KULeuven en VWVJ, mede-auteur profiel jeugdverpleegkundige VWVJ Lucky Botteldooren: lector en deeltrajectverantwoordelijke keuzetraject sociale verpleegkunde Karel de Grote Hogeschool, Interprofessioneel Samenwerken in de Gezondheidszorg. Marie-Jeanne Schoofs: Kind en Gezin , Programmamanager vernieuwde preventieve zorg Merjem Ouelhadj: opleidingshoofd verpleegkunde Erasmushogeschool Brussel. Dirk Van Gestel: lector en opleidingsverantwoordelijke Banaba Sociale Gezondheidszorg Thomas More campus Lier Marjoly Sintobin, teamleider banaba sociale gezondheidszorg UCLL campus Genk, verantwoordelijke keuzetraject sociale verpleegkunde campus LiZa
Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
-
Dirk Vermeulen: voorzitter Vlaamse Vereniging Bedrijfsverpleegkundigen Marijke Goedemé: lector verpleegkunde Odisee campus Waas Monique Michiels: lector verpleegkunde Odisee campus Waas Pascale Vander Meeren: lector verpleegkunde Artevelde Hogeschool campus Gent Rita Eggermont: Kind en Gezin, stafmedewerker medische beleidscel Andrea Cools: lector sociale verpleegkunde Hogeschool PXL Hasselt Inge Paesbrugghe: coördinator keuzetraject sociale verpleegkunde Hogeschool Vives, campus Brugge Ann Soete: praktijklector, ombudsdienst, coördinator keuzetraject sociale verpleegkunde Hogeschool Vives, campus Kortrijk Leen Van Landschoot, Lector verpleegkunde Hogeschool Gent, faculteit Mens en Welzijn, campus Vesalius.
Engagement projectgroep De projectgroep heeft zich als algemeen doel gesteld om een platform aan te reiken aan alle betrokken actoren binnen het domein van de maatschappelijke gezondheidszorg en de positie van verpleegkundigen in dit domein in kaart te brengen, verder te analyseren, te actualiseren en waar nodig gepaste actie te ondernemen naar werkveld, onderwijs en beleid toe. We willen actief meewerken aan een geactualiseerde en bredere beeldvorming van verpleegkunde. De projectgroep heeft als specifiek doel een platform aan te reiken om na te gaan wat de impact op het domein van de maatschappelijke gezondheidszorg is van de hervormingen waarbij de opleiding een vierjarige generalistische opleiding wordt en waarbij de Banaba opleidingen indalen in de basisopleiding.
Kan de opleiding verpleegkunde na de hervorming voldoende garanties bieden aan het werkveld Maatschappij en Gezondheid om de door dit werkveld gewenste competenties in te vullen? Vanuit dit gezamenlijke doel hopen we binnen NVKVV een volwaardige en bestendige werkgroep te kunnen starten die zich ook kan buigen over andere vraagstukken omtrent maatschappelijke gezondheidszorg binnen de opleiding verpleegkunde en eventueel nog uit te tekenen vervolgopleidingen voor specialisatie, in samenspraak met het werkveld. Het hertekenen van de opleiding verpleegkunde heeft immers verstrekkende gevolgen voor de (gedateerde) kwalificatievereisten en normeringen in de wetgeving (veel wetgeving spreekt nog over graduaat sociale verpleegkunde).
NVKVV
Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
Er wordt vertrokken vanuit de Eindtekst van de Taskforce december 2015. Het leek ons evident om de hervorming ook in een bredere en lange termijn context van nieuwe trends binnen de gezondheids- en welzijnszorg te bekijken: de hervorming van de opleiding verpleegkunde hangt immers niet in het luchtledige en is uiteraard een middel om de toekomstige ontwikkelingen in gezondheidszorg en welzijnszorg het hoofd te bieden. De projectgroep stelt enerzijds vast dat heel wat inhouden en domeinspecifieke competenties (laagdrempeligheid, emancipatorisch werkprincipe, brug- en signaalfunctie patiënt–organisatie en patiënt-maatschappij, circulair denken, oplossingsgericht denken, effectief werken met micro-meso-macroniveau, e.a. ) die tot heden (soms exclusief) aan bod kwamen in een keuzetraject sociale verpleegkunde of de Banaba Sociale Gezondheidszorg meer en meer gaan behoren tot de competenties van een generalistisch verpleegkundige. Sociale Verpleegkunde kan in dit verhaal dus zeker een inspirator zijn: -
-
-
-
Verpleegkundigen evolueren van een probleemgericht gefragmenteerd zorgaanbod naar een doelgericht zorgcontinuüm, transmuraal, met een multidisciplinaire, zorgprocesgestuurde aanpak vertrekkende vanuit de zorgnoden van de (veelal chronische) zorgvrager. De verpleegkundige zit net als andere gezondheidswerkers en welzijnswerkers meer in de rol van trajectbegeleider of coach die samen met de zorgvrager zijn weg probeert te zoeken naar de gewenste zorg. Als casemanager bewaakt hij/zij de initiële zorgvraag en de gelijkwaardige toegankelijkheid van diensten en rechten. (Inclusie) Als begeleider is de verpleegkundige ook echt actief aan de slag met de impact van ziekte en handicap op de wisselwerking tussen de zorgvrager, diens directe omgeving. Thuiszorg en ambulante zorg komen meer centraal te staan als voorheen. Maatzorg betekent dat met alle actoren (persoon, omgeving, maatschappij) uit de context van de zorgvrager rekening wordt gehouden. Gezondheidspromotie en preventie vormen de essentiële verbinding met zorg: collectieve preventie en maatschappelijke gezondheidszorg zijn immers gericht op preventie, ontzorgen, normaliseren, versterken van eigen kracht en empowerment.
Methode De projectgroep exploreerde en analyseerde diverse bronnen m.b.t. maatschappelijke gezondheidszorg. Er werd een inventarisatie gedaan van bestaande curricula, bestaande wetgeving, gepubliceerde artikels en dit voor meerdere bachelors die actief zijn in het werkveld, zowel voor Vlaanderen, Wallonië als Nederland. Deze data dienen als thesaurus voor verder werk. Omdat het werkveld ons de enige juiste vertrekbasis lijkt om een curriculum af te toetsen nodigden we hen uit om mee na te denken over de volgende vragen: NVKVV
Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
-
-
Kan de opleiding verpleegkunde na de hervorming voldoende garanties bieden aan het werkveld Maatschappij en Gezondheid om de door dit werkveld gewenste competenties in te vullen? Wat zijn dan die gewenste competenties? Worden deze competenties zichtbaar in het huidige curriculum en kunnen we die aftoetsen aan DLR en Europese competentieprofiel? Moeten we een advies formuleren omtrent de basisopleiding en eventuele vervolgopleidingen?
Het werkveld van verpleegkundigen Maatschappij en Gezondheid is zeer divers. We menen dat we het terrein voldoende representatief maken door te kiezen voor settings zoals CLB, Kind & Gezin, sociale diensten ziekenhuizen, OCMW, bedrijfsverpleegkundigen.. Ook zij moeten zich voorbereiden op nieuwe zorgtrends waarin de rol van hun verpleegkundigen zal geherdefinieerd worden. In het domein maatschappelijke gezondheidszorg is een evidente link te maken met alle trendwijzigingen uit de welzijnszorg (jeugdzorg, inclusie, wijkgerichte zorg, huisartsenpraktijk, …).
Werkveld gedefinieerde competenties vs matrix DLR’s NVAO -
NVKVV
Sociale diensten ziekenhuis: o De vertegenwoordiger sociale dienst ziekenhuis in deze projectgroep pleegde overleg met de BSWZ. Zij bevestigen dat in de formulering van de DLR’s de noodzakelijke basiscompetenties voor een beginnend beroepsbeoefenaar op de sociale dienst in het ziekenhuis voldoende afgedekt worden. o Studenten verpleegkunde kunnen stage doen in deze setting. Gezien dit werkveld gedeeld wordt met andere bachelors vraagt dit een strakke opvolging. o Vertaalslag naar het curriculum verpleegkunde vanuit deze setting Elke student moet in zijn verpleegkundige diagnostiek geoefend worden in het beoordelen van de impact van ziekte en handicap op de levensgebieden van de zorgvrager, het stellen van een psychosociale diagnose (bv. draagkracht-draaglastanalyse Bakker) tot op het niveau waar hij het alsnog kan doorverwijzen naar een sociale expert. Elke student moet met een sociale kaart overweg kunnen zowel in een setting van thuiszorg als andere… Het werkveld pleit voor een trajectstage waarbij de student ook kennis maakt met de werking van de sociale dienst, bijv. een student die kiest voor het domein heelkunde moet ook kunnen stage doen op een sociale dienst binnen heelkundige problematieken Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
Enz..
-
Welzijn op het werk – opgave VVVB (bedrijfsverpleegkundigen): o Alle gewenste competenties worden afgedekt. De projectgroep vraagt zich af in welke mate arbeidswetgeving in de basisopleiding nog in voldoende mate aanwezig zal zijn? Wet op welzijn moet zeker een plaats krijgen; hier krijgt uiteindelijk iedere verpleegkundige mee te maken. o Projectwerking (reeds in basisopleiding aanwezig)/ project gezondheidspromotie is een meerwaarde en moet zeker in de basisopleiding aanwezig zijn.
-
Jeugdverpleegkundige CLB en Kind & Gezin: o
NVKVV
De vergelijking van de ‘domeinspecifieke leerresultaten van de bacheloropleiding verpleegkundige verantwoordelijk voor algemene zorg’ met de specificiteit van het werkveld van de Jeugdgezondheidszorg, leert dat de invulling van enkele begrippen voor de JGZ anders te interpreteren valt: DLR 1: In JGZ gaat het om een brede invulling van zorgvrager: kind/jongere, opvoedingsverantwoordelijke school. Betekenis: JGZ kan zich in specifieke omstandigheden richten op de omgeving van het kind/ de jongere, en niet op het kind/de jongere zelf. DLR 1: JGZ vertrekt niet altijd van een zorgvraag, JGZ verleent in sommige gevallen ongevraagde zorg. Betekenis: zorg krijgt een andere vertrekbasis, vraagt andere competenties – outreachement – gedwongen hulpverlening. DLR 1: aanvulling: Welbevinden in JGZ houdt ook functionele integratie van kinderen/jongeren in onderwijs/maatschappij Is ook voor volwassenen met handicap, chronische ziekte belangrijk. DLR 4.1: niet enkel herkennen en definiëren van gezondheidsrisico’s e.d., maar ook signaleren moet tastbaar in het curriculum zitten. Is ook niet enkel voor JGZ van belang, maar ook voor bv. bedrijfsverpleegkundige, thuisvpk, …? o De formulering van zorgvrager zoals in de DLR’s omschreven is voor deze setting te beperkt: het kan hier immers gaan over een leerling, ouder, gezinsvervangende instantie, kinderopvang en school. Men vertrekt ook niet altijd vanuit de zorgvraag. (DLR 1) Soms is er ook geen zorgvraag maar is er wel nood aan steun en zorg (detectie en outreachment). o Welbevinden: met inbegrip van functionele integratie van kinderen/zorgvrager (bv. igv. Chronische ziekte/beperking) aan maatschappelijk leven (waaronder school).
Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
-
Maatschappelijk Werk en Welzijn OCMW o De projectgroep haalt aan dat er binnen dit domein een belangrijke mix van welzijn en gezondheid is. Belangrijk domein voor de verpleegkundige. o Het wijkgerichte is sterk aanwezig in het profiel. o Empowerend werken, het werken vanuit de krachten is zeer belangrijk om dit aan studenten mee te geven. o Drempels wegwerken om gezondheidszorg voor kansarmen toegankelijker te maken. Is een belangrijke competentie binnen dit profiel. Toegankelijkheid tot gezondheidszorg! o Schriftelijke rapportage is een belangrijke competentie (verschil tussen nice to know en need to know). Wordt in de lessen misschien te veel vanuit ziekenhuissettings aangeleerd. o De competenties zijn grotendeels afgedekt! (geëxpliciteerde accenten op kansarmoede, diversiteit, empowerend werken,… ) o De projectgroep haalt aan dat het kunnen voeren van een sociaal onderzoek (handelingsplan) wordt vereist door een OCMW. Het is belangrijk dat dit in de basisopleiding aanwezig is. Het breed exploreren (tot en met het netwerk waarin de zorgvrager een goed leven kan leiden) is hier zeer belangrijk! De werkgroep haalt aan om hier voldoende aandacht aan te hechten in de opleiding. (Huber, Machteld, Dynamisch gezondheidsmodel, 2015)
-
Overlopen profiel verpleegkundige wijkgezondheidscentrum o Dekt volledig de lading
Er zijn nog andere settings van belang voor de verpleegkundige maatschappij & gezondheid zoals therapeutische centra, mutualiteiten, WZC. Deze vallen momenteel buiten de scope van deze nota.
Conclusie De projectgroep stelt vast dat een groot aantal van de competenties die het werkveld vooropstelt vertaalbaar zijn naar de vooropgestelde DLR’s. Bij het vormgeven van de curricula adviseren we de opleidingen om de specifieke vereisten van het werkveld ook effectief zichtbaar een plaats te geven in de basisopleiding, willen we een doorstroming van verpleegkundigen naar deze deeldomeinen van Maatschappij en Gezondheid consolideren. NVKVV
Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
Het gaat hier niet enkel om het uitbreiden van theorie met bijv. o.a. sociaal ecologische modellen, netwerkdenken en/of communicatieve vaardigheden maar ook het effectief voldoende stage laten lopen in de hogervermelde settings. In een verdere fase zal de projectgroep opvolgen in welke mate meer specifieke vervolgopleidingen vorm kunnen krijgen. De projectgroep zal de dynamiek tussen het werkveld Maatschappij en Gezondheid en onderwijs verder bestendigen en stimuleren.
Bronnen -
Bulcke, Monica e.a. (2014) Profiel Jeugdverpleegkundige, VWVJ Snellen, A. (2007) Basismodel voor methodisch hulpverlenen in het maatschappelijk werk. Bussum: Coutinho. Vlaeminck, H., Malfiet, W., Saelens, S. (2001) Social casework in de21ste eeuw: een praktisch handboek voor kwaliteitsvol hulpverlenen, Mechelen: Kluwer.
-
Verslag projectgroep SVK NVKVV 27/11/2015 Verslag projectgroep SVK NVKVV 15/01/2016 verslag projectgroep SVK NVKVV 26/02/2016 verslag projectgroep SVK NVKVV 21/03/2016 verslag projectgroep Maatschappij en Gezondheid NVKVV 29/04/2016 Verslag Eindtekst task force PBa verpleegkunde, december 2015
-
Werkgroep ‘Sociale dienst in het ziekenhuis’ (2011) Een Wettelijk kader voor het sociaal werk in de ziekenhuizen. Brussel: FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Gids Sociaal Werk in Ziekenhuizen, 2016, FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. DLR NVAO 2012
-
Contact Projectgroep Mocht u na het lezen nog waardevolle aanvullingen of bedenkingen hebben dan kunnen deze bezorgd worden aan de projectgroep Via Heidi Vanheusden Stafmedewerker NVKVV
[email protected] 02/737.97.89 - 0496/97.91.56 Vergote Square 43 1030 Brussel NVKVV
Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
Beroepsorganisatie voor Verpleegkundigen
NVKVV
Vergote Square 43
1030 Brussel
+32 2 737 97 83
www.nvkvv.be
[email protected]
