2008 geknipt voor goed beter beste

Jaarverslag 2008 g e k n i pt voo r g o e d b et e r b e s t e

2008 geknipt voor goed beter bestE

INLEIDING Dit jaarverslag is (er) geknipt voor goed, beter, beste. Het geeft een selectie weer van de goed, beter, beste prestaties van AveleijnSDT in 2008. Deze buitengewone prestaties zijn te danken aan een aantal heldere uitgangspunten en visie. Deze geven we u graag mee en staan daarom op iedere linkerpagina in het verslag weergegeven. Elk uitgangspunt is bovendien vertaald in een collage. In de collages bevinden zich voor iedereen één of meer herkenbare elementen. Iedereen bezit de kwaliteit om voor zichzelf te zien wat goed, beter, beste is. Op de voorpagina staan allerlei goed, beter, beste afbeeldingen geknipt uit de jaarverslagen van de afgelopen vijf jaren. Er is in die vijf jaren een stevige basis gelegd voor de huidige successen. De collage aan de achterkant erkent en herkent allen die hebben bijgedragen aan de huidige prestaties.

INHOUDSOPGAVE Bestuursverslag Raad van Toezicht Leiderschap Strategie en beleid Management van medewerkers Management van middelen Management van processen Waardering door cliënten en verwanten Medezeggenschapsraden cliënten Ondernemingsraad Waardering door medewerkers Verwachtingen 2009 Waardering door de maatschappij Eindresultaten Balans en resultatenrekening Overzicht clusters Gremia

UITGAVE: AVELEIJNSDT GROTESTRAAT 260 7622 GW BORNE TELEFOON: 074 - 255 66 00 E-MAIL: [email protected]

5 9 11 13 15 19 21 23 25 27 29 29 31 33 35 37 39

INTERNET: WWW.AVELEIJNSDT.NL CONCEPT, TEKSTEN EN EINDREDACTIE: MW. DRS. T. BULUT MW. M.M.C.E. DEVERSON BSC DHR. IR. H.F. SNIJDER MW. M.J. VAAGS MA ONTWERP EN REALISATIE: MORSKIEFT ONTWERPERS VAN VISUELE IDENTITEIT, ENTER DRUKWERK: GRAPHIC IMPROVEMENTS, HENGELO © AVELEIJNSDT, BORNE

3


bestuursverslag

Geknipt voor goed beter beste 2008 wordt getypeerd door veel goede prestaties. Sommige prestaties nog beter dan in de voorgaande jaren en soms ook de beste prestaties in vergelijking met anderen. Er is hoge kwaliteit van leven en zorg aan cliënten geboden in een zeer efficiënte en buitengewone plezierige werk omgeving. Er werd juridisch gefuseerd, na een jaar succesvolle bestuursfusie. Inmiddels is er sprake van een goed geïntegreerde organisatie met gemeenschappelijke waarden en een een duidige visie op de toekomst. Veranderingen binnen de financiering door ZorgZwaartePakketten (ZZP) stimuleren om binnen de gehele organisatie op eenzelfde efficiëntieniveau te kunnen functioneren. Binnen bandbreedtes is er altijd ruimte voor eigenheid. Een fusie verrijkt deze processen binnen de bandbreedte. Die eigenheid is er door heel de organisatie en wordt ook aangemoedigd. We kunnen spreken van een bijzonder snel en succesvol verlopen fusietraject. Het financiële resultaat over 2008 bedraagt ruim 7 miljoen euro. Dit resultaat is door enkele incidentele zaken hoger dan in 2007. Wanneer hiervoor een correctie plaats vindt is het resultaat vergelijkbaar met dat van 2007. Het eigen vermogen komt hiermee op zo’n 33% van de opbrengsten. De benchmarkvergelijking gehandi captensector van Ernst en Young laat zien dat de bedrijfsmatige prestaties van AveleijnSDT tot de beste behoren van Nederland. Onze focus op oplossingen in plaats van problemen is hier mede verantwoordelijk voor. Er wordt veel positieve energie door de medewerkers aangewend om de gewenste resultaten te bereiken. Datgene wat niet werkt wordt zoveel mogelijk met rust gelaten. Bovendien is de energie die cliënten en verwanten teruggeven aan de organisatie een enorme inspiratiebron, ook zij focussen op oplossingen. Iedereen is bezig met het creëren van de gewenste situatie en bedenkt wat zijn of haar bijdrage kan zijn om dit zo snel mogelijk te bereiken. In 2008 was AveleijnSDT een A-status zorgaanbieder conform het tweede jaar van het tweejarige contract met het zorgkantoor. Er hoefde voor dit jaar niet aanbesteed te worden. De grote financiële risico’s die instellingen lopen zijn inmiddels helder. De tarieven kunnen per jaar fors verschillen afhankelijk van de gunning en toege-

kende kwaliteitsniveaus. Vooral ook in de kapitaalslastenvergoeding worden vanaf nu grote risico’s gelopen, omdat bezetting door cliënten nodig is om de vergoeding voor de gebouwen te krijgen. Leegstand is verlies. De op het allerlaatste moment ingevoerde 35e percentielregeling 2008 voor enkele extramurale producten kon slechts in de eerste maanden van 2008 tot aanpassingen in het gevoerde beleid leiden. Het lastminutewerk van de overheid is langzamerhand meer regel dan uitzondering. We nemen dit aan als een gegeven. Als het zo structureel is kun je je er ook op voorbereiden. Het vraagt van ons slechts flexibiliteit en snel omschakelen vanuit de verschillende vooraf denkbare scenario’s. De aangekondigde invoering van de ZZP laat zien dat er bij verblijfscliënten een budgetverruiming komt en dat er bij dagbesteding een forse budgetkorting plaats vindt. In het totale beeld wordt een verruiming verwacht van het budget. Er is in 2008 opnieuw bijzonder goed gepresteerd door de vele enthousiaste medewerkers. De aangeleerde oplossingsgerichte vaardigheden werden aangescherpt via de hulp van interne trainers en mondiale toptrainer en buitengewoon hoogleraar Louis Cauffman. Hoe meer jij je energie kunt richten op positieve wensen des te groter je werk plezier, maar vooral ook des te groter de resul taten. De arbeidsproductiviteit is ongekend hoog. En de score op de werkdrukbeleving een 6.5. Een op het eerste gezicht lage score maar relatief gezien een topscore in het land. De medewerkertevredenheidsonderzoeken uit 2008 laten dan ook zien dat op vrijwel alle fronten hoge waarderingen worden gegeven aan het werken bij AveleijnSDT. Zelfs zo hoog dat we op dit moment de titel mogen voeren van Beste Werkgever in de categorie non-profit in Twente en de Achterhoek.

bestuurder johan van praet

‘focus op resultaten ‘aan het bed’ en dat is vaak wat anders dan ‘meer handen aan het bed’’

Er zijn inmiddels afspraken gemaakt met de Universiteit Twente over promotieonderzoeken naar de resultaten van het oplossingsgerichte werken of anders verwoord positieve psychologie binnen de organisatie en het inhoudelijk werken met cliënten. Al een aantal jaren scoort AveleijnSDT Wonen ruim onder het landelijke gemiddelde percentage ziekteverzuim en elk jaar zien we een dalende

Als de hoofdlijnen helder en eenduidig zijn, verbind je vrijwel alle betrokkenen én realiseer je dat hoofdlijnen hoofdlijnen zijn, ook bij tegenstrijdige belangen 5


VERVO LG BEST U U RSVERSL AG

tendens. Ook in 2008 wordt het beste ziekteverzuimresultaat tot nu toe geboekt. Dit was 3.3%. Nog steeds zeer ruim onder het benchmarkgemiddelde van 5.2%. Hieruit spreekt de geweldige positieve houding die medewerkers hebben en de verantwoordelijkheid die zij voelen om voor cliënten en voor collega’s het beste uit zichzelf te halen. In 2008 werd opnieuw aan alle eisen voldaan om het kwaliteitscertificaat HKZ/ISO9001 voor alle locaties voort te zetten. Op verzoek van cliënten werd een speciale website geïntroduceerd die bedoeld is voor alle cliënten van AveleijnSDT, maar ook voor anderen. Ook in 2008 groeide AveleijnSDT flink in volume, ruim 15%. Er is een toenemende vraag naar extramurale ondersteuning en ook de vraag naar 24-uurs verblijfsondersteuning stijgt fors. In 2008 werden veel cliënten met verblijf en behandelstatus geplaatst. Vele nieuwe locaties werden in gebruik genomen. Die zorgden ervoor dat de gemiddelde huisvestingskwaliteit weer toenam. Toch is er nog een aantal oude gezinsvervangende tehuizen (GVT locaties) dat dringend aan vervanging toe is. De individuele ruimte voor cliënten is hier onder de maat en ook de algemene kwaliteit van het gebouw en voor zieningenniveau. In 2009 zullen dan ook weer een aantal locaties worden herbouwd. Door de steeds toenemende vraag van nieuwe cliënten worden veel kleinschalige projecten ontwikkeld, die uitdagend zijn voor cliënten en goed aansluiten bij hun wensen in wonen en dagbesteding. De keuzemogelijkheden voor cliënten zijn hierdoor fors gegroeid. Los van de toenemende vraag zien we ook een toename in de zorgzwaarte van verstandelijk gehandicapte cliënten die ook een indicatie hebben voor lichamelijke handicap en somatiek. Een verdere groei is verwacht voor 2009.

spraak” en de voorbeeldfunctie. Van drie medewerkers die dit niet nakwamen met betrekking tot het rookbeleid werd afscheid genomen. Het hele proces werd nauwgezet gevolgd door vakbonden die tot de conclusie kwamen dat AveleijnSDT een gedragscode heeft waar helemaal niets mis mee is en dat medewerkers over het algemeen zeer tevreden zijn met deze organisatie die uitstekende prestaties levert. Toch werd besloten om een medewerkersraadpleging te houden middels een referendum over hoe om te gaan met het rookbeleid. Hieruit kwam naar voren dat er een zeer ruime meerderheid was voor roken buiten werktijd en dat indien gewenst roken in extra ingeplande eigen tijd hoort. Zodat rokers en niet-rokers allen evenveel effectieve werktijd werken. Ook was de ruime meerderheid voor roken uit het zicht van cliënten. Daarnaast werd er dit jaar weer, in het kader van duurzaam omgaan met onze wereld, een volledig biologisch kerstpakket uitgedeeld aan alle medewerkers en vrijwilligers. AveleijnSDT ziet met veel vertrouwen de toekomst tegemoet. De cliënten, de verwanten, de medewerkers, de vrijwilligers, de Raad van Toezicht, Ondernemingsraad, (C )CR-c en (C )CR-v zijn: geknipt voor goed, beter, beste. We zien nog steeds vele uitdagingen die kunnen worden aangegaan om topkwaliteit te leveren en te vergroten aan alle betrokkenen. Alle cliënten, verwanten, medewerkers, vrijwilligers en gremia worden van harte uitgenodigd om hieraan een waardevolle bijdrage te leveren.

vrijwilliger en verwant hennie mensink

‘het geeft veel voldoening als degene die je met een klusje helpt daar heel blij mee is’

Johan van Praet Bestuurder AveleijnSDT

Maatschappelijke aandacht was er onder andere door de voorbeeldfunctie die werd ingenomen met de gedragscode en specifiek met de afspraken rondom het rookbeleid. Veel mediabelangstelling was er voor het principe “afspraak is af-

Niets overtuigt meer dan zelf het goede voorbeeld geven 7


Raa d va n To e z i c h t

Terugkijkend heeft de Raad van Toezicht (RvT) het jaar 2008 als het “overgangsjaar van eenwording” ervaren. Het was een uitdaging om na de juridische fusie van 1 januari 2008 ook de ‘zachte kant’ van de fusie te managen. Het samenwerken van mensen met verschillende achtergronden en uit verschillende lagen van beide voormalige stichtingen, bracht ook een cultuuromslag met zich mee. De raad heeft erop toegezien dat de bestuurder dit proces in goede banen heeft geleid. Uit de resultaten van de cliënt-, verwanten medewerkerstevredenheidsonderzoeken komt naar voren dat dit overgangsjaar succesvol is verlopen. In 2008 is er steeds meer een ‘wij-cultuur’ onder alle medewerkers ontstaan. Een belangrijke doelstelling van de RvT is het waarborgen van de kwaliteit van dienstverlening van AveleijnSDT. Hiertoe houdt de raad de ontwikkelingen binnen de medezeggenschapsraden nauwlettend bij. Verder heeft de raad jaarlijks een overleg met de Ondernemingsraad en de Centrale Cliëntenraad-verwanten (CCR-v). Samen bespreken ze de gebeurtenissen en ontwikkelingen binnen AveleijnSDT en kijken ze naar hun rol en wat ze voor elkaar kunnen betekenen. De RvT ziet erop toe dat AveleijnSDT haar goede financiële resultaten blijft behouden. Naast de financiën zijn de personele thema’s als het behouden van goede medewerkers inclusief leidinggevenden, de arbeidsvreugde en arbeidsomstandigheden en de ontwikkelingsmogelijkheden voor medewerkers erg belangrijk voor de raad. Deze doelstelling is door AveleijnSDT in zowel financieel als personeel opzicht volledig waargemaakt. De raad is trots dat uit de benchmarkvergelijking van Ernst en Young, AveleijnSDT als buitengewoon goed naar voren komt. Dit laat zien dat AveleijnSDT op de goede weg is. Dat AveleijnSDT in 2008 de beste werkgever in de non-profit sector is geworden, zegt genoeg.

De RvT kijkt toe op de ontwikkelingen binnen de zorg. Een huidige ontwikkeling is de steeds groter wordende rol van vastgoed. De raad houdt deze ontwikkelingen nauwkeurig bij en ziet er op toe dat ook AveleijnSDT op deze ontwikkelingen inspeelt. Een concrete actie hierop is de uitbreiding van de raad. Begin 2009 is een nieuw lid aangesteld die de kennis en ervaring op het gebied van vastgoed heeft. Nu heeft de raad de deskundigheid in vastgoed zelf in huis gehaald waardoor hij de bestuurder nog gerichter kan adviseren. In 2009 zal de RvT erop toezien dat AveleijnSDT zijn visie op vastgoed verder zal gaan ontwikkelen. Naast de visieontwikkeling op vastgoed, zal ook in 2009 de RvT erop toezien dat de kwaliteit van dienstverlening door AveleijnSDT gewaarborgd blijft. De belangrijkste doelstellingen van de raad zijn het financieel een gezonde stichting blijven en het consolideren van de goede kwaliteit van zorg en van alle medewerkers. Ook blijft de raad de marktontwikkelingen op alle facetten in de gaten houden.

lid raad van toezicht wim gaalman

‘ik bekijk zaken vanuit mijn hoofd én hart’

Ontwikkelen staat bij AveleijnSDT hoog in het vaandel, ook de RvT streeft ernaar dat zijn leden zich blijven ontwikkelen. In overleg volgen de leden cursussen die passen bij hun individuele voorkeur en ontwikkelingsvraag. Verder geven de leden elkaar feedback en reflecteren ze op hun eigen functioneren. Zo blijft ook de RvT scherp en deskundig.

Je kijkt met de ogen van de buitenwereld en kan altijd uitleggen dat je de best mogelijke keuzes maakt 9


l e i d e r sc ha p

Gedragscode

worden sinds 2008 referenda uitgezet. Zo wordt beoogd de betrokkenheid van medewerkers te vergroten en de communicatie over een bepaald onderwerp dichterbij te brengen. Medewerkers worden uitgenodigd om via intranet deel te nemen aan de referenda. Het eerste referendum ging over de praktische uitvoering van het rookbeleid. Dit heeft geleid tot het eerder genoemde rookbeleid.

AveleijnSDT hanteert sinds 2006 de huidige gedragscode. De basisregel is dat medewerkers een algemene voorbeeldfunctie hebben naar cliënten en verwanten toe, maar ook andersom. De gedragscode beschrijft gewenst gedrag binnen AveleijnSDT. Een sprekend voorbeeld hiervan is het omgaan met het gebruik van alcohol en andere drugs. Maar hoe geef je dan precies het goede voorbeeld als het gaat om het gebruik van alcohol of drugs? Het beleidsstuk ‘Alcohol en andere drugs’ vraagt de medewerkers zich onder andere te rea liseren welke impact zij hebben op cliënten en op basis van hun eigen geweten keuzes te maken buiten werktijd.

Beste werkgevers 2008 AveleijnSDT hoort bij de 154 Beste Werkgevers van 2008. De Beste Werkgeversverkiezing is een groot en betrouwbaar werkgeversonderzoek. Het is ontwikkeld door Effectory en Volkskrantbanen om een objectief oordeel te kunnen geven over werkgeverschap in Nederland. In het onderzoek zijn 315 organisaties met elkaar vergeleken. Medewerkers zijn gevraagd om een oordeel te geven over onder andere de bedrijfscultuur, werkzaamheden, leidinggevende, arbeidsomstandigheden en ontwikkelingsmogelijkheden. AveleijnSDT blinkt uit met een 7.6 op ontwikkelingsmogelijkheden (landelijke gemiddelde van een 6.2), een 8.4 voor collega’s (landelijke gemiddelde van een 7.6) en een 7.5 voor leidinggevende (landelijk gemiddelde van een 7.0). De medewerkers van AveleijnSDT zeggen onder andere het volgende: “AveleijnSDT is een organische, lerende organisatie die, zeker in de zorg, het lef toont om de eigen koers te bepalen. Er is veel ruimte voor kwaliteitsontwikkeling, klantgerichtheid en het ontwikkelen van nieuwe ideeën. Wie wil, kan er veel ontplooien.”

Ook ten aanzien van het gebruik van tabak, hebben alle medewerkers vanuit hun professionaliteit een voorbeeldfunctie voor de cliënten. Eind 2oo8 is daarom het rookbeleid opgesteld. Deze heeft een directe relatie met de gedragscode. Met dit beleid neemt AveleijnSDT haar maatschappelijke verantwoordelijkheid en zet zich in om haar medewerkers in optimale ‘gezonde’ omstandigheden te laten functioneren. Het rookbeleid geeft helderheid over de richtlijnen die worden gehanteerd ten aanzien van roken tijdens werktijd (werktijd van zowel cliënten als medewerkers) en in het bijzijn en zicht van cliënten.

Referenda AveleijnSDT wil een breed draagvlak onder al haar medewerkers bij essentiële besluiten. Daarvoor

begeleider carla grote

goed omgaan met elkaar

Cliënten

Medewerkers cluster

Medewerkers cluster Secretariële ondersteuning

Clustermanagers

Secretariële ondersteuning

CLUSTERS Regiosecretariaat

Clustermanagers CLUSTERS

Clustermanagers

Secretariële ondersteuning

Clustermanagers CLUSTERS

CLUSTERS Regiosecretariaat Zorgloket

Regiosecretariaat

Medewerkers cluster

Medewerkers cluster Secretariële ondersteuning

Regiosecretariaat

Regiodirecteur

Regiodirecteur

Regiodirecteur

Regiodirecteur

Regio Noord

Regio Oost

Regio Zuid

Regio West

Medewerkers Zorgondersteuning & Behandeling

Medewerkers Personeel & Organisatie

Medewerkers Financiële-, Salaris- en Cliëntenadministratie

Medewerkers Controling Medewerkers I & A

Afdelingshoofd

Afdelingshoofd

HEAD

Controller

Afdeling Zorgondersteuning & Behandeling

Afdeling Personeel & Organisatie

Afdeling Financiëleen Salarisadministratie

Afdeling Controling en Automatisering

Centrale Cliëntenraad (verwanten)

Centrale Cliëntenraad (cliënten)

Ondernemingsraad

Medewerkers directie

Afdeling Directie

Raad van Bestuur

Als het hard waait, merk je hoe sterk je waarden en normen zijn verankerd, als ze goed zijn blijven ze staan ook als ze sommigen even niet goed uitkomen

Raad van Toezicht

11


st r at e g i e e n be l e i d

Ondersteuningsaanbod Met ingang van 1 januari 2008 heeft AveleijnSDT een nieuwe regio-indeling. In vier regio’s worden wonen en dagbesteding samen ondergebracht. Hierdoor bestaat de mogelijkheid om verblijfs- en dagbestedinglocaties gecombineerd te verdelen onder clustermanagers. Deze combinatie stimuleert gebruik te maken van elkaars kennis, waardoor de kwaliteit van zorg wordt verbeterd. Tevens is het ondersteuningsaanbod verder uitgebouwd. Zo is er sprake van een uitbreiding in de doelgroepen verblijf met behandeling, licht verstandelijk gehandicapten (LVG) en sterk gedragsgestoorde licht verstandelijk gehandicapten (SGLVG). Het aantal plekken verblijf met behandeling is in 2008 ver dubbeld van 18 naar 36 plekken. Er bevinden zich 24 plekken op Rohaan en 12 in Noord-Deurningen. Daarnaast zijn er 8 plaatsten voor SGLVG cliënten toegekend en goedgekeurd door het zorgkantoor. Mensen leven steeds langer wat leidt tot een gemiddeld oudere samenleving. Dit betekent dat AveleijnSDT steeds meer te maken krijgt met oudere cliënten, die tegenwoordig ook langer bij AveleijnSDT blijven wonen. AveleijnSDT speelt in op deze trend. De kerngroep ouderen van AveleijnSDT heeft binnen elke regio twee begeleiders aangesteld als ouderenconsulent. Zij zijn deskundigen in begeleidingsvraagstukken rondom de oudere cliënt. Ze geven inzicht, advies en ondersteuning aan begeleiders, maar ook aan familieleden en vrijwilligers. Daarnaast draagt de kerngroep actief bij aan het ouderenbeleid van AveleijnSDT.

31-12-2008

31-12-2007

3.013

2.339

911

766

- dagactiviteiten

1.004

772

- extramuraal

1.098

801

Medewerkers

1.560 (831 FTE)

1.509 (756 FTE)

Totaal aantal cliënten - intramuraal

Dashboard informatie Een dashboard met kritische maatstaven laat zien of resultaten worden bereikt. Via een simpel overzicht op intranet worden inmiddels elke maand kengetallen getoond. Medewerkers hebben hierdoor op een snelle en toegankelijke manier zicht op productiecijfers. De gegevens werden voorheen ongeveer na de tweede MT-vergadering van de maand gepubliceerd.

Loopbaanontwikkeling potentiële managers Een aantal begeleiders is door middel van een loopbaantraject gestart zich, in een periode van drie jaar, te ontwikkelen tot manager in de zorg. AveleijnSDT vindt het belangrijk dat deze ambitie wordt ondersteund in een vorm die afgestemd is op de mogelijkheden en kansen in de regio en de huidige functie-eisen die AveleijnSDT stelt aan haar clustermanagers. Het traject bestaat uit een theoretische en een praktijkgerichte leerweg. In de praktijk wordt de medewerker begeleid door de clustermanager die verantwoordelijk is voor het cluster waarin de medewerker werkt. Aan het einde van het traject heeft de medewerker door middel van scholing en praktijkervaring voldoende handvatten om te kunnen starten in de functie van clustermanager.

cliënt lynn leppink

aveleijnsdt biedt elke doelgroep aansprekende activiteiten

Groei In 2008 heeft er op diverse vlakken een groei plaatsgevonden. Het aantal cliënten is ten opzichte van 31 december 2007 gestegen van 2.339 naar 3.013 cliënten op 31 december 2008. Dit is een groei van 28.8%. Ook het aantal medewerkers is gegroeid. 31 december 2007 waren er 1.509 (756 FTE) personeelsleden in dienst. In 2008 is dit aantal gestegen naar 1.56o (831 FTE) personeelsleden.

Stel vast wat je wilt bereiken en stel alleen nog maar, zo vaak als nodig, de vraag: hoe? 13


m a n ag e m e n t va n m e d ew e r k e r s

Ziekteverzuim

De Leerwijzer

AveleijnSDT beoogt het verzuim te reduceren door eenduidige en goed afgestemde verzuimbegeleiding te bieden. In de uitvoering van het verzuimbeleid is er een samenwerkingsverband met Verzuimreductie. De afdeling P&O rapporteert maandelijks de ziekteverzuimcijfers. Per kwartaal wordt er op branche niveau gerapporteerd. Indien de verzuimontwikkelingen binnen de organisatie of onderdelen van de organisatie hier aanleiding toe geven, wordt er gedetailleerder gerapporteerd. Op basis van deze rapporten worden vervolgacties opgesteld. De verzuim rapporten zijn input voor de managementreview. De effectiviteit van het ziekteverzuimbeleid van AveleijnSDT komt naar voren wanneer het verzuimpercentage vergeleken wordt met het landelijke verzuimpercentage voor de gehandicaptenzorg. AveleijnSDT heeft een lager ziekteverzuimpercentage dan het landelijk gemiddelde: Verzuimpercentage 2008

AveleijnSDT

Branche Landelijk

Totaal

3.33

5.22*

Met als uitgangspunt ‘het bundelen van krachten’ zijn Bureau Vorming en Educatie en de AveleijnSDT Academie samengevoegd tot de Leerwijzer, het interne opleidingsbureau van AveleijnSDT. De Leerwijzer houdt zich bezig met het plannen, ontwikkelen, verzorgen van en het adviseren over interne trainingen voor cliënten en medewerkers. Hierbij kan gedacht worden aan ‘gezond eten en bewegen’, ‘netwerken’ en ‘leren werken met de computer’ voor cliënten. Voor medewerkers zijn er onder andere cursussen ‘dementie’, ‘psychische stoornissen’ en ‘legionella’. Bij het ontwikkelen van zorggerelateerde trainingen wordt samengewerkt met de gedrags wetenschappers van de afdeling Zorgondersteuning en Behandeling (ZOB). De cursussen voor zowel medewerkers als cliënten worden via intranet aan geboden, ook de verwerking van de aanmeldingen verloopt digitaal. Voor medewerkers is in 2008 een nieuwe vorm van cursussen ontwikkeld: de combinatie van e-learning en praktijktrainingen. In bijvoorbeeld de e-learning ‘oplossingsgericht werken’ wordt eerst de theorie behandeld. Vervolgens gaan de cursisten in de praktijktraining aan de slag met het oefenen van nieuwe kennis en vaardigheden.

*Bron: Ziekteverzuim volgens © VERNET verzuimnetwerk

Introductie nieuwe medewerkers Verbeterformulieren AveleijnSDT wil graag van haar medewerkers weten wat volgens hen verbeterd kan worden. Hiertoe kunnen medewerkers via intranet het zogenaamde ‘verbeterformulier’ invullen. Op elk mogelijk gebied kunnen medewerkers aangeven waar zij tegen aan lopen en hoe zij dat graag anders willen zien. Elke mede werker ontvangt een reactie naar aanleiding van het ingevulde verbeterformulier. In 2008 zijn in totaal 174 verbeterformulieren ingediend. De meesten gingen over het Persoonlijke Oplossingen Plan (POP) voor cliënten en de jaarverantwoording verleende zorg. Beide documenten zijn mede met hulp van deze formulieren aangepast, waarbij alle opmerkingen in de overwegingen zijn meegenomen. Een concreet voorbeeld van een verbeteractie naar aanleiding van het verbeterformulier: “Wij merken dat er vaak vanuit de wensen van de cliënt wordt gekeken en niet wat vanuit de indicatie zou moeten. Wanneer dit telkens zichtbaar is (doordat het onder ogen komt) zou hier beter naar gewerkt kunnen worden.” Dit is opgelost door het kopje ‘indicatie’ aan de POP toe te voegen.

Eind 2007 is AveleijnSDT gestart met het maandelijks organiseren van de centrale introductie voor alle nieuwe medewerkers. Elke nieuwe medewerker start pas met zijn werkzaamheden op het cluster nadat hij de introductie heeft bijgewoond. Een goede introductie past binnen de visie van AveleijnSDT; het visiepunt ‘M’n eigen wegwijzer’ sluit hier volledig bij aan. Met de introductieprocedure borgt AveleijnSDT dat al haar medewerkers op soortgelijke wijze worden ingewerkt en de noodzakelijke informatie ontvangen om effectief en voorbereid aan het werk te kunnen gaan. Zo komen op de introductie onder andere oplossingsgericht werken, de Leer wijzer en de gedragscode aan bod. Na afloop worden evaluatieformulieren uitgereikt. Deze bevindingen geven vervolgens inzicht in de sterke en de nog te ontwikkelen punten van het introductieprogramma, zodat elke maand gerichte verbeteracties uitgevoerd kunnen worden. Het introductieprogramma is op deze manier steeds meer afgestemd op de wensen van zowel de nieuwe medewerkers als van AveleijnSDT.

personeelsadviseur lysanne koster

draagt met veel enthousiasme een steentje bij aan de organisatie

Bepaal de ruime bandbreedte waarbinnen medewerkers alle vertrouwen krijgen om hun vakkundigheid naar eigen inzicht te etaleren 15


V e rvo lg m a n ag e m e n t va n m e d ew er ker s Bedrijfshulpverlening (BHV) Sinds medio 2008 zijn de trainingen BHV in eigen beheer: een nieuwe opzet, op een nieuwe locatie en met enthousiaste interne trainers. Huize Elisabeth in Noord-Deurningen is de locatie waar de basistraining BHV en de herhalingscursussen worden aangeboden. Clustermanagers maken afspraken met de trainers die aan hun cluster gekoppeld zijn en nodigen deze uit om de ontruimingen te begeleiden, ieder jaar en op alle locaties. Daarnaast verzorgen de BHV-instructeurs de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) op de locaties. Cursisten krijgen na afloop van de BHVcursus geen pasjes meer. In CURA-personeel komt achter de naam van de betreffende medewerker te staan of deze wel of niet BHV-er is. Ook is daarin te zien wanneer deze medewerker voor de herhalingscursus in aanmerking komt.

Antennegroep Binnen AveleijnSDT wordt periodiek een Antennegroep samengesteld. De Antennegroep bedenkt een innovatief idee en voert het uit. In 2008 heeft de tweede Antennegroep haar project afgerond: een kringloopwinkel voor cliënten. De Antennegroep merkte in de praktijk dat er behoefte is aan bruikbare tweedehands spullen. Tegelijkertijd ondervonden ze dat er veel bruikbare spullen werden weggegooid. Door deze twee items aan elkaar te verbinden kwam de groep op het idee een interne kringloopwinkel voor cliënten van AveleijnSDT op te zetten. Zo wordt ook het maatschappelijke milieu-aspect ondersteund. De kringloopwinkel wordt een dagbestedingactiviteit. De cliënten zullen de goederen inzamelen, opknappen en verkopen met hulp van begeleiders. De Antennegroep heeft er bewust voor gekozen de kringloopwinkel alleen op te zetten voor cliënten van AveleijnSDT. Dit om de kosten laag te houden en alleen kostendekkend te werken.

Het 7-ingrediëntenmodel van verandering Oplossingsgericht werken heeft vooral te maken met doelbewust veranderen. Hieronder staan de ingrediënten die een rol spelen bij oplossingsgericht veranderen.

1 Verhelderen van de veranderbehoefte. Onderken het probleem, want dat is de sleutel tot het verhelderen van de veranderbehoefte. Probleemonderkenning is het verhelderen van het probleem zonder te onderzoeken hoe het is ontstaan.

2 Definiëren van de gewenste toestand. Richt je op hoe de cliënt zou willen dat dingen anders waren. De cliënt formuleert zijn doel. De coach helpt om het doel positief te formuleren, resultaatgericht en concreet.

3 Vaststellen van de huidige situatie. Richt je op wat er al goed gaat en wat er al bereikt is. Hierdoor worden mensen zich ervan bewust dat de gewenste toestand al in enige mate is bereikt. Ze worden hoopvoller over de mogelijkheid om hun doelen te bereiken.

4 Analyseren van eerder succes. Leun op interne oplossingen, oplossingen die gebaseerd zijn op eigen eerdere successen. De oplossingen zijn al eens toegepast en bleken effectief.

5 Eén stapje vooruit zetten. Zet een kleine stap en visualiseer hoe de situatie is als hij iets beter is. Een kleine stap is gemakkelijk te zetten en vraagt weinig energie en motivatie. Dit maakt het waarschijnlijker dat er iets zal gebeuren.

cliënt janneke kemna

janneke kemna breidt haar vriendenkring uit met de cursus sociaal netwerken

6 Vooruitgang monitoren. Evalueer de effectiviteit van de verander inspanningen. Dit levert informatie op over hoe succesvol een initiatief al is. Opmerken dat er verandering is, heeft een motiverend effect.

7 Vaststellen van de verdere veranderbehoefte. Bepaal of er verdere behoefte aan verandering is. Als de behoefte nog bestaat, kunnen de stappen 1 t/m 4 opnieuw worden ondernomen. Bron: Visser, C. (2005). P&O in uitvoering. Doen wat werkt. Oplossingsgericht werken in organisaties. Alphen aan den Rijn: Kluwer.

Je biedt het best van jezelf als mens en als expert door respect te betuigen, daarna komt je vak pas 17


m a n ag e m e n t va n m i d d e l e n

Automatisering Een belangrijk deel van het werk op de computer gebeurt in het digitale cliëntdossier. In 2008 zijn de digitale dossiers van Wonen en Dagbesteding succesvol samengevoegd. Het werken met een digitaal dossier heeft grote voordelen: de gegevens zijn direct inzichtelijk voor de verschillende clusters en afdelingen die inzage nodig hebben in het dossier. Dat betekent dat ook het terugzoeken van gegevens makkelijker is. Daarnaast bespaart het digitaal rapporteren veel fysieke opslagruimte. In navolging van de medewerkers van Wonen zijn ook alle medewerkers van Dagbesteding getraind in het digitaal rapporteren in dit systeem. Wanneer het digitaal rapporteren goed loopt en iedereen zich “thuis voelt” in het programma, zullen de vele mogelijkheden die het systeem biedt langzaam verder geïmplementeerd worden. Hierbij kan worden gedacht aan het realiseren van inzage door ouders en verwanten in bepaalde delen van het dossier. Ook worden mogelijkheden onderzocht om met een digitale pen in één handeling zowel op papier als in het digitaal dossier te rapporteren. Ook andere (delen van) processen krijgen een digitaal alternatief. Declaraties van de reiskosten van medewerkers worden inmiddels digitaal gedaan. Eveneens zijn in 2008 de zogenaamde tokens breed uitgezet. Deze persoonsgebonden “digitale sleutels” bieden de medewerkers de gelegenheid ook thuis in te loggen op de werkplek. Op dit moment zijn er circa 500 tokens aan medewerkers uitgedeeld. Verder is een documentmanagement systeem aangeschaft waarmee papierstromen en processen kunnen worden gedigitaliseerd. De eerste oplossing binnen dit systeem is de factuurverwerking, waarmee in 2008 een start is gemaakt.

Digitale media Het intranet en internet van AveleijnSDT zijn in 2008 uitgebreid. Zo is de cliëntenwebsite gerealiseerd, in 2009 zal deze website gelanceerd worden. Middels deze website hebben alle cliënten van AveleijnSDT direct toegang tot voor hen relevante informatie. Daarnaast is Kennisnet breder uitgezet. Dit initiatief brengt de kennis en ervaring van medewerkers samen om nieuwe kennis te creëren. Collega’s kunnen andere collega’s vinden die specifieke kennis hebben. In 2009 zal hierin nog een groeislag gemaakt worden. Een website die inmiddels goed is ingeburgerd, is de AveleijnSDT Academie.

Een intern onderzoek van de Leerwijzer laat zien dat de meerderheid van de medewerkers tevreden is over deze e-learningomgeving.

Managementinformatie Wanneer het aankomt op het succesvol aansturen van een organisatie(onderdeel), is management informatie enorm belangrijk. Om deze informatie duidelijker en sneller beschikbaar te krijgen is in 2008 Cognos aangeschaft. Dit is een programma dat informatie overzichtelijk uit verschillende databases kan halen en deze bij elkaar kan presenteren. Managementinformatie wordt hierdoor tijdiger, overzichtelijker en betrouwbaarder.

Inzicht in werken Op twee locaties zijn trainingen gehouden die de inzet van de medewerkers verbetert. Medewerkers leren in deze training zicht te krijgen op de eigen werkzaamheden en deze efficiënt in te plannen en af te werken. Het succes van de trainingen uit zich onder meer in een significante verbetering van de werkdrukbeleving van de medewerkers, wat de rust in de voorziening en daarmee de kwaliteit van zorg ten goede komt. Medewerkers hebben zo meer tijd voor de cliënten.

Huisvesting Ook de kwaliteit van huisvesting is binnen AveleijnSDT een belangrijk aandachtspunt. Conform de kwaliteitsnormen van huisvesting en onze eigen visie, wordt de huisvesting van alle woon- en dagbestedingsclusters kritisch onder de loep genomen. Nieuwbouw en/of verbouwplannen maken dan ook deel uit van de jaarplannen van de clusters. Steeds meer projecten verhuizen, renoveren of herbouwen. Hiermee voldoen gebouwen aan de laatste kwaliteitseisen, waardoor een goed werken woonklimaat voor medewerkers en cliënten wordt gerealiseerd. Op dit moment voldoen 68% van de verblijfslocaties aan de laatste bouwnormen.

redacteur caren snikkers

een organisatiereflectie in spigul

Voor het verhogen van de kwaliteit benadert AveleijnSDT actief partners op de gebieden waar aanvullende expertise noodzakelijk is. Hierbij kan gedacht worden aan zowel zorgpartners als Carint en MEE Twente als lokale woningbouwcorporaties.

Beschikbare middelen moeten je steunen, de rest moet je schrappen 19


m a n ag e m e n t va n pro c e sse n

Persoonlijk Oplossingen Plan In 2008 is de invoering van het POP (Persoonlijk Oplossingen Plan) voor cliënten, de belangrijkste verandering in de werkprocessen van AveleijnSDT geweest. Deze algemene werkwijze, waarin de oplossingen voor de cliënt centraal staan, is ontwikkeld op basis van bestaande methodieken, te weten Ondersteuning & Ontwikkeling en de begeleidingscyclus. In dit POP staat de mening van de cliënt centraal. Overleg is dan ook prominent aanwezig bij het opstellen en het evalueren van het POP. De POP-cyclus bestaat globaal uit 3 onder delen: de beeldvorming waarin zowel de gedragswetenschapper als de begeleider een bijdrage heeft, het POP zelf en de evaluaties. Het POP zelf is het standaarddocument waarin de oplossingen en afspraken worden vastgelegd en ondertekend. De evaluatie bestaat voortaan uit twee documenten: de evaluatie doorl de begeleider en het POPgesprek met de cliënt. Door deze twee documenten te hanteren worden de meningen van beide partijen op hun volle waarde geschat. Eind 2008 is een interne audit gehouden naar de toepassing van de POP voor cliënten. De resultaten van deze audit en de wensen en opmerkingen die via verbeterformulieren zijn binnengekomen resulteren in een nieuwe versie in 2009.

Psychodiagnostische intake Verder is in 2008 de psychodiagnostische intake vormgegeven. Dit vanuit het besluit dat cliënten en medewerkers bij aanvang van het contract direct toegang moeten hebben tot volledige en juiste informatie om de begeleiding goed te kunnen starten. Volgens de nieuwe procedure komt de belangrijkste informatie direct beschikbaar, waardoor sneller adequaat op de wensen en hulpvraag van de cliënt kan worden ingesprongen.

SOAS Meldingen 2008

FOBO melding Medicatie fout Anders (ongeluk, bijna ongeluk)

Processen beschrijf je en volg je omdat je verlangt naar hun uitkomsten

Totaal

Aantal 2008 Aantal 2007 1575

Incidentenregistraties worden bijgehouden om de begeleiding aan de cliënt goed te kunnen volgen en verbeteren. In onderstaande tabellen staan de resultaten van de FOBO-meldingen (Fouten, Ongelukken en Bijna Ongelukken) en agressie meldingen (SOAS) weergegeven. De verhouding tussen de medicatiefouten en de overige meldingen blijft vergelijkbaar met de voorgaande jaren. Het absolute aantal meldingen is toegenomen. Het grootste deel van de medicatiefouten bestaat uit de melding “medicatie vergeten”. Deze melding wordt vaak vrij snel gedaan, waardoor de fout over het algemeen op tijd kan worden hersteld.

gezinsbegeleider maaike tönis

de opleiding intensieve gezinsbegeleiding biedt goede handvatten om optimale ondersteuning te bieden

In 2008 zijn de HKZ-auditoren tweemaal op bezoek geweest. Zij hebben geconstateerd dat er over het algemeen goed wordt gewerkt binnen AveleijnSDT en het HKZ-certificaat nog steeds verdiend is. Het certificaat is oorspronkelijk in 2006 verstrekt. Dat betekent dat in 2009 AveleijnSDT opnieuw gecertificeerd zal worden. Belangrijke punten die naar voren komen zijn het SMART-gehalte van de oplossingen en de meetbaarheid van de resultaten. Dit zowel bij POP’s als bij jaarplannen en actiepunten uit notulen. De e-learning SMART-formuleren en de beschrijving in de POP ondersteunen hierin. In 2009 zal bij de formulering van nieuwe jaarplannen kritischer naar de SMART-aspecten van de plannen worden gekeken.

In 2008 heeft AveleijnSDT deelgenomen aan de pilot prestatie-indicatoren. In deze pilot is een methodiek getest die prestatie-indicatoren op het gebied van 12 belangrijke kwaliteitscriteria moet meten. Door deel te nemen aan de pilot heeft AveleijnSDT

Totaal

Incidentenregistraties

HKZ

Pilot prestatie-indicatoren

SOAS-melding

ook relevante informatie verzameld over de geboden kwaliteit. De pilot gaf een beeld van de goede punten en de verbeterpunten van AveleijnSDT. De kwaliteit van de medewerkers scoorde over het algemeen beter dan de andere deelnemende organisaties terwijl de vastgestelde afspraken en de cliëntveiligheid verbetermogelijkheden lieten zien. Het nieuwe POP, zoals hiervoor beschreven, is hier een verbeterslag op. Ook op het gebied van aantoonbare risico-inventarisatie heeft AveleijnSDT enkele verbeteringen doorgevoerd. Zo is een risicoscan ontwikkeld, die het risicovolle gedrag van (nieuwe) cliënten in kaart brengt en hier vervolgprocedures aan koppelt. Daarnaast krijgt de risico-inventarisatie een plek in de POP voor cliënten, waarbij door aanvinken kan worden aangegeven dat risico’s zijn geanalyseerd.

1306

Aantal 2008 Percentage 2008 Aantal 2007 Percentage 2007 Aantal 2006 Percentage 2006 1052

71,2

720

72,65

498

72,91

426

28,8

271

27,35

185

27,09

1478

100

991

100

683

100

21


WA A RDERING DOOR C L I Ë NTEN EN VERWA NTEN

Tevredenheid cliënten en verwanten 2008 AveleijnSDT heeft in maart 2009 de jaarlijkse evaluatie gehouden om te kijken of de kwaliteit van zorg en ondersteuning kan worden verbeterd. De vragenlijst is ontwikkeld door het NIVEL in overleg met cliëntenorganisaties, zorginstellingen, zorgverzekeraars en de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Voorgaande jaren heeft AveleijnSDT de complete vragenlijst gebruikt. Dit jaar heeft AveleijnSDT een verkorte versie van de vragenlijst samengesteld om zodoende cliënten en verwanten minder te belasten.

ning aan de cliënt wordt dit jaar beoordeeld met een 8.6, ten opzichte van een 8.3 vorig jaar. De bereikbaarheid en toegankelijkheid van AveleijnSDT wordt beoordeeld met een 8.1, vorig jaar werd dit beoordeeld met een 8.0. Tot slot geven de extramurale cliënten een 8.3 als eindoordeel, vorig jaar werd hierop een 8.4 gescoord.

Tevredenheid cliënten Het cliënttevredenheidsonderzoek is uitgezet onder 203 volwassen woon- en dagbestedingcliënten en 110 extramurale cliënten. Van de woon- en dagbestedingcliënten is de totale respons 65.5% en van de extramurale cliënten 56.4%. De resultaten van het tevredenheidonderzoek 2008 zijn vergeleken met de resultaten van het tevredenheidonderzoek dat in 2007 is uitgevoerd. Zoals uit onderstaande grafiek valt af te leiden, laten de cijfers een vergelijkbaar beeld zien als vorig jaar. Er zijn geen opvallende stijgingen of dalingen te zien. De woonsituatie is ten opzichte van 2007 gelijk gebleven met een 8.2. De dagactiviteiten werden dit jaar beoordeeld met een 8.6, ten opzichte van een 8.7 vorig jaar. De begeleiding werd beoordeeld met een 8.4, ten opzichte van een 8.6 vorig jaar. Het eindoordeel over AveleijnSDT als geheel bestond uit een 8.4, ten opzichte van een 8.2 vorig jaar.

Tevredenheid verwanten Het tevredenheidonderzoek is uitgezet onder alle verwanten waarvan de contactgegevens bekend zijn binnen AveleijnSDT. 1140 verwanten zijn aan geschreven voor het onderzoek. Van deze groep heeft 38.5% de enquête ingevuld en geretourneerd. De resultaten van het tevredenheidonderzoek 2008 zijn vergeleken met de resultaten van het tevredenheidonderzoek dat in 2007 is uitgevoerd. Uit de grafiek valt af te leiden dat de waardering van de verwanten ongeveer gelijk is gebleven. Een daling is zichtbaar bij de score op bereikbaarheid: deze is ten opzichte van 2007 gezakt met 0.4 punt naar een 7.6 in 2008. Een opvallende stijging is de waardering voor de door AveleijnSDT geboden therapie. Dit cijfer steeg ten opzichte van 2007 met 0.3 punt naar een 7.5 in 2008. De overige cijfers zijn ongeveer gelijk gebleven. Het totaal oordeel van de verwanten over AveleijnSDT in 2008 heeft bijna de hoge score van 2007 gehaald: in 2007 werd hierop een 7.5 gescoord, ten opzichte van een 7.4 in 2008.

cliënt flip zwarteveen

flip gaat treinen kijken met zijn maatje

Ook de cijfers van de extramurale cliënten laten een vergelijkbaar beeld zien ten opzichte van vorig jaar. De ondersteuning vanuit AveleijnSDT werd dit jaar beoordeeld met een 8.4, ten opzichte van een 8.5 vorig jaar. De omgang met de medewerkers wordt gewaardeerd met een 8.4, ten opzichte van een 8.3 vorig jaar. De voortgang van de ondersteu-

Uitsluitend het respect voor de eigenheid van elk individu mag het uitgangspunt zijn 23


m e d e z e g g e n sc ha psr a d e n c l i Ë n ten

Centrale Cliëntenraad-cliënten De Centrale Cliëntenraad-cliënten (CCR-c) is een raad met onderling een goede samenwerking. De CCR-c geeft aan het prettig te vinden dat cliënten, als ze eenmaal voor de CCR-c kiezen, er voor de volle 100% voor gaan. De onderwerpen waar de CCR-c in 2008 onder andere over heeft gesproken zijn het mee-eet beleid, het alcoholbeleid en het rookbeleid. Gedurende het jaar speelde de CCR-c in op onderwerpen die werden aangedragen door AveleijnSDT. Ook namen ze zelf het initiatief om onderwerpen te bespreken als ze op dat moment van belang waren. Een voorbeeld hiervan is dat de CCR-c graag duidelijkheid wilde over wie inzage heeft in de cliëntendossiers. De CCR-c heeft ook het afgelopen jaar een actieve rol gehad bij stichtingsbrede activiteiten. Zo heeft de CCR-c als raad een quiz georganiseerd tijdens het congres ‘Vrienden Maken’. Deze quiz trok veel belangstellenden. Het stichtingsfeest in november was ook een succes. De CCR-c geeft aan dat het goed voelt dat hij als raad hierbij betrokken wordt. Het LSR (landelijk steunpunt medezeggenschap) heeft de coaches van de clusterraden geëvalueerd in 2008. De CCR-c heeft het uitvoeren van deze evaluatie ondersteund. Het rapport met de eindbevindingen zal worden gebruikt om de cluster raden te verbeteren. Voor 2009 heeft de CCR-c een werkplan gemaakt, hierin staat wat de cliëntenraad het komende jaar gaat doen. Het werkplan is het resultaat van een enquête die onder alle cliënten van AveleijnSDT is gehouden. De belangrijkste onderwerpen die de achterban heeft genoemd zal de CCR-c bespreken in zijn vergaderingen in 2009. Enkele onderwerpen die in het werkplan staan en die besproken zullen worden zijn het alcoholbeleid medewerkers, werktijden medewerkers en het verbeteren van de communicatie tussen begeleiding en cliënten. Gebaseerd op een interview met: Johan Ooink op den Dijk (voorzitter) Annemiek Benjamins-Faber Anouk Wagemans

Centrale Cliëntenraad-verwanten In 2008 is er binnen de Centrale Cliëntenraadverwanten (CCR-v) meer onderlinge samenhang ontstaan. De verwanten van Wonen en Dagbesteding zijn geïntegreerd als één team en er is meer begrip voor elkaar. De heer Albert Barelds is medio 2008 afgetreden als voorzitter van de CCR-v. De heer George Snijder is sinds 1 september 2008 teruggekeerd als de nieuwe voorzitter van de CCR-v. Het mee-eetbeleid en functiegebouw zijn heel 2008 onderwerp van gesprek geweest binnen de CCR-v en hebben dan ook langer gespeeld dan verwacht. Deze onderwerpen zorgden voor veel intensieve discussies met de bestuurder. Begin 2009 is er overeenstemming bereikt in de raad ten aanzien van het mee-eetbeleid en daarmee is het onderwerp voor dit moment afgerond. In 2007 heeft de CCR-v gesproken over de ondersteuning die AveleijnSDT zou kunnen bieden voor cliënten bij het doen van hun belastingaangifte. AveleijnSDT heeft dit onderwerp in een bredere context onderzocht. Hieruit is een rapport verschenen over het beheer van de financiën van de cliënt. In dit rapport staat een scenario geschetst voor het opzetten van een onafhankelijke stichting die zorg zou kunnen dragen voor de financiën van de cliënt door middel van inkomstenbeheer en bewindvoering. Dit scenario is uitgewerkt tot een bedrijfsplan wat in 2009 verder besproken zal worden binnen de CCR-v.

voorzitter van de ccr-v george snijder

nieuwe voorzitter van de CCR-v met veel ervaring

Voeding was een speerpunt voor 2008. Dit onderwerp is ontstaan vanuit het mee-eetbeleid. De CCR-v vindt smaak en diversiteit in het aanbod belangrijke aspecten als het gaat om de kwaliteit van voeding. In 2008 is hier enkele keren over gesproken en er is een commissie van twee personen gevormd die zich verder zullen buigen over kwaliteit van voeding in 2009. Daarnaast zal het functiegebouw onderwerp van gesprek blijven in 2009. De CCR-v is ook van plan het jaarlijkse verwantenonderzoek actief te gaan bespreken binnen de raad en binnen de clusters die ze vertegenwoordigen. Gebaseerd op een interview met: George Snijder (voorzitter) Erik Muijsert (vicevoorzitter)

Zoek het optimale evenwicht in het resultaat per onderwerp, gebruik daarvoor kwaliteit van medezeggenschap 25


ONDERNEMINGSR A A D

Door de juridische fusie per 1 januari 2008 stond dit jaar voor de Ondernemingsraad (OR) in het teken van het samensmelten van beleid van beide organisaties. De samensmelting liep voorspoedig waardoor eind 2008 over een geslaagde eenwording kan worden gesproken. In 2008 is de samenstelling van het Dagelijks Bestuur van de OR veranderd. Ook werkt de OR nu met een nieuwe indeling van de commissies, ingedeeld op basis van competenties en ontwikkelingsmogelijkheden van de leden. Hierdoor zijn de processen efficiënter vormgegeven. De OR heeft een enquête uitgezet om haar functioneren, met name op het gebied van communicatie, te evalueren. De resultaten waren goed: de medewerkers van AveleijnSDT zijn positief over het functioneren van de OR. Ook kwam een aantal aandachtspunten naar voren. Zo had niet iedere locatie een aanspreekpunt voor de OR en kwam de informatie niet altijd op de juiste plek aan. De OR heeft deze punten opgepakt. Een aantal leden van de raad heeft verschillende clusters toegewezen gekregen waarvoor deze als contactpersoon dient. Het lid beheert het contact met de contactpersonen van de clusters en stemt de communicatie af op de informatiebehoeftes van de betreffende clusters. Daarnaast is een contactpersonenmiddag georganiseerd om de contactpersonen te informeren en hun mening over belangrijke zaken te peilen. De reacties van de contactpersonen waren lovend, waarop de OR heeft besloten deze middag in het vervolg jaarlijks plaats te laten vinden. Daarnaast heeft dit jaar voor het eerst een ‘Artikel 24 overleg’ (Wet op de OR, artikel 24) plaatsgevonden met de bestuurder. Een dergelijk overleg is bedoeld om als OR beter zicht te krijgen op de ontwikkelingen die binnen de organisatie te verwachten zijn. De raad is erg tevreden over dit overleg. Door aan het begin van het jaar de te verwachten onderwerpen voor dat jaar te bespreken, kon meer overstijgend worden gekeken naar de onderwerpen die binnen de OR ter sprake kwamen. De raad heeft het initiatief genomen tot ongevraagd advies bij het invoeren van de jaarurensystematiek. Daarnaast heeft de OR ingestemd met de ontwikkelings systematiek, ADV en sluitingsregeling en de reiskostenvergoeding voor AveleijnSDT.

Ook dit jaar heeft de OR geïnvesteerd in de ontwikkeling van de raad. Dit heeft in 2008 geleid tot de nieuwe opzet van de organisatie van de raad. Daarnaast is een cursus gevolgd over de verzakelijking in de zorg en de gevolgen hiervan voor de organisatie en cliënten. Ook heeft de OR zich laten informeren over de begroting van AveleijnSDT, de inhoud van de jaarurensystematiek en de gevolgen hiervan voor het personeel en de organisatie. In 2009 wil de raad een nog betere afspiegeling gaan vormen van de achterban. De OR verwacht dat de gemaakte afspraken met de contactpersonen in 2009 gaan leiden tot een betere communicatie met de achterban. Met name de bottom-up communciatie is voor de OR belangrijk om bij vraagstukken die er toe doen de mening van de medewerkers te peilen. Daarnaast heeft de OR de intentie om de goede verstandhouding met de bestuurder te blijven behouden.

praktijkopleiders christiaan reinders, silvia peters, paul mensink

De tien uitgangspunten van oplossingsgericht werken

‘het is gewoon ernorm leuk werk’

1. De houding van de begeleider wordt gekenmerkt door respect, nieuwsgierigheid en niet-weten. 2. Cliënten bepalen het doel van de begeleiding. Zij zijn de expert van hun leven en van hun werken. 3. Cliënten beschikken over de hulpbronnen die zij nodig hebben. 4. Weerstand is een vorm van samenwerking. 5. Verandering is onvermijdelijk. 6. Samenwerking is onvermijdelijk. 7. Slechts een kleine verandering is nodig. 8. Problemen zijn niet-succesvolle pogingen om moeilijkheden op te lossen. 9. Het is niet nodig veel van het probleem te weten om het te kunnen oplossen. 10. Het gaat niet om een diagnose, maar om het proces.

De man die de lijnen uitzet bepaalt het speelveld, maar het publiek komt voor de spelers 27


WA A RDERING DOOR MEDEWERKERS

Winnaar Beste Werkgever Award non-profit AveleijnSDT is in 2008 verkozen tot beste nonprofit werkgever van Twente en de Achterhoek. Deze verkiezing, georganiseerd door Twentsche Courant Tubantia en Newcom Research & Consultancy, is een goede steun in de rug voor het werk dat door alle medewerkers wordt gedaan. De onder delen waarop de verkiezing is gebaseerd zijn de resultaten van een tevredenheidsonderzoek onder medewerkers en een beoordeling van een vakjury.

Medewerkertevredenheidsonderzoek Naast bovengenoemd onderzoek heeft AveleijnSDT zelf ook een medewerkerstevredenheidsonderzoek uitgezet. Dit om iedere medewerker de mogelijkheid te geven zijn of haar waardering uit te spreken. De respons lag dit jaar met 43.5% onder die van vorig jaar. De cijfers zijn sterk vergelijkbaar met de cijfers van het jaar ervoor. De grootste verschillen zijn een verdere groei in tevredenheid over de opleidingsmogelijkheden (8.3) en een kleine groei in tevredenheid over de manier waarop werkafspraken zijn vastgelegd (7.3). Ook zijn er enkele dalers. Het salaris krijgt een lager cijfer dan vorig jaar (5.9) en ook de samenwerking tussen het bestuurscentrum en de clusters kan naar de mening van de medewerkers verbeteren (6.4). Tenslotte is ook de vraag “zou u een familielid aanraden bij AveleijnSDT te solliciteren” met een tiende lager beoordeeld dan vorig jaar (7.6).

VERWAC HTINGEN VOOR Geknipt voor goed beter beste In 2008 heeft AveleijnSDT laten zien geknipt te zijn voor goed, beter, beste. Er zijn echter nog vele uitdagingen die kunnen worden aangegaan om de allerbeste kwaliteit te leveren. In de kwaliteit van leven en de geboden zorg aan cliënten wordt er gestreefd naar de hoogst haalbare kwaliteit. Ook in 2009 staan verdere ontwikkelingen hiervan prominent op de agenda.

Innovatie In 2009 worden forse investeringen gedaan in innovatie.

Met een 7.2 en een 7.3 geven medewerkers aan dat ze achter de doelen van AveleijnSDT staan en voelen dat ze bij AveleijnSDT passen. Deze vragen zijn voorgaande jaren niet gesteld. De cijfers stemmen tevreden en bieden tegelijk genoeg ruimte voor verbetering.

Goede basis De resultaten laten zien dat de tevredenheid van de medewerkers, op een paar kleine schommelingen na, stabiel is. De resultaten uit het interne onderzoek komen overeen met het beeld dat naar voren kwam uit het externe onderzoek. Beide resultaten laten zien dat er een goede basis is om gezamenlijk op verder te bouwen. Deze cijfers worden in de gremia kritisch bekeken, waarna belangrijke speerpunten zullen worden opgenomen in de nieuwe tweejarenplannen.

beste werkgever award non-profit twente en de achterhoek

winnaar non profit: aveleijnsdt!

2009 Financiering van de zorg In 2009 vindt een aantal veranderingen plaats binnen de financiering door de invoering van ZZP. Dit vraagt flexibiliteit van onze kant en stimuleert om binnen de hele organisatie te werken aan eenzelfde efficiëntieniveau.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen In 2009 wil AveleijnSDT het beleid uitbreiden voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. AveleijnSDT wil zich actief inzetten voor verbeteringen op het vlak van mens, milieu en maatschappij.

98% van alle medewerkers neemt hun ontwikkeling serieus, richt je beleid uitsluitend op die groep 29


WA A RDERING DOOR DE M A ATSC HA PPIJ

Winnaar “Beste Werkgever Award” non-profit In 2007 is AveleijnSDT voor het eerst genomineerd voor de Beste Werkgever Award in de categorie non-profit in Twente en de Achterhoek. In 2008 heeft AveleijnSDT na een nieuwe nominatie deze prijs in ontvangst mogen nemen. De jury zei over hun keuze: “Het streven van AveleijnSDT is om de cliënten zo goed mogelijk te laten functioneren. Er wordt altijd uitgegaan van mogelijkheden en niet van beperkingen. Je leert het meest op het gebied waar je sterk bent. De focus ligt dus op het vinden van oplossingen om groei tot stand te brengen. AveleijnSDT is een organisatie die het presteert tegen de stroom in winst te maken en financieel in een gezonde positie te verkeren. In hun branche zitten zij bij de top 3 van Nederland. Deze organisatie scoort hoog in onze ogen.”

Promotieonderzoek In 2008 is een samenwerkingsverband getekend tussen de bestuurders van AveleijnSDT en Tactus. Dit samenwerkingsverband is uniek in Nederland: nog nooit eerder gingen een zorginstelling voor verstandelijk gehandicapten en een verslavings zorginstelling een samenwerkingsverband aan. De samenwerking is ontstaan vanuit het promotieonderzoek van een medewerker van AveleijnSDT en een medewerker van Tactus. Zij hebben zich gespecialiseerd in middelengebruik, middelenmisbruik en middelenafhankelijkheid bij mensen met een verstandelijke handicap. Momenteel doen ze onderzoek hiernaar middels een promotietraject aan de Radboud Universiteit, onder de projectnaam SumID©. Ook richten zij zich op deskundigheidsbevordering van medewerkers in de zorg en op methodiekontwikkeling (screeningsvragenlijsten, behandelprogramma’s en preventiemateriaal). Vanuit dit onderzoek worden tevens cursussen verzorgd aan collega’s in het vakgebied, zowel intern als extern.

positieve effecten hebben. In 2008 heeft het sociale netwerk van de cliënt een belangrijke rol gespeeld binnen AveleijnSDT. Er zijn diverse activiteiten georganiseerd ten aanzien van het vergroten en verbeteren van het netwerk van de cliënt. In november heeft het congres ‘Vrienden Maken’ plaatsgevonden. Tijdens dit congres stond het sociale netwerk van de cliënt centraal. Voor cliënten, medewerkers en management lag er de uitdaging iemand uit hun netwerk te interesseren voor het congres en dit samen te gaan bezoeken. Ruim 1.250 bezoekers hebben deze dag met elkaar allerlei activiteiten ondernomen. Ter gelegenheid van het congres is het ‘AveleijnSDT Vriendenboek’ ontwikkeld. Dit boek gaat over lekker eten, vrienden maken en samen activiteiten ondernemen. Het is een ideeënboek voor iedereen die graag iemand zou willen uitnodigen om vriendschappen te starten of vriendschappen te vieren.

Integratie AveleijnSDT vindt de integratie van haar cliënten in de samenleving erg belangrijk. Zo is AveleijnSDT in 2008 een project gestart bij de ROC van Twente. Zo komen studenten SPW en cliënten met elkaar in aanraking en kunnen ze van elkaar leren. Daarnaast heeft woningcorporatie Domijn vrijwilligerswerk gedaan bij AveleijnSDT, in het kader van hun jaarlijkse vrijwilligersdag. De medewerkers hebben meegeholpen met een uitje voor cliënten en hebben de tuin van een cluster opgeknapt.

adje

adje zingt een lied over vrienden maken tijdens het congres ‘vrienden maken’

In het Weldammerbos in Enschede is het afgelopen jaar de eerste villa voor verstandelijk gehandicapten van AveleijnSDT in gebruik genomen. Dit initiatief wordt gezien als een doorbraak in het normaliseren van de woonomgeving van mensen met een verstandelijke handicap. In alle typen wijken en in verschillende typen huisvesting kan nu worden gewoond. Een andere kijk op maatschappelijke integratie.

Vrienden Maken Voor mensen met een verstandelijke handicap is het soms moeilijk zelf een sociaal netwerk te ontwikkelen en/of te onderhouden. Om tot volledige integratie en participatie van mensen met een verstandelijke handicap in de samenleving te komen, is een sociaal netwerk onontbeerlijk. Wanneer cliënten er in slagen een sociaal netwerk te ontwikkelen en te onderhouden, kan dit veel

Media AveleijnSDT is in 2008 veelvuldig in de media geweest. De aandacht betrof een tal van onderwerpen, zoals het promotieonderzoek naar middelengebruik, middelenmisbruik en middelenafhankelijkheid bij mensen met een verstandelijke handicap, het vastgestelde rookbeleid en het winnen van de Beste Werkgever Award.

Vooruitzien is nu kiezen hoe je aan een maatschappij bouwt waarin je over 10 jaar wilt leven 31


EINDRES U LTATEN

Kwaliteit Noord In 2008 is gestart met de nieuwbouw van de locatie de Klippen in Borne. Deze woonvoor ziening zal ruimte bieden aan 27 cliënten en is een uitbreiding op het cluster. In Almelo wordt een nieuw cluster gerealiseerd, het Olmenhof. In 2009 wordt de nieuwbouw opgeleverd, dan kunnen 34 cliënten hun intrek nemen. Verder wordt er in 2009 gekeken naar mogelijkheden voor nieuwbouw van de kinderlocatie de Molenwiek in Almelo en de ouderenlocatie de Wiekhof in Tubbergen. Er zijn diverse werkprojecten gestart in regio Noord. Zo is in Ypelo Koffieschenkerij ‘De Piet’ geopend en in Almelo werkproject ‘t Hart. Daarnaast is in Almelo het leerwerkproject De Liaan gestart, speciaal voor de doelgroep autistische jongeren. Verder werken AveleijnSDT en het ROC van Twente samen om de integratie tussen student (toekomstige hulpverlener) en cliënt (toekomstige klant) te bevorderen.

Kwaliteit regio West Vanaf begin 2007 is er gebouwd aan een bijzonder complex aan de Tuindorpstraat in Hengelo. Uiteindelijk konden vanaf 1 juli 2008 de cliënten hun intrek nemen in hun ruime, zelf ingerichte appartement. Het complex telt 25 zorgappartementen voor begeleid wonen. Havezate Heeckeren in Goor is uitgebreid met de realisatie van nieuwbouwappartementen voor acht jongeren. De samenwerking tussen ouders en groepsleiding maakt dit tot een prachtig project. De nieuwbouw appartementen waren de kans voor deze jongeren om als groep bij elkaar te kunnen blijven. In Neede is gestart met de nieuwbouw van de kindervoorziening voor 25 plaatsen. Daarnaast wordt een tweede nieuwbouw gerealiseerd aan de Blekenweg in Neede. Deze nieuwbouw wordt in het voorjaar van 2009 opgeleverd. In 2008 zijn in regio West meerdere kleinschalige dagactiviteiten gestart, vaak in samenwerking met andere instellingen. In Goor is de kinderboerderij ’t Kukelnest geopend in samenwerking met stichting Kindvriendelijk Goor. Ook zijn er zowel in Goor als in Hengelo vanuit de dagactiviteitencentra groepen cliënten gestart met het onderhoud en de schoonmaak van de lokale voetbalclubs. Kamak en Atelier Artistiek zijn in 2008 bei-

den verhuisd naar een nieuwe locatie in Hengelo. Ze beschikken nu beiden over moderne en grotere locaties, welke genoeg ruimte en faciliteiten bieden voor de creatieve cliënten. Daarnaast spelen de kinderen van De Toermalijn regelmatig met de kinderen van de naastgelegen basisschool.

Kwaliteit regio Oost In Denekamp is in 2008 de Amaliahof in gebruik genomen, een nieuwbouw woonvoorziening die woonruimte biedt aan 37 cliënten. Een uniek project door de duurzame bouw. In Losser is de locatie Meidoorn uitgebreid met 19 appartementen. Verder is er een logeerhuis gerealiseerd, in de weekenden en de vakanties kunnen hier maximaal zeven kinderen logeren. Daarnaast wordt er buitenschoolse opvang aangeboden.

Kwaliteit regio Zuid Na een grondige renovatie is in 2008 de Nieuwe Helmerhoek in Enschede in gebruik genomen. 14 cliënten wonen nu in gemoderniseerde en grotere appartementen. Verder zijn in 2008 26 cliënten succesvol verhuisd van de Muldermanshoek naar de nieuwbouw ‘t Veldhoes. Het succes van deze verhuizing, die zo soepel verliep en voor de cliënten zo min mogelijk onrust veroorzaakte, lag in de nauwe samenwerking tussen cliënten, verwanten en medewerkers. Het voor malige pand van de Muldermanshoek wordt nu grondig gerenoveerd, in 2009 zal het in gebruik worden genomen door een nieuwe groep cliënten. In 2008 is in Enschede de eerste woonvilla in gebruik genomen. Het unieke project villa Weldammerbos laat een vijftal cliënten onder begeleiding in een aangepaste villa wonen.

begeleider debby lammers

debby lammers voerde de regie over de verhuizing naar het veldhoes

In 2008 zijn in Enschede meerdere kleinschalige, maatschappelijk geïntegreerde werkprojecten gestart. Schenkerij Wattez is geopend in het van Heekpark in nauwe samenwerking met de gemeente Enschede. Cliënten krijgen hier de kans om in een prachtige en rustgevende omgeving te werken in de horeca. Werkproject Bibliotheek Prismare is in de wijk de Roombeek opgestart. Bij werkproject de Posten helpen cliënten mee in het verzorgingstehuis de Posten. Ook werken er nu een aantal cliënten onder begeleiding in warenhuis de Bijenkorf in het centrum van Enschede. Met de uitbreiding van het voetbalstadion van FC Twente is ook het werkproject FC Twente uitgebreid.

Goede resultaten geven vertrouwen en kracht, met kracht en vertrouwen bereik je goede resultaten, je hoeft alleen maar in te stappen in deze circelredenering 33


B A L A NS EN RES U LTATENREKENING

Balans Activa

2008

2.007

Vaste Activa Immateriële vaste activa

0

0

Materiële vaste activa

26.125

21.763

Financiële vaste activa

623

Totaal vaste activa

220 26.748

21.983

Vlottende activa Voorraden

105

96

Vorderingen en overlopende activa

2.455

1.463

Vorderingen uit hoofde van fin.tekort

2.786

8.344

Effecten Liquide middelen

11.283

Totaal vlottende activa

Balans Passiva

4.043 16.629

13.946

43.377

35.929

2008

2.007

Eigen vermogen Kapitaal Coll. Gefin. Gebonden vermogen Niet coll. Gefin. Vrij vermogen

71

71

21.459

14.356

151

159

Totaal eigen vermogen

21.681

14.586

voorzieningen

2.467

2.160

Langlopende schulden

8.575

9.101

Kortlopende schulden

begeleider marijke gengler en cliënt lieske faber

Schulden uhv fin.overschot Kortl. schulden en overlopende passiva

BEDRIJFSOPBRENGSTEN Wettelijk budget AK overige bedrijfsopbrengsten

10.654

10.082

43.377

35.929

2008

2007

64.977

55.314

1.852

Som der bedrijfsopbrengsten

enthousiasme en inzet medewerkers leidt tot succes

1.654 66.829

56.968

BEDRIJFSLASTEN Personeelskosten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten

39.134

1.828

18.345

16.859

Som der bedrijfslasten

59.511

BEDRIJFSRESULTAAT Financiële baten en lasten

RESULTAAT BOEKJAAR

52.458

7.318 221-

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJF Buitengewone baten en lasten

33.771

2.032

4.510 237-

7.097 -

4.273 -

7.097

4.273

Toevoeging RAK In 2008 is € 7.103.000 toegevoegd aan de Reserve Aanvaardbare Kosten (RAK). Van deze toevoeging heeft ruim € 1.562.000 betrekking op wijziging in de regelgeving. Ruim € 1.500.000 komt voort uit resultaten uit voorgaande jaren.

Geld is een belangrijk ruilmiddel in deze wereld, het is een must om te zorgen dat je wat te ruilen hebt 35


HU IDIGE OVERZIC HT C LU STERS

Regio Noord Locatie Almelo Molenwiek De Hop De Wonde Brock De Riet Beeckesteijn Leemslagen Lunchcafé België Bureau Begeleid Werken Het Eskerplein Werkproject ’t Hart Hedeman Het Klussenhuis Werkproject De Liaan Drakensteijn Westerstraat Poulinkstraat Borne Kloosterhof Hoteldienst Het Witte Huis De Keet Klippen Witte Huis Wonen Enter Koffieschenkerij ‘De Piet’ Nijverdal Nijverdal Tubbergen Heinemansbeek De Wieken Wiekhof Westerhaar Westerhaar

Clustermanager Albert Marsman Annemarie Perik

Regio Oost Locatie Denekamp Amaliahof Losser Losser Noord-Deurningen Boerderij De Lange Braak Intensieve Begeleidingsgroep Huize Antonio Oldenzaal Citadel Bleekstraat Bureau Begeleid Werken De Gulle Lach Hengelosestraat Vijfhoek Hunenborg De Marke Manege de Boerskotten Tuin- en Bosproject de Marke

Clustermanager Sander Grondman Willy ten Pas

Egbert Wessels Esther Keijzer Marcel Berendsen

Otto Menzing

Hanny Rouwenhorst Marcel Berendsen Piet Busch

Marcel Berendsen Albert Marsman Bouke de Groot Otto Menzing Bouke de Groot

Thea Boerrigter

Erna Knip

Paul ter Haar Thea Boerrigter

Regio West Locatie Borne Ambulante dienstverlening Goor De Roos Havezathe Heeckeren Reef Haaksbergen Julianastraat Meidoorn Orchidee Voetbalvereniging HSC ‘21 Hengelo Ambulante Vaktherapie Elsmors Atelier Artistiek De Bloemenbuurt De Brem Bureau Begeleid Werken Weldam Het Wooldergelag Zwavertsweg De Toermalijn De Bussenkamp Kamak De Nijverheid De Potgieter Deldenerstraat 67 Deldenerstraat 69 Schubertstraat Tuindorpstraat Markelo Rohaan Neede Bernadettebos

Clustermanager Marian Everlo Heleen Jägers Leonie Bustin

Regio Zuid Locatie Enschede Kemenadehoek Muldermanshoek De Slijpsteen Oliemolensingel Achtspan De Groenerij De Werkplaats Mienke De Akkerstaf Weldammerbos Stadionteam Vogido ’t Veldhoes De Hoesstee Roombeek Grand Café Roomblik Pathmos Nieuwe Helmerhoek Theeschenkerij Wattez Broekheurnerstede Buitenprojecten Bureau Begeleid Werken De Lijsterstaat De Vlieger De Groene Bogen Klim Op Glanerbrug Glanerbrug Lonneker Buurtsuper

Clustermanager Alex Klompmaker

Petra Staijen

Aafke Verburgh Angela Vermeer Jan Meijers

Lucia Middelhuis Nicoline v/d Zijde

Petra Staijen

Aafke Verburgh Henk te Vruchte

clustermanager erna knip

‘vol vertrouwen over het nieuwe team’

Alice Isarin

Anita Meijlof Bart Vroom Bert Hartog Erna Springer

Joyce van Rees Joris Veldmaat

Marion Schildkamp Bart Vroom Joyce van Rees

Laat afdelingen en clusters uniek zijn en verleidt ze om toch het grote herkenbare geheel vormen, omdat dat sterker is dan zij alleen 37

Hoe minder lagen, des te meer gedeeld verantwoordelijkheidsgevoel

2008 geknipt voor goed beter beste

Recommend Documents