2007
N 313
NOTULEN van de buitengewone openbare vergadering van de raad van de gemeente Lelystad, gehouden op vrijdag 20 april 2007 te 15.30 uur in het Stadhuis te Lelystad ter gelegenheid van het afscheid van de heer T.J. van der Zwan, wethouder van de gemeente Lelystad. 1.
Opening De voorzitter, burgemeester M. Horselenberg: Dames en heren, gemeenteraadsleden, hartelijk welkom in de bijzondere raadsvergadering die wordt gehouden wegens het afscheid van onze wethouder Tjeerd van der Zwan. Op uw stoel hebt u gevonden de agenda voor vanmiddag. Het lijkt me het allerbeste daarmee direct aan te vangen. Ik geef graag het woord aan mevrouw Jacobs van de VVD-fractie, die namens onze gemeenteraad het woord zal voeren.
2.
Toespraak mevrouw M. Jacobs-Haagen, namens de raad Mevrouw Jacobs: Welkom Tjeerd. Welkom Baukje en Anna en verdere familieleden. Burgemeester mevrouw Horselenberg, leden van de raad, commissaris van de Koningin de heer Jager en alle andere genodigden, ik heet uvan harte welkom tijdens deze speciale raadsvergadering. En natuurlijk niet te vergeten, welkom oudburgemeester Leeuwe. Beste Tjeerd. Ik vind het een grote eer om namens de raad van de gemeente Lelystad vandaag het woord te mogen voeren. De eerste vraag die bij mij opkwam toen ik aan deze toespraak begon, was: van wie nemen we nu eigenlijk afscheid? Ja, we weten het wel. Van de oud-voorzitter van de PvdA, afdeling Lelystad, van raadslid Van der Zwan en van wethouder Van der Zwan. Wij nemen dus afscheid van een gedreven politiek bestuurder met een lange poldercarrière. Maar, Tjeerd, hebben wij jou eigenlijk in al die jaren wel echt leren kennen? Je geeft je namelijk niet gemakkelijk. Je bent te benaderen, maar je moet wel weten hoe. Vertrouwen moet dus worden gewonnen. Echt contact maken met jou als mens kost dus tijd en energie, maar dan krijg je er wel een heleboel voor terug. Je bent ook iemand die niet zomaar iets doet. Je hebt altijd een doel voor ogen.
2007
N 314
Wat zo leuk aan je is, is dat je het vermogen hebt, zonder dat mensen het in de gaten hebben, om je in bepaalde vraagstukken een beetje quasi onnozel op te stellen om eens aan te horen wat anderen ergens van vinden. Je gooit een balletje op, kijkt wie dat opvangt, maar vooral hoe dat balletje wordt opgevangen. Eigenlijk ken je het antwoord op al die vragen allang, maar zo kom je vaak dieper bij de kern van wat de andere partijen ergens van vinden. Je beschikt over het vermogen mensen in hun waarde te laten, terwijl jij zonder je eigen plan op tafel te hoeven te leggen, en dus je kruit droog kunt houden, wel bij de echte kern van de zaak komt. Dat is heel knap en strategisch en een waardevolle karaktereigenschap. Daarna stel je op het goede moment de juiste vragen, direct en open van aard en zeer weloverwogen geformuleerd. Je bent, en dan klap ik even uit de school, met deze benadering er zelfs in geslaagd om na de invoering van het duale stelsel je eigen PvdA-fractie, die bij aanvang van een discussie in de raad tegen een collegevoorstel was, met deze manier van benaderen te overtuigen van het feit dat ze vóór het collegevoorstel moesten kiezen. En dat is knap, dames en heren. Dat zegt iets over zijn overtuigingskracht. Je hebt best moeite met ons, de raad. Wij willen overal over meepraten en meedenken en wij stellen kritische vragen en wanneer en hoe mogen wij kaders meegeven? Jij bent dan vaak al veel verder in dat proces en dan werkt al dat gepraat voor jou maar vertragend. Soms kun je voor een goede strategie nog niet alles aangeven tenslotte en dan komen wij weer met vragen. Daar word je gek van. Zelf heb ik gemerkt dat het bij jou belangrijk is om op te letten wat je niet zegt. Je nonverbale communicatieve vaardigheden zeggen vaak veel meer over wat je ergens van vindt. Het duale stelsel, met ingang van 2002. De eerste drie jaar, zoals u zich misschien nog kunt herinneren, waren er commissies met raadsleden als voorzitter. Bij de commissie Ruimte had ik die drie jaren de eer die voorzittersrol te mogen vervullen en in die jaren heb ik je pas echt leren kennen. Je was altijd goed voorbereid en je kende je stukken perfect. Ambtelijke ondersteuning had je tijdens die vergaderingen nauwelijks nodig. Je had je van tevoren goed voorbereid en wel vier verschillende afdelingen benaderd. Als er dan een unaniem advies te formuleren was, dan maakte jij werk van het onderwerp en gaf je een heel goede presentatie van zaken. Wat dan wel opviel, vervolgens was je dan gewoon teleurgesteld over het feit dat de raad dan geen inhoudelijke vragen meer had. Ja, zo goed was dat voorbereid. Soms was je wel een beetje zenuwachtig, of had je gewoon de smoor in. Als voorbeeld geef ik het Groene Carré. De raadsleden gaven tijdens de commissiebehandeling al aan, dat het geen Carré kon blijven, maar dat de meerderheid gewoon een puist, een uitstulping wilde. Weg dus de basisgedachte van het Carré. Die aanpassing op jouw beleid heeft absoluut pijn gedaan, maar je hebt het manmoedig gedragen. Laat niemand hier nu nog zeggen: hadden we maar, want er is heel veel over gesproken in die periode en er is een raadsbesluit genomen. Ik kan niet nalaten zijdelings even te refereren aan het feit dat je samen met mijn echtgenoot, hoe gek ook, de toenmalige Prins Carnaval, de eerste linde van het Carré hebt geplant. Je hebt Lelystad een tweede jeugd gegeven, hebt de hoofdstad van Flevoland, stad aan het water, wijd en zijd uitgedragen. We zijn met jou als wethouder voor onder andere ruimtelijke ordening, stadsontwikkeling en cultuur een stad geworden die ruimte en bovenal kwaliteit is gaan uitstralen. Er wordt gebouwd aan het nieuwe stadscentrum, aan de prachtige architectuur van de Zilverparkkade en het nieuwe theater wordt 25 mei a.s. officieel geopend, het trefpunt voor mensen, dromen en ideeën. Dan is er de herontwikkeling van de Larserknoop aan de A6. Er vindt een
2007
N 315
spectaculaire ontwikkeling aan de kust plaats met wonen en leisure en het positief imago van Lelystad is heden ten dage een vaststaand feit. Ja, de zuil van Lely haalde het landelijk nieuws. Kostte eens een reisje naar Frankrijk, samen met Chris Leeuwe. Maar ach, het werd een spraakmakend onderdeel van de stad. Veel ruimtelijke pijlers in het door de raad vastgestelde Structuurplan 2015 beginnen vorm te krijgen. Wij ondergaan als stad een ware metamorfose. Jij was het die het aandurfde om Adriaan Geuze binnen te halen, een man die bekend staat als een groot vakman, maar ook als een onruststoker, want hij dwong je om kritisch na te denken over de kernkwaliteiten van jouw stad. Hij begon dan ook met te zeggen dat Lelystad een waardeloze stad was. Geuze voelde feilloos aan dat hij te maken had met een wethouder die lef en durf had en met dit geschetste schrikbeeld op de juiste wijze werd geprikkeld. Je enthousiaste overleg met marktpartijen en je rotsvaste geloof in het gigantische project hebben ervoor gezorgd dat anderen net zo gedreven en bevlogen werden, zelfs die hele lastige gemeenteraad. Je hebt het vertrouwen in de overheid laten groeien en Lelystad weer in beeld laten komen. De raad heeft je beloond door een historische beslissing te nemen toen het ging over de bouw van het nieuwe theater, onze Agora. Een investering van € 20 mln., het nieuwe theater, de stad waardig. Unaniem heeft de raad met jouw voorstel ingestemd en je hebt het waargemaakt. Heel uniek. Want meestal kost de neuwbouw van een theater minimaal twee wethouders en soms zelfs het hele college. Zelfs architect Bent van Berkel roemde jouw gedrevenheid en positieve instelling tijdens de officiële perspresentatie, hetgeen leidde tot wat hij zelf verwoordde als: een theater, veel mooier geworden dan tekening en maquette beloofden. Zo, nu eens even over naar andere feiten. Je bent gek op mooie kleren, en ik vind je stropdas prachtig, en bijpassende accessoires. Een dure Italiaanse snit heeft je voorkeur. Een beetje ijdel, maar ik vind dat daar niets mis mee is. Als locoburgemeester droeg je maar wat graag de ambtsketen van Lelystad. Zo kon je alvast wennen aan de ketting die je als burgemeester van Achtkarspelen echt toekomt. Ik hoorde in de Lelystadse wandelgangen de volgende opmerking over die ketting, die ik jou, zeker jou, maar ook u allen niet wil onthouden. Het is een citaat: "Hij is in de ketting gegroeid, maar uit zijn zwembroek.” Dan zult u denken: wat is dit nu? Dat laatste sloeg op het feit dat je de laatste tijd niet meer met het college mee zwom op de vaste donderdagochtend. En waarom zwom jij niet meer mee? Is de zwembroek te klein geworden? Dat zou zo maar kunnen, dames en heren, want het is een feit dat hij als zoetekauw bekend staat. Weet u, dat binnen het Lelystads college dinsdag gebakdag is? Samenvattend zijn je sportieve activiteiten evenredig afgenomen met de groeiende ambitie om burgemeester te worden, wil ik toch wel even stellen. Ook voetballen op 1 januari met het team van de gemeente doe je namelijk niet meer. Ik heb me laten vertellen dat dat deels komt door een blessure, maar dat het vooral komt omdat er opeens aparte kleedkamers zijn voor mannen en vrouwen. U moet weten, dames en heren, dat in de beginjaren van dit voetbalfestijn er maar één kleedkamer was en dat Tjeerd vond dat als de dames zo mee wilden voetballen, zij ook de enig beschikbare kleedkamer met de mannen moesten delen. U ziet, wij weten lang nog niet alles over Tjeerd. Verder heb ik zo eens wat rondgevraagd en één partij uit de raad, en dat wil ik toch even resumeren, gaf aan dat zij het absoluut betreuren dat je weggaat, maar om een heel andere reden. Ze hadden namelijk gehoopt en gedroomd, en ze blijven dromen de komende drie jaar, de grootste partij te worden in 2010, en jou hadden ze heel graag willen uitnodigen om mee te doen met de collegeonderhandelingen.
2007
N 316
Welnu, wij, de raad en de griffie, gunnen je deze carrièrestap van harte en wij feliciteren Achtkarspelen met de goede keuze die zij hebben gemaakt. Zij krijgen een slimme zwaargewicht met een olifantengeheugen, oftewel Reinaert de Olifant. Als wethouder cultuur heb jij de eerste en de tweede stadsdichter benoemd, een bijzonder initiatief. Daarom wil ik mijn toespraak in die sfeer afronden, hoewel ik absoluut geen ambities heb om de huidige stadsdichter te zijner tijd op te volgen. Je kunt gewoon blijven zitten of staan ofwel hier ofwel daar, het blijft vette klei nieuwe knopen moeten worden doorgehakt bruggen worden geslagen tussen jou en zij. Zij roepen: kom bij ons staan, hier, op deze poldergrond en bezie overeenkomst en/of verschil van groen carré tot koeienstront. Kom, wij wuiven je uit neem met ons die grote stap één letter wordt slechts omgedraaid van w naar b in b en w maar waartoe leidt die keuze jou wat voor verschillen brengt het met zich mee? De wegen in Achtkarspelen zijn er even recht het gras is net zo groen de fietsers kruisen gelijkvloers dus moet je het daar zonder bruggen doen. Ook in je nieuwe gemeente wordt volop gebouwd Lutkepost ten opzichte van de Warande maar een woonwagenkamp in het midden van die wijk een uitdaging, zul je niet je vingers eraan branden? Don Quichot kan daar rustig met pensioen slechts één windmolen draait in Strobos haar wieken rond aan de uiterste grens maar nog niet op jouw terrein het beleid gedoogt blijkbaar niet zoiets op Friese grond. Kom, kijk maar eens rond daar in Buitenpost rechtstreeks naar het noorden loopt het spoor en om de Zuiderzeelijn nog even in gedachten te houden kijk jij direct naar het station vanuit je kantoor. Het stadhuis heeft bijna alles wat er moet zijn een fraai entree, een schitterende trouwlocatie maar de raadzaal is wat krap voor al dat nu te verwachten publiek en vraagt om een echte nieuwe Agora creatie. Want een groot theater biedt helaas Achtkarspelen niet dat zul je helaas daar moeten missen maar wel spreekt men vol vuur en trots van een landschap met dobben en coulissen. Kijk maar goed rond, er zijn gelukkig ook rotondes dus volop de tijd om het logo van Achtkarspelen in je op te nemen vijf bomen op een rij die je doen denken aan het Groene Carré je ziet, je komst is voorbereid zonder problemen. Je toekomstige kamer heeft schemerlamp en rode stoelen oranje stoelen staan bij de gemeentesecretaris
2007
N 317
om ons en vooral de Agora niet te vergeten zou ik mixen met enige druk moet dat lukken, je zegt gewoon: ik beslis. Tot slot. Het mooie Jeltingahuis uit de negentiende eeuw heeft een balkon en een oude B&W kamer met een kroon op het meubilair trek je daar even terug en denk nog eens aan ons wij weten dat je zult slagen met jouw kracht en je flair. Het ga jou en je gezin namens onze raad heel erg goed. Bij een afscheidsspeech hoort natuurlijk een cadeau. Ik moet u zeggen, dat was even met de pet rond bij die raadsleden, maar dat is absoluut gelukt. U hebt gehoord in mijn speech dat ik zei: hij heeft een dure smaak, Italiaanse snit.We zijn eringeslaagd om iets te vinden, en het mag niet geruild worden. Zo gaan we hiermet elkaar om. Wij hebben nu te beslissen wat hij krijgt. Dat is heel plezierig. 3.
Toespraak burgemeester M. Horselenberg De voorzitter: Dames en heren; oud-burgemeester Leeuwe en zijn vrouw, leuk dat jullie er zijn. De gedeputeerde is er, ook belangrijk. En natuurlijk Tjeerd, Baukje en Anne. Hartelijk welkom. Bestuurders kun je het best vergelijken met de rol van managercoach in de topsport. De goeden drukken hun stempel op het spel. Goeden en minderen zijn in de topsport slechts passanten, een enkele daargelaten. De goeden hebben ambitie, zijn overtuigd van hun kracht, hebben dadendrang en willen hun specifieke kennis overbrengen op, naar keuze, aanstormende talenten of op een team dat in een hogere afdeling speelt. Die hebben analytisch vermogen, kunnen waar nodig corrigeren en beschikken over een 24 uur per dag openstaande politieke antenne. Wij nemen vanmiddag afscheid van, in overdrachtelijke zin natuurlijk, iemand die het predikaat topspeler wel mag dragen en dat laat ik u graag zien aan de hand van een paar voorbeelden. We beginnen met beeld nummer 1. Tjeerd zoekt het hoger op. Tjeerd van der Zwan heeft Lelystad gediend als raadslid en als wethouder. Nu zoekt hij het hogerop als burgemeester. Hij gaat ons verlaten en ruilt het topteam van Lelystad in voor een Fries aanstormend talent, Achtkarspelen. Hier ziet u hem in een pose die bij hem past. Hij staat als het even kan naast de burgemeester, hij leunt ietwat op de VVD en steekt zijn collega, PvdA-wethouder Willem de Jager, een hart onder de riem door hem de hand op de schouder te leggen. Alsof hij zeggen wil: het komt wel goed, Willem. Hij was tenslotte de stuurman die de collegeonderhandelingen tot een goed einde heeft gebracht, een politiek breed gedragen college. Tjeerd houdt van kwaliteit. Zo droeg hij bij aan het vormen van het vaderlandse architectenteam dat de Zilverparkkade ontwierp. Voor diegenen die hier niet bekend zijn, met name de mensen uit Achtkarspelen, kunt u dat hier nog eens goed aanschouwen. Deze hoogbouw staat hij voor in uw dorp. Kleren maken de man. Tjeerd weet zich modern en soms wel heel modern te kleden. Die polderklei plakt echter nogal en dan is het beter de schoenen van Italiaanse snit te verruilen door Hollandse laarzen van het merk Bata. Als stuurman van een compleet maar van samenstelling heterogeen ambtelijk team, moet je de sturing strak in handen houden. Tjeerd deed dat met kort staccato stemgeluid, met een strenge blik die nauwelijks tegenspraak toeliet en die het team op zijn koers hield. Zijn koers.
2007
N 318
Wie een politicus is timmert graag, gewild en ongewild, aan de weg. Je laten zien, je team vertegenwoordigen, meeleven met de inwoners die de rol van de supporters wél willen oppakken. Dan kom je nog eens onder het volk, ook onder het jonge volk. Die kunnen thuis met trots vertellen dat ze Tjeerd van der Zwan gezien hebben. Sommige verschijningsvormen zijn echter onvergetelijk. Bij succes horen ook huldigingen. Dan wil de stadsdichter, die tijdelijk de rol toebedeeld kreeg van Prins Neptunus de 25e, de wethouder wel in het zonnetje zetten, zelfs inlijsten. En Tjeerd, op dat moment, geniet volop. Bij zo’n huldiging hoort natuurlijk een onderscheiding. Daar hoort passende kleding bij en Tjeerd, die geniet nu ietsje minder. Een wethouder moet ook af en toe de pers te woord staan, zijn visie laten horen, aangeven waarom hij meent dat een bepaalde ontwikkeling doorgang moet vinden. Zijn inzet is dan dat de bewoners zijn idee omarmen. Dan treden de bestuurders ook op en tonen de andere, swingende kant van de wethouder, zoals hier tijdens onze laatste nieuwjaarsreceptie. Hij is prachtig. U begrijpt het nog steeds, in Achtkarspelen? Maar hoe denken de inwoners er feitelijk zelf over? Dan moet je contact zoeken met de achterban. Dat kan het best als je velen de hand schudt en ze diep in de ogen kijkt, zorgt dat de kleding onberispelijk is en dat de glimlach loopt van oor tot oor en dat vleugje Oosters getinte charme de rest doet. Die Van der Zwan, wat een aardige vent! Zo nemen wij afscheid van een wethouder, zelfs op het bestuurlijk vlak een teamspeler, maar wel een die voorafgaande aan de bestuurlijke bijeenkomsten, in het informele circuit de neuzen zijn kant op zette. Een speler dus met de kwaliteiten om zijn ploeg beter te kunnen laten functioneren en er alles uithaalde en het bestuur op vakbekwame wijze wist te beïnvloeden. Tjeerd. Lelystad is jou veel dank verschuldigd. Natuurlijk heb je als bestuurder de beginselen van de sociaal-democratie uitgedragen, maar je hebt ook gekeken en geluisterd. Je hebt vanuit de ruimtelijke ordening en vanuit de cultuur stappen gezet die voor de stad en haar inwoners als geheel een betere toekomst betekenen. Naast de sociale woning moest er in jouw ogen voldoende ruimte zijn voor mensen die in onze stad willen investeren in wonen en in werken. Een economische voorwaarde, noemde je dat. Je koos voor de vernieuwing van de kuststrook met grote toeristischrecreatieve waarde. Je koos voor de nieuwbouwwijk De Landerijen met kavelverkopen die de grondinkomsten van de gemeente gingen versterken. Je koos voor de ontwikkeling van de luchthaven binnen de gemaakte afspraken, maar die wellicht wel weer arbeidsplaatsen genereren. Je koos voor een stevig gevecht met de marktpartijen in ons centrum. Na een lange, bestuurlijke, intensieve periode verlaat Tjeerd ons en stapt in het ambt van burgemeester in Achtkarspelen. Tjeerd, je hebt met grote inzet en met de nodige humor veel projecten gerealiseerd. Het laatste klapstuk is het mooie theater. Ja, eigenlijk klopt dit wel. Het was Tjeerd zijn theater. En heel af en toe mochten wij, het college, mee om deze mooie architectuur in combinatie met cultuur te kunnen aanschouwen. In totaal twee keer. Jouw doorzettingsvermogen en visionaire kijk heb je altijd op een prettige manier weten samen te brengen. Dit heeft geresulteerd in een heldere, strategische en ruimtelijke toekomstvisie voor Lelystad. Maar ook in de portefeuille onderwijs en cultuur wist je met de nodige politieke lef verandering en vernieuwing door te voeren. Bij mijn installatie ging je de wethouders voorstellen, maar je conclusie daarbij was dat ze eigenlijk allemaal overbodig waren en dat ik alleen met jou aan het werk zou gaan. Namens de wethouders kan ik wel zeggen dat dit ook zo is.
2007
N 319
In het college wist je als spits van het team er altijd voor te zorgen dat de bal precies op de juiste plek kwam, en daar gingen we weer voor een doelpunt. Maar zoals altijd was de spits, Tjeerd, trots op onze keeper Jan. En dan Albert, natuurlijk als laatste man. En op het middenveld Willem. En zoals hij altijd zelf zegt: zeer sportief, nooit een tackle of een sliding inzetten en Jaap maar de juiste ballen aangeven. Voor de coach en de verzorger, oftewel de burgermeester en de secretaris, leek het wel of alle successen tijdens de wedstrijd zo vanzelfsprekend waren. Maar door een goede trainings- en voorbereidingstactiek kon onze spits zo schitteren. Tjeerd, we vinden je benoeming voor jou een hele eer, maar wij weten zeker dat we je zullen gaan missen. Er is ook een delegatie uit Achtkarspelen. Ik wil jullie graag wat meegeven over jullie nieuwe burgemeester. Dat weet hij niet maar ik doe het toch. Ten eerste. Tjeerd kenmerkt zich door zijn gedrevenheid en wil alles zeer graag beheersen. Zodra hij wat rustig om zich heen kijkt, moeten jullie op je hoede zijn. Hij zal jullie verrassen met een analyse over de gemeente en vér daarbuiten. Ten tweede. Tjeerd heeft altijd het standpunt ingenomen als loco-burgemeester: dat is des burgemeesters. Met andere woorden, ik houd me daar verre van. Ik kan u verzekeren dat dit niet zo is. Ten derde. Geniet van deze bijzondere burgemeester en wees vooral zuinig op hem, want we staan hem alleen maar af als er meer warmte is dan hier. Dus dat belooft u mij? Akkoord. Dan zit het goed. Tjeerd, we hebben al wat plaatjes van je bekeken, maar als laatste wil ik graag afsluiten met een foto van jouw bureau. Er stond van de week een grote blauwe container en daarna kwam er nog één om dat allemaal af te voeren. Je moet er niet aan denken dat je nieuwe wethouder wordt en dit aantreft. Neem het mee, Tjeerd. Onze gemeenteraad heeft je alom gewaardeerd en daarom wil ik je verzoeken naar voren te komen. We hebben gemeend een boekje te moeten samenstellen met diverse architectonische gebouwen waar jij als wethouder bij betrokken bent geweest. Het is een speciale uitgave, voor jou gemaakt, en de titel van het boekje is zeer treffend: Architectuur met lef. De architecten, de kunstenaars en de ontwikkelaars waren allemaal bereid op zo’n zeer korte termijn hieraan medewerking te verlenen. Wij willen van deze kant onze dank nog uitspreken voor die enorme bijdrage. Ik wil jou graag het eerste exemplaar overhandigen. Iedereen die hier vandaag is ontvangt ook zo’n boekje. Tjeerd, zoals jij weet, en volgens mij één keer per maand mij erop wist te attenderen, is het zo dat elk raadslid bij zijn vertrek een krul kreeg. Kreeg, want we hebben er nog maar één, in reserve. Jij steeds: ik wil die mooie krul van Lelystad ook hebben. Maar eigenlijk is dat aan de raad en niet aan een college in de duale tijd. Maar goed, wij hebben toch besloten dat je die krul mag hebben. Als laatste, Tjeerd, het allerbelangrijkste. Wij zijn je zeer erkentelijk, namens de gemeenteraad van Lelystad, dat jij zo’n inzet hebt getoond de afgelopen jaren. We weten allemaal dat het niet altijd even makkelijk is. Wethouder zijn heeft ook iets, wat sommigen zeggen, pluche. Ik denk dan wel: was het maar waar, want het is soms heel hard werken, veel kritiek over je heen krijgen en ook altijd de vernieuwing proberen op te zoeken om te zorgen dat de stad vooruitkomt. Onze gemeenteraad is je zeer erkentelijk voor die inzet en heeft dan ook besloten om jou de zilveren erepenning van de stad te geven. Dat is heel bijzonder. Ik wil je die heel graag overhandigen namens de hele raad. Met de oorkonde.
2007
N 320
Nu echt als allerlaatste, want dan zijn er genoeg cadeaus ontvangen, het bekende kunstwerk, waarbij mijn voorganger heel nauw betrokken is geweest om te zorgen dat we een collectors item hadden en hebben in onze gemeente. We hebben hem zo voor je ingelijst. Hij krijgt vast een bijzondere plek.
4.
Toespraak de heer T.J. van der Zwan De heer Van der Zwan: Mevrouw de voorzitter, leden van de raad, leden van het college, leden van Gedeputeerde Staten zie ik, de vertegenwoordigers uit Achtkarspelen - fijn dat jullie er ook zijn - oud-burgemeester Leeuwe, oud-leden van de raad, oud-collega’s, dames en heren. Het is een heel grote eer voor mij dat ik deze zilveren erepenning van de stad heb mogen krijgen, want ik weet maar al te goed dat het de hoogste waardering is die de gemeenteraad kan geven. Ik ben daar echt ontroerd door, ik ben daar heel erg blij mee en ik waardeer dat zeer. Ik weet maar al te goed dat dit kleinood heel zelden wordt gegeven en ik ben er echt trots op dat u blijkbaar mij deze penning waard vond. Ik dank u daar nogmaals heel erg voor. Ik ben er eigenlijk wel een beetje stil van en dat is vervelend, want u zit natuurlijk te wachten op wat ik verder te zeggen heb. En ik ben natuurlijk ook heel blij met al die andere geweldige cadeaus en die mooie toespraken. Meta Jacobs heeft weer een geweldige toespraak gehouden en heeft zich weer geweldig voorbereid. Ik heb zelfs begrepen uit het Achtkarspelense dat ze daar het gemeentehuis onveilig heeft gemaakt, van alles heeft bekeken, zelfs in de stoel van de burgemeester is gaan zitten. Ik neem aan zelfs ook nog de secretaris van de vertrouwenscommissie gehoord. Van alles heeft ze gedaan en dat kun je ook wel zien in haar speech en in haar trouwens prachtige gedicht. Ik ben dan ook zeer vereerd, Meta, dat jij mij namens de raad, en daar dank ik de raad ook voor, hebt mogen toespreken. Meta en ik hebben politiek-bestuurlijk veel dezelfde ideeën, en als het gaat om heel veel culturele projecten, maar ook projecten uit het stadshart, dan waren die echt veel minder gemakkelijk tot stand gebracht als Meta niet haar directe en indirecte steun had gegeven. Ik zal zo meteen nog wel wat meer over Meta vertellen. De burgemeester moet ik natuurlijk ook heel hartelijk danken voor de vriendelijke woorden die ze heeft gesproken en ook voor de geweldige entree die ze mij heeft gegeven in mijn toekomstige gemeente. Hartelijk dank daarvoor. Maar het zijn nuchtere Friezen en die laten zich toch door een Noord-Hollandse echt niet voorschrijven hoe ze naar de nieuwe burgemeester moeten kijken. Zo ken ik ze wel. Die gaan gewoon hun eigen oordeel zo meteen vellen. Daar wachten we met vertrouwen op. Wat ik wel heel erg lief van je vond, Margreet, is dat je zei dat ze minstens net zo warm voor mij moeten zijn als jullie hier. Dat is een hele klus, kan ik u zeggen, want ik heb mij hier altijd heel erg thuis gevoeld. Ook met jou is de samenwerking altijd heel goed verlopen. Dank daarvoor. Het is ook heel erg goed dat Meta Jacobs even refereerde aan Adriaan Geuze. Adriaan Geuze zal zo meteen, zie ik uit dit programma, ik wist dat niet, nog een lezing verzorgen. Wel, wij kennen de lezingen van Adriaan Geuze, dus dat is heel wat waard. Ik stel het zeer op prijs, dat zeg ik nu maar vast, dat Adriaan in de gelegenheid is gekomen om hier nu te zijn, en ook op tijd hier te zijn, zodat hij zo meteen zijn lezing kan uitspreken. Adriaan is niet de eerste de beste, want hij is echt de initiator en inspirator van de ontwikkeling van ons stadshart. Hij is de bedenker van het Groene Carré. Hij heeft de inrichtingsplannen gemaakt voor een groot deel van onze openbare ruimte. Hij is degene die die prachtige Zilverparkkade, die
2007
N 321
uitstraling, heeft bedacht en ook degene die de afzonderlijke architecten in dat stramien heeft weten te houden, vasthoudend en zeer geïnspireerd. En, Adriaan, ik zie dat jij de laatste spreker bent, dus ik zeg nu alvast wat tegen jou. Jij hebt wel eens gezegd, je woonde in Rotterdam: het is toch geweldig vervelend dat ik drie kwartier moet fietsen met mijn kinderen om ze eindelijk de eerste koe te laten ontmoeten. Ik zou zeggen, kom naar Frieslan, daar heb je nog echte, mooie koeien en hoef je niet drie kwartier te fietsen maar laten we je ze daar allemaal zien. Het is altijd zo dat bij een afscheid van een bestuurder, hem of haar min of meer de bestuurlijke maat wordt genomen. Dat is hier natuurlijk niet anders. Dan gaat het om vragen als: wat heeft die bestuurder nu eigenlijk voor elkaar gekregen, wat hebben we concreet met hem gehad, wat is bijvoorbeeld zijn imago bij de gemeenteraad of bij de pers? Je moet het wel heel erg bont gemaakt hebben als het anders is, maar meestal wordt de dadendrang van de vertrekker wat overdreven, worden de resultaten wat groter gemaakt dan ze werkelijk zijn en de invloed van de bestuurder op het proces wat uitvergroot. Zo ook, in alle eerlijkheid, bij mijn vertrek. Het is daarom, en ik richt mijn woorden nu ook even naar Dirk Willems, onze gemeentesecretaris, dat ik vandaag nadrukkelijk de ambtelijke medewerkers in die lovende woorden wil laten delen. Ik heb al die jaren zeer geprofiteerd van jullie deskundigheid en loyaliteit. Z)nder jullie hulp en inzet zouden veel spraakmakende projecten in goede bestuurlijke bedoelingen zijn blijven steken. Ik wil jullie daar heel hartelijk voor bedanken. Het is, lijkt mij, goed hier nog even te melden dat ik nog geen formeel benoemingsbesluit van Hare Majesteit heb. Aanstaande maandag heb ik een gesprek met de minister. Dan hoor ik wanneer het KB wordt geslagen; zo heet dat in die formele termen. U zult begrijpen dat ik ook dan pas mijn ontslagbrief zal schrijven. Iemand die een beetje slecht denkt, zou kunnen zeggen: die gemeenteraad in Lelystad staat blijkbaar te popelen om afscheid van deze wethouder te nemen. Ik denk dat zulke slechte denkers er nu niet zijn in de zaal en als ze er wel zijn dan zou ik vragen: treedt u naar voren. Een ander gevolg van het feit dat ik mijn ontslagbrief nog niet heb kunnen schrijven, is dat ook niet bekend is wie mijn opvolger wordt. Al vele keren, ik maak u daar deelgenoot van, heb ik de fractievoorzitter van de PvdA gevraagd wie nu toch mijn plaats gaat innemen. "Schrijf jij maar eerst je ontslagbrief”, is steeds het terechte antwoord. Ik weet dus niet wie mij opvolgt en met wie ik mijn overdrachtdossier moet doornemen. In principe kan iedereen mijn functie overnemen. Het zou zelfs een uitzendkracht kunnen zijn, heb ik begrepen. Om nu te voorkomen dat mijn overdrachtdossier na mijn afscheid vandaag tussen wal en schip verdwijnt, lijkt het mij goed voor alle zekerheid het vanmiddag maar even met u door te nemen. Om u gerust te stellen, het gaat niet om dikke pakken tekst. In mijn overdrachtdossier zitten eigenlijk alleen maar een paar foto’s. Op de eerste foto ziet u drie rectoren van de drie brede scholengemeenschappen in onze stad, de rectoren van de Interconfessionele Arcus, de openbare SGL en van de openbare Rietlanden. Aan het begin van mijn wethoudersperiode was er geen sprake van samenwerking tussen de drie scholen. Eigenlijk was er een hele lange traditie van scherpe concurrentie. Ikzelf vond dat er veel meer moest worden samengewerkt om zo een beter onderwijsaanbod in de stad te krijgen. Als beginnend wethouder heb ik dan ook geprobeerd dat dwingend op te leggen, met verzet, ergernis en onbegrip als resultaat. Na een afkoelingsperiode zijn we nogmaals om de tafel gaan zitten en hebben de rectoren het initiatief genomen tot nadere samenwerking. Nadrukkelijk op hun manier. Daarin trouwens voluit gesteund door de bestuursvoorzitter van de Arcus. Nu staan we dan aan de vooravond van een bestuurlijke fusie van de drie scholen, zodat er in onze stad een volwaardig en levensvatbaar VMBO-aanbod kan
2007
N 322
komen, en een gymnasium, of misschien een Engelstalig VWO. Een ongelooflijk goed resultaat. Van dit project, dat ik misschien wel zie als het belangrijkste project uit mijn bestuursperiode, heb ik geleerd dat er meer wegen naar Rome gaan, dat de formele macht van een bestuurder maar beperkt van waarde is en dat de kunst van het besturen veel meer ligt in het inspireren en stimuleren van mensen, om zo hun denk- en beleidskracht in te zetten voor gezamenlijke doelen. Mijn opvolger adviseer ik dan ook vooral die bestuursstijl te hanteren. Op de tweede foto staat een model van een kunstwerk dat in het echt zo’n 35 meter hoog zou moeten worden. Als u goed kijkt dan ziet u daar nog de kleine menselijke figuren staan. Dat is ook de echte verhouding die het voor ogen had. De kunstenaar noemt dit beeld: de hurkende man. U begrijpt dat het in de volksmond een heel andere naam heeft gekregen. Samen met gedeputeerde Laura Bouwmeester heb ik geprobeerd dit beeld aan de Lelystadse kust gerealiseerd te krijgen. Dat is helaas niet gelukt. Mijn opvolger zou ik willen adviseren: probeer het nog eens. Aan de kust verdient ook een spraakmakend kunstwerk te komen en dit zou dat zeker kunnen zijn. Deze foto is gemaakt in maart 2005. Het zijn allemaal heren die op een wat ouderwetse manier proberen de eerste paal van het nieuwe Agoratheater in de bevroren grond te krijgen. Deze foto, als u goed kijkt, illustreert weer treffend wat effectief besturen is. Bijna alle heren werken zich uit de naad, maar de wethouder spaart zijn krachten voor de momenten dat het er echt op aankomt. Ook een goede raad voor mijn opvolger. De relatie met de gemeenteraad is voor een wethouder van doorslaggevend belang. Wanneer de raad echt vertrouwen in je heeft, dan kun je zo nu en dan wel eens een potje breken. Ik heb altijd het gevoel gehad dat mijn relatie met de raad er een van wederzijds vertrouwen was. Mijn opvolger moet zo snel mogelijk ook dat vertrouwen van de raad winnen, maar hoe doe je dat? Natuurlijk zijn ale raadsleden even belangrijk, maar als PvdA-wethouder zijn er drie raadsleden waarop je je speciaal zou moeten richten. U ziet ze hier. De deugd in het midden, dat ziet u, is de fractievoorzitter van de PvdA, Henk Soomers. Hij kijkt al bedenkelijk, zie ik. De PvdA is veruit de grootste partij in de raad en Henk heeft het eigenlijk in Lelystad, zou je kunnen zeggen, voor het zeggen. Tenminste, wanneer hij het slim organiseert. Soms moet je hem daarin een handje helpen. Mijn advies: steeds goed kijken hoe Henk erover denkt en dan soms, voor het spel, precies het tegenovergestelde doen. Links en rechts van Henk ziet u mijn twee meest favoriete raadsleden. Meta Jacobs van de VVD, ik heb het al eerder gezegd, een uiterst enthousiast raadslid. Over het algemeen zal zij je plannen voluit en met verve ondersteunen. Een schoolvoorbeeld van een goede VVD-er, die bestaan echt nog. Voor Meta is het glas altijd halfvol in plaats van halfleeg. Wanneer Meta onverhoopt eens tegen een voorstel is, dan weet je zeker dat het een slecht voorstel is. Intrekken, is dan mijn advies. Rechts van Henk ziet u Sibbele Ongering van de InwonersPartij. Een partij die behoort tot de grote winnaars van de afgelopen raadsverkiezingen. Ik zeg het met veel plezier. Sibbele heeft het ongeëvenaarde vermogen om met wellicht wel de mooiste stem van de raad de meest verschrikkelijke dingen te zeggen. Hij is er niet, maar u vertelt het hem vast wel, mijnheer Jansen. Ik vond het altijd erg aardig Sibbele in de raad een beetje te plagen en ik zou tegen mijn opvolger willen zeggen: zet die aardigheid gewoon voort. Voor Sibbele is het glas per definitie altijd halfleeg, of nog beter, er zit helemaal geen water in. Wanneer Sibbele een keer vóór een voorstel stemt, dan weet je bijna zeker dat het een slecht voorstel is. Intrekken, is dan mijn advies.
2007
N 323
Naast de goede relatie met de gemeenteraad is het van evident belang op een effectieve manier met de burgemeester om te gaan en daarvoor heb ik wel een enkel advies voor mijn opvolger. Ik zou de delegatie uit Achtkarspelen willen verzoeken nu even de ogen en oren dicht te doen. Op deze foto ziet u vooral hoe u het niet moet doen. De wethouder is de gekozen bestuurder en die bepaalt uiteindelijk wat er gebeurt. Het is goed dat ik hier, zoals u ziet, de microfoon in handen heb, maar de burgemeester, de benoemde bestuurder, heeft hier de hand het dichtst bij de rode knop. Uiteindelijk bepaalt zij dus wanneer er wordt gedrukt. Dat heb ik echt fout gedaan. Maar op deze foto, een moment later, heb ik dat weer fluks gecorrigeerd en is het weer helemaal zoals het hoort. Ik zou mijn opvolger willen adviseren: wanneer het om de burgemeester gaat, zorg er dan voor dat jij, als gekozen bestuurder, altijd de hand het dichtst bij de rode knop hebt. Om bestuurlijke resultaten te boeken zijn goede onderlinge verhoudingen in het college cruciaal. In alle drie de colleges waarin ik heb gezeten, heerste altijd een goede sfeer, een sfeer van een zekere kameraadschap, van humor, van het elkaar succes gunnen. Daarnaast spraken we elkaar ook aan wanneer dat nodig was en wanneer er aanleiding toe was. Mijn opvolger raad ik aan veel energie te steken in de relatie met de andere wethouders. Het zijn alle vier, ze zitten daar op een rijtje, kundige en uitstekende bestuurders, maar ze hebben alle vier ook zo hun eigen eigenaardigheidjes. Het is, denk ik, goed dat ik die even met u doorneem. Hier zien we CDA-wethouder Jan de Vries voor het beruchte Amsterdamse pand Prinsengracht 250. Hier is, zoals u ongetwijfeld weet, de bekendste en beruchtste coffeeshop van Amsterdam gevestigd. Het CDA is in Lelystad een tegenstander van de coffeeshop, maar hun politiek leider heeft de merkwaardige gewoonte bij collegeuitjes altijd dit soort panden op te zoeken, om, zoals hij zelf steeds zegt, naar het toilet te gaan. ChristenUnie-wethouder Albert Kok bewaakt onder meer de gemeentelijke financiën. Wanneer je geld tekort komt of een financiële zeperd hebt behaald, moet je bij hem te biecht. Mijn ervaring is dat hij in dat soort situaties altijd te paaien is met een goede sigaar; bij voorkeur uit eigen doos en die zit in zijn rechterbureaulade. En wanneer de wethouder dan in de ietwat benevelde toestand is gekomen zoals hier op de foto, dan zijn de miljoenen wat sneller gekregen. Incidenteel of structureel spelen dan bij deze wethouder geen rol meer, de grens tussen die twee begrippen is in deze situatie als het ware in rook opgegaan. Wethouder Jaap Lodders van de VVD is de jongste en ook de meest ambitieuze wethouder. Hij droomt er hardop van burgemeester van Zeewolde te worden. Wij denken dat hij dat wil omdat hij dan eindelijk de baas wordt van zijn zus Helma. Jaap ondersteunt, zo zeg ik tegen mijn opvolger, in de collegevergadering beslist al je voorstellen wanneer je hem zo af en toe eens de ketting omhangt. Dan glimt hij, en terecht, van trots. Wethouder Willem de Jager is als partijgenoot natuurlijk degene die mijn opvolger zo meteen echt in het vak moet inwerken. Op buitenlandse reizen, die hij veelvuldig maakt moet ik zeggen, noemt hij zichzelf het liefst: William the Hunter. En u ziet op deze foto waarom. Ik zou mijn opvolger willen adviseren hem in de beginperiode als een soort beschermer en verkenner te gebruiken. Met zijn kruisboog kan hij de paden effenen en onwelgevallige ambtelijke voorstellen uit de lucht schieten. In dat laatste, kan ik u zeggen, schept hij een zeker genoegen. Nu hebben we de eigenaardigheden van alle wethouders ten gerieve van mijn opvolger op een rijtje gezet, maar er is natuurlijk ook nog een voorzitter van het college. Zij heeft in alle oprechtheid eigenlijk niet veel echte eigenaardigheden. Dus daar heb ik weinig over te rapporteren. Maar, wel is het goed te weten dat ze in
2007
N 324
Doetinchem nog een zware bijbaan heeft aangehouden, die haar veel bestuurlijke energie kost. Ik adviseer mijn opvolger daar nadrukkelijk rekening mee te houden. Ik kom langzamerhand aan de laatste foto’s in mijn overdrachtdossier. Nog een enkel advies. In het duale systeem wordt nadrukkelijk een scheiding aangebracht tussen de wethouder en de fractie. Dat is te begrijpen. Maar een té grote afstand tussen die twee levert gegarandeerd bestuurlijke ongelukken op. Moet mijn opvolger daarom alle fractievergaderingen bijwonen? Nee, dat is niet nodig. Maar eens in de zoveel tijd organiseert de fractie een soort schoolreisje, met een grote rode bus. Het is goed om daarbij altijd voluit aanwezig te zijn. Mijn laatste advies en mijn laatste foto in mijn overdrachtdossier geldt niet mijn opvolger maar mijn PvdA-fractie. Natuurlijk is het zo dat de fractie een eigen positie en verantwoordelijkheid heeft. De fractie loopt niet aan de leiband van het college, maar andersom is dat ook beslist niet het geval. Zelf heb ik de relatie met de PvdAfractie altijd als heel plezierig en gezond ervaren. Dat is ook logisch want wij hebben tenslotte dezelfde politieke uitgangspunten. Dat schept in de relatie wethouder-fractie meer dan een band. Ik ben ervan overtuigd dat mijn opvolger diezelfde sterke band zal voelen en deze ook zal opzoeken. Ik vraag jullie daarvoor net zo ontvankelijk te willen zijn als dat bij mij het geval is geweest. Mevrouw de voorzitter, dames en heren. Mocht mijn opvolger nog meer adviezen nodig hebben, dan zou ik hem willen zeggen: "Wij zijn in Achtkarspelen”, en dat geldt uiteraard voor u allen. Dank u wel. 5.
Sluiting raadsvergadering De voorzitter sluit de vergadering. Vastgesteld op 14 juni 2007. De raad van de gemeente Lelystad,
De voorzitter, De griffier,
2007
6.
N 325
Lezing van de heer A. Geuze De heer Geuze: Dank u wel. Ik denk niet dat het lukt een lezing te geven, maar het lukt wel om een aantal belangwekkende dingen over het stadscentrum te vertellen aan de hand van een aantal anekdotes. Bij de wethouder kom je aardig vaak over de vloer als je dienstdoende stedenbouwkundige bent hier. Zo had ik als eerste door dat hier een stadsdichter zou worden gevraagd. Daar heb ik naar gesolliciteerd. Dat is hier onbekend, maar ik doe veel aan dichten en poëzie. Voor de sollicitatie moest je een gedicht indienen. Er is een vakkundige jury geweest en die heeft mij natuurlijk niet uitgekozen. Het gedicht dat ik heb ingediend, heb ik nog en dat heb ik hier. Het gaat over Lelystad, maar toen ik deze lezing moest voorbereiden, bedacht ik dat het over Tjeerd ging. Dat is dan mijn lezing. Hij staat ook afgedrukt in het boekje, dus het komt allemaal goed. Zo hoorde ik van vrienden, via de wandelgangen, dat Tjeerd weg zou gaan. Dat betekende voor mij een soort nachtmerrie, want vaak is het zo: nieuwe wethouder, nieuwe stedenbouwer. En ik moet ook verdienen. Ik bel hem meteen op om hem te feliciteren, ongeveer drie maanden geleden, omdat ik er zeker van was dat hij de nieuwe minister van ruimtelijke ordening zou worden. Toen vertelde hij dat er helemaal niets aan de hand was, maar dat hij inderdaad het gerucht zou kunnen doorgronden omdat hij bezig was te solliciteren in Friesland, in Achtkarspelen, wat natuurlijk iets heel anders is dan in Den Haag waar ik hem direct verwachtte. Ik weet wel iets meer van Friesland, mijn moeder is geboren in Sneek. Ik ben opgevoed door een Friezin en ben er veel geweest. Ik houd heel veel van Friesland. Ik weet dat Friesland een land is van mensen die nogal nuchter zijn, maar ook grootdenkers. Dat heeft ook een reden, want Friesland is het eerste stuk van Nederland dat werd bewoond. Nog voordat de Batavieren met hun boomstammen kwamen, woonden er al duizend jaar Friezen op een hachelijke kustvlakte; op terpen gingen ze als het misging met het water. Maar daar komt wel dat groot denken vandaan. Er is nog iets, dat weet ik van mijn moeder en dat is ook bekend over de Friezen. De Friezen hebben niet zoveel met buitenstaanders. Dat weten we allemaal maar al te goed: Bonifacius. Dat was vlakbij Achtkarspelen. Het is niet precies bekend waar hij is vermoord, maar wel dat het bij een boom was en dat het onder Dokkum was. Dus niet In Dokkum maar ónder Dokkum. De Friezen zijn wel katholiek geworden overigens. Ik ga dat niet uitleggen. Bonifacius heeft het niet mogen meemaken. Wat interessant is, is dat zo ongeveer in 1550, de tijd dat in Duitsland de Reformatie vol in gang was, er een soort sekte was en die heette de Wederdopers. Die had je overal in Nederland. Dat was een soort ondoorgrondelijk geloof. Een aantal van hen had het heel moeilijk in Holland, omdat dat overwegend katholiek was en het de gewoonte was dat mensen die Wederdoper waren op de brandstapel werden gezet. Dus men vluchtte naar het vrije Friesland. Friesland was overigens wel katholiek maar nurks en eigengereid, een soort vrijstaat, ook in die tijd. Ze pikten een klooster, ruisten alle beelden eruit, dat was onder Bolsward, iets verder van Achtkarspelen, en daar hebben ze een paar jaar gezeten. Die plek noemden ze Nieuw Jeruzalem. Het is slecht afgelopen met die sekte, want op een bepaald moment waren de Friezen het zat. Ze hebben de hele boel uit dat klooster gehaald, wat inmiddels geen klooster meer was maar een soort hippiekolonie moet je je daarbij voorstellen, en alle vrouwen van die Wederdopers zijn onthoofd en de mannen zijn onthoofd én in de vaart gegooid. Dus die zijn zowel onthoofd als verdronken. Ooit was Friesland heel groot. Na de Romeinse tijd heeft de zee een enorme krater in Friesland gemaakt - dat is vrij relevant want daaraan hebben we Lely nog te danken en dat is het IJsselmeer. Daardoor is West-Friesland geïsoleerd geraakt van
2007
N 326
Friesland. Er zat een tweede krater in en dat was de Middelzee. Van de Waddenzee ging het heel diep, voorbij Leeuwarden naar beneden. Hoeksewaarders en mensen uit IJsselmonde, Zuid-Hollanders, overigens ook aardappeleters en bietentelers, zijn naar de Middelzee gegaan en hebben die in amper veertig jaar ingepolderd, een volstrekt nieuw land gemaakt. Dus Hollanders hadden een kolonie in Friesland. Maar zij werden door de Friezen niet geaccepteerd en tot op de dag van vandaag praten ze daar geen Fries. Overigens woonde daar Saskia waarmee Rembrandt is getrouwd. Rembrandt heeft daar ook een tijdje gezeten, heeft daar geschilderd en getekend. Het is een soort scheg in Friesland en dat is niet Fries. Ik denk omdat ze die Hoeksewaarders niet moesten. De Afsluitdijk is nog een poging geweest van de Nederlanders om die historische verbinding te maken, maar de Friezen en de WestFriezen willen niets meer met elkaar te maken hebben. Dus in dat noorden van Friesland zit iets. Het zijn grootdenkers maar ook kleindenkers, daarin. Dat is niet erg maar het is wel gevaarlijk. Ook onze grote schrijver, Reve, heeft daar een aantal jaren doorgebracht. Dat was trouwens vlakbij die kolonie van de Wederdopers, onder Bolsward. Hij is daar als alcoholist weer vandaan gekomen. Dit heb ik verteld in dat telefoongesprek toen Tjeerd ging uitleggen hoe belangrijk Friesland is en dat het echt niet een mindere kant van de wereld is, maar dat het groot denken is. Over dat groot denken wil ik het even hebben. Dat is een kant die wij van Tjeerd amper kennen. Tjeerd staat vooral bekend als iemand die het volk goed begrijpt. Tegenwoordigheid van geest Realisme in ’t kwadraat Vieren onverstoorbaar feest In Tjeerd’s opgebroken straten. Dit is de eerste regel van het gedicht. Het is een belangwekkend vers en dat zal uit de geschiedenis blijken, want wat is er gebeurd? Er is iets heel merkwaardigs aan de hand. Wij kennen allemaal China. China heeft een groei van 11% per jaar en een onstuimige ontwikkeling. Dat hebben wij in Nederland ook, in de Flevopolders. De Zuiderzeewerken, het visioen van Lely, hebben uiteindelijk geleid tot de apotheose van Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. Ik praat hier voor eigen kerk, natuurlijk. Daar ontwikkelt zich een soort fenomeen dat zijn weerga niet kent. Dat doet denken aan de tijd van mijn opa, van de wederopbouw. Hier wordt gebouwd en hier worden de cijfers gehaald die alleen in China worden gehaald. Almere heeft jaren van 13 tot 17% economische groei gehad. Moet je nagaan, dan ligt er nog niet eens een goede spoorlijn en een goede snelweg. Dus als die er komen, dan gaat het hier gebeuren. Uit heel Nederland dringen de bestuurders zich op. Duivesteijn is uit de Tweede Kamer gegaan. Die snapt dat hier wat te vieren valt. Ze hebben daar Koolhaas erbij gehaald en die gaat Nederland nu opnieuw uitleggen, dat mensen zelf heus wel een eigen huis kunnen bouwen. In Lelystad is eenzelfde soort explosie aan de gang. Er was hier altijd een stadshart. Ik heb het nooit gezien, maar het schijnt zo. Om die reden heeft de wethouder bedacht dat er een nieuw stadshart moet komen, aan het water. Inmiddels komt er een derde stadshart bij het vliegveld. Dat is drie stadsharten. In de rest van Nederland heerst een malaise. Zuid-Holland is zo lelijk dat ik er weldra wegga. Friesland staat economisch stil en implodeert. Drenthe fietst. Limburg heeft krimp. En terwijl alle ratten het zinkende schip van Nederland verlaten en zich melden in de Flevopolders, stapt Tjeerd aan boord, in Friesland.
2007
N 327
Waar het podium wordt vereerd Ter lering of vermaak Wordt nu ook potverteerd In oogverblindend goede smaak Dat gaat natuurlijk over het theater. Het theater is het resultaat van een Europese aanbesteding. Het moest allemaal marktconform. Tjeerd, wat was het nu? Een selectie van een architect; zo ging het. Uiteindelijk werd het bureau van Ben van Berkel geselecteerd door een zeer bekwame commissie. Daarna kwamen de eerste schetsen. Toen bleek al gauw dat het theater van Lelystad een soort steltgebouw zou worden met allemaal gekke, scheve kanten, en net als de brug in Rotterdam, had Van Berkel bedacht dat dat lichtblauw zou worden. Al die gekke kanten, ik vertel het nu in zijn woorden: vangen het licht en de sculpturaliteit et cetera en schaduwwerking, maar verdampt in de kleur van de lucht. Dat was het verhaal. Daar was de wethouder het absoluut niet mee eens. Die vond dat een soort meisjeskamerkleuren die niet in Lelystad pasten. Toen ontstond er een soort dilemma, want Ben van Berkel, toch niet de minste architect, was in zijn wiek geschoten door dit soort ontboezeming. Uiteindelijk hebben we dat opgepakt, de wethouder enigszins in bescherming genomen door het serieus architectonisch als een probleem te verklaren en aan het eind van de vergadering werd besloten met hulp en kordaatheid van de wethouder, maar dan uit de flank, dat het theater voortaan rood zou worden. Iedereen die daar was, was verbijsterd over de laatste woorden van de wethouder, een rood theater, omdat het toch wel een beetje gekoketteer was met de PvdA. Je voelt zoiets. In Rotterdam is ooit besloten door het college om de hele stad te plaveien met rode stoeptegels. Dat is echt gebeurd. Het hele centrum van Rotterdam. Die zijn inmiddels, dat heette Beiers graniet, wel roze. Daar riekte het heel erg naar. Het heeft mij maanden gekost, maar uiteindelijk heb ik kunnen regelen met de voorzitter van Welstand, nadat ik hem dronken had gevoerd, om het theater af te keuren op kleur. Dus het is afgekeurd in Welstand. Ben van Berkel was er inmiddels helemaal mee vertrouwd en zag het wel zitten zo’n rood monster. In tweede instantie is het hernomen en hebben wij het Ben min of meer door de strot geduwd door te zeggen: nu maken we het oranje. Dat is een leuke kleur. Iedereen houdt van oranje. Dat staat veel beter. Dus vandaar. Dat kwam dus uit dat rood. Parkeren in een nieuwe jas Van zwart gebroken steen, maar sjiek Of in een kathedraal van glas Kakelbonte mozaïek Dat is ook een interessant fenomeen, de parkeergarages. We hebben in Lelystad zoals in alle steden, niet gepraat over stedenbouw. Alleen maar over de verkeerscirculatie en parkeren. Dat gaat altijd zo. Dus als je een nieuw plan maakt, wat je bouwt doet er niet toe, maar waar geparkeerd wordt en hoe je moet rijden, daar gaat alle discussie over. Ook hier. Dat heeft de wethouder echt uitmuntend geleid. In no time hadden we een plan. Als dit het stadscentrum is, dan maak je op elke hoek een parkeergarage. Slim. Had ik ook kunnen bedenken. En meteen bouwen. De eerste garage heel mooi, met stenen. De tweede garage werd alsmaar groter en groter. We hebben uiteindelijk bedacht: misschien moeten we maar eens gaan denken aan een kunstenaar, want dat ding was zo lelijk en zo groot. Daarin heeft de wethouder ons reuze geholpen en uiteindelijk gekozen voor de Amsterdamse kunstenaar Jurriaan van Hal. Dat is een schilder, hij is nu internationaal aan het doorbreken, een soort colorist zoals Van Gogh. Het zijn geen grote vlakken. Hij is met kleur bezig, met verf en dikte en schaduw erin. Die heeft me daar een schilderij gemaakt. Waanzinnig. Ik heb het hier opgeschreven: het is
2007
N 328
ongeveer 250 meter lang, het gaat dan ook twee keer de bocht om, en ongeveer 15 meter hoog. Hij heeft dat schilderij echt gemaakt, maar dat wordt gedrukt op glasplaatjes. Ongeveer 60.000 glasplaatjes. Die plaatjes worden met twee stiftjes vastgehouden. Het is net als een schilderij met pixels, met toetsen. Wat nu het leuke is van die stiftjes: de ene is 5 cm en de andere 7 cm lang. Dus die ruitjes staan niet allemaal recht, waardoor het geheel tot leven komt. Nu zag ik vorige week, ik kijk wel eens in mijn post en dan zie ik plannen en bestekken voorbijkomen, dat dat inmiddels niet meer zo is en dat al die stiftjes even lang zijn geworden. Met andere woorden, 60.000 gekleurde schilderijglazen in één vlak. Dat ziet er natuurlijk niet uit. Tjeerd, tot maandag heb je de tijd om de ontwikkelaar eraan te herinneren, dat de stiftjes verschillende lengtes moeten hebben, zodat het glas een beetje gaat spelen. Wij moeten hier nog jaren wonen en zo’n groot vlak gaat niet wennen. Kronendak monumentaal Lindebloesem in carré Dwingen wagenziek gedraai Kale dreven zijn passé Dit is een heel belangrijk vers, want het gaat namelijk over het volgende. Wij hadden hier in Lelystad een raadscommissie en ik moest verschijnen om uit te leggen hoe dat plan nu zou moeten: met óf dreven langs het centrum óf een ring, zodat je moet remmen en net als in een echte stad ervaart dat je ergens bent aangekomen, dat je er niet voorbijrijdt. Zoals ik al zei gaat de discussie over verkeer en parkeren. Net als de voetbalcoach zijn we allemaal verkeerskundigen en allemaal parkeerdeskundigen. Dus dat is erop of eraan. Ik reed naar Lelystad en tussen Almere en Lelystad zie ik op de tegenliggende baan, en die is ongeveer 50 meter van je vandaan, er is een brede middenberm, met minstens 250 km/u de Ferrari van Wil Persie langs schieten. Wil Persie is de directeur van het ontwikkelend consortium. Ik dacht: daar klopt helemaal niets van, die moet ook op die vergadering zijn. Hoe kan dat nu? Ben ik te laat, zoals dat wel eens voorkomt? Merkwaardig. Ik reed toch maar plichtsgetrouw naar Lelystad en werd hier op de Zuigerplasdreef ingehaald door die Ferrari. En toen zag ik dat jij reed. Dus toen was hij op en neer naar Almere gegaan en had hij me ook nog ingehaald op de Zuigerplasdreef. Bij de raadscommissie terechtgekomen, dat is al een hele tijd geleden, u bent het waarschijnlijk vergeten, was het voor mij klaar. Ik noemde dit voorval als argument dat die racebanen langs het centrum weg moesten en dat hij een circuit om de stad moest maken, net als een oude stadswal. Dat is toen meteen besloten. Het lag gevoelig, maar dit was het laatste argument dat we nodig hadden. Wonen op de zon is pret Met polderblik aan zilveren poel Het adembenemend silhouet Geeft de stad een echte smoel We zaten in een recessie en zoals u weet heb je dan in Delfzijl, Lelystad, Rotterdam en Kerkrade geen recessie, maar een soort vrije val in de economie. Dan gaan marktpartijen duiken, die gaan over het algemeen plannen tekenen en aanpassen om later, als het met de economie iets beter gaat en de markt voor woningen of winkels beter ligt, klaar te zijn. Dus netto gebeurde er niet zoveel. Ik vond het ontzettend stoer dat de wethouder dan ook zelf het initiatief nam: als er dan niets komt, we hebben nog een stukje park of een soort wasteland met wat geparkeerde auto’s, dan gaan we dat wel zelf aan de man brengen. Kaveltjes maken. Ik kreeg als opdracht verkavelen, parcelleren heet dat in de stedenbouw, Geuze gaat parcelleren, en de wethouder ging die kaveltjes van de hand doen. Wij dachten: leuke pandjes, en wij kregen als opdracht om Vlaamse architecten te zoeken, zodat een soort Klein België
2007
N 329
zou ontstaan. Wel, dat hebben we geweten. Dat staat er nu: Zilverpark. Ik weet nog steeds niet of het past of niet past bij Lelystad. Maar alles gaat wennen. Ik denk dat het na een tijd het beeld gaat bepalen en dan zal toch blijken dat jij gelijk had. Trotse bronzen ingenieur Zuilen, skyline en gebouwen Geven stad een nieuw humeur, Waardigheid en zelfvertrouwen Dat is een mooi vers, toch? Wat u inmiddels wel weet, het staat ook op tafel, Tjeerd sjouwt met beelden. Dus zet in de stad een aantal kunstwerken of zet ze er niet neer en Tjeerd komt met ideeën. Het beeld dat er is moet worden veranderd, de locatie moet veranderen, andere sokkel, een zuil eronder. Wat een werk! U wilt niet weten hoeveel werk wij gehad hebben als stedenbouwer elke keer, al die bestektekeningen, de hele boel opnieuw, het beeld van hier naar daar. Sjouwen en draaien. Uiteindelijk hebben we daaraan wel een zuil te danken. Die stond nog geen dag en toen was hij al voorpaginanieuws van NRC Handelsblad. Op zich zijn dat heel goede dingen. De hele burgerij van Lelystad had en heeft nu een mening erover. Dat is ook belangrijk. We hebben die zuil, omdat de wethouder zich daar niet mee bemoeide, zo neergezet dat als het kreng omvalt, zijn we meteen af van die lelijke vleugel waar nu B&W huist. Dus als u denkt: waarom staat het daar zo dicht op het stadhuis? Dat is daarom. Beste Tjeerd, lieve familie Van ofer Zwan. Het doet pijn als een wethouder, een bouwheer van dit kaliber vertrekt. Toch wensen wij van het team dat aan de stad werkt, en ik denk dat dit ook geldt voor de stedenbouwers van Lelystad, je heel veel geluk en succes in jullie nieuwe leven daar. Tjeerd, geef het groot denken nooit op. Dank je voor je inspirerende jaren.
