2/2011
➜ Groei aantal contacten ➜ profiel gebruikers Remigratiewet ➜ voorlichting ná remigratie ➜ en meer…
Remigratie Nieuws Terugblik 2009 – 2010
Beste lezer, Er zijn migranten die vele jaren dromen over terugkeer naar hun geboorteland. Een lange, emotionele periode gaat vaak vooraf aan een goed overwogen keuze voor remigratie. Het NMI staat migranten die met ondersteuning van de Remigratiewet zouden willen terug keren naar hun herkomstland tijdens dat keuzeproces zo goed mogelijk terzijde. In ons zakelijke jaarverslag benoemden we al onze resultaten. Deze RemigratieNieuws kijkt terug op de opvallendste daarvan. Hoewel veel migranten, eerste én tweede generatie, denken over terugkeer, vertrekt slechts een klein deel definitief uit Nederland. Minder dan 1.300 aanvragers voor een van de remigratieregelingen maakten in 2010 deze keuze. Eenderde van degenen die bij het NMI aankloppen voor voorlichting en ondersteuning kiest voor remigratie. Het is dus onjuist dat, zoals ik in het maatschappelijk debat wel eens opvang, migranten op grote schaal van deze Remigratiewet gebruikmaken. Aannames kloppen niet altijd met feiten, de zaak is vaak genuanceerder dan men denkt. Daarom stak het NMI de afgelopen twee jaar veel tijd in het signaleren van die aannames over de Remigratiewet. Kamerleden, fractievoorzitters, overige politici en beleidsmakers, en publiek stelde het NMI op de hoogte van de feiten die bleken uit bijvoorbeeld twee onderzoeken van Regioplan Beleidsonderzoek. Het een ging over het profiel van de gebruikers van de Remigratiewet, het ander over de kosten en baten ervan. Uit het eerste bleek dat mensen die op de Remigratiewet een beroep doen voornamelijk oudere migranten zijn die, RemigratieNieuws 2/2011 Terugblik 2009 – 2010
vanwege leeftijd en arbeidsverleden, vrijwel kansloos zijn op de arbeidsmarkt. De huidige crisis treft hen harder, de werkloosheid onder hen is aanzienlijk groter en sterker toegenomen dan die onder de autochtone bevolking en zij zijn niet in staat om met eigen middelen terug te keren. Het tweede onderzoek weerlegde het argument dat de Remigratiewet de Nederlandse samenleving veel geld kost. Het tegendeel bleek: per vertrokken remigrant is het inverdieneffect ruim 25.000 euro. Het op feiten gebaseerde, correcte beeld van de Remigratiewet is dus dat deze slechts aan een beperkte, kansloze groep uit een klein aantal doelgroeplanden onder strikte voorwaarden een uitweg biedt uit een tamelijk uitzichtloze situatie. Dat bevestigt ook dat de Remigratiewet een sterk humanitair karakter heeft. Het kabinet wil in de Remigratiewet wijzigingen doorvoeren. Waarschijnlijk nog dit jaar buigt de Tweede Kamer zich over wijzigingsvoor stellen. Als deze hun beslag krijgen, heeft dit voor veel migranten met een remigratiewens implicaties. Voor NMI-cliënten die, gebruikmakend van de diensten van het NMI, definitief de knoop doorhakken en voor Nederland kiezen, betekent dit het uiteenspatten van een jarenlange droom. Voor hen is dan de weg vrijgekomen naar acceptatie van een bestaan in Nederland. Ook dit is een resultaat van de dienstverlening van het NMI. Tjheng Hwa Tjoa directeur
De dienstverlening groeit In 2009 en 2010 intensiveerden de contacten van het NMI met mensen die belangstelling hadden voor remigratie. Jaarlijks kloppen veel mensen bij het NMI aan voor informatie over remigreren. Zo’n contact kan variëren van een eenmalig telefoontje waarin de consulent een eenvoudige vraag beantwoordt tot het maken van verschillende afspraken met een cliënt op een spreekuurlocatie. De eenmalige voorlichting gebeurt vooral telefonisch. De Remigratie-infolijn is daarvoor op alle werkdagen tijdens kantooruren bereikbaar. Het onderwerp dat daarbij opvallend vaak aan de orde kwam was de 45+-regeling, ofwel de remigratie-uitkering waarop men na zijn/haar 45ste jaar mogelijk aanspraak kan maken. In 2010 kreeg het NMI tijdens de eenmalige contacten hier 3.431 keer vragen over, op afstand gevolgd door vragen over nationaliteit (781 keer in 2010). Het aantal eenmalige contacten nam overigens in de verslagperiode licht af met 4 procent (van 4.185 tot 4.008). 25000
Aantal contacten en cliënten
18.222
17.236
15000
20.098
20000
0
2008
2009
4.509
4.206
5000
3.610
10000
2010
contacten cliënten
Tijdens afspraken op de spreekuurlocaties informeert de consulent de cliënt (en zijn/haar gezinsleden) over de veelheid van zaken die een rol spelen bij een succesvolle remigratie. Is men goed geïnformeerd en kiest de migrant inderdaad voor remigratie dan kan de consulent begeleiding bieden bij de aanvraag voor een van de remigratie regelingen. In de periode 2009-2010 steeg dit aantal trajectcontacten met 14,6 procent (van 14.037 naar 16.090). Dit kwam doordat cliënten om een intensievere begeleiding vroegen en zij over meer onderwerpen geïnformeerd wilden worden. Met 20.098 was het totaal aantal individuele voorlichtings- en trajectcontacten in 2010 aanzienlijk groter dan in 2009. De toename is veroorzaakt doordat een groter aantal cliënten per persoon vaker op de dienstverlening van het NMI een beroep deed. Het aantal cliënten groeide met 7,2 procent in 2010. Daarnaast werden de klantcontacten complexer: per contact kwamen meer onderwerpen ter sprake. De groei van het totaal aantal contacten is overigens gerealiseerd met een gelijkblijvende personeelsbezetting.
Wie remigreren met steun van de Remigratiewet? In opdracht van het NMI onderzocht Regioplan Beleidsonderzoek het profiel van de gebruikers van de Remigratiewet. Dit onderzoek richtte zich op alle 1.143 remigranten die in de periode van 1 januari 2008 – 10 augustus 2009 met een remigratie-uitkering vertrokken. Wat zijn de kenmerken van deze remigranten? Vóór vertrek ontvingen zij gemiddeld zeven ➜ jaar een AOW-, arbeidsongeschiktheids-, bijstands- of WW-uitkering; ➜ De partners, die met hen remigreerden, waren in overgrote meerderheid volledig afhankelijk van de uitkering van de aanvrager; ➜ Van de totale groep remigranten, aanvragers en partners, werkte 65 procent in de jaren voorafgaand aan de remigratie geen enkele
maand; Bijna de helft van de remigranten met een ➜ bijstandsuitkering volgde niet lang voor vertrek nog een re-integratietraject; ➜ Ondanks re-integratietrajecten slaagden zij er niet in op de arbeidsmarkt terecht te komen; ➜ Ongeveer 60 procent van de remigranten in de onderzoeksdoelgroep was jonger dan 55 jaar. De conclusie: degenen die met steun van de Remigratiewet naar het herkomstland terugkeren zijn op de Nederlandse arbeidsmarkt nagenoeg kansloos. De Remigratiewet biedt daarmee aan een beperkte groep migranten een uitweg uit een tamelijk uitzichtloze situatie. ‘Profielonderzoek Gebruikers Remigratiewet. ’Onderzoek door Regioplan Beleidsonderzoek, in opdracht van het Nederlands Migratie Instituut. Amsterdam, oktober 2009.
Herkomst NMI-cliënten Turkije, Marokko en Suriname vormen de belangrijkste herkomstlanden van de NMI-cliënten. De toename van de Turken en Marokkanen in het cliëntenbestand kwam deels door de uitbreiding van de dienstverlening aan remigranten in die landen. 35 procent van het NMI-cliëntenbestand in 2010 bestond uit (re)migranten van Turkse afkomst. Een groep die in 2010 belangrijker werd, vormden de Spanjaarden. Dit kwam vooral doordat Spaanse immigranten relatief ouder
zijn en daardoor vaker overwegen om hun oude dag in Spanje door te brengen.
Herkomstlanden NMI-cliënten Land Turkije Marokko Suriname Bosnië Spanje Overige 75 landen Totaal
2009 1.556 550 544 253 203 1.100 4.206
2010 1.725 613 579 255 255 1.082 4.509
De mensen van het NMI
Bij het NMI waren eind 2010 23 medewerkers in dienst, samen goed voor een FTE van 19,8. De meerderheid van de medewerkers (17) is werkzaam als consulent. De consulenten staan in hun dagelijkse werk in direct contact met mensen die vragen hebben over remigreren. Dat doen ze veelal in de taal van de migranten. Daarnaast telt het NMI een directeur en een staf, bestaande uit een beleidsmedewerker, een coördinator/P&O en een voorlichter/
PR-medewerker. Een secretaresse en een financieel medewerkster geven de benodigde administratieve ondersteuning. De organisatie staat onder leiding van een bestuur van 7 leden, die afkomstig zijn uit het integratie- en (r)emigratiebeleid en/of affiniteit hebben met de vele aspecten daarvan. Dankzij hun jarenlange bestuurlijke ervaring leverden zij, ook in woelige tijden, hun bijdragen aan het welslagen van de organisatie.
Gaan en komen In 2009 kwamen 2 nieuwe medewerkers in dienst. Mw. Rita Klemann trad aan als secretaresse en mw. Nild van den Brink als coördinator/P&O. In 2010 nam het NMI afscheid van dhr. Inanç Kutluer, mw. Alice Odé en mw. Erma Hooijer. De eerste was vanaf het eerste uur directeur van het NMI. Van hem werd afscheid genomen tijdens een feestelijke bijeenkomst waar hij tevens werd benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau. Zijn functie wordt nu vervuld door mw. Tjheng Hwa Tjoa. Alice Odé was acht jaar lang beleidsadviseur. Erma Hooijer was sinds de oprichting van het NMI in dienst als consulent.
Het team werd in 2010 versterkt met dhr. M’hamed el Messaoudi, consulent. Het bestuur nam afscheid van dhr. W. Winter en dhr. J. Rüter, en verwelkomde dhr. D. Stroband en mw. D. Griffioen.
Helpdesk remigranten Sinds 2009 maakt ‘Voorlichting en advies aan remigranten in de herkomstlanden’ (RemigrantenDesk) deel uit van de reguliere dienstverlening van het NMI. Men heeft persoonlijk contact tijdens de werk bezoeken aan het herkomstland, via de NMI-website, de Remigratie-infolijn, post en fax. Men vroeg de RemigrantenDesk naar actuele regelgeving en procedures op het gebied van alle aan remigratie verwante zaken, zoals de sociale zekerheid. In 2009 kwamen 3.593 en in 2010 4.194 vragen binnen. Ook geëmigreerde Nederlanders die meer wilden weten over hun terugkeer naar Nederland wisten het NMI te vinden (33 in 2010). In 2009 en 2010 organiseerde het NMI in Turkije en in 2010 in Marokko en Bosnië-Hercegovina voorlichtingsbijeenkomsten voor remigranten. Het merendeel van de 176 geremigreerde nieuwe cliënten in 2010 kwam het NMI op het spoor door deze werkbezoeken. Dankzij deze dienstverlening nam het aantal contactmomenten met remigranten toe van 1.619 (2008) tot 1.989 (2009) naar 2.258 (2010). Remigranten laten regelmatig weten dat deze dienstverlening tegemoetkomt aan hun dringende
behoefte aan informatie en advies. Het intensieve contact verruimt het inzicht in de sociaal-juridische problematiek van deze doelgroep. Deze kennis benut het NMI ook voor de voorlichting en het begeleidingstraject van migranten die overwegen te vertrekken.
Het menselijk gezicht De NMI-consulenten hebben direct en vaak intensief contact met cliënten. Door hun dienstverlening-op-maat signaleren zij als eersten wat er onder de doelgroepen leeft en welke motieven ten grondslag liggen aan remigratie. Als geen ander kennen zij de verhalen die schuilgaan
RemigratieNieuws 2/2011 Terugblik 2009 – 2010
achter het veelal moeizame en emotionele besluitvormingsproces rond remigratie. De signalen die zij oppakken tonen het menselijke gezicht achter de cijfers. De signalen helpen ook om goed zicht te houden op ontwikkelingen binnen de dienstverlening.
Voorlichting aan groepen Een van de kerntaken van het NMI is het geven van voorlichting aan groepen. Deze bijeenkomsten worden georganiseerd door de aanvragende organisatie. Het NMI levert een consulent die op locatie de informatie geeft. Voor de aanvrager zijn aan deze dienstverlening van het NMI geen kosten verbonden. De bijeenkomsten hebben een standaardopzet, maar zijn in uitwerking aangepast aan de doelgroep. De informatie stemt de consulent zo goed mogelijk af op het moment, de omvang, samenstelling en culturele achtergrond van de groep. Tijdens of na de presentatie is er altijd ruimte voor het stellen en beantwoorden van algemene vragen. Voor de meer persoonlijke vragen zijn deelnemers welkom bij een spreekuurlocatie en/of de Remigratie-infolijn.
Organisaties van Oudere Migranten verzorgde het NMI 19 bijeenkomsten over de AOW en de afschaffing AOW-partnertoeslag per 1 januari 2015. Daar besteedden de consulenten onder meer aandacht aan de consequenties van de afschaffing AOW-partnertoeslag voor jongere partners van AOW-gerechtigde migranten.
De belangstelling onder Chinezen voor de bijeenkomsten was in 2010 aanzienlijk lager dan in 2009. Dat kwam zonder twijfel doordat veel Chinezen inmiddels weten dat zij tot de doelgroepen van de Remigratiewet behoren. Verder speelden ook het gebrek aan positieve ervaringen met remigreren en de moeilijkheden rond het verkrijgen van een paspoort en verblijfsdocumenten in China een rol. Het aantal deelnemers per bijeenkomst kan variëren van 15 deelnemers, bijvoorbeeld vrouwen die tijdens een wekelijkse koffieochtend in een buurthuis samenkomen, tot 150 of meer, bijvoorbeeld mannen die na het vrijdaggebed in een moskee voorlichting krijgen. In 2010 was het totaal aantal deelnemers 4.606 (in 2009 5.505) met een gemiddelde van 39 deelnemers per bijeenkomst. Op verzoek van het Netwerk van
Aantal voorlichtingsbijeenkomsten Herkomstland Turkije China Marokko Suriname Bosnië Herzegovina Overige landen Gemengd Totaal
2009 36 33 19 16 3 6 8 121
2010 45 15 28 14 4 9 3 118
Definitief gekozen In 2010 dienden van de 4.509 NMI-cliënten, 1.115 cliënten een aanvraag in bij de SVB, die de Remigratiewet uitvoert. Dat was 14 procent meer dan in 2009. Volgens de SVB en de NMI-consulenten leidden onder meer de aangekondigde wijzigingen in de Remigratiewet tot deze toename. Omdat de behandeling van een aanvraag gemiddeld vier maanden duurt en de remigrant na een positieve beschikking zes maanden de tijd heeft zijn vertrek te regelen, zijn degenen die in
een bepaald jaar vertrekken doorgaans niet degenen die datzelfde jaar een aanvraag indienden. Het aantal aanvragers (via het NMI en direct via de SVB) dat daadwerkelijk in 2010 vertrok bedroeg 943. De SVB registreert welke vertrekkers door het NMI zijn begeleid. Dat waren er in 2010 747. Omdat een flink aantal gerechtigden ook partners en kinderen hebben die mee remigreren, vertrokken er in 2010 volgens de SVB in totaal 1.520 personen met onder-
Nederlands Migratie Instituut (NMI) Catharijnesingel 50, Utrecht Postbus 19215 3501 DE Utrecht
steuning van de Remigratiewet.
Aanvragers (én evt. partners en kinderen) vertrokken met de Remigratiewet Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Totaal 1.851 1.840 1.725 1.610 1.822 1.520
RemigratieNieuws is een gratis uitgave van het NMI, verschijnt vier maal per jaar en is ook te vinden op www.nmigratie.nl. RemigratieNieuws houdt intermediairen, organisaties, instellingen en overige geïnteresseerden in het NMI op de hoogte
T (030) 234 29 36 F (030) 230 49 32
van ontwikkelingen in en rond de organisatie. Redactie: medewerkers NMI.
[email protected] www.nmigratie.nl KvK 41154950
Foto’s: NMI. Vormgeving: SIN - Visuele Communicatie, Den Haag. Druk: Drukkerij Anraad, Nieuwegein.
Remigratie-infolijn T (030) 236 42 45
