2011 jaar van de chemie!

2011 jaar van de chemie! Stijn Dekelver Dankzij de chemie hebben we een 2011 is uitgeroepen tot het internationaal jaar van de chemie. Precies 100 jaar geleden won Marie Curie voor de tweede keer een Nobelprijs voor de chemie. Wat die prijs juist is, lees je verder in dit krantje.Dit krantje vertelt

heleboel kennis over dingen die je kunt vastnemen, ruiken of voelen. Je hebt chemie nodig om spullen te maken die we elke dag gebruiken: shampoo voor je haar, de cd in je cd-speler of de pilletjes tegen hoofdpijn.

je wat chemie is en hoe we er mee te maken krijgen.

Alles wat je aanraakt bestaat uit kleine deeltjes. De chemie onderzoekt die deeltjes (moleculen). Maken ze een stof sterk, doen ze de stof lekker ruiken of maken ze de stof giftig?

Chemie, wat is dat eigenlijk? Je kunt spreken van chemie tussen twee mensen als die het goed met elkaar kunnen vinden. Maar chemie is ook een natuurwetenschap. Een ander woord ervoor is scheikunde.

Nadelen van chemie Jammer genoeg gebruiken mensen chemie ook om chemische wapens te maken. Die wapens schieten geen

© Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1

2011 jaar van de chemie!

kogels af. Ze ontploffen ook niet. Het zijn gassen. Als je die gassen inademt, word je erg ziek. Soms kun je erdoor sterven. Chemische wapens werden tijdens de Tweede Wereldoorlog en bij de oorlog in Irak gebruikt. Ook bij het zoeken naar grondstoffen Een andere nadeel van chemie is de

kan de natuur flink verwoest worden.

vervuiling. Als boeren bijvoorbeeld te

Denk maar aan de grote ramp in de Golf

veel

van Mexico. Daar stroomden miljoenen

meststoffen

op

hun

velden

strooien, wordt het water onleefbaar

liters olie de zee in.

voor vissen en planten. Ook de uitlaatgassen van auto's zijn het

Voordelen van chemie

resultaat van chemie. Daardoor wordt

Dankzij de chemie zijn er heel wat

de lucht dan weer vervuild.

medicijnen uitgevonden. Die zorgen ervoor dat we langer en beter kunnen leven. Onze auto's en huizen worden steeds sterker en veiliger omdat de onderzoekers steeds betere materialen uitvinden.

Chemische rampen Met chemie werken kan gevaarlijk zijn.

De tabel van Mendeljev

Zo is er vorig jaar in Hongarije giftig

In deze tabel vind je bijna alle stoffen

slib in de natuur terecht gekomen.

terug die op aarde te vinden zijn en

Daarbij werden mensen en dieren

waarmee allerlei spullen, van gsm’s tot

gedood.

shampoo, gemaakt worden.



Mendeljev was de Rus die als eerste al

mensen beloond die zich inzetten voor

deze stoffen in een tabel goot. Zijn

de vrede op onze wereld, of die de

tabel werd later nog aangevuld.

wereld

beter

maken

door

hun

uitvindingen. Die mensen krijgen een Nobelprijs. In 2009 kreeg president Obama van de Verenigde Staten de Nobelprijs voor de Vrede. Hij wil graag een wereld zonder kernwapens.

Nobelprijzen

Er worden ook Nobelprijzen uitgereikt

Alfred Nobel is een heel bekende

voor wetenschappers. Zo werd vorig

Zweed. In 1867 vond hij het dynamiet

jaar Robert Edwards beloond met een

uit.

Nobelprijs

voor

geneeskunde.

Hij

werkte mee aan de IVF-techniek.

Materiaal voor proeven Wie proeven wil doen, moet daar het juiste materiaal voor gebruiken. Zo heb je proefbuisjes nodig. Dat zijn Hij werd een rijk man, maar kreeg later

kleine glazen buisjes om producten in

veel spijt over zijn uitvinding. Ze werd

te mengen.

namelijk ook slecht gebruikt, bijvoorbeeld om aanslagen te plegen. Om het goed te maken, stopte hij zijn geld in een grote spaarpot. Met dat geld worden



Met chemie bezig zijn kan gevaarlijk zijn. Soms moet je met giftige stoffen werken. Daarom is het belangrijk dat je aan je veiligheid denkt. Op de producten waarmee je werkt, staan dikwijls

pictogrammen.

Dat

zijn

eenvoudige tekeningen die uitleggen Je

kunt

ook

een

druppelteller

waarom het product gevaarlijk is. Een

gebruiken. Die kun je het best

tekening met een vlammetje betekent

vergelijken met dat ding waarmee je

bijvoorbeeld dat het product snel vuur

neusdruppels in je neus te doet. Op die

kan vatten. Een tekening met een

manier kun je heel precies tellen

doodskop betekent dan weer dat het

hoeveel druppels je van een bepaald

dodelijk kan zijn.

product nodig hebt. Ook een maatbeker is erg handig. Je kunt erop aflezen hoeveel vloeistof er in de beker zit. Zulke bekers worden trouwens ook in de keuken gebruikt. Sommige proefjes kun je gemakkelijk uitvoeren in de klas. Als je bijvoorbeeld een pepermuntje in een fles cola doet, krijg je een colafontein. Vraag wel eerst toestemming aan je leerkracht!

Pictogrammen © Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.4

Werken met chemie Heel veel mensen in ons land hebben een job die met chemie te maken heeft. Apothekers mengen poedertjes en vloeistoffen tot een zalfje. Een laborant werkt in een laboratorium en


voert proeven uit. Sommige biologen

munten een manier om te betalen. Nog

proberen planten te maken die meer

later werd chemie de wetenschap die

vruchten opbrengen of beter tegen

geneesmiddelen en nieuwe stoffen

ziektes kunnen. Ook verf maken of

uitvond.

benzine uit aardolie halen gebeurt door chemie te gebruiken. Eigenlijk is

Chemie in België

werken met chemie altijd een beetje

In ons kleine landje zijn er heel wat

uitvinden!

fabrieken en bedrijven die bezig zijn met chemie.

Chemie in de geschiedenis

De meeste chemische bedrijven liggen in de buurt van de haven van Het vuur was de eerste chemische

Antwerpen. Ze

houden zich vooral

ontdekking van de mens. Voor vuur heb

bezig met petrochemie. Ze gebruiken

je chemie nodig : een brandstof zoals

aardolie om benzine, kerosine, plastic

hout, zuurstof uit de lucht en hitte om

...

het hout te laten branden. Daarna

liggen dicht bij de haven, omdat de olie

leerde de mens om met behulp van het

daar

vuur metaal te bewerken. Zo werden

pijpleidingen aankomt.

van te maken. Deze bedrijven

met

olietankers

en

langs



Belangrijke uitvindingen

hoofdpijn te maken. Zijn patiënten

Rubber werd in 1770 per ongeluk

drankje werd.

ontdekt door de chemicus Joseph Priestley. Eerst werd het als gom

vonden het zo lekker dat het een

Verklarende woordenlijst

gebruikt, maar al gauw werden er ook banden van gemaakt. Schoenzolen en laarzen bestaan meestal ook uit

De schuingedrukte woorden uit de tekst worden hieronder verklaard:

rubber. De ontdekking van aspirine, een medicijn dat helpt tegen pijn en koorts, was ook erg belangrijk.

dynamiet : een springstof die gebruikt wordt om bijvoorbeeld gaten te maken in rotsen grondstoffen: materialen die we uit de natuur halen en die we nog niet bewerkt hebben om te gebruiken IVF-techniek : een techniek die dokters gebruiken om mensen te

Wist je dit? - Glas wordt gemaakt van zand. - Kaas wordt gemaakt van melk. - Een fleece wordt gemaakt van plastic zakken. - Cola is toevallig uitgevonden door een apotheker. Hij deed zeven ingrediënten bij elkaar om een middeltje tegen


helpen die geen kinderen kunnen krijgen kerosine:

de

brandstof

waarop

vliegtuigen kunnen vliegen slib : modder, aarde die met water vermengd is


En nu jij! 1. Zoek in het krantje een ander woord voor ... chemie: ________________________________________________________________ kleine deeltjes waaruit stoffen bestaan: _____________________________________ modder die gemengd is met water: _________________________________________ een springstof waarmee je zelfs huizen kunt opblazen: ________________________ kleine glazen buisjes: _____________________________________________________ 2. Waar of niet waar? De grootste olieramp ooit gebeurde in de Golf van Irak.

________________

Nobel vond het dynamiet uit.

________________

Je vindt veel chemische bedrijven in de Antwerpse haven.

________________

President Bush kreeg in 2009 de Nobelprijs voor de Vrede.

________________

3. Chemie in de klas! Kijk eens rond in je klas. Welke voorwerpen zijn volgens jou gemaakt door chemie te gebruiken? _______________________________________________________________________ 4. Meerkeuzevragen Wat is de allereerste uitvinding die met chemie te maken had? 0 shampoo 0 rubber 0 het vuur



Mendeljev vond de tabel van Mendeljev uit. Hij was 0 een Belg. 0 een Rus. 0 een Amerikaan.

Wat zijn pictogrammen? 0 eenvoudige tekeningen die kunnen waarschuwen voor gevaar 0 eenvoudige telefoonnummers die je kunt bellen bij gevaar 0 poeders om lekker ruikende shampoo te maken 5. Petrochemie ... a) Wat maken bedrijven die zich bezighouden met petrochemie? ____________________________________________________________ b) Waarom liggen die bedrijven in de haven van Antwerpen? ____________________________________________________________ 6. Zelf een pictogram maken In het krantje vind je een voorbeeld van een pictogram. Maak nu zelf een pictogram dat waarschuwt voor rondspringende glasscherven. Je mag ook zelf een andere boodschap verzinnen voor het pictogram.

(Illustratieverantwoording: het copyright op de illustraties berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: Ina Hallemans (tekeningen), © Olivier - Fotolia.com (p. 1), © doug Olson - Fotolia.com en Reporters (p. 2), Reporters (p. 3), © Africa Studio - Fotolia.com (p. 4), © christian42 - Fotolia.com (p. 5))


2011 jaar van de chemie!

Recommend Documents