26/09/2010
Minibudget Wat hebben gezinnen in België nodig om menswaardig te participeren? Minimumbudgetten en minimum inkomensbescherming -----Quel est le revenu dont une famille belge a besoin pour s’en sortir. Budgets minimaux et protection du revenu minimum Katholieke Hogeschool Kempen Studiecentrum voor Lokaal Sociaal en Economisch Beleid Leen Van Thielen Karolien Baldewijns Hilde Boeckx Greet Leysens Bérénice Storms
Université de Liège Panel – Institut des Sciences Humaines et Sociales Dimitri Deflandre Marie-Thérèse Casman
Universiteit Antwerpen Centrum voor Sociaal Beleid Herman Deleeck Karel Van den Bosch
Doelstellingen 3. Spécifier des satisfacteurs normatives pour la Communauté Francophone: • Vérifier la pertinence et l'acceptabilité du budget minimum en Wallonie et à Bruxelles • Adapter les budgets, si nécessaire 4. Evaluatie van de adequaatheid van de minimum inkomensbescherming in het licht van de budgetstandaard
Doelstellingen Doelstellingen van het project: 1.
Een concrete invulling van het begrip maatschappelijke participatie en het expliciteren van het hiervoor noodzakelijk inkomen 2. Uitbreiding typegezinnen en kostenfactoren (tov. KHK budgetstandaard) voor: • Werkenden • Nieuw-samengestelde gezinnen • Gezinnen met gezondheidsproblemen • Eigenaars • Gezinnen met studenten in het hoger onderwijs • Ouderen
1. Maatschappelijke participatie
Maatschappelijke participatie (sociale rollen adequaat vervullen)
Gezondheid
Autonomie:
• Gezonde voeding
•Veilige kindertijd •Betekenisvolle relaties •Mobiliteit •Veiligheid
• Adequate huisvesting • Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging • Geschikte kleding • Nachtrust • Ontspanning
1. Maatschappelijke participatie
2. uitbreiding: werkenden
Criteria Normatief Niet gebaseerd op feitelijke bestedingen Maximale transparantie Flexibel Lange termijnbudgetten Aanvaardbaar Voor gezinnen die ervan moeten leven
1
26/09/2010
2. Uitbreiding: werkenden
2. Uitbreiding nieuw samengestelde gezinnen, verdeelde zorg na echtscheiding
Bedragen stijgen vooral voor korven: Veilige kindertijd: kinderopvang Mobiliteit: indien auto nodig Beperkte stijgingen in de korven Voeding: meer bereide maaltijden Kleding: meer variatie Onderhouden relaties: met collega’s
2. Uitbreiding: nieuw samengestelde gezinnen
2. Uitbreiding: gezinnen met gezondheidsproblemen
Verdeelde zorg voor kinderen na scheiding:
In geval van bilocatie: Huisvesting:x2 Veilige kindertijd: meer uitstappen Kleding: meer kledingsstuks wegens verhuis Voeding: meer wegens minder efficiënt aankopen Weekendregeling: Huisvesting: x2 Mobiliteit: meer indien trein of auto Andere kosten bij hoederechtouder (uitz. gezinsuitstap, speelgoed, afhaalmaaltijd) Alimentatie: niet in rekening gebracht
2. Uitbreiding: gezinnen met gezondheidsproblemen
•
• •
Gevolgen van een aantal veel voorkomende aandoeningen en een aantal chronische aandoeningen met een hoge impact op de levenskwaliteit voor het gezinsbudget Zicht krijgen op het brede spectrum van kosten die bij een aandoening naar voor komen; geen kostenplaatje per aandoening Aan de hand van enkele theoretisch gekozen cases de mogelijke kosten illustreren
2. Uitbreiding: eigenaars
Conclusie: -
Langdurige aandoeningen (zoals obesitas, hypertensie, diabetes, obesitas, depressie, chronische ziekten) doen het noodzakelijke budget voor medische kosten verdrievoudigen + vaak nog bijkomende noodzakelijke kosten voor: Aangepaste voeding Maaltijdbedelingen Aangepaste kleding of schoeisel Professionele verzorging en verzorgingsmateriaal Aanpassing van de woning Huishoudhulp Aangepaste mobiliteit
Pleidooi: Steeds reële kosten verbonden aan ziek zijn in aanmerking nemen (gezondheid en verzorging + andere kosten; cfr. aftoetslijst)
2
26/09/2010
2. Uitbreiding: eigenaars
2. Uitbreiding: gezinnen met studenten in het hoger onderwijs
Huisvestingskosten eigenaars: Mediane kosten water en energie (SILC) Afbetaling hypotheek: gemiddeld bedrag per gezinstype (SILC) Onderhoud woning: 1% aankoopprijs woning per jaar Onroerende voorheffing: gemiddeld bedrag (SILC) Hogere kosten eigenaars vooral toe te schrijven aan: onroerende voorheffing, onderhoudskosten
2. Uitbreiding: gezinnen met studenten hoger onderwijs
2. Uitbreiding: ouderen
Beperkte minder uitgaven in vergelijking met student SO: Kleding: langere afschrijftijd Voeding pendelstudent (lagere energiebehoefte) Veilige kindertijd: sportkaart i.p.v. zwemgeld Extra kosten voor Voeding kotstudenten (studentenrestaurant tijdens bloken examenperiode) Huisvesting kotstudenten: huur, verbruikerskosten en internet Veilige kindertijd: directe studiekosten, zakgeld Mobiliteit: verplaatsing van en naar school
2. Uitbreiding: ouderen
3. Communauté Française
Extra uitgaven voor: Voeding: beperkte meerkost door verhoging melkproducten Gezondheid en verzorging: beperkte meerkost verbonden aan normaal verouderingsproces Huisvesting: beperkte meerkost in het kader van valpreventie Minder uitgaven voor: Ontspanning: halvering avondje uit Mobiliteit: voordeliger tarief 65+
Extra uitgaven zorgbehoevende bejaarde Voeding: meerkost door maaltijdbedelingen aan huis Veiligheid: personenalarmsysteem Ontspanning: extra uitgaven vakantie (tijdelijk residentieel verblijf met zorg) Minder mobielencentrale
Adaptations limitées: • • • • •
Items non-pertinents (ex. vélo) Magasins non-répresentatifs (ex. Kruidvat) Prix / tarifs différents (ex. mobilité) législation communautaire (ex. enseignement) Sources des données différentes (ex. loyer)
Différences limitées, excepté le loyer
3
26/09/2010
3. Communauté Française
3. Communauté Française
Adaptations limitées:
Acceptabilité:
•
Les budgets wallons et flamands ne sont pas systématiquement plus élevés ou plus bas que dans Bruxelles.
•
Sur la plupart des paniers, on constate d’ailleurs une assez grande concordance entre le contenu du MINIBUDGET et les représentations spontanées des participants à l’égard des besoins légitimes Panier alimentation: problèmes d’acceptabilité parce que les pratiques alimentaires sur lesquelles s’établit la norme budgétaire sont éloignées de la normalité sociale • Contraste avec La Flandre: • Autre composition des focus groups?
3. Communauté Française Acceptabilité:
3. Communauté Française Utilisation:
•
Panier santé: le postulat de bonne santé n’est pas réaliste . Ces remarques ne sont pas pertinentes sur un plan méthodologique, mais: Attention au niveau de la mise en application de celle-ci Pas utiliser les paniers séparés Pas utiliser les paniers individuellement Mesures d’accompagnement Accroître les compétences de gestion domestique, Déconstruire les représentations irrationnelles en matière de santé Sans être parfaite, l’acceptatibilité est suffisante pour assumer une mise en application prudente
Comme mesure de seuil de pauvreté Plus pertinente que la norme ‘SILC’ Permet de lier le seuil de pauvreté à une définition objective et matérielle Comme support au paiement de l’aide supplémentaire par les CPAS Envisager de manière très fine et très concrète l’évaluation du seuil auquel différents publics cibles parviennent ou pas à atteindre un seuil de revenu suffisant Plus grande efficacité et justice Comme support à la médiation de dette Information riche, bien utilisable si on tient compte de besoins individuels.
4. Adequaatheid minima Rekening houdende met:
4. Adequaatheid minima Afzonderlijk voor Vlaanderen en Wallonië :
Uitkeringen Leefloon, werkloosheidsuitkering, invaliditeitsuitkering, IGO Minimumloon Kinderbijslagen en studietoelagen, schooltoeslag (Vla) Tegemoetkoming voor hulpbehoevende bejaarden en de uitkering van de zorgverzekering (Vla) Belastingen en aftrekken voor hypotheek, kinderopvang, werkbonus (Vla)
Budgetstandaard verschilt hoewel slechts in beperkte mate Minimuminkomens verschillen Wegens verschillen in communautair beleid, met effect op minimuminkomens: Vlaamse zorgverzekering Vlaamse schooltoeslag Vlaamse werkbonus Bijna steeds blijven grote lijnen van vergelijking dezelfde. Grafieken afwisselend voor Vlaanderen en Wallonië
4
26/09/2010
4. Adequaatheid minima Niet werkenden op actieve leeftijd (Wallonië): Huurder prive sector Eigenaar, met hypotheek Invaliditeit
2500
Huurder sociale sector Leefloon
4. Adequaatheid minima
Eigenaar, zonder hypotheek Werkloos
2000
1500
1000
500
0 Vrouw
Vrw+1K 2j
Vrw+1K 4j
Vrw+1K 8j
Vrw+1K 15j
Vrw+2K 2,4j
Huurder prive sector
Huurder sociale sector
Eigenaar, zonder hypotheek
Leefloon
Werkloos
Invaliditeit
Vrw+2K 4,8j
Vrw+2K 8,15j
Eigenaar, met hypotheek
3000
2500 2000
1500 1000
500
Gezinnen zonder werkende op actieve leeftijd Leefloon en minimumwerkloosheidsuitkering schieten tekort voor bijna alle gezinstypen Tenzij bij beperkte woonkosten door sociale huur of eigendom zonder hypotheek Minimuminvaliditeitsuitkering voldoende voor alleenstaanden of alleenstaande met jonge kinderen, maar schiet tekort voor koppels en alleenstaanden met oudere kinderen (Zonder rekening te houden met ziektekosten) Minimuminkomensbescherming voor niet werkende actieven is: Beter voor alleenstaanden dan voor koppels Minder goed naarmate kinderen ouder zijn
0 Koppel
Kop+1K 2j
Kop+1K 4j
Kop+1K 8j
Kop+1K 15j
Kop+2K 2,4j
Kop+2K 4,8j
Kop+2K 8,15j
4. Adequaatheid minima
4. Adequaatheid minima
Gezinnen met werkenden (éénverdieners, Vlaanderen) Huurder prive sector
Eigenaar met hypotheek
Eigenaar zonder hypotheek
Minimumloon
Autokosten
3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Vrouw
Vrw+1K 2j
Vrw+1K 4j
Huurder prive sector
Vrw+1K 8j
Vrw+1K 15j
Eigenaar met hypotheek
Vrw+2K 2,4j
Vrw+2K 4,8j
Eigenaar zonder hypotheek
Vrw+2K 8,15j
Minimumloon
Gezinnen met werkenden (éénverdieners) Minimumloon is voor alleenstaanden in sommige omstandigheden voldoende: geen kinderen én geen auto geen hypotheek én geen auto (Eén) minimumloon is voor koppels veelal onvoldoende, tenzij bij lage huisvestingskosten en er geen auto nodig is Tekort neemt toe naarmate de kinderen ouder zijn
3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Koppel
Kop+1K 2j
Kop+1K 4j
Kop+1K 8j
Kop+1K 15j
Kop+2K 2,4j
Kop+2K 4,8j
Kop+2K 8,15j
4. Adequaatheid minima Gezinnen met studenten Ouders werken niet (Wallonië)
4. Adequaatheid minima
Huurder prive sector
Huurder sociale sector
Eigenaar, zonder hypotheek
Eigenaar, met hypotheek
Leefloon
Werkloos
2500
2000 1500 1000 500 0
Eén ouder werkt
Gezinnen met studenten
Invaliditeit 3000
Vrouw + pendelstudent
Vrouw + kotstudent
Koppel + pendelstudent
(Vlaanderen): Huurder prive sector
Eigenaar met hypotheek
Eigenaar zonder hypotheek
Minimumloon
Koppel + kotstudent
Leefloon of minimumwerkloosheidsuitkering + kinderbijslag + studiebeurs bijna steeds tekort Minimuminvaliditeit en minimumloon schieten tekort tenzij bij lage huisvestingskosten
3000 2500 2000 1500
Hogere studiebeurs voor kotstudent is toch te klein om hogere kosten van kotleven tov. pendelen te dekken.
1000 500 0 Vrouw + pendelstudent
Vrouw + kotstudent
Koppel + pendelstudent
Koppel + kotstudent
5
26/09/2010
4. Adequaatheid minima Niet-hulpbehoevende bejaarden IGO schiet tekort voor huurders in de privé sector IGO ligt boven de budgetstandaard voor Eigenaars zonder hypotheek Huurders in de sociale sector
4. Adequaatheid minima Hulpbehoevende bejaarden IGO + federale tegemoetkoming voldoende bij lage huisvestingskosten IGO + federale tegemoetkoming + Vlaamse zorgverzekering steeds voldoende Huurder prive sector
Huurder sociale sector
Huurder prive sector
Huurder sociale sector
Eigenaar, zonder hypotheek
IGO
Eigenaar, zonder hypotheek
IGO
IGO + Federale tegemoetk.
IGO + Federale tegemoetk.+ Vlaamse zorgv.
Alleenstaande man Vlaanderen
Koppel, Vlaanderen
1400
1800
1200
1600
1000
1400
800
1200
600
1000
400
800
200
600
0
400
Alleenstaande vrouw, Vlaanderen
Alleenstaande vrouw, Wallonië
Koppel, Vlaanderen
Koppel, Wallonië
200 0 Alleenstaande man Wallonië
Koppel, Wallonië
4. Adequaatheid minima Algemene conclusies Leefloon of minimumwerkloosheidsuitkering zijn praktisch altijd te laag om menswaardig te leven Minimuminvaliditeit schiet in veel situaties tekort, vooral voor koppels Minimumloon is in veel situaties onvoldoende, wanneer er kosten zijn voor hypotheek, auto en/of kinderopvang. Minimuminkomensbescherming is slechter voor koppels dan voor alleenstaanden En schiet meer tekort wanneer kinderen ouder worden (incl. voor studenten) IGO voldoende voor eigenaars zonder hypotheek
6
