2010 Een duurzaam 2025

M ag a z i n e va n st icht i ng n atuu r e n m i li e u

winter 2009/2010

Een duurzaam 2025

U een kans, zij een kans

De Nationale Postcode Loterij is de grootste goede doelen loterij van Nederland. Afgelopen jaar keerde zij ruim 244 miljoen euro uit aan 64 goede doelen die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Ook Stichting Natuur en Milieu deelt in de opbrengsten van de loterij, dit jaar met een bedrag van 2 miljoen euro. Met deze bijdrage organiseert zij bijvoorbeeld de jaarlijks terugkerende Nacht van de Nacht. Tijdens de Nacht van de Nacht gaan massaal de lichten uit en trekken duizenden mensen erop uit om te genieten van de schoonheid van de

donkere nacht. De Nacht van de Nacht zet onnodige verlichting op de agenda en zorgt voor structurele maatregelen door overheden en bedrijven. Marieke van Schaik, Managing Director van de Nationale Postcode Loterij: “Wat is het geweldig als we ’s nachts kunnen genieten van de sterrenhemel. De schoonheid van het donker is niet alleen de moeite waard, het is ook nog eens goed om energie te besparen. Wij zijn blij dat Stichting Natuur en Milieu ‘De Nacht van de Nacht’ jaarlijks organiseert met onze bijdrage.”

De Postcode Loterij helpt!

Meedoen is eenvoudig. Bel 0909-0033 (15 cpm) of meld u aan via internet: www.postcodeloterij.nl Voor € 10,25 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Een duurzaam 2025

Altijd in verandering

Twee groene harten

De een heeft zijn eigen adviesbureau, de ander is directeur van Natuur en Milieu. Maurits Groen en Mirjam de Rijk hebben beiden een groot milieuhart en werken met hart en ziel aan een duurzame toekomst. “Het is oorlog en we hebben geen seconde te verliezen!”

Foto Mark van den Brink

Foto Willem Mes

In hoeverre is Natuur en Milieu veranderd sinds de oprichting 37 jaar geleden? En wat is de toekomst van de organisatie? Veteraan Willem-Jan van Grondelle en jongste teammanager Olof van der Gaag blikken terug en vooruit.

Droomvervoer

14 Nacht van de nacht

Zaterdag 24 oktober 2009 was de vijfde Nacht van de Nacht, het landelijk evenement waarin De Provinciale Milieufederaties en Natuur en Milieu aandacht vragen voor het behoud van het duister. Ruim 20.000 mensen trokken erop uit bij een record aantal activiteiten.

Duurzame toekomst In 2025 is ons land een stuk duurzamer, denkt oud-premier Ruud Lubbers. “Burgers en bedrijven willen het. Maar er zijn nog veel remmers in vaste dienst.”

Foto Bram Budel/HH

Massaal rijden op groene stroom. Meer openbaar vervoer en minder asfalt. Ruim baan voor de fiets. En veel thuiswerken. Mobiliteit in 2025 is flexibel, efficiënt, prettig en slim.

16 Beat The Heat Now 22 Essay De klimaattop van december in Kopenhagen móet een succes worden. Natuur en Milieu organiseert daarom samen met andere organisaties Beat the Heat Now!, een groot publieksevenement om de politiek te bewegen vergaande afspraken te maken.

Verder: 5

55

22

Schone energie en weg met de auto – in 2025 hoor je de milieubeweging er niet meer over. Niet meer nodig. Nieuwe thema’s nemen het over. De milieubeweging draagt een steentje bij, maar moet zich eerst opnieuw uitvinden, verwacht Farid Tabarki.

6 NMB Natuur en Milieu Berichten 27 In 2025 leven we voor de lol 30 Goed leven winkelen, uitgaan, genieten 31 Uit Whiken

E en d u u r z aam 2 0 2 5

4

Doet u mee?

Terra

U gaat vaker van Natuur en Milieu horen. Want dit is weliswaar de laatste Terra, maar op verschillende andere manieren gaan we u betrekken bij een schoner milieu, een mooiere natuur en een klimaat waarin het ook voor onze kinderen prettig leven is. Het is meer dan ooit nodig dat u zich laat horen. Veel mensen vertellen mij dat ze willen meehelpen om wat te veranderen. Niet alleen in hun eigen huishouden, maar ook in Den Haag, in Brussel en in de hoofdkantoren van bedrijven. Daarom heeft Natuur en Milieu besloten niet meer te investeren in het blad Terra, waarmee u tot nu toe op de hoogte werd gehouden van achtergronden en opinies over milieu. Die informatie kunt u tegenwoordig op tal van andere plaatsen vinden. In plaats daarvan investeren we in u. We gaan u en vele anderen de kans bieden vaker zelf in actie te komen. Gericht op een speciek doel, op een slim moment, op een creatieve manier en met resultaat. In het verleden deden we dat bijvoorbeeld met het meldpunt ‘zuinig op ruimte’. Duizend mensen gaven aan welk gebied bij hen in de buurt bedreigd werd en waarom het behouden moest blijven.

Dat had impact op de beslissers bij het ministerie en in de provinciehuizen. Ook de c,mm,n-community neemt het heft in eigen hand door via de opensource methode mee te ontwerpen aan de mobiliteit van de toekomst. En tienduizend Zeekrachtleden laten zien dat ze gaan voor meer windmolens op de Noordzee. Er zijn zoveel onderwerpen waarover u zich kunt laten horen! Stel je voor dat veel mensen laten weten dat ze meer zonnepanelen willen. Dat ze het zonde vinden dat de subsidiepotjes vaak al op 2 januari leeg zijn. Woningisolatie. Hogesnelheidtreinen in plaats van vliegtuigen. Het moge duidelijk zijn: Natuur en Milieu kan niet zonder u. Daarom blijven we u op de hoogte houden van wat we doen. Via de krant, de radio en de tv, via onze website en de gratis digitale nieuwsbrief. Ook vallen we een paar keer per jaar bij u op de mat, want we vinden het belangrijk om u ook op papier te informeren. Maar vooral willen we samen met u aan de slag. Want er is nog een wereld te winnen. Doet u mee? Mirjam de Rijk Algemeen directeur Natuur en Milieu

“Men ondergaat de toekomst niet, men máákt haar” (Georges Bernanos, Franse schrijver, 1888-1948)

“Wat alle wijze regeerders verplicht zijn te doen: niet louter en alleen rekening houden met wantoestanden die er op een bepaald moment zijn, maar ook die welke in de toekomst kunnen ontstaan en daar met alle mogelijke middelen tegenin gaan” (Machiavelli, Italiaanse filosoof 1469-1527)

“Yes we can!” (Barack Obama, Amerikaanse president 1961-)

van Pamelen 2025 steeg dat we voortaan pas op ons vijfenzeventigste met pensioen konden. Verder de belastingvluchtelingen tussen het tweede (februari-maart 2012) en het zesde (17 mei-22 mei 2012) kabinet Wilders. Om maar te zwijgen van de uittocht van hoger opgeleiden begin jaren ’20, omdat de politieke situatie hier – ondanks verwoede bemiddelingspogingen van voormalig Europees President Balkenende – onhoudbaar was geworden. En dan nu weer de Grote Milieuvlucht. Over drie jaar zijn de Spelen in Amsterdam, maar de gevolgen zijn nu al merkbaar. Dat Olympische dorp in het Groene Hart wordt veel

groter dan was beloofd. De NoordZuid-snelweg door Amsterdam (over dat verzakte metrotraject, weet je wel?) wordt nu definitief zesbaans. Het nieuwe Oostvaardersvliegveld bij Lelystad mag de capaciteit nu alweer verdubbelen. En voor de zeilwedstrijden is gisteren alsnog de Waddenzee aangewezen. Die dan wel goeddeels uitgebaggerd moet worden. Maar dat schijnt politiek geen bezwaar meer te zijn. Al met al denk ik erover – en met mij vele anderen – om mij definitief ergens anders te vestigen. Heb jij een idee?

een d u u r z aam 2 0 2 5

Lief dagboek. Ben maar weer even in mijn boomhut gekropen. Staat die er tenminste ook niet voor niets. Tien jaar geleden gebouwd, hoog en droog, tegen dreigende stijgingen van zeespiegels enzo. Maar daar is vooralsnog niks van te merken. Al staat het water ons in allerlei andere opzichten wel aan de lippen. En dat komt paradoxaal genoeg omdat ons land leegloopt. Je herinnert je vast nog die omgekeerde tsunami tijdens het eerste kabinet Wilders (mei-november 2011). Die tienduizenden moslims die ons land uitgevlucht zijn. Waardoor de gemiddelde leeftijd hier dusdanig

5 Terra

Bijvriendelijk zaad slaat aan Ruim 40.000 mensen hebben in 2009 bijvriendelijk bloemenzaad opgevraagd bij Natuur en Milieu en uitgestrooid in hun tuin, een plantsoen of het balkon. Ook hebben zeker duizend mensen via Twitter het leven van Belle de Bij gevolgd en zo een beeld gekregen van het belang van bijen voor onze biodiversiteit.

Colofon

Terra is het kwartaalmagazine van Stichting Natuur en Milieu.

Bladconcept BLADEN&CO, Utrecht

Redactieadres Postbus 1578 3500 BN Utrecht E-mail: [email protected]

Vormgeving en productie Louis Nouws (BLADEN&CO, Utrecht)

Hoofdredactie Claire Tielens Eindredactie Johan Nebbeling (BLADEN&CO, Utrecht)

Drukwerk Ten Brink, Meppel Coverfoto Nature Picure Library/HH

Natuur en Milieu Stichting Natuur en Milieu werkt met hart en ziel aan een mooi landschap, een rijke natuur en een gezond milieu. Als onafhankelijke organisatie pleiten we bij overheden, bedrijven en de politiek voor duurzame oplossingen.

www.natuurenmilieu.nl Telefoon: 030 - 233 13 28 E-mail: [email protected]

De artikelen in Terra weerspiegelen niet per se de mening van Natuur en Milieu. Ook een gratis abonnement op onze tweewekelijkse e-mail nieuwsbrief? Meld u dan aan op onze website.

Natuur en Milieu

M ag a z i n e va n st icht i ng n atuu r e n M i li e u

Nieuwe wegen

We gaan de huisstijl en uitstraling van Natuur en Milieu in het voorjaar grondig vernieuwen. Dat zult u terugzien in de nieuwe website, de digitale nieuwsbrief en de halfjaarlijkse Natuur en Milieukrant, die beter op elkaar zullen aansluiten. De website zal specifiek toegesneden zijn op verschillende doelgroepen, zoals

winter 2009/2010

Natuur en Milieu biedt u tal van nieuwe en bestaande manieren om op de hoogte te blijven van haar activiteiten én om mee te doen met campagnes. We stoppen met het kwartaalblad Terra.

Een duurzaam 2025

publiek en professionals. De nieuwe website wordt de etalage van Natuur en Milieu, waar u snel en eenvoudig nieuws en achtergrondinformatie kunt vinden en mee kunt doen met campagnes.

De gratis digitale nieuwsbrief biedt u nu al tweewekelijks nieuws over Natuur en Milieu en reacties op de actualiteit. U kunt zich hiervoor aanmelden via www.natuurenmilieu.nl. We blijven donateurs ook op een tastbare manier informeren: twee keer per jaar ploft de Natuur en Milieukrant bij u op de deurmat. Door deze veranderingen kunnen we meer donateursgeld besteden aan de doelstelling: een schoon milieu en een rijke natuur. Bovendien kunnen we donateurs meer mogelijkheden bieden om zelf op een gerichte en laagdrempelige manier in actie te komen. En dat gaat helpen in Den Haag, in Brussel en in de directiekamers van grote bedrijven. We verheugen ons op de samenwerking!

7 Terra

wegbermen bijvriendelijk in te richten en te beheren. Ook willen we de minister overtuigen om alle bij-onvriendelijke bestrijdingsmiddelen te verbieden. Verder gaan we met gemeenten en basisscholen aan de slag om de bijen te redden. En het uitdelen van bijvriendelijk zaad door 40.000 particulieren scheelt ook een slok op een borrel. (RvG)

voedsel, ze laten ook zien hoe het met de natuur gaat. Waar bijen zijn, zijn vaak ook vlinders en andere insecten, die elk hun functie hebben voor het mooi en gezond houden van onze natuur. Op heel wat fronten worden oplossingen tegen de bijensterfte bedacht. Zo wil Natuur en Milieu in 2010 met groenbeheerders aan de slag om alle spoor- en


Onze voedselproductie loopt gevaar door de in hoog tempo teruglopende bijenstand. Bijen zorgen voor een groot deel van de bestuiving van groente en fruit. Zonder bijen moeten gewassen op een andere manier worden bestoven. In China proberen ze het handmatig, maar dat is peperduur. Bijen zijn niet alleen belangrijk voor ons


8 Terra

Natuur en Milieu-veteraan Willem-Jan van Grondelle en ‘groentje’ Olof van der Gaag

In hoeverre is Natuur en Milieu veranderd sinds de oprichting 37 jaar geleden? En wat is de toekomst van de organisatie? Veteraan Willem-Jan van Grondelle en jongste teammanager Olof van der Gaag blikken terug en vooruit. Door Gaston Dorren Mannen met baarden in spijkerpakken. Op foto’s uit de beginjaren van Natuur en Milieu zijn ze prominent aanwezig. “Zelf was ik in die tijd een van de langharige mannen. En mijn baard was niet zo kort als nu”, zegt beleidsmedewerker Willem-Jan van Grondelle, die in 1975 in dienst trad,

drie jaar na de oprichting. Maar op de oude foto’s staan ook gladgeschoren types in pak. “Het cliché van geitenwollensokkendragers klopte slechts beperkt. Natuur en Milieu was een bundeling van verschillende mensen en clubs. Natuurmonumenten, dat Natuur en Milieu hielp oprichten,

was een eerbiedwaardige vereniging met een lange staat van dienst. De Contact-Commissie Natuur- en Landschapsbescherming dateerde uit de jaren dertig. Dat waren ook gevestigde heren. Maar het Centrum Milieuzorg kwam voort uit de cultuur van de jaren zestig. En de Vereniging tegen Water-, Bodem- en Luchtverontreiniging zat daar weer een beetje tussen. We waren van begin af aan ook redelijk gestructureerd. Niet basisdemocratisch, maar met een managementlaag.”

Foto Willem Mes

in beweging

Lobbywerk

klopte slechts beperkt

9 Terra

Een andere verandering is dat Natuur en Milieu steeds harder moet werken om draagvlak te verwerven. “In de jaren zeventig en tachtig konden we inspelen op wat breed leefde”, zegt

wollensokkendragers een d u u r z aam 2 0 2 5

Draagvlak

Het cliché van geiten

Foto Willem Mes

Kleding en haardracht mogen zijn veranderd, de werkwijze van Natuur en Milieu is grotendeels hetzelfde gebleven. Nog altijd richt de organisatie zich vooral op lobbywerk en juridische actievormen. Nog steeds kennen de medewerkers de weg in politiek en bestuurlijk Nederland. En ook vandaag de dag heeft Natuur en Milieu de juridische kennis in huis om doortimmerde bezwaarschriften te kunnen indienen. “In het verleden hebben we wel vaker de juridische weg bewandeld dan nu”, zegt Van Grondelle. “Bijvoorbeeld om informatie openbaar te krijgen en ervoor te zorgen dat procedures fatsoenlijk werden gevolgd. Later hebben we ons op thema’s gericht waarbij juridische actie minder voor de hand lag, zoals klimaatverandering. Maar ook nu stappen we nog naar de rechter als dat nuttig en nodig is.” Een andere constante is de deskundigheid van de medewerkers. Daarmee heeft Natuur en Milieu zich een reputatie verworven van betrouwbaarheid en gedegenheid. “En daar zijn we zuinig op”, zegt teammanager communicatie en fondsenwerving Olof van der Gaag, in dienst sinds 2008. Datzelfde geldt voor de gewoonte van Natuur en Milieu om alternatieven voor te stellen en oplossingen aan te dragen. Van der Gaag: “We zijn niet alleen ergens tegen, we zijn ook vóór het andere, het betere alternatief.”

“Kritisch en constructief heette dat in de jaren zeventig”, zegt Van Grondelle. “Dat de Markerwaard niet is drooggelegd, komt mede doordat we zoveel voordelen van het Markermeer lieten zien. Niet alleen voor de natuur, ook voor de drinkwatervoorziening, de recreatie en de visserij. En net als nu zochten we destijds de publiciteit om onze standpunten kracht bij te zetten.” Toch, benadrukt Van Grondelle, is Natuur en Milieu anno 2009 een heel andere organisatie dan 37 jaar geleden. “Ik vind dat we altijd goed op maatschappelijke ontwikkelingen in zijn blijven spelen. Lobbyen doen we bijvoorbeeld niet alleen meer in Den Haag, maar ook in Brussel. Op agrarisch gebied waren we al lang Europees actief, vanwege het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Maar na 1992 maakte Europa veel meer beleid en hebben we ons ook op Brussel geconcentreerd.” Het resultaat: voor een organisatie uit een middelgrote lidstaat speelt Natuur en Milieu al jaren een verrassend vooraanstaande rol in het European Environmental Bureau (EEB) en Transport & Environment, twee koepels van Europese milieuorganisaties.

Van Grondelle. “Op milieugebied had je duidelijke uitwassen en er was veel laaghangend fruit; milieuproblemen die relatief makkelijk waren op te lossen. De kwesties waar we nu mee bezig zijn, klimaatverandering voorop, zijn veel complexer. Ze raken aan productie en consumptie. Met lobby alleen krijg je de overheid op die punten echt niet in beweging.” Van der Gaag: “Daarom is het ook zo belangrijk dat Natuur en Milieu

➤

uitgroeit tot een maatschappelijke beweging mét een grotere achterban. We hebben vaak te maken met tegenstanders die hun draagvlak goed kunnen laten zien. Het verzet tegen de vliegtaks was goed georganiseerd. Wij moeten de steun voor onze ideeën ook veel meer zien te mobiliseren.” En er is nog een reden om te willen groeien: geld. Het is crisis én het Rijk is de subsidies aan milieuland aan het herzien. “Een ongelukkige samenloop.”

Campagnes


10 Terra

Om maatschappelijk meer verankerd te raken voert Natuur en Milieu de laatste jaren ‘meeslepende campagnes’, aldus Van der Gaag. “Campagnes maken concreet waar we voor staan en zetten ons op de kaart. De c,mm,n, de open-source duurzame auto, dáár kunnen mensen zich mee identificeren; met lobbywerk veel minder. Zeekracht, het zelf mee opzetten van een windmolenpark op zee, raakt een snaar en maakt energie los. En als mensen zien dat een aantal van die mooie campagnes dezelfde afzender hebben, gaan ze zich uiteindelijk verbonden voelen met die afzender. Onze nieuwe website, die voor voorjaar 2010 gepland staat, heeft precies dat doel: mensen betrekken, activeren, een community creëren. Een tijdschrift is daarvoor minder geschikt.” Ook activiteiten als de Nacht van de Nacht, de stiltecampagne en de bijenactie van afgelopen zomer dragen daaraan bij. Van Grondelle: “Stilte en

(gratis advertentie)

Campagnes maken concreet waar we voor staan en zetten ons op de kaart duisternis spreken mensen niet alleen aan, maar maken ook de maatschappelijke waarden zichtbaar waarop ons werk is gebaseerd.”

Samenwerking

Foto Willem Mes

Overigens is Natuur en Milieu in een ander opzicht al lang een maatschappelijke beweging: de organisatie heeft van oudsher gezocht naar samenwerking. Met andere milieu- en natuurclubs, de Provinciale Milieufederaties voorop, maar ook met ontwikkelingsorganisaties, vakbonden en de laatste jaren met bedrijven, zoals Athlon Car Lease, Rabobank, ASN Bank en Eneco. “En we gaan de samenwerking alleen maar intensiveren en uitbreiden”, zegt Van der Gaag. “Zo werken we op dit moment samen met Buurtlink, met CNV Jongeren en met diverse bedrijven. Om aan meerderheden te komen zoeken we steeds allianties die milieuthema’s invlechten in andere thema’s. Want de meeste Nederlanders vinden

milieu best belangrijk, maar slecht een procent of 5 van de bevolking vindt het echt dé topprioriteit.” Daarom dringt Natuur en Milieu samen met huurders aan op woning isolatie en met jongeren op het creëren van groene banen. In samenwerking met bedrijven wordt gezocht naar draagvlak voor een ambitieuzer milieubeleid. En met ontwikkelingsorganisaties laat Natuur en Milieu het mondiale belang van klimaatbeleid zien. In de toekomst ontwikkelt Natuur en Milieu zich verder in deze richting, verwacht Van der Gaag. “We worden een groene organisatie van de derde weg: enerzijds gericht op maatschappelijke verandering. Net als bijvoorbeeld Greenpeace voeren we actie als dat nodig is, maar wel op onze eigen manier. Anderzijds mikken we op een minder radicaal publiek, zoals de achterban van Natuurmonumenten. Hoe dan ook zullen we de komende jaren steeds zichtbaarder en herkenbaarder worden.”

De oorlog


11 Terra

De een heeft zijn eigen adviesbureau, de ander is directeur van Natuur en Milieu. Maurits Groen en Mirjam de Rijk hebben beiden een groot milieuhart en werken met hart en ziel aan een duurzame toekomst. “Het is oorlog en we hebben geen seconde te verliezen!” Door Claire Tielens Wat kunnen jullie zeggen over het milieu in 2025? De Rijk: “Dat kun je maar beperkt voorspellen. Niemand zou een paar jaar geleden toch hebben geloofd dat Al Gore een klimaatheld werd? Toch heeft hij ervoor gezorgd dat klimaatverandering nu wereldwijd bovenaan de agenda staat. Dus er is van alles mogelijk voor 2025. Tegelijk is 2025 niet meer zo ver

weg: wat nu niet op de tekentafel ligt, is er straks nog niet.” Groen: “Er kan nu al zoveel. Ik sprak pas een chauffeur die in een elektrische auto had gereden. Superenthousiast was hij. Stel je voor dat de ANWB, de grootste vereniging van Nederland, vol voor elektrisch rijden gaat – en dan op groene stroom natuurlijk! Dan is er echt veel mogelijk in 2025.” ➤

Foto’s Mark van den Brink


12 Terra

Zijn jullie optimistisch? Groen: “De supertanker die onze samenleving is, stuurt niet snel bij. En dat is wel nodig om ernstige klimaatverandering te voorkomen. Het is oorlog en we hebben geen seconde te verliezen!” De Rijk: “We hebben vooral incentives nodig, zodat mensen en bedrijven gestimuleerd worden om de goede dingen te doen. Het is toch raar dat kolenstroom goedkoper is dan windstroom? Er kan wel veel! Technisch is duurzaamheid een fluitje van een cent.” Groen: “Klopt, maar de politiek kijkt niet verder dan vier jaar vooruit. En veel bedrijven nog korter.”

regeling voor schonere auto’s. En in Duitsland worden jouw zonnepanelen in feite betaald door de buren die zo nodig grijze stroom willen. Dat stimuleert geweldig.” De Rijk: “Maar waarom zit de financiering van duurzame energie in Nederland zo op slot?” Groen: “Sinds het eerste milieubeleidsplan vindt Nederland zichzelf de beste. We zijn zelfingenomen. Maar we doen het relatief juist slecht!” De Rijk: “Dat reken ik ook de milieubeweging aan. Het is ons onvoldoende gelukt om bij een brede laag van de bevolking een gevoel van urgentie te kweken. We zijn bang om mensen pessimistisch te maken.”

Wat voor milieubeleid is er volgens jullie nodig? De Rijk: “Om te beginnen consistent beleid, want het huidige beleid is dat niet. Politici zeggen vaak dat je maatregelen niet mag stapelen: ze mogen maar één doel dienen. Onzin! Het geld dat we in het redden van de banken hebben gestoken, had ook tegelijk een milieudoel moeten hebben.” Groen: “Milieubeleid is een heroïsche poging om de kosten van vervuiling en verspilling bij de vervuiler te leggen. Dat is moeilijk, maar het werkt wel. Kijk naar de bijtellings

Kunnen gewone mensen het beleid wel beïnvloeden? De Rijk: “De combinatie van het persoonlijke en het politieke vind ik belangrijk. Milieu-organisaties hebben zich ten onrechte alleen gericht op de mens als consument. Het helpt niet genoeg als alleen milieubewuste mensen hun koopgedrag aanpassen. Diezelfde mensen moeten zorgen dat er een goed milieubeleid komt, waardoor het voor iedereen aantrekkelijk wordt om groene keuzes te maken. Velen willen dat, kijk naar Zeekracht. Mensen kopen zelf een aandeel in een windmolen en sporen tegelijk de politiek aan om op te schieten met wind op zee.” Groen: “Ja, want de politiek gaat pas bewegen als het electoraat beweegt. Daarom organiseer ik activiteiten die veel mensen raken. Soms lijkt mijn bedrijf wel een evenementenbureau! Ik ben blij dat er zoveel Vips naar de première van ‘The Age of Stupid’ kwamen dat zelfs Shownieuws

Het is oorlog en we hebben geen seconde te verliezen

Nederland is zelfingenomen. Maar we doen het relatief juist slecht

13 Terra

En het bedrijfsleven? Groen: “Steeds meer bedrijven gaan duurzamer werken. Peter Bakker van TNT realiseert zich nu dat zijn bedrijf eigenlijk een CO2-producent is met al die auto’s en vliegtuigen. En daar probeert hij wat aan te doen. BCC verkoopt alleen spullen met een stekker eraan. Als zulke bedrijven zich inzetten voor energiebesparing, zet dat zoden aan de dijk.” De Rijk: “Klopt, maar vaak zijn het maar een paar producten die duurzamer zijn. Bijvoorbeeld in de auto-industrie: één segmentje is zuiniger, maar de meeste auto’s worden steeds zwaarder. 60 Procent van het geld voor innovatie wordt besteed aan niet-duurzame producten.” Groen: “Daarom is het ook zo goed dat Obama strenge milieu-eisen stelt aan de transportsector en de noodlijdende auto-industrie met leningen stimuleert om kleinere, zuinigere en elektrische auto’s te gaan maken. Positief is dat de Nederlandse overheid alles duurzaam gaat inkopen. De eisen zijn misschien bureaucratisch, maar het helpt wel om bedrijven over de streep te trekken.” De Rijk: “Het gaat erom dat mensen die het anders willen zich organiseren. Op de borrel van VNO op Prinsjesdag zegt iedereen tegen minister Eurlings van Verkeer dat er meer wegen moeten komen. Hij moet vaker andere vibes opvangen.” Groen: “Zeker. En daar werken we ook al tientallen jaren aan. Ik vind dat steeds meer invloedrijke mensen de goede boodschap afgeven. Er komt een doortastende generatie aan het roer met een veel milieubewuster denkkader.”


erover berichtte. Want we moeten juist de mensen buiten het milieucircuit zien te bereiken.” De Rijk: “We zoeken naar nieuwe vormen om mensen aan te spreken vanuit hun burgerschap. Obama bracht enorme aantallen gedreven mensen bij elkaar, zowel op internet als in real life. Daar kunnen we veel van leren.” Groen: “Ik zie communities ontstaan, waarin mensen hun verantwoordelijkheid nemen. In Amsterdam-Noord bijvoorbeeld gaat de Vereniging Mijn Energie zelf windturbines neerzetten en grote ook. De mensen doen het zelf! Zulke community’s zijn doelgericht en open. Belangrijk, want het moet geen subcultuur worden, zoals destijds vooral in Duitsland. Dat kunnen we ons niet meer permitteren.”

De Rijk: “Maar ik bespeur de afgelopen jaren ook een terugslag. CEO’s waren eerst door Al Gore geïnspireerd. Nu realiseren ze zich dat duurzaamheid vaak geld kost. Of de aandeelhouders zitten hen in de nek.” Wat doen jullie eigenlijk zelf in 2025? Groen: “Dan ben ik 72! Ik leid dan geen adviesbureau meer, maar leg nog wel verbindingen tussen mensen. Ik doe dat al 32 jaar en mensen zien dat het mij niet gaat om geld of een positie. Daardoor heb ik krediet opgebouwd. Dat helpt om deuren te openen en contacten tot stand te brengen die het verschil kunnen maken.” De Rijk: “In 2025 ben ik 62. Geen idee wat ik dan doe. Maar waarschijnlijk ben ik meer bezig met de wereld dan met Nederland. Want uiteindelijk ben ik daar meer mee begaan!”

dooft Zaterdag 24 oktober 2009 was alweer de vijfde Nacht van de Nacht, het landelijk evenement waarin De Provinciale Milieufederaties en Natuur en Milieu aandacht vragen voor het behoud van het duister. Bij 300 activiteiten overal in het land ervoeren 20.000 mensen de schoonheid van de duisternis. Door Laura Jansma Nederland behoort tot de meest verlichte landen. Letterlijk. En elk jaar wordt de nacht nog eens 3 tot 5 procent lichter. Maar lichtvervuiling verstoort de beleving van het nachtelijke landschap en de natuur. Bovendien kunnen mens en dier door teveel nachtelijk licht ont regeld raken. Daar komt bij dat verlichting onnodig veel energie kost en veel slimmer en zuiniger zou kunnen. Bijna de helft van de Nederlanders

kan door lichtvervuiling de sterrenhemel niet meer zien. Uit onderzoek blijkt dat driekwart van de Nederlanders een donkerder nacht wil. Om al deze redenen vragen we bedrijven en overheden al vijf jaar om in de Nacht van de Nacht onnodig licht te doven. Maar we vragen ook om structureel maatregelen te nemen. Want het moet en kan donkerder in ons land!

“De stilte, de sereniteit...” “Soms lijkt het of de nacht niet meer bestaat. Dat is jammer. Dag en nacht horen contrasten te zijn. Daarom is het leuk om een keer per jaar te laten zien hoe de nacht echt is. Wij, zeker in de Randstad, hebben daar niet meer zo’n idee van. De stilte, de sereniteit, de geheimzinnigheid, het duister dat ons dichter bij elkaar brengt... Het donker mag best eens gezien worden. Het brengt rust, we veranderen ons uitzicht in inzicht en zien wordt voelen.” Humorist en liedjesmaker Vincent Bijlo las tijdens de Nacht in een donkere Dom in Utrecht voor.

“Bang voor het donker”

“Daarnaast proberen we duurzaam en slim te verlichten. Niet alleen met energiezuinige verlichting, ook door alleen te verlichten op momenten dat het echt nodig is. Van ondernemers verlangen we dit ook. Wie een camping wil openen in Schouwen-Duiveland, moet nu ook een lichtplan overleggen.” “We willen dat ook onze inwoners bewuster omgaan met de buitenverlichting. Dat ze niet vaker het buitenlicht aandoen dan nodig is en het liefst energiezuinige verlichting of detectielichten gebruiken. Daar is niet alleen de duisternis mee gediend, maar ook het milieu. En de portemonnee.” Peter van Sante is beleidsmedewerker omgevingsbeleid van de gemeente Schouwen-Duiveland.

15 Terra

Wim Schmidt is onderzoeker lichthinder en voorzitter van het Platform Lichthinder

“Mede door de Nacht van de Nacht kwamen we tot het besef dat de duisternis aan het verdwijnen is. Dat het, naast rust en ruimte, een oerkwaliteit van de natuur is. Bij ons, met die uitgestrekte donkere polders, is het relatief duister. Dat koesteren we en dragen we uit. Dat je bij ons de sterren ziet, maakt ons aantrekkelijk om te leven en te recreëren.” “Schouwen-Duiveland is een van de eerste gemeenten die in hun milieubeleidsplan aandacht besteden aan licht en duisternis. Op plaatsen waar het onnodig licht is, proberen we het licht terug te brengen. Je kunt bijvoorbeeld in het buitengebied makkelijk toe met minder terreinverlichting of verlichte rotondes, zonder daarbij aan veiligheid in te boeten.”


“We zitten met onze neus naar het kampvuur en keren de duisternis de rug toe. Het vuur biedt ons warmte en veiligheid. Wij mensen zijn van nature bang voor het donker. In onze opluchting over het bestaan van kunstlicht, schieten we door.” “Daarbij vergeten we dat het merendeel van de dieren ’s nachts actief is. Vleermuizen bijvoorbeeld zijn bang van licht. Terecht. Licht maakt ze beter zichtbaar voor hun vijanden, zoals de havik. Het broedgebied van weidevogels wordt steeds kleiner door het oprukken van kunstlicht. In het schijnsel van een lantaarnpaal gaan broeden, maakt je een gemakkelijke prooi voor de vos. Wist je dat naar schatting jaarlijks wel veertig miljard insecten zich doodvliegen door kunstlicht?” “En dan de sterrenhemel. De Melkweg is bijna nergens in Nederland nog zichtbaar! Wij kijken liever naar een televisiescherm. Eeuwig zonde, want het kijken naar de sterren helpt ons onze plek in het universum te bepalen en de relativiteit van dingen in te zien.” “Mensen brengen licht in verband met veiligheid. Die relatie is zwakker dan wij denken. Op een verlicht fietspad zouden minder meisjes worden aangerand en minder tasjes worden geroofd. Maar de belager kan de situatie in het licht beter beoordelen. De meeste inbraken vinden bij klaarlichte dag plaats.” “Dat de wegen in de stad verlicht zijn, is natuurlijk prima. Maar we moeten de lichtvervuiling op het platteland beteugelen. Als in Utrecht een wolkenkrabber aan de rand van de stad wordt gebouwd, geeft dat ding een schijnsel tot ver in de Randstad. Dankzij de Nacht van de Nacht is het besef gegroeid dat licht vervuilend werkt. Maar we zijn er nog lang niet. Nederland zou twee keer zo donker kunnen zijn.”

“We hebben het licht gezien”

Ook IKEA schakelt licht uit Steeds meer overheden en bedrijven doven in de Nacht van de Nacht de buitenverlichting en zetten soms hun buitenreclame uit. Zo stonden dit jaar monumentale gebouwen als de Dom, de Euromast en het stadhuis van Gouda in het donker. Vanuit het bedrijfsleven waren onder meer elektronicaketen BCC, de Gasunie en Groningen Seaports van de partij. Ook woonwarenhuis IKEA doofde, voor het vierde opeenvolgende jaar, het licht. Paul Rotteveel, milieu en kwaliteitsmanager van IKEA Nederland: “IKEA heeft zich ten doel

gesteld om in vier jaar tijd een kwart minder energie te gebruiken. Dit doen we met technische aanpassingen, maar ook door energiezuinig gedrag te stimuleren van medewerkers én door drastische keuzes te maken. Zo sluiten we parkeerdekken waardoor de verlichting uit kan. De Nacht van de Nacht draagt een steentje bij aan het bewust omgaan met licht en energie.” Meer informatie over de jaarlijkse Nacht van de Nacht is te vinden op www.nachtvandenacht.nl.


16 Terra

Allehens

aandek De klimaattop van december in Kopenhagen móet een succes worden. Natuur en Milieu organiseert daarom samen met andere organisaties Beat the Heat Now!, een groot publieksevenement om de politiek te bewegen vergaande afspraken te maken. Door Marjon Weijzen

Beat the Heat Now Kom op 12 december naar Beat the Heat Now, het Nationaal Klimaatevenement in de Jaarbeurs in Utrecht. Meld je aan via www.beattheheatnow.nl. En nodig je vrienden uit om ook te komen. Beat the Heat Now is een unieke gelegenheid om de regering te laten zien dat het ons menens is met het klimaat. Tijdens Beat the Heat Now roepen we samen onze regeringsleiders op om met echte oplossingen voor het klimaatprobleem te komen. Hoe meer mensen, hoe duidelijker de boodschap. Bovendien wordt Beat the Heat Now een geweldig evenement met muziek en debat.

Als finale van Beat the Heat Now vertrekken ministers, wethouders, jongeren, wetenschappers, vertegenwoordigers van milieu-, natuur-, vrouwen-, en ontwikkelingsorganisaties en vele anderen in de speciale Beat the Heat Now-express naar de klimaattop in Kopenhagen. Op de trein staan oproepen van mensen met hart voor het klimaat. Ook jouw oproep kan daarbij staan! Zo wordt de trein een grote rijdende petitie.

Klimaatverandering tegengaan is de belangrijkste uitdaging op dit moment, zei VN-secretaris Ban Ki-Moon eind september bij de klimaatbesprekingen in New York. “Als we niks doen of te weinig, is de schade binnen tien jaar onomkeerbaar.” Hoe langer het duurt voor we ingrijpende maatregelen nemen, hoe kleiner onze mogelijkheden om de klimaatverandering tegen te gaan en hoe hoger de kosten. Zelfs bij slechts 2 graden temperatuurstijging – op minder durft niemand meer te hopen – zal met name Afrika geteisterd worden door overstromingen en hongersnoden, zo is de verwachting.

Beat the Heat Now! is een groot

Verzilverd

publieksevenement om de politiek te bewegen

Als we niets doen, warmt de aarde op met 6 graden aan het eind van deze eeuw. Aangenomen wordt dat een stijging van 2 graden (ten opzichte van het jaar 1750) veilig is. Dan kunnen ecosystemen zich nog aanpassen en komt de voedselproductie niet in gevaar. De zeespiegel zal volgens het IPCC deze eeuw met 18 tot 59 cm stijgen. Zie ook: www.klimaatportaal.nl.

2009 was Natuur en Milieu een van de initiatiefnemers van deze gelegenheidscoalitie. Doel: druk uitoefenen op de Nederlandse politiek. Daartoe organiseert de stichting een groots publieksevenement: Beat the Heat Now! Boegbeeld van de Kopenhagen Coalitie is Pieter Winsemius. De achterban bestaat uit de vier miljoen leden en donateurs van de deelnemende organisaties. Niet alleen milieuclubs overigens, maar ook humanitaire organisaties en ontwikkelingsorganisaties. En de

achterban groeit, constateert Ron Wit, teammanager Klimaat en Energie van Natuur en Milieu, tevreden: “Sinds oktober is ook de FNV aangehaakt. Dat zijn weer 1,4 miljoen leden erbij.”

17 Terra

Cijfers

vergaande afspraken te maken

Media De media beginnen warm te lopen voor het klimaat, ziet Wit. De nieuwe klimaatfilm ‘The Age of Stupid’ is breed uitgemeten in de pers. Het NOS-journaal bracht een week lang reportages over de verhitte aarde, met stevige achtergrondinformatie op de


De wereldwijde klimaatafspraken uit het Kyoto-protocol moeten in Kopenhagen verzilverd worden. Het kan niet blijven bij beloftes en vage toezeggingen. Verder mogen de rijke landen de bal niet alleen neerleggen bij de opkomende economieën in het zuiden. De uitstoot van CO2 moet drastisch omlaag en de ontwikkelingslanden moeten 110 miljard krijgen om zich tegen het veranderende klimaat te wapenen. Dat is de boodschap van de Kopen hagen Coalitie, een samenwerkingsverband van de elf grootste Nederlandse natuur-, milieu- en ontwikkelingsorganisaties. Begin

Ga naar www.beattheheatnow.nl en laat weten wat jij wilt dat er verandert.

➤

Interactieve klimaatspecial Wat laat de huidige generatie na voor toekomstige generaties? Om die vraag draait het bij de interactieve klimaatspecial ‘Wij hebben de energie voor een nieuwe economie’, die Natuur en Milieu begin oktober op internet zette. De special schetst met feiten, meningen en infographics op beeldende wijze de mogelijkheden voor een duurzame, vitale economie. Het toont de obstakels en geeft oplossingen om deze te doorbreken. Animaties en interviews wisselen


18

site. En in de grote landelijke kranten verschenen interviews met klimaatkopstukken als Yvo de Boer, hoofd van het Klimaatbureau van de VN, en oudminister van Milieu Pieter Winsemius. De organisatoren praten zich in Hilversum de blaren op de tong om het klimaatevenement op tv te krijgen. Natuur en Milieu introduceerde zelf een interactieve klimaatspecial op

interessante feiten en cijfers af. De klimaatspecial biedt op aantrekkelijke en laagdrempelige wijze veel informatie over het klimaatprobleem en de mogelijke oplos singen daarvoor. Hij is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in de achtergronden van de klimaatverandering van milieuprofessionals tot studenten. Zie ook: www.wijhebbenenergie.nl.

internet (zie kader). Na 17 december, als er hopelijk een vergaand en spijkerhard klimaat akkoord ligt, zijn we er nog niet. Wit: “Klimaat is en blijft het allerbelangrijkste onderwerp. In het gunstigste geval zullen we moeten bewaken of de gemaakte afspraken worden nagekomen. De Nederlandse situatie leert ons dat het niet vanzelfsprekend is dat

Terra

20 procent korting

als u De groenste scheurkalender nu bestelt!

de klimaatdoelen ook gehaald worden. Het gevaar dat termijnen verschoven worden, ligt levensgroot op de loer.” Natuur en Milieu gaat in ieder geval door met lopende projecten die een bijdrage leveren aan het beperken van de CO2-uitstoot, zoals het stimuleren van windenergie (Zeekracht) en de ontwikkeling en promotie van elektrische auto’s (c,mm,n).

Samen sterk Hoewel de Kopenhagen Coalitie in principe een eenmalig samenwerkingsverband is, sluit Wit niet uit dat de betrokken partijen ook in de toekomst blijven samenwerken. “Natuur en Milieu smeedt graag coalities. Door samen te werken met andere partijen, verbreden we ons draagvlak. Belangrijk, want alleen met ‘groene stemmen’ winnen we het niet. Door samenwerking met vrouwen-, jongeren-, gezondheidsorganisaties en verzekeringsmaatschappijen kunnen we de achterban uitbreiden en zo het klimaat blijvend op de agenda houden.”

nieuw

Boordevol humor, karikaturen, natuurtekeningen en informatie. Scheur je groen in 2010! De winkelprijs is  14,95. Voor u  11,95, exclusief� 1,50 verzendkosten. Bestel bij [email protected] o.v.v. Natuur en Milieu.

bestel nu!

www.degroenstescheurkalender.nl

Droom vervoer Massaal rijden op groene stroom. Meer openbaar vervoer en minder asfalt. Ruim baan voor de fiets. En veel thuiswerken. Mobiliteit in 2025 is flexibel, efficiënt, prettig en slim. Door Pieter van den Brand

c,mm,n nooit af

Wagenpark Vanaf 2017 maakt de auto-industrie alleen nog elektrische auto’s. Acht jaar later rijdt de helft van het vaderlandse wagenpark van tien miljoen voertuigen op elektriciteit. “Er is dan een volledige infrastructuur die ons net zo ver brengt als de brandstofauto vijftien jaar eerder. De elektriciteit die we gebruiken, is duurzaam opgewekt”, zegt verkeers professor Bert van Wee van de Technische Universiteit in Delft. ➤

De auto is niet meer de maat der dingen

Foto Jiri Buller

te aan met andere mensen grappen en grollen uit te halen.”

19 Terra

Vraag trendwatcher Adjiedj Bakas hoe we ons verplaatsen in 2025 en hij begint te stralen van vrolijkheid. “Ik zie grappige en leuke vormen van vervoer ontstaan. Snelle elektrische scooters die je zo van je sokken kunnen rijden. Ze zijn zo stil, je hoort ze niet aankomen. Ik zie auto’s met zonnecellen op het dak en vliegende auto’s waarmee je over de files schiet”, glundert de co-auteur van de uitverkochte internationale bestseller ‘Leven Zonder Olie’. Volgens Bakas vervoeren we ons in 2025 massaal elektrisch. “De accu van de elektrische auto heeft dan veel meer power en overal zijn oplaadpunten. Verder brengen we een deel van de werkweek thuis door. Digitaal vergaderen maakt dat mogelijk. We werken waar we zijn, thuis en onderweg. Toch gaan we ook naar kantoor, want we hebben er behoef-


Foto Bert Janssen/HH

Adjiedj Bakas

In 2025 halen we meer tijd uit een dag dankzij flexibele woonwerkarrangementen en ICT-technologie. Tal van serviceorganisaties helpen ons de dag optimaal te plannen. “Rond de auto zijn nieuwe diensten ontstaan, die comfort en gemak opleveren”, zegt de Delftse hoogleraar en decaan van de Faculteit Industrieel Ontwerpen Cees de Bont. De Bont Cees de Bont zit in de stuurgroep van c,mm,n (spreek uit: common): de open-source community voor duurzame mobiliteit van Natuur en Milieu, de drie technische universiteiten en een dertigtal bedrijven en organisaties. “Een open platform als c,mm,n is onmisbaar. Onderwerpen als het ontwikkelen van de elektrische auto, een oplaadinfrastructuur, betaalsystemen en andere diensten grijpen in elkaar. Op eigen kracht lukt dat zelfs gevestigde partijen niet, zoals de ANWB en de automotive-industrie. De veranderingen zijn te groot en te ingrijpend. Samenwerking is essentieel. Dat zal ook meer creativiteit opleveren. Jonge entrepreneurs kunnen aanhaken.” In 2025 is c,mm,n nog steeds de toekomst, aldus De Bont. “Dat is ook zijn rol. In 2025 kijken we weer vooruit naar 2040. Met duurzaamheid en technologie zijn we nog lang niet klaar.” Meer informatie: www.cmmn.org

Net als in het begin van de twintigste eeuw geeft het weer status om dicht in de buurt van het station wonen

Foto Jiri Buller

Verkeersprofessor Bert van Wee


20 Terra

De wereld is in 2025 een stuk groener en schoner. “Dat is geen voorspelling, maar een wensbeeld. We komen in 2025 tot de gelukkige constatering dat we de overlast van het verkeer niet terug hebben weten te dringen met meer asfalt, maar met de kilometerheffing die we hebben gedifferentieerd naar plaats en tijd. Maar ook naar milieukenmerken. Auto’s zijn veel schoner geworden. De lokale luchtkwaliteit is geen issue meer.” Bovendien is de auto niet meer de maat der dingen. Niet langer wordt geld gestoken in meer asfalt. OV-fietsen en deelauto’s zijn belangrijker dan autobezit. Auto-, fietsen OV-netwerken zijn in 2025 met elkaar verknoopt.

“Overstappen op het openbaar vervoer is geen sprong in het diepe meer, maar een prettig en efficiënt alternatief”, vertelt OV-specialist Hans Westerink van adviesbureau inno-V.

Vliegensvlug Westerink: “Reizigers wisselen makkelijk van vervoermiddel. Modern ICT-vernuft regelt onze reis van deur tot deur. De onrust van ‘haal ik mijn aansluiting?’ is weg. Het afrekenen gaat vliegensvlug. De kosten verschijnen op het beeldscherm van je mobieltje of je horloge. De OV-chipkaart bestaat allang niet meer. Opladen is niet nodig. Dat gaat allemaal vanzelf.” ICT zal het reizen steeds makkelijker

maken. Bij files krijgen we automatisch een alternatieve route aangereikt. Het verkeer verloopt vloeiender, technologie neemt de bestuurder steeds meer rijtaken uit handen. De auto van 2025 is niet alleen schoon maar ook slim. Hij adviseert de gebruiker bijvoorbeeld om wel of niet de auto te gebruiken of halverwege over te stappen op het OV. “Slimheid van een auto is belangrijker geworden dan hoe hard hij kan”, zegt teamleider Ruimte & Mobiliteit Maarten van Biezen van Natuur en Milieu.

Schoon schip een stuk schoner. Vijftien jaar eerder zijn ze eindelijk deel van de klimaatafspraken uit gaan maken. Onder druk van de emissiehandel zijn vrachtschepen veel schonere brandstoffen gaan gebruiken en laten ze zich duurzaam voorttrekken door automatisch gestuurde vliegers, een techniek die dan helemaal is doorgebroken. Omdat de

luchtvaart bijna geen enkele duurzame innovatie heeft laten zien en dus flink in de buidel moet tasten om emissierechten te kopen, is vliegen voortaan zo duur dat we ons binnen Europa helemaal niet meer met het vliegtuig verplaatsen. De hogesnelheidstrein heeft zich definitief ontpopt als een schoner en veel goedkoper alternatief.”

Foto Willem Mes

In 2025 kan Europa op een succesvol mobiliteitsbeleid terugkijken, verwacht team leider Ruimte & Mobiliteit Maarten van Biezen van Natuur en Milieu. “Vooral de sterk aangescherpte normen voor auto’s en bestelauto’s hebben elektrisch rijden een enorme slinger gegeven. Ook de luchten scheepvaart zijn in 2025

Maarten van Biezen

ICT is in 2025 goedkoop, draadloos en overal toegankelijk. Het gevolg is dat we steeds minder fysiek aanwezig hoeven zijn. De ruimtelijke ordening in ons land is niet langer gericht op ‘auto-bereikbaarheid’ en op verplaatsen (‘wonen in Almere, werken in Amsterdam’). De nieuwe mobiliteit heeft vergaande gevolgen voor hoe we wonen en werken. Trendwatcher Bakas: “We werken aan huis of in de wijk, waar steeds meer bedrijfsruimten zijn gekomen.”

Slimheid van een auto is belangrijker geworden dan hoe hard hij kan

Netwerksamenleving Pijnacker Tik de woorden ‘mobiliteit in 2025’ in Google in en bij een van de eerste ‘hits’ zit je in… Pijnacker-Nootdorp. ‘Mobiliteit is een randvoorwaarde voor de moderne netwerksamenleving waar de gemeente naartoe wil’, lezen we in de beleidsvisie Mobiliteit 2025. Wethouder Hans de Jong licht toe: “We zijn een druk bebouwd gebied met veel bedrijvigheid en recreatie en dus veel mobiliteitsvraagstukken. Dat vraagt om een integrale langetermijnvisie.” Het resultaat hiervan in 2025, als het aan De Jong ligt, zijn elektrische auto’s, minder auto’s en een groeiend aantal OV-gebruikers en fietsers in de Zuid-Hollandse gemeente. “We hebben er dan een hele dobber aan gehad om mensen uit hun auto te krijgen”, voorziet hij, “maar met succes. De tweede auto is ontmoedigd door een gericht parkeerbeleid. De fiets heeft een prominente plaats gekregen. We hebben het onze burgers zo makkelijk mogelijk gemaakt. De OV-haltes zijn volledig op fietsers en voetgangers ingericht. Het doortrekken van RandstadRail naar Rotterdam Centraal heeft fantastisch uitgepakt, is de snelste verbinding tussen de kernen en de omliggende steden en heeft veel nieuwe reizigers kunnen lokken. Burgers die dan nog hun auto pakken, kiezen bewust voor elektrisch rijden. Ook dat was een proces van de lange adem. Maar we hebben een heel netwerk van oplaadstations uitgerold, op initiatief van de markt.”

21 Terra

Foto Mark van den Brink

Hans Westerink

Wethouder Hans de Jong


De krappe ruimte in ons land hebben we in 2025 slimmer gepland. OV-knooppunten worden intensief benut door activiteiten die het gebruik van het openbaar vervoer stimuleren, juist logisch maken. “Gebouwen in de omgeving van OV-stations hebben veel meer functies gekregen – wonen en

In 2025 bouwen we alleen nog in de steden zelf en niet meer in het buitengebied. “Er heeft een hernieuwde trek naar de stad plaatsgevonden. Je praat over één miljoen extra duurzaam gebouwde, energiezuinige woningen”, zegt Van Biezen van Natuur en Milieu. “Steden zien er heel anders uit. Voor parkeerplaatsen is geen plek meer.”

Foto Jiri Buller

Slimme ruimte

werken, ontspanning en cultuur. Ze trekken groepen die het prettig vinden om met het openbaar vervoer te reizen, denk aan hoogopgeleiden zonder kinderen en ouderen die hun kinderen niet meer thuis hebben”, zegt wetenschapper Van Wee. “Net als in het begin van de twintigste eeuw geeft het weer status om dicht in de buurt van het station wonen”, vult Westerink van inno-V aan.

Nieuwe start Schone energie en weg met de auto - in 2025 hoor je de milieubeweging er niet meer over. Niet meer nodig. Nieuwe thema’s nemen het over. De milieubeweging draagt een steentje bij, maar moet zich eerst opnieuw uitvinden, verwacht Farid Tabarki.


22 Terra

Na een jarenlange strijd voor schone energie is het dan eindelijk zover. China is begonnen met het aanleggen van velden vol zonnepanelen in de Gobi-woestijn en doet dat op de bekende voortvarende en grootschalige wijze vanuit het centrale gezag. In Almere doen we het op zijn Nederlands. Er komt een nieuwe woonwijk die volledig voorziet in de eigen energiebehoefte. Sterker nog: de wijk zou weleens een energiesurplus aan de industrie op de ingepolderde Markerwaard kunnen leveren. In 2025 heeft niemand het meer over gasbel of kerncentrale en weten we van gekkigheid niet wat we met al onze energie moeten doen. De spaarlamp is verboden vanwege het schadelijke en schaarse kwik.

Schone auto Eenzelfde lot is de benzinemotor beschoren. Deze vervuilende technologie ligt in 2025 eindelijk op de mestvaalt van de geschiedenis. De schone auto is een feit. Natuur en Milieu heeft zelf haar steentje bijgedragen met het c,mm,n-project waarin de drie technische universiteiten én marktpartijen, zoals de Rabobank en

Farid Tabarki (32) is de oprichter en directeur van Studio Zeitgeist. Hij probeert de tijdsgeest te vangen en om te zetten naar creatieve concepten (www.studiozeitgeist.eu).

Athlon Car Lease, gezamenlijk aan een versnelde invoering van de elektrische auto hebben gewerkt. Met succes: er is nog wat aanvullende infrastructuur nodig, maar binnen een jaar of tien rijdt een groot gedeelte van onze auto’s op duurzaam geproduceerde energie. De auto is dood, leve de auto! Daar sta je dan als milieubeweging. Dankzij – of ondanks – al die initiatieven is de energieproblematiek opgelost en kunnen we ons eindeloos vervoeren zonder dat dit schade toebrengt aan het milieu. Wat nu? Waarover zal de achterban zich over een jaar of tien tot twintig druk maken? Niet meer om energieproductie of auto’s, zoveel is zeker. Maar waarover dan wel? Een antwoord op deze vraag is mogelijk te vinden door naar de huidige tieners en twintigers te kijken. Wat is de mentaliteit van deze generatie? Of ook wel in goed Nederlands: what makes them tick?

Meelopen De huidige generatie jonge burgers is opgegroeid in een samenleving waarin meelopen in een demonstratie of lid worden van een politieke jongerenor-

ganisatie of vakbond niet langer wordt gezien als een belangrijke daad van politieke betekenis. Het is veel interessanter om zelf iets te veranderen dan om je over te leveren aan een anonieme organisatie waar je geen invloed op hebt. De duizend beslissingen die we elke dag nemen, geven de samenleving vorm. Als we deze beslissingen ten goede aanwenden, dan zijn we pas echt revolutionair bezig. Do it yourself, oftewel: zélf kleine en grote problematiek aanpakken is de manier waarop de toekomstige volwassen generaties hun burgerschap gaan invullen. Daar komt bij dat de burger van de toekomst met een goed idee, het netwerk en de middelen meer dan ooit in staat is snel een grote impact op de samenleving te hebben. Hiervoor is het noodzakelijk commerciële en maatschappelijke belangen te combineren in een nieuwe manier van ‘publiek zakendoen’. Daarbij zetten we nieuwe inzichten en technieken in om de problemen van nu op radicale wijze om te zetten in de kansen van morgen. Zo’n bottom-up-benadering haalt het beste uit burgers en is een van de

Voor de belangenorganisatie komt het netwerk in de plaats, voor de macht van de groep de kracht van je connecties


23 Terra

Illustratie Yvonne Kroese

meest empowerende krachten van de toekomst.

Contrast Een groter contrast met de vorige eeuw is bijna niet mogelijk. Was de twintigste eeuw nog top-down, de eenentwintigste is behalve bottom-up ook horizontaal: voor de belangenorganisatie komt het netwerk in de plaats, voor de macht van de groep de kracht van je connecties. Het aantal daarin is interessant, maar belangrijker nog zijn kwaliteit (hoe goed weet je je tot een ander te verhouden?) en diversiteit (hoe vergroot jij met jouw netwerk dat

van je connecties?). De meeste connecties zijn lokaal, net als nu, maar de rest van de wereld is nooit meer dan drie connecties van je verwijderd. Hyperlokaal en mondiaal gaan hand in hand.

Decentraal De uitdaging die voor ons ligt, is hoe bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en burgers omgaan met deze radicale decentralisatie. Hoe zullen de bewoners die straks geld gaan verdienen met hun wijk door energie op te wekken zichzelf gaan organiseren en waar zullen ze hun verdiende geld aan besteden?

Grote kans dat er voor de milieubeweging straks meer geld bij dit soort netwerken valt te halen dan bij de overheid. De vraag is echter of het daar nog wel om gaat. Van energieschaarste gaan we naar voedsel- en ruimteschaarste en op deze nieuwe thema’s zal de milieubeweging zich organiseren. Dit kan zij doen door de genoemde wijk in Almere te adviseren hoe zij zelf hun voedsel lokaal kunnen produceren. De milieubeweging stroopt de mouwen op, brengt lokaal en mondiaal netwerken van mensen en organisaties samen en gaat aan de slag met het realiseren van haar idealen.


Lubbers ziet duurzame toekomst

24 Terra Foto Bram Budel/HH

“Schuif de gordijnen toe en zet de verwarming een graad lager”, zei minister van Economische Zaken Ruud Lubbers bij het begin van de oliecrisis in 1973. Hij riep daarmee feitelijk als eerste op tot energiebesparing, na de verspillende jaren zestig. Het is een kant van Lubbers (1939) die velen niet kennen. Zij hebben meestal het beeld voor ogen van de ministerpresident die in de jaren tachtig met harde hand de staatsfinanciën op orde stelde en de verzorgingsstaat ontmantelde. Vandaag de dag werkt de zeventigjarige Ruud Lubbers onverdroten aan het Rotterdam Climate Initiative, een ambitieus plan om in de stad en de haven van Rotterdam in 2025 liefst 50 procent minder CO2 uit te stoten dan in 1990. Ter vergelijking: Europa wil 20 procent minder CO2 in 2020, Nederland 30 procent minder.

Op zijn kantoor aan huis in Rotterdam, met uitzicht op de Maas en een hometrainer op het balkon, zet Lubbers uiteen hoe recht de lijn loopt tussen de eerste energiecrisis van 1973 en de klimaatinitiatieven van 2009. “Ik werd als jong minister van Economische Zaken in het kabinet-Den Uyl geconfronteerd met het olie-embargo. Wij kondigden maatregelen af als een autoloze zondag, de benzine ging op de bon. Ik besefte dat er werk aan de winkel was. We herdefinieerden het onderzoekscentrum in Petten dat tot dan toe louter een nucleaire missie had. ECN, zoals het nu heet – en ik ben er nu voorzitter van de raad van toezicht – ging zich op onze voorspraak ook bezighouden met energiebesparing en alternatieve energie. Nu noemen we dat renewables of duurzaam, maar het is gewoon allemaal hetzelfde.”

In 2025 kan de economie in zijn algemeenheid duurzaam zijn als we vanaf nu heel veel meer doen met windenergie

In 2025 is ons land een stuk duurzamer, denkt oud-premier Ruud Lubbers. “Burgers en bedrijven willen het. Maar er zijn nog veel remmers in vaste dienst.” Door René Didde


25 Terra

met initiatief’ “Aan met name windenergie besteden we nog steeds veel aandacht. Het duurzaam maken van fossiele brandstoffen is er bij gekomen. Het afvangen en opslaan van CO2, om te beginnen bij de kolencentrales, is een van de speerpunten van het Rotterdam Climate Initiative. We noemen het ‘schoon fossiel’ en het zal omstreeks 2025 twee derde van de doelstellingen binnen bereik brengen. Je kunt er tegen zijn, maar kolencentrales hebben we voorlopig nodig. Energiebesparing en duurzame bronnen als wind- en zonne-energie zorgen samen voor de rest.”

Foto Martijn Beekman/HH

Hoe ziet Nederland er in 2025 uit? Zijn we dan eindelijk onafhankelijk geworden van kolen en van de olie uit de Golfstaten? “Er zijn nog heel wat slagen te maken, maar tegen die tijd ligt binnen handbereik dat Rotterdam de meest duurzame haven ter wereld is. Zelfs kan de economie in zijn algemeenheid duurzaam zijn. Dat kan onder meer wanneer vanaf nu heel veel meer gebeurt met windenergie, zowel op zee als op land als near shore, bij de kust. Op energiebesparingsgebied zal met name in de bestaande bouw flinke vooruitgang zijn geboekt. Daar moeten we trouwens juist nu mee beginnen: bouwvakkers omscholen en werk bieden met woningisolatie van grote woonblokken. Energiebesparing zou voor woningeigenaren fiscaal aftrekbaar moeten zijn. Ook in de industrie zal op energiegebied

forse besparing en overschakeling naar groene energie gaande zijn.” Waar is dat optimisme op gebaseerd? “Ik ben er achter gekomen dat duurzaamheid geen kwestie

➤

➤

Je kunt juist door een groene versnelling de recessie te boven komen

Foto Bram Budel/HH


26 Terra

is die overheid en regering kunnen opleggen, maar begint bij bedrijven en burgers. En die bedrijven en burgers willen duurzaamheid. Heel veel bedrijven werken mee aan energiebesparing en duurzame energie. In een nog te verschijnen rapport sommen we de bedrijven op die meedoen aan de CO2-opslagplannen van het Rotterdam Climate Initiative: Shell, E.ON, Elektrabel, Nuon, Vopak, GDF Suez, AVR, Air Liquide en nog een aantal bedrijven.” “En burgers? Mij valt op sinds mijn terugkeer in Nederland hoe positief jongeren denken. Dat merkte ik bijvoorbeeld in het debat op Lowlands, waar ik een toespraak hield over het behoud van de aarde. Ik denk dat dit doorgaat. Meer argumenten heb ik niet.” Maar er zijn ook veel bedrijven die juist nu, in deze economische recessie, geen investeringen in duurzaamheid doen. “Dat klopt. Er zijn helaas in het bedrijfsleven nog een aantal wat ik noem ‘remmers in vaste dienst’. Zij denken: het is òf economie òf ecologie. En ze roepen dat je nu geen milieu-eisen moet stellen. Onzin! Dat is een volkomen achterhaald denken. Je kunt juist door een groene versnelling de recessie te boven komen. Toen ik eind jaren zestig in de Rijnmond Raad zat, dreef er dode vis in de Maas, stonk het en waren er alarmfases. Er is sindsdien fors geïnvesteerd in verbeteringen. En al die tijd is de haven blijven lopen als een tierelier. Er is welvaart gebleven, er is geld binnengekomen. En ook de bedrijven zijn blijven komen.”

Je kunt er tegen zijn, maar kolencentrales hebben we voorlopig nodig

Zijn er ook bij burgers en milieu-organisaties ‘remmers in vaste dienst? “Helaas wel. Burgers die bijvoorbeeld de elektrische scooter gevaarlijk noemen, omdat de tweewieler te stil is. Kijk, toen ik vroeger met mijn vader hier in Rotterdam een ritje met de auto maakte, toeterde hij bij elke inhaalmanoeuvre. Zo weinig auto’s waren er. Het is allemaal een kwestie van gewenning, een overgangsfase. Ik rijd al een tijdje elektrisch, in een door Essent omgebouwde proefauto. Een Golf, vierdeurs, dacht ik. Hij staat hieronder in de garagebox op te laden. Nederland zou alle scooters verplicht elektrisch moeten maken, net als in Shanghai.” “Ik snap best dat mensen kolencentrales niet aantrekkelijk vinden. Maar het wordt anders als je in het kader van ‘schoon fossiel’ voorschrijft dat de CO2 wordt opgeslagen. Ik heb geen twijfel over de intenties, maar in sommige milieu-organisaties is de ‘nee-cultuur’ diep verankerd. Zo diep, dat ik niet zeker weet of je nog wel van een promilieu-organisatie kunt spreken. Je kunt hier in Nederland kolencentrales wel mijden en dan koket in de spiegel roepen dat je de schoonste van het land bent, maar dan sluit je de ogen voor wat er in het buitenland gebeurt, zoals in China.” Tegenstanders denken dat al het geld en menskracht voor kolen en schoon fossiel ten koste gaat van bijvoorbeeld windenergie. Dat relatief goedkope fossiele stroom groene stroom uit de markt drukt. “Zo werkt dat niet, zegt de econoom in mij. Je moet alternatieven organiseren. In dit stadium moet je nog niet willen kiezen voor wind of zon of schone kolen. Stimuleer ze allemaal, laat ze concurreren en de beste komt bovendrijven in de markt. Verschillende regio’s kunnen koploper worden in verschillende technologieën, Zuid-Spanje in zon, wij in CO2-opslag. Later kunnen we van elkaar profiteren.”

Domweg gelukkig in


27 Terra

Illustratie’s Annet Scholten

In 2025 leven we een stuk prettiger, denkt schrijfster Wilmie Geurtjens. Mede dankzij Zeekracht. Daar staan ze dan, met zijn duizenden noest te draaien midden op de Noordzee. De golven zijn onstuimig en hoog, met woeste witte koppen. De wind is hier altijd hard; een stuk harder dan aan land. Een oase van rust kun je het Lucas Reijnders Windmolen park zeker niet noemen. Maar grote schepen zie je amper. De doden op het zeekerkhof zwijgen en je hoort geen andere geluiden dan die van klotsend water, het zoeven van wieken, de suizende wind en de eeuwige zeemeeuwen. Natuurlijk ben ik, beschaafd mens van de eenentwintigste eeuw, niet nationalistisch. Toch voel ik oprechte trots als ik

naar dit windmolenpark kijk. Alsof er duizend Eiffeltorens naast elkaar staan. Mooie vormen zijn het, prachtig in hun eenvoud en onverwacht uitgegroeid tot het nieuwe symbool van Nederland. Vele malen stijlvoller dan klompen en tulpen en passend bij de nieuwe, zoveel zinniger tijd dan die van het nog zo recente verleden van 2009. Want wat zijn we veranderd in die zestien jaar! Volwassener kun je het misschien wel noemen. En tegelijkertijd speelser en vrijer en vrolijker. Ons veel scherper bewust van wat leven écht de moeite waard maakt. Energie wilden we in 2009. Meer en meer en meer. Voor al onze apparaten en machines en vervoermiddelen. En bijna, bijna vergaten we dat we niets meer hebben aan al dat gemak wanneer we onze moeder aarde zelf opstookten en leegzogen. ➤

De frisse wind die begon te waaien in de geesten van de Zeekracht-eigenaars sloeg over


28 Terra

De windmolens in het Lucas Reijnders park zijn eigendom van tienduizenden Nederlanders samen. Ze begonnen in 2008 als tientjeslid van wat toen nog Zeekracht heette en werden daarmee een beetje eigenaar van 1.600 nog te bouwen windmolens op zee. Het hele park was op dat moment alleen nog maar een idee. Maar het wekte een nieuwe vrijheid van denken op. Die was al aangezwengeld door de boodschap van de Amerikaanse politicus Al Gore. Hij stelde dat we onze biotoop collectief aan het afbreken waren. Wonder boven wonder sloeg zijn verhaal aan. Iedereen vóór hem die vergelijkbare dingen zei, werd weggehoond als een azijnpisser, een doemdenker, een vreugdeloze zeurpiet. Maar nu was de tijd blijkbaar rijp en werd milieubewustzijn ‘sexy’, zoals we dat toen noemden. Zelfs de meest notoire luxepaarden vonden dat het wel een autootje minder kon, een spaarlampje meer. Wie onverschillig stond tegenover groen, was een loser en een sukkel.

We snappen allang niet meer waarom we voortdurend met voedsel, drank en s pullen over de aardbol zouden moeten slepen De frisse wind die begon te waaien in de geesten van de Zeekracht-eigenaars sloeg over naar steeds meer Nederlanders en wat later ook naar Europa en zelfs de rest van de wereldbewoners. Ze vroegen zich steeds vaker af wat ze eigenlijk echt nodig hadden om een leuk, interessant, bevredigend leven te leiden.

In 2007 was een financiële crisis begonnen, die doorging en doorging. Mensen bleven gewoon behoefte hebben aan voedsel, schoon water, kleding, een dak boven hun hoofd, warmte. Maar ondanks de opgebouwde welvaart leek het bevredigen daarvan opeens heel moeilijk; ook in de delen van de aardbol waar die zekerheden al decennialang vanzelfsprekend waren. Door de merkwaardige draaien die het financiële systeem had gemaakt, moesten velen hun huizen verlaten. Vervolgens stonden die leeg, terwijl grote groepen mensen dakloos waren. De miljoenen werklozen waren vaak dezelfden die vóór de crisis, vooral in de westerse wereld, aan het rennen, draven, jachten waren, dag in dag uit, in de hoop ooit genoeg te hebben. Ooit, eindelijk: genoeg geld, genoeg spullen, genoeg tijd, genoeg liefde. Door de crisis móesten ze, de een na de ander, wel vertragen. Ze kregen noodgedwongen de tijd om zich af te vragen wannéér het eigenlijk genoeg was om gelukkig te zijn. Een paar van de molens hebben een trap van binnen. Als je dan op 95 meter hoogte staat en naar buiten kijkt, voel je de immensheid van het plan van weleer. Hoe groots en weids het was en is. De zee is weer van zichzelf en haar bewoners. Mensen houden respectvol afstand. De scheepvaart is beperkt, want we snappen allang niet meer waarom we voortdurend met voedsel, drank en spullen over de aardbol zouden moeten slepen. Voormalige kiwiboeren in Nieuw-Zeeland verbouwen nu in de eerste plaats gevarieerd voedsel voor de NieuwZeelanders en niet alleen harig fruit voor de rest van de wereld. Afrikanen houden hun sperziebonen en granen binnen hun eigen continent, want daar zijn genoeg monden te voeden. Aziatische kinderen gaan naar school of zijn aan het spelen, in plaats van dat ze kleding in elkaar zetten voor mensen die toch al uitpuilende garderobes hebben. Lokaal wordt weer gewaardeerd. Want onze eigen omgeving, waar we nu zo goed voor zorgen, biedt schoonheid en natuur in overvloed. We jagen niet meer, bang om iets te missen, achter telkens nieuwe kicks aan. En als we reizen is het weer interessant, omdat dingen in andere landen inderdaad anders zijn dan thuis. De vers geplukte mango heeft in zijn geboorteland kunnen rijpen tot hij naar zon smaakt. In Nederland nemen we de tijd om ons eigen fruit te kweken en te plukken. En af en toe eten we iets exotisch dat is gegroeid in zelfverwarmende kassen.

Ik toets de bestemming in, pak een beker thee en mijn e-reader en de auto doet de rest

Anders wat? Zouden we dan een jammerlijke dood sterven, misschien voor altijd de kansen verbruien op een dag daadwerkelijk het doel te bereiken: domweg gelukkig zijn? Breder dan iemand voor mogelijk had gehouden, verbreidde zich het besef dat ons gevoel van tekort altijd even groot zou blijven als we niet veranderden. Als we niet begonnen ons onbekommerd en in alle richtingen te ontwikkelen, zonder anderen te kort te doen. Als we niet het bestaansrecht respecteerden van dieren, planten, landschappen. Kortom, de hele natuur waar we toch echt gewoon deel van uitmaken. In 2025 is die wereldwijde angst vele malen minder dan hij was in 2009. De overvloedige en goedkope energie van het Lucas Reijnders Windmolenpark gaf de aanzet tot het besef dat er genoeg is voor iedereen. Die overtuiging verbreidt zich als de kringen na een steen in een vijver. Niet langer zitten we hele dagen stil op stoelen in kantoren en scholen. Maar we gebruiken onze drang tot bewegen, spelen en creëren om een leven te maken dat bruist en sprankelt. Ik ben nu 69, en niemand denkt dat mijn talenten opeens zijn opgedroogd of onbruikbaar geworden. Geen bejaarde die met een uitkering in leven moet worden gehouden, maar een waardevolle schakel die bijdraagt aan het geheel. We maken gebruik van de eindeloze hoeveelheid talenten en begaafdheden van zeven miljard mensen, om ieders plezier in het aardse bestaan elke dag groter te maken. Jakkeren en jagen is buitengewoon oninteressant en gedeelde vreugd is dubbele vreugd. Het leven is wél leuk, beweerde een bebrilde cabaretier begin deze eeuw. We hebben dat idee eindelijk, eindelijk omarmd. Elke dag een beetje meer. In 2025 leven we voor de lol!

29 Terra

Toch is het stopcontact dat me verbindt met het openbare net, gevoed door onder andere mijn molen, nog even nodig. Ik laad er mijn auto aan op. Een eenpersoonsmodel, uiteraard, dat door een harmonicasysteem is uit te bouwen tot twee-, drie- of vierpersoonswagen. Mijn rijbewijs heb ik nooit hoeven halen. Ik toets de bestemming in, pak een beker thee en mijn e-reader en de auto doet de rest. Omdat al die manieren van energie opwekken zo snel tot ontwikkeling kwamen, bleken uiteindelijk slechts duizend windmolens op zee genoeg. De olieplatforms die vroeger her en der in de Noordzee stonden, zijn voorzichtig gedemonteerd. Het materiaal is elders hergebruikt. De negentiende eeuwse filosoof Nietzsche had het vast niet verwacht, maar we hebben in die pakweg vijftien jaar gezamenlijk gezorgd voor een Umwertung aller Werte. We hebben het idee losgelaten dat de economie, de crisis, de concurrentie van andere landen en werelddelen natuurgegevens zijn waar mensen los van staan. We beseffen dat het allemaal onze eigen maaksels zijn en dat we vooral leefden vanuit angst. Dat we steeds moesten proberen om nog meer te krijgen, ‘de anderen’ voor te zijn, want anders…


Als ik thuis ben, denk ik zelden aan mijn eigen molen. Ik zet mijn superlichte computer een kwartiertje voor het raam, waarna ik hem de hele dag kan gebruiken. De koelkast draait op zout water, de was- en droogmachines op zonne-energie, een bijna onzichtbare windturbine op het dak laat alle andere apparaten zoemen. Wat ik opwek met een halfuurtje op de hometrainer wordt opgeslagen in een accu en is gebruiksklaar voor wat dan ook. Mijn huis is, zoals ze dat in 2009 noemden, een volledig zelfvoorzienende nulenergiewoning.

De rubriek Goed Leven wordt verzorgd door Claudia Dekkers. Tips of suggesties? Mail: [email protected]

Wassen zonder water


30

Opgeblazen lucht

Terra

De Snap chairs van Feek gaan zeker tot 2025 mee. De zitting is gemaakt van het kunststof polypropeen, dat tot ‘luchtbubbels’ is opgeblazen. Dat resulteert in een sterke en superlichte stoel (maar 2 kilo!), wat een aanzienlijke brandstofbesparing bij het transport oplevert. Ook omdat ze als bouwpakketjes worden geleverd. Thuis klik je de zitting zo in het frame. De grootste milieuwinst wordt behaald doordat de stoel twintig tot dertig jaar meegaat.

Wordt hij uiteindelijk toch afgedankt, dan kunnen alle onderdelen opnieuw worden gebruikt. Puur cradle to cradle dus. En zelfs al belandt de stoel in de verbrandingsinstallatie, dan komt er relatief weinig CO2 vrij. De snap chair bestaat immers voor het grootste deel uit….lucht. Prijs: vanaf €189,-.

Hoe doen we onze was in 2025? Met één kopje water, is de stellige overtuiging van het Engelse innovatiebedrijf Xeros. Zij hebben prototypes gemaakt van de ‘waterloze wasmachine’ en de resultaten zijn veelbelovend. In plaats van water draait de machine duizenden nylon kraaltjes rond die zich aan het vuil hechten en vlekken oplossen. De droger kan ook de deur uit, want de was komt er droog uit. Zo bespaar je 40 procent energie ten opzichte van een conventionele wasdroogcombinatie. De waterbesparing is zelfs 90 procent. Naar verwachting komt het apparaat eind 2010 op de markt. Informatie: www.xerosltd.com

Informatie: www.feekshop.com

Krachtige batterij De elektrische auto is in opkomst. Een leuke vind ik de Think, een klein autootje gemaakt in Noorwegen. De Hogeschool Rotterdam heeft hem aangeschaft als bedrijfsauto om stage bedrijven in de stad te bezoeken. De afstand die je ermee kunt afleggen houdt nu nog niet over, maar de nieuwe generatie accu’s brengt je ruim 150 km verder. Doodzonde om die accu’s ongebruikt te laten als de auto thuis in de garage staat, vonden onderzoekers van de universiteiten van Perth (Australië) en Delaware (VS).

Zo’n accu is een krachtige batterij die je goed kunt gebruiken in combinatie met het opwekken van duurzame energie. Neem zonnepanelen: die leveren overdag energie, terwijl de energievraag dan laag is. De onderzoeksteams bedenken nu een systeem waarbij je het energieoverschot opslaat in de accu van de auto, om het later terug te leveren aan het eigen net. Informatie: www.think.no en www.udel.edu/V2G/

Winkelen, uitgaan, thuis genieten

De blauwe knoop Whiken Door Wilmie Geurtjens

Informatie: www.made-by.nl

Deugdelijk toestel Samsung komt eind dit jaar met de Blue Earth, een mobiele telefoon met zonnelader. Het ecotoestel is gemaakt van gerecycled plastic. Ook zitten er allerlei foefjes op om jouw milieuontziend gedrag te monitoren, zoals een pedometer die bijhoudt hoeveel je loopt. De in de rug van het toestel geïntegreerde zonnecel levert stroom voor vier uur bellen. Er zit ook een conventionele oplader bij; die werkt prima in combinatie met de zonnecel. Niet alleen de telefoon, ook de oplader en de verpakking zijn gemaakt van gerecycled materiaal. Concurrent LG is ook met een dergelijk toestel bezig. Het is te verwachten dat het hier niet bij blijft. De verkoopprijs van de Blue Earth (typenummer S7750) is nog onbekend. Informatie: www.samsungblueearth.com

Wat? Clinic whiken Waar? Diverse locaties Hoeveel? 40 euro per persoon Info? www.whike.com

31 Terra

decennia zal doorzetten, hoop ik van harte. Je herkent de merken aan de blauwe Made-By knoopjes op de kledinglabels.

Een ‘marina’ heet de jachthaven Muiderzand, net over het IJsselmeer ten zuiden van Almere. Dat klinkt zonnig en zuidelijk en wulps, maar nu in oktober is het er bewolkt en bijna stormachtig. De lijnen van de aangemeerde boten slaan met kracht tegen de masten en maken een geluid als van honderd windgongen. Vijf heren en ik staan klaar om te gaan whiken. Whiken?! Ja, dat is hard scheuren over het kaarsrechte deel van de IJmeerdijk in een ligfiets met een zeil eraan. De heren hebben ervaring met ligfietsen, met zeilen of zelfs met allebei. Ik met geen van de twee. Heel voorzichtig begin ik daarom met ligfietsen. Dat is verrassend comfortabel en snel en geweldig leuk. Al snel durf ik daarom het zeil in te zetten. Met het touw in de linkerhand en zweet op mijn rug loopt mijn snelheid op van vijftien kilometer per uur naar twintig. Tot het eind van de dijk gaat het geweldig. De terugweg is lastiger, want ik heb eigenlijk geen flauw idee hoe je zo’n zeil moet bedienen. Permanent remmend en zwaar tegen de wind in leunend kruip ik met acht kilometer per uur terug naar het beginpunt. Maar zelfs mutsen zonder rijbewijs kunnen leren kicken op snelheid. Na een uurtje oefenen word ik steeds moediger. En komt het moment dat ik joelend van plezier met 50 kilometer per uur over de dijk raas. Volgens mij is dit het vervoermiddel van de toekomst. Snel, schoon en je mag er gewoon mee op het fietspad. Voortaan zeg ik het tegen iedereen die zich nog beklaagt over de file. Mens! Ga dan toch whiken!


In Goed Leven berichtte ik regelmatig over kleding gemaakt van biologisch katoen, hennep, vlas en brandnetel. Goede alternatieven voor gangbaar katoen, een van de meest milieubelastende teelten ter wereld; alleen al door de schaal waarop katoen wordt verbouwd en de huiveringwekkende hoeveelheden bestrijdingsmiddelen die er aan te pas komen. De mode-industrie is op zichzelf al een vervuilende sector. Er zijn echter veel merken op de markt gekomen die wel op eerlijke wijze en met duurzame materialen kleding produceren. Een trend die de komende

Help mee aan een g ezonde wereld en word donateur!

U ontvangt de Klimaatgids 2.0 waarmee u 2500,- euro én veel energie kan besparen. www.natuurenmilieu.nl

2010 Een duurzaam 2025

Recommend Documents