NIEUWSBRIEF #9 MAART 2014
OR-VERKIEZINGEN
26 MAART 2014
EI Het is zover. Alles wijst op een nieuw begin. De winter die nooit kwam, lijkt buiten definitief verdreven. Ik wentel me al dagen in de aangename voorjaarszon. Vroeger dan ooit. In het Gelderse Delwijnen werd zelfs al het eerste kievitsei van dit jaar gevonden. 5 maart 2014. Een vers ei, stelde Landschapsbeheer Nederland vast. En… u mag binnenkort gaan kiezen. Voor de gemeenteraad én ondernemingsraad. Voor nieuwe kandidaten met nieuwe ideeën. Ook dat geeft mij als democraat een aangenaam voorjaarsgevoel. Weet u nog hoe we in het najaar van start gingen met de Mysterie Tour? In de Efteling leek 26 maart 2014 nog ver weg, maar bedachten we samen al hoe we van de landelijke OR-verkiezingen een succes konden maken. Voor de landelijke campagne sloeg A+O fonds-bestuurder Bert de Haas het estafette-interview af met een riff op zijn drumkit. Hij overhandigde het estafettestokje aan de OR van Stadsbank Oost-Nederland. De stokjes gingen naar Capelle aan den IJssel, Steenbergen, Renkum, Veiligheidsregio Rijnmond en Horst aan de Maas. Overal ontmoetten we enthousiaste medezeggenschappers.
1
Op woensdag 26 maart 2014 zijn de landelijke ondernemingsraadverkiezingen voor gemeenten. Om echte verkiezingen te kunnen houden, moeten er binnen een gemeente voldoende kandidaten zijn voor de OR. Een gekozen OR heeft meer recht van spreken. Eens of oneens? Reageer op Pleio
In deze nieuwsbrief VNG-VOORZITTER ANNEMARIE JORRITSMA ‘JUIST NU IS MEDEZEGGENSCHAP ONTZETTEND BELANGRIJK’ lees het artikel > HOE KRIJG IK DIE HOGE OPKOMST? lees meer > AND THE WINNER IS... lees meer >
In deze Ieder1OR! neemt VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma als laatste in de rij de stokjes graag in ontvangst. Met alle veranderingen die gemeenten te wachten staan, is een OR juist nu erg belangrijk, stelt Jorritsma. ‘Gewoon gaan stemmen’, roept zij op. Ik reken erop dat jullie dat doen. Het is zover. We gaan dit voorjaar onze eigen ei leggen. Een nieuw begin voor de medezeggenschap.
HERNIEUWD ELAN MEDEZEGGENSCHAP HAARLEM FRISSE, JONGE PLOEG STAAT KLAAR lees meer >
ORAKEL
WE GAAN STEMMEN! NOG EVEN ALLES OP EEN RIJTJE lees meer >
MAAK VAN DE VERKIEZINGSDAG EEN FEEST! lees meer >
NIEUWSBRIEF #9 MAART 2014
OR-VERKIEZINGEN
26 MAART 2014
VNG-VOORZITTER ANNEMARIE JORRITSMA ‘JUIST NU IS MEDEZEGGENSCHAP ONTZETTEND BELANGRIJK’ “Gewoon gaan stemmen. Gewoon zorgen dat we weer goede medezeggenschap krijgen.” VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma roept medewerkers van gemeenten graag op om 26 maart hun stem uit te brengen voor de ondernemingsraad. “Met alle veranderingen binnen gemeenten is medezeggenschap juist nu ontzettend belangrijk”, stelt Jorritsma. Haar advies aan de nieuwe ondernemingsraden: “Laat je niet bedelven onder papier.” “Ondernemingsraden zijn de voelhorens binnen een organisatie. Zij fungeren een beetje als de ogen en oren voor een directie. Een ondernemingsraad hoort vaak eerder wat er binnen een organisatie speelt dan de directie. Andersom kan een ondernemingsraad helpen om veranderingen vanuit de directie op een goede manier te vertalen richting de medewerkers.” Als schakel tussen werknemers en werkgever is
2
medezeggenschap voor gemeenten ontzettend belangrijk, vindt VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma. Zeker met de veranderingen die medewerkers van gemeenten te wachten staan. Jorritsma noemt de decentralisaties en bezuinigingen. Maar de grootste verandering is volgens haar dat burgers in de toekomst veel meer zelf aan het stuur willen zitten. Jorritsma: “Vroeger had de gemeente een aanbod en daar moest de burger het mee doen. Nu willen we als gemeenten meer naar burgers luisteren en moeten ambtenaren ideeën vertalen naar beleid. Dat is een fundamentele verandering. Ik zou niet weten hoe je dat moet organiseren als medewerkers niet zelf betrokken zijn bij veranderingen in de organisatie.” Als VNG-voorzitter heeft Jorritsma niet te maken met een ondernemingsraad. En als minister kon ze zich wel eens ergeren als een OR en directie totaal van elkaar waren ‘losgezongen’. “Maar als een directie een OR niet meekrijgt in een gewenst proces, dan heb je het als LEES VERDER >>
NIEUWSBRIEF #9 MAART 2014
OR-VERKIEZINGEN
26 MAART 2014
organisatie niet goed gedaan”, concludeert zij. Binnen haar eigen gemeente ziet de burgemeester van Almere dat medezeggenschap een heel positieve rol speelt, zoals bij de ‘paarse cassette’. “Daarin probeert onze organisatie naar analogie van de ‘paarse krokodil’ de bureaucratie terug te dringen. We willen voor burgers een prettige partner zijn. De medezeggenschap heeft daar heel waardevolle ideeën voor ingebracht. Dat is fantastisch. Daar wil ik de estafettestokjes wel voor aannemen.” Volgens Jorritsma moeten OR’en als strategisch partner van de bestuurder proactief meedenken over de werkwijze van de gemeente. Jorritsma: “Gemeenten gaan bijvoorbeeld ook steeds meer samenwerken. Wie is dan de werkgever van de betrokken ambtenaren? Ondernemingsraden moeten proactief nadenken wat dat betekent voor medewerkers en ook voor hun eigen functioneren en daarover adviseren zodat goede keuzes worden gemaakt”, aldus de VNG-voorzitter.
De OR hoeft niet op de stoel van de bestuurder te gaan zitten, vindt ze. “Dat moet je niet willen. Soms is het wel goed om eens met elkaar te bespreken 3
wie over wat gaat. Maar helemaal weglopen voor je verantwoordelijkheid kan evenmin. Als je samen iets hebt voorbereid, ben je wel medeverantwoordelijk. Dat moet je accepteren. Anders functioneert het niet.” Goede medezeggenschap verdient goede ondersteuning, verdedigt Jorritsma. Daar moet volgens haar gewoon capaciteit voor vrijgemaakt worden. “Een organisatie moet daar het belang van inzien en een goede directie doet dat ook.” Een leidinggevende die een medewerker niet graag in de OR ziet, zou daar nog eens heel goed over moet nadenken, vindt ze. “Als iemand graag wil, dan zou iedere leidinggevende moeten zeggen: fantastisch, dat moet je doen!” Ze waarschuwt ook. Jorritsma: “Het is leuk en eervol werk, maar soms ook lastig. Je moet soms ook aan je achterban durven uitleggen dat het niet zo is gegaan als zij hadden gewild of gedacht. Dat heb ik als politicus zelf ook jarenlang gedaan. Maar het is wel heel leuk, want je zit heel dicht aan het stuur en dichtbij het bestuur.” Na de verkiezingen beginnen de nieuwe ondernemingsraden. Jorritsma geeft ze alvast een advies mee: “Laat je niet bedelven onder papier. Laat mensen vooral goed uitleggen waar het over gaat, welke keuzes gemaakt zijn of moeten worden. Voorkom dat je een ontzettende stapel papier krijgt waarin op pagina 780 nog iets lastigs staat. Laat je niet verzuipen, want dan kom je niet meer aan ander werk toe. Dat is niet de bedoeling.” Maar eerst komen nog de landelijke OR-verkiezingen. Jorritsma roept alle medewerkers binnen gemeenten graag op om op woensdag 26 maart hun stem uit te brengen: “Informeer je goed en stem dan op degene die je vertrouwt.” Bekijk hier de film
NIEUWSBRIEF #9 MAART 2014
OR-VERKIEZINGEN
26 MAART 2014
HOE KRIJG IK DIE HOGE OPKOMST? Heel simpel, maak er een wedstrijd van. We kunnen veel leren van de gemeenteraadsverkiezingen die een week eerder gehouden worden. En wat blijkt? Volgens politicoloog en verkiezingsdeskundige Andre Krouwel moet er wel wat te stemmen vallen. Wie wil er nu stemmen als alle partijen het redelijk met elkaar eens zijn, betoogde hij in een uitzending van Nieuwsuur. Dus is het aardig om diverse kandidaten te hebben met uiteenlopende standpunten en met diverse karaktereigenschappen. Maar ook voor de ondernemingsraadsverkiezingen in een gemeente waar ze allang blij zijn dat er genoeg kandidaten zijn, is er een simpele truc te bedenken. En ook daar kunnen gemeenteraad- of Tweede Kamerverkiezingen een gids in zijn. Daarvoor moeten we even vier jaar terug. Staphorst en Schiermonnikoog hadden bij de Tweede Kamerverkiezingen op 9 juni 2010 de hoogste opkomst. De laatste gemeente kende maar liefst een percentage van 123,18 procent. En nee, het was geen dronken hoofd Stembureau. De cijfers komen van de kiesraad in hun proces-verbaal. Hoe dit kan? We komen er op terug. En dat zet buurgemeenten aan het denken. Want waar Schiermonnikoog 123,18 procent kende, daar haalde Texel als enige Waddeneiland de honderd procent niet eens. En dus worden de messen geslepen.
AND THE WINNER IS… Snel reageren levert wel eens wat op. Zes gemeentesecretarissen en ondernemingsraden meldden zich rap aan en winnen daarmee een gratis workshop Samen werken aan toekomst en partnerschap.
4
Op woensdag 19 maart moet Texel bij de gemeenteraadsverkiezingen proberen ‘de hoogste opkomst van de eeuw’ te halen, kopt de Texelse Courant, die zich weer baseerde op een oproep van de PvdA. “Volgens de partij kunnen Texelaars met een hoge opkomst duidelijk het signaal afgeven dat Texel een zelfstandige gemeente moet blijven. ‘De afgelopen jaren zijn fusies van gemeenten aan de orde van de dag. Elke partij op Texel vindt dat we onafhankelijk moeten blijven. Dat kan alleen als er ook een groot draagvlak is bij de bewoners.” Maar het meest wringt het toch wel dat Schiermonnikoog het Noord-Hollandse eiland de loef afstak met de hoogste opkomst. Gezond chauvinisme als stemmentrekker. Een wedstrijdje doet het altijd goed. Al is het maar om als eerste de uitslag te melden. Dus laten we zorgen voor reuring en een happening, en maak er vooral een ratrace met de buurgemeente van. Wie heeft de hoogste opkomst en maak dat aan het eind van de dag feestelijk bekend. Het zijn zomaar wat lessen uit de politieke verkiezingen. Wedden dat collega’s toch in hun eer aangetast worden bij een lage opkomst? En oh ja, bezoekers van het gemeentehuis mogen op 26 maart niet voor de OR stemmen. In tegenstelling tot toeristen op Schiermonnikoog.
In de workshop krijgen de gemeentesecretarissen en hun ondernemingsraden in een halve dag handvatten die helpen de relatie te verbeteren en de kwaliteit van de discussies te verhogen. Gezonde machtsverhoudingen en een gelijkwaardige relatie zijn sleutelwoorden. De vijf gratis workshops zijn er zes geworden, omdat twee winnaars zich tegelijk hebben aangemeld. Alle prijswinnaars hebben inmiddels bericht ontvangen.
NIEUWSBRIEF #9 MAART 2014
OR-VERKIEZINGEN
26 MAART 2014 HERNIEUWD ELAN MEDEZEGGENSCHAP HAARLEM FRISSE, JONGE PLOEG STAAT KLAAR Het campagneteam van de OR van de gemeente Haarlem combineerde bewust een raadselachtige campagnestart met digitale communicatie en inhoudelijke bijeenkomsten. De medezeggenschap staat weer op de kaart: er staat een frisse jonge ploeg kandidaten klaar, vertelt campagnemedewerker Jeroen Springveld.
In november verschenen er plotseling raadselachtige affiches op strategische plaatsen in het gemeentehuis van Haarlem. Niemand wist wie er verantwoordelijk was voor het bombardement aan affiches en posters met enkel een datum in transparante deurmatten. “Er werd wel over gekletst en gegist. De rumours spreads”, merkte Jeroen Springveld, campagnemedewerker voor de OR-verkiezingen in Haarlem. Springveld: “Langzaam werden de affiches iets duidelijker. Uiteindelijk heeft onze algemeen-directeur Jan Scholten, voor de gelegenheid medezeggenschapsambassadeur, op de nieuwjaarsbijeenkomst onthuld dat de OR erachter zat en heeft hij de medewerkers attent gemaakt op de komende verkiezingen en vooral de meerwaarde van medezeggenschap voor een organisatie. Dat deed hij heel goed.” De medezeggenschap in Haarlem leeft. Er is groeiend elan om de medezeggenschap komende jaren een rol van betekenis te geven. Springveld: “De nieuwe OR wil zich richten op de voorkant van het proces en namens de medewerkers een stem hebben in de beleidsontwikkeling, bij voorbeeld op het gebied van duurzaam personeelsbeleid. ” Om slagvaardiger te kunnen vergaderen en handelen, werd in oktober besloten de nieuwe OR terug te brengen van 15 naar 11 zetels. Drie leden van de oude OR stellen zich opnieuw verkiesbaar. Inmiddels zijn er voor de elf zetels vijftien 5
kandidaten die zich voor het eerst via het personenstelsel verkiesbaar stellen. Moderne medezeggenschap doet een appèl op medewerkers zelf en zij hebben tegenwoordig veel middelen om contact te onderhouden met hun achterban, vindt OR Haarlem. De nieuwe kandidaten werden niet alleen getriggerd door de raadselachtige posters. Het campagneteam had meer ijzers in het vuur, zonder te willen overdrijven. Springveld: “Een campagne neerzetten is heel leuk. Soms moet je daarbij ongebreideld enthousiasme beteugelen om foute overdaad te voorkomen. We wilden vooral naar de toekomst kijken en optimisme uitstralen en communiceren via eigentijdse, digitale middelen.” Het campagneteam gebruikte de eigen actuele website www.orhaarlem.nl en het intranet. Daarnaast werden medewerkers via direct mails uitgenodigd voor twee bijeenkomsten. In december organiseerde het campagneteam een openbare directievergadering met als thema medezeggenschap. Onder leiding van een externe gespreksleider konden medewerkers met de zeven leden van de directie in discussie. “Meedoen aan medezeggenschap is een boost voor je carrièreontwikkeling”, poneerde directeur Jan Scholten als stelling op de bijeenkomst. Die meerwaarde van de OR werd door veel aanwezigen onderkend.
Eind februari presenteerden 13 van de 15 OR-kandidaten zich op een lunchbijeenkomst aan bijna honderd medewerkers die naar de voormalige stadsbibliotheek waren gekomen. In de oude Doelenzaal gaven de kandidaten onder leiding van een externe gespreksleider hun visie op onderwerpen als bezuinigingen, ‘bring your own device’ en medezeggenschap in de huidige tijd. Medewerkers kregen direct antwoord op hun vragen. Springveld: “Het was een heel goede bijeenkomst. lees verder >>
NIEUWSBRIEF #9 MAART 2014
OR-VERKIEZINGEN
26 MAART 2014 Het was ook een bijzondere locatie met goede ambiance. Voor dit soort bijeenkomsten moet je in een andere omgeving gaan zitten en niet in het gemeentehuis blijven.” Springveld vindt het alleen jammer dat er vanuit het management weinig belangstelling voor de bijeenkomst was. Springveld: “Nog niet iedereen binnen het management snapt dat een actieve betrokkenheid vanuit medezeggenschap aan de voorkant later een hoop gedoe en procedures kan voorkomen.” Volgens Springveld staat er met de huidige 15 kandidaten een frisse, jonge ploeg vrouwen en mannen klaar. “Er zijn veel kandidaten tussen 30 en 45 jaar. Daar ben ik aangenaam door verrast”, zegt Springveld. Medewerkers van gemeente Haarlem hebben tussen 19 en 26 maart een hele week de mogelijkheid om te stemmen. Het Bureau Onderzoek en Statistiek van de
gemeente bouwde in samenspraak met verkiezingscommissie zelf een digitale verkiezingsapplicatie die volgens Springveld ‘waterdicht’ is en voldoet aan alle eisen van geheimhouding. Voor na de verkiezingen zet Springveld namens de OR alvast een onderwerp op de agenda. De OR is volgens hem prominent voorstander van de flexibele netwerkorganisatie. “We willen een initiatiefvoorstel indienen om medewerkers binnen de netwerkorganisatie met gelijke rechtspositie aan het werk te houden. Daarin willen we als het even kan met het GO samen optrekken.”
MAAK VAN DE VERKIEZINGSDAG EEN FEEST! Als je vol inzet op verkiezingen, is de kans het grootst dat er meer kandidaten zijn dan zetels. En bij verkiezingen wil je natuurlijk een hoge opkomst van stemmers. Dat geeft de OR draagvlak voor de komende periode. Mobiliseer medewerkers om te gaan stemmen. Maak van de verkiezingsdag een feest.
WAT KUN JE ZOAL DOEN? • Laat een verkiezingskrant uitbrengen waarin de kandidaten zich voorstellen • Promotiefilmpjes maken van de kandidaten • Op de verkiezingsdag zelf een paar keer rondbazuinen hoelang het stembureau nog open is via de postbakjes, e-mail, omroepinstallatie of een rondje langs de afdelingen • Kantine aankleden met promotiemateriaal • Baniers ophangen • Ruime openingstijden van het stemloka(len) en duidelijke bewegwijzering • Stemlokalen inrichten op verschillende locaties (buitendienst) • Stemmen bij volmacht of per post mogelijk maken • Medewerkers belonen en bedanken voor hun stem: stel een aardigheidje in het vooruitzicht bij het uitbrengen van een stem • Digitaal stemmen mogelijk maken • WOR-bestuurder betrekken (oproep om te gaan stemmen) bij het feest van de medezeggenschap 6
NIEUWSBRIEF #9 MAART 2014
OR-VERKIEZINGEN
26 MAART 2014
WE GAAN STEMMEN! NOG EVEN ALLES OP EEN RIJTJE Tref nu voorbereidingen voor de verkiezingsdag, zodat straks alles op tijd klaar staat. Als medewerkers digitaal stemmen, kun je wellicht de applicatie nog een keer testen, zodat je op de dag zelf niet voor onaangename verrassingen komt te staan. Als er met het potlood gestemd wordt, moeten stembureaus worden ingericht.
7
DE UITSLAG
Elk stembureau wordt bemenst door bij voorkeur een voorzitter en twee leden. De OR-verkiezingscommissie benoemt en instrueert de leden van de stembureaus. In de stemlokalen zijn een tafel en telefoon, een stemhokje (het is een geheime stemming) met schrijfgerei en een afsluitbare stembus (tenzij elektronisch gestemd wordt). De leden van de stembureaus krijgen een lijst van kiesgerechtigden (die voor dat stemlokaal zijn opgeroepen), gewaarmerkte stembiljetten en tellijsten. Op de verkiezingsdag neemt het stembureau de oproepkaarten in en verstrekt de stembiljetten. In het stemhokje vullen de kiezers het stembiljet; daarna gooien zij het stembiljet in de stembus. Na sluiting van het stemlokaal worden de stemmen door een lid van het stembureau geteld. Bepaald moeten worden:
Na het tellen van de stemmen, bepaalt de OR-verkiezingscommissie de verkiezingsuitslag. Eerst wordt de kiesdeler bepaald (het aantal geldig uitgebrachte stemmen gedeeld door het aantal OR-zetels). In het lijstenstelsel worden de zetels eerst toegewezen aan de kandidatenlijsten. Een lijst krijgt zoveel zetels als het aantal keer dat de lijst de kiesdeler heeft gehaald. Waarschijnlijk blijven na deze eerste toedeling nog zetels over. Deze zogenaamde restzetels worden meestal achtereenvolgens toegekend aan de lijsten met de grootste stemmenoverschotten. Vervolgens worden per lijst de zetels toebedeeld aan de kandidaten. Dat gebeurt in de volgorde waarin zij op de lijst staan, maar in het OR-reglement kan staan dat lager geplaatste kandidaten op basis van persoonlijke voorkeurstemmen eerder een zetel krijgen. Ook stel je vast wie van de niet-gekozen kandidaten aan de beurt komen bij tussentijdse vacatures. Wanneer een lijst na het berekenen van de kiesdeler niet genoeg kandidaten heeft om de gewonnen zetels in te nemen, dan zijn dat vacatures en moeten weer verkiezingen uitgeschreven worden.
• Het totaal aantal uitgebrachte stemmen • Het opkomstpercentage • Het aantal ongeldige stemmen • Het aantal geldige stemmen per kandidatenlijst en per kandidaat
Bij gebruik van het personenstelsel gelden andere regels. De kiezers brengen dan meestal evenveel stemmen uit als er zetels zijn; de zetels worden rechtstreeks toegewezen aan de kandidaten in de volgorde van hun stemmenaantal.
De uitkomsten worden bijgehouden op de tellijst. Om fouten te voorkomen, worden de uitgebrachte stemmen door een ander lid van het stembureau nog een keer geteld. Bij verschillende uitkomsten tel je opnieuw. De lijst kiesgerechtigden, de ingenomen oproepkaarten, de ingevulde stembiljetten en de tellijsten blijven minstens drie maanden bewaard. De vastgestelde uitslag moet achteraf controleerbaar zijn.
Na de vaststelling van de uitslag maakt de OR deze bekend aan de bestuurder, de medewerkers, de betrokken vakbonden en degenen, die een vrije lijst hebben ingediend. Daarbij moet in elk geval vermeld worden: • Het aantal geldige stemmen per lijst en per kandidaat • De gekozen kandidaten • De reserve-kandidaten in opvolgingsvolgorde per lijst.
