2 Relatiemagazine van 9292 jaargang 20, april 2014

2 Relatiemagazine van 9292 jaargang 20, april 2014

De groeipijnen van markt­ werking in het ov Noord-Neder­ land als één concessiegebied De reiziger neemt het heft in handen Naar busvervoer zonder schade­ lijke uitstoot

Tweets 73Barbara: Handig dat 9292ov het busstation oost en west noemt en op het station noemen ze het stad en streek. #domblondjeindewar

2

Voorwoord Voorwoord

Inhoud Inhoud

Achtergrond

kimjan11: Hé, de Paolo Nutini lookalike is weer terug op 9292ov.nl. Vind ik leuk!

Feedback

Kort nieuws

Tips

Tweets

Volg 9292 ook via Facebook, Twitter en LinkedIn

Werd vanmorgen om 7:15 wakker en dacht dat ik naar school moest.. Zelfs op 9292ov gekeken hoelaat mn bus ging.. Waar ging het mis..

Nieuws

Column

Overzicht

Reiswijzer is het relatieblad van 9292. Het verschijnt vier keer per jaar. Dit blad is bestemd voor relaties en personeel van 9292. Artikelen overnemen mag met vermelding van de bron.

Redactie: Stefan Hulman, hoofdredacteur Atty Visch Annemieke Bartholomeus

Vijftien jaar decentraal geregeld vervoer en de kunst van het aanbesteden. Dat is een leertraject geweest. Voor overheden, die opeens iets zinnigs van het openbaar vervoer moesten vinden. En voor vervoerders die opeens met andere aanbieders te maken hadden. Concurrentie op de weg, op de lijn zelfs.

En op het spoor, wie had dat gedacht?

En, hoe staat het met innovaties? Vaak wordt een aanbesteding zo gedetailleerd beschreven dat er op de bottom line wordt ingeschreven. Innovatie lijkt dan onbetaalbaar te worden. Gelukkig maken andere partijen, zoals de Stichting Zero Emissie Busvervoer, toch de weg vrij voor vernieuwing. Ook aan die ontwikkelingen besteden we aandacht. Waarom doen we dit? 9292 heeft toch niets met concessies te maken? Laat ik u dan vertellen dat een nieuwe concessie een boel werk met zich meebrengt voor 9292. Nieuwe dienstregelingen, nieuwe omlopen, nieuwe logo’s en namen. Leuk werk ook, maar soms wel heel nipt qua planning. Wat op zich nog niet zo raar is als je bedenkt dat aan veel nieuwe concessies rechtszaken voorafgaan. Maar laten we met zijn allen niet vergeten dat die reiziger gewoon op tijd wil weten hoe hij van A naar B kan reizen. En om nog een lans te breken voor die reiziger: wat zou het fijn zijn als in de bestekken werd opgenomen dat al het materieel voorzien moet zijn van een fatsoenlijke 9292-sticker. Zodat iedere reiziger weet waar hij/zij reisinformatie kan vinden. Ook de autoreiziger die achter de bus rijdt en er de volgende

keer misschien in zit!

t @StefanHulman m [email protected]

Partnership

Colofon

Voorwoord Successen en missers

Deze Reiswijzer staat in het teken van concessies. Met een terugblik op het traject door dé kenners van bestekken, de heren Sloot en Van Kesteren van het KPvV. Ze nemen u ook even mee naar de toekomst, met hun kijk op het modelbestek. We laten missers en successen de revue passeren. Kijken of er nog beweging mogelijk is buiten de bestekken om en we laten twee vervoerders vertellen waarom inschrijven op een concessie zo leuk en spannend is, of juist niet.

Reportage

In dit nummer 4 Van pionieren naar professionaliseren 7 Klant en reactie 8 Hoe ziet het ideale bestek eruit? 10 Niet denken in hokjes, maar van deur tot deur 12 Concessiegebieden in Nederland 14 Kort nieuws

15 Gedoe met concessies 16 Een prettige wedstrijd? 18 Kort nieuws 19 De burger achter het stuur 20 Column: Innovatie in OV tijdens exploitatie wel degelijk mogelijk! 22 Klimaatneutraal busvervoer

Medewerking werd verleend door: Ray Bodok (Arcadis) Ineke van Gent (NS Reizigers) Bettie Haubrich (Stadsregio Amsterdam) Gerard van Kesteren (KpVV) Ellen Lastdrager (SZEB) Wijnand Roos (Arcadis) Jan van Selm (OV-Bureau Groningen Drenthe) Marcel Sloot (KpVV) Leon Struijk (Qbuzz) Theo Vegter (Connexxion) Eline Bijveld Ankie Meijdam Ontwerp & vormgeving: Fabrique [merken, design & interactie] Fotografie: Erik Borst Jack Tillmanns Tim Boric Cartoon: Ed Koenders Drukker: Mediacenter Rotterdam Reiswijzer is gedrukt op papier dat het milieu zo min mogelijk belast. 9292 | Reisinformatiegroep bv Catharijnesingel 39 3511 GC Utrecht Postbus 19319 3501 DH UTRECHT t. 088 076 06 00 f. 088 076 06 99 e. [email protected] i. 9292.nl | m.9292.nl | 0900-9292 Abonnementen en adreswijzigingen: secretariaat 9292 De volgende Reiswijzer komt uit in juli 2014. ISSN-nummer: 1572-1582

3

4

Tweets

Tweets

Simonediver: Zou 9292ov mijn overstap van trein- naar busstation op 6 minuten hebben staan, zodat het lijkt dat ik minder lang op de bus hoef te wachten?

Ielzen (tijdens carnaval): Heel veel credits voor 9292ov.nl, van Schorsbos naar Oeteldonk, hij begrijpt waar ik naar toe wil. #carnaval

Voorwoord

Inhoud

Achtergrond Achtergrond

Feedback

Kort nieuws

Nieuws

Column

Maak jij binnenkort een rit in de ‘Xpress: Platform13’ in @ WalibiHolland? Plan je reis met de Walibi Express ow.ly/vhU7c

Overzicht

Van pionieren naar professionaliseren Concessieverlening in ontwikkeling

Het Rijk had in 1998 het beheer van het Nederlandse stads- en streekvervoer gedecentraliseerd naar de provincies en stadsregio’s. De Wet Personenvervoer 2000, die onder meer marktwerking in de ov-sector voorschreef, zou in 2001 van kracht worden. Marcel Sloot, senior adviseur bij KpVV, herinnert het zich nog goed. “Wij waren in het leven geroepen om overheden met raad en daad bij te staan bij het uitvoeren van hun nieuwe taken, waarbij ze ook concessies moesten verlenen en aanbestedingen uitschrijven. In de ov-wereld totaal onontgonnen terrein. De eerste maand hebben we alleen maar informatie verzameld. Acht uur per dag. Van alle mogelijke partijen: vervoerders, producenten, consultants, jonge honden, gerenommeerde partijen. Alles om onze tassen maar te vullen met spullen waarmee we het land in konden.”

Een concessie voor het openbaar vervoer is een pakket van lijnen en/ of andere vervoersdiensten die een ov-autoriteit (provincie of plusregio) onder bepaalde voorwaarden en voor een bepaalde periode exclusief aan een vervoerder toekent.

Gerard van Kesteren

“Het was soms best moeilijk om binnen te komen: niemand kende ons” ging de deur open.” Het was echt pionieren. “Er was gelukkig al veel materiaal ontwikkeld bij Europese aanbestedingen, maar op het beleidsmatige vlak was er weinig tot niets. De eerste jaren hebben we vooral kennis vergaard en een enorme stapel rapporten geproduceerd. Daarin werkten we uit wat er allemaal bij concessieverlening komt kijken: welke kennis heb je als opdrachtgever nodig? Wat moet je regelen? Wat kun je aan de vervoerder overlaten? Wat mag volgens de Europese regelgeving wel en niet? Wat doe je met het beheer van je concessie? Die rapporten dienden als kapstok voor de eerste concessiecyclus.”

Laagste prijs

Tsunami van aanbestedingen

Prikkel van marktwerking ging verloren

Om de juiste personen bij de – toen nog – 35 overheden te achterhalen, stuurde het Centrum Vernieuwing OV

Ondertussen heeft het Nederlandse openbaar vervoer 101 aanbestedingen achter de rug. Sloots collega bij het KpVV Gerard van Kesteren: “In het begin verwachtten vervoerders een tsunami van aanbestedingen die ze nauwelijks zouden kunnen bijhouden. Er is weleens een opeenhoping geweest, maar eigenlijk is het heel gelei-

35 faxen uit. Sloot: “Het was soms best moeilijk om binnen te komen: niemand kende ons. Pas als we er nadrukkelijk bij zeiden dat we er speciaal voor hen waren en dat we gratis advies kwamen geven,

delijk gegaan. Er zijn nu zo’n vier aanbestedingen per jaar. En nog is niet in heel Nederland vrije marktwerking ingevoerd: de vier grote steden zijn niet verplicht hun stadsvervoer aan te besteden.”

Stapels rapporten

Partnership

Wat is een concessie?

Marcel Sloot

Het prille begin, februari 1999: het Centrum Vernieuwing OV, de voorloper van de KpVV, bestond nog maar net. De kersverse organisatie, toen nog maar vijf koppen sterk, had opdracht gekregen overheden te helpen bij het invoeren van marktwerking in het openbaar vervoer. Er moesten concessies worden verleend. Niemand wist hoe dat moest, ook het Centrum Vernieuwing OV niet.

Reportage

In de beginfase gold de prijs die vervoerders neerlegden bij een inschrijving vaak als hét selectiecriterium. Van Kesteren: “Op die manier heb je altijd een glashelder resultaat, de laagste prijs wint. Kwaliteitscriteria zijn moeilijker objectief te meten. Toch rees de behoefte om ook andere factoren mee te laten wegen: kwaliteit, duurzaamheid, marketingplannen, vernieuwing. Maar hoe ga je dat formeel regelen? Waar maak je onderscheid in? Waar laat je vervoerders vrij in en wat schrijf je voor? Welke rol neem je als overheid? Hoe benut je kansen? Ook daar dachten we in mee.”

verbeteringen achtergebleven. Er dreigde zelfs achteruitgang. In de tweede ronde, die rond 2006 inging, was je al blij als je het voorzieningenniveau overeind kon houden.”

Behoefte aan innovatie en flexibiliteit

Marktwerking in het openbaar vervoer leidde in de eerste ronde tot grote efficiencyverbeteringen. “De eerste financiële resultaten waren fantastisch”, vertelt Sloot. “Precies wat de bedoeling was. Helaas is die winst afgeroomd door rijksbezuinigingen: tot drie keer toe hebben

Inmiddels is de derde ronde ingegaan. Vervoerders en overheden hebben veel geleerd, er is veel verbeterd, maar er is ook onvrede. Het huidige systeem staat innovatie in de weg, luidt een veelgehoorde klacht, en het is rigide. Het biedt geen ruimte om in te spelen op maatschappelijke veranderingen: de grilligheid van de politiek, een ziekenhuis dat verplaatst wordt. Van Kesteren: “Aanvankelijk golden concessies maximaal zes jaar. Dat werd opgerekt naar acht, vervolgens via Europese regelgeving naar tien en voor treinvervoer – al dan niet in combinatie met andere vormen van ov - naar vijftien jaar. En die periode is ook nog eens in het geval van grote investeringen met de helft te verlengen, tot 22,5 jaar. Als

kabinetten, vooruitlopend op de resultaten, flink in de pot gegraaid. Het geld werd niet teruggeploegd in de sector, waardoor de prikkel van marktwerking verloren ging en de gewenste kwaliteits-

je al die tijd vastzit aan je oorspronkelijke tenderdocument, sta je dus 22,5 jaar stil. De kunst is nu om beweging in te bouwen. Om naar een systeem toe te werken dat mee ademt met de tijdgeest.”

5

Tweets

Tweets

Volgjudith: Sommige termen kun je tegenwoordig niet meer gebruiken wegens ouderwetsch. Zoals spoorboekje.

6

Voorwoord

Inhoud

@duneprijs daar is iets voor bedacht: 9292ov

Achtergrond Achtergrond

“Tot drie keer toe hebben kabinetten, vooruitlopend op resultaten, flink in de pot gegraaid” Modelbestek Er zijn ontwikkelingen gaande om flexibiliteit en innovatie in aanbestedingsprocedures in te bouwen. Zoals de pilot Modelbestek, een van de initiatieven uit het manifest Samen op Reis dat de sector in 2013 heeft gepresenteerd en dat samenwerking in het ov moet bevorderen. Hierbij was het KpVV nauw betrokken. Sloot: “Eigenlijk is ‘modelbestek’ niet het goede woord. Een echte standaard kun je niet neerzetten; daarvoor zijn de onderlinge verschillen tussen de overheden en de concessies te groot. We hebben een aantal oplossingsrichtingen geformuleerd.” Meer over deze pilot leest u op p..

Onaangename discussie Toch kun je de huidige systematiek niet de schuld geven van een gebrek aan beweging, vindt Sloot. “Waar het om gaat is: hoe richt je als overheid je zakelijke relatie met een vervoerder in? Waar leg je de ontwikkelfunctie neer? Als overheid kun je alles tot in de kleinste details voorschrijven, of de vervoerder meer vrijheid geven. Dat is een keuze die overheden zelf maken. Over de hele linie zie je dat ze weer meer vastleggen in het bestek. Ze worden voorzichtiger, bijvoorbeeld doordat ze bij eerdere concessies in onaangename discussies zijn beland over de interpretatie van de eisen. Dat een vervoerder bijvoorbeeld wel een marketingplan heeft opgesteld, zoals in de voorwaarden was omschreven, maar vervolgens laat weten dat niet uit te kunnen voeren binnen het budget. Dat is dan soms ook zo. Je moet als overheid weten wat je vraagt.

Als Coca Cola een marketingplan eist dat meer klanten oplevert, maar dan wel met cola zonder koolzuur, zonder cafeïne en

Rapportage Feedback

b_groenewolt@9292: Is er een update op komst, waardoor plannen na maart niet mogelijk is? Of is er iets stuk?

Kort nieuws

Nieuws

Column

@xshe92 Parkeren bij Arena betekent dus vanaf (trein)station Bijlmer Arena. De 9292OV app is je vriend.

Overzicht

Reportage Feedback

Partnership

Wet Personenvervoer 2000 De Wp2000 is in werking getreden op 1 januari 2001 en bevat bepalingen over het stads- en streekvervoer, besloten busvervoer en taxivervoer in Nederland. Deze wet is bedoeld om de kwaliteit en efficiëntie van het ov te verbeteren en tegelijkertijd de kostprijs te verlagen. Onder andere door marktwerking in te voeren.

in kartonnetjes, dan kan dat misschien wel, maar dan moet er geld bij.”

Grote stappen gemaakt Daarom is het goed dat er ontwikkelbureaus ontstaan waarin overheden en vervoerders samenwerken, vinden Sloot en Van Kesteren. “Het zijn verschillende werelden. Ze weten vaak nog onvoldoende van elkaar. Als ze samen bepalen wat er nodig is in een concessiegebied, leidt dat tot een zinnig eisenpakket. Leg de verantwoordelijkheid bij beide partijen. Dat past ook in onze filosofie. Wij organiseren netwerkbijeenkomsten waar opdrachtgevers, vervoerders en rei-

zigers met elkaar om de tafel gaan en van elkaar leren. En we moeten ook niet doen alsof er niets gebeurd is: er zijn sinds de invoering van de Wp2000 grote stappen gemaakt op het gebied van duurzaamheid, reisinformatie, toegankelijkheid. Op allerlei onderwerpen hebben overheden en vervoerders elkaar gevonden.” Sloot vult aan: “Er is geen land ter wereld waarin negentien overheden en twaalf vervoerders erin geslaagd zijn één kaart in te voeren voor miljoenen reizigers met een landelijke dekking. Dat mag ook best eens in de krant.”

Klant en reactie Bij de afdeling Consumentenservice van 9292 komen via telefoon, mail, Twitter en het klantfeedbacksysteem dagelijks vragen, opmerkingen en suggesties van reizigers binnen. Meestal gaat het natuurlijk over reisadviezen, maar ook wisselingen van de wacht bij concessies roepen veel vragen op. Ankie Meijdam van het callcenter van 9292 heeft meteen een aantal voorbeelden paraat: “Kan ik mijn abonnement voor de bus blijven gebruiken als er een nieuwe vervoerder komt?” “Ik las al een tijd terug in de krant dat Qbuzz in Utrecht zou gaan rijden en nou zie ik U-OV. Wat is er gebeurd?” “Op het perron waar ik moet overstappen moet ik twee palen langs voor ik verder kan reizen. Als ik pech heb mis ik mijn trein. Waarom kan ik niet gewoon bij NS inchecken en bij Arriva uitchecken?” “Mijn broer is buschauffeur en sinds

vorige week heeft hij een ander pak aan omdat hij ‘overgenomen is’. Ik weet niet hoe het vervoer hier beter van wordt hoor, het is nog steeds gewoon dezelfde broer!” “Het is ontzettend belangrijk dat alle informatie over de nieuwe vervoerder zo snel mogelijk bij ons binnenkomt”, zegt Meijdam. “Reizigers lezen vaak al vroeg in de kranten dat er een nieuwe vervoerder komt en ze maken zich dan druk over nieuwe vertrek- en aankomsttijden, andere abonnementen, onverwachte veranderingen. Natuurlijk willen we ze daar graag zo vroeg mogelijk over informeren.”

Even wennen Het kost de reisadviseurs van 9292 altijd weer wat tijd om de veranderingen goed in zich op te nemen. Meijdam: “Onze klanten verwachten van ons een snel antwoord en een goed advies. Dat betekent dat we kijken waar de verschillen lijken te zitten en waar we vragen over kunnen verwachten. Als ons zelf iets niet duidelijk is, proberen we ook vooraf de juiste antwoorden te achterhalen. Zo kunnen we zorgen dat alle reisadviseurs tijdig goed geïnstrueerd zijn en worden de klanten snel en deskundig geïnformeerd.”

7

Tweets

Tweets

Harm Leenders: Hoe kan ik simpel via het openbaar vervoer van Oostrum naar Schiphol? @9292 #dtv en met 11 heren!

8

Voorwoord

Inhoud

Achtergrond Achtergrond

Randy_ JWZ Apr 1, 4:02pm via Twitter for Android Maar ik ben echt dankbaar dat de 9292 ov bestaat!

Feedback

RoyStaal: @JVidee Inactief account? Overigens nog steeds geen mail met foto’s... Voor niets geposeerd? #ncb14 9:38pm, Mar 31 from Web

Kort nieuws

Nieuws

Column

9292: @roystaal @JVidee Niet voor niets geposeerd! De foto’s worden deze week verstuurd! Gr.@9292^RF

Overzicht

Reportage

Hoe ziet het ideale bestek eruit? Ruim tien jaar na de invoering van marktwerking in het openbaar vervoer zijn vervoerders en overheden het erover eens: de huidige aanbestedingen en contracten zijn niet zaligmakend. Er is behoefte aan meer vrijheid, meer ruimte voor creativiteit, voor tussentijdse bijsturing, flexibiliteit en innovatie. Het afgelopen jaar heeft een projectgroep met vertegenwoordigers van KpVV, Inno-V, vervoerders en overheden zich gebogen over de vraag: hoe moet het dan wel? Dit heeft geleid tot het rapport Modelbestek van de toekomst. Wat staat daarin? De uitwerking van een modelbestek voor de aanbesteding van concessies was een van de vijftien pilots uit het manifest Samen op Reis. OpStap naar een beter OV. Daarin hebben vervoerders, overheden en andere partijen die zich bezighouden met het ov, op een rij gezet op welke punten ze beter kunnen samenwerken. Met als uiteindelijk doel: sneller en beter vervoer van deur tot deur voor de reiziger. De oplevering van het rapport in november 2013 vormde het voorlopige eindpunt van deze pilot. “Een allesomvattend modelbestek is lastig te formuleren”, aldus Marcel Sloot, senior adviseur openbaar vervoer bij het KpVV. “Dat vind je dan ook niet in het rapport. Wat we wel konden doen, was een set oplossingsrichtingen opstellen die helpen innovatie te stimuleren en flexibiliteit in te bouwen. Zodat vervoerders en overheden tijdens een concessieperiode kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen – al is het maar de verhuizing van een ziekenhuis – en een hogere efficiëntie kunnen bereiken.”

Waar gaat het heen? De samenstellers van het rapport presenteren de volgende oplossingsrichtingen:

Partnership

Meer lezen? Kijk voor het complete rapport, de scope en de uitwerking van verschillende scenario’s op de website van het KpVV (kpvv.nl), onder overige content/publicaties.

“Een set oplossingsrichtingen

opstellen die helpen innovatie te stimuleren en flexibiliteit in te bouwen” ll

ll

ll

ll

en regiotaxi onder de ‘dunne’. Waarbij de ‘dikkestroomconcessie’ zich kan richten op een positieve spiraal van betere service en meer reizigers en de ‘dunnestroomconcessie’ op lokaal maatwerk.

Prikkels anders gedefinieerd, beter verdeeld en beter geijkt – denk bijvoorbeeld aan de toewijzing van opbrengst- en kostenrisico’s, bonussen en boetes en criteria die bepalen of een contract al dan niet verlengd wordt. Samenwerking tussen overheid, vervoerder en derden – steeds meer overheden kiezen ervoor de ontwikkelfunctie van het ov niet uitsluitend bij zichzelf of de vervoerder neer te leggen, maar samen die verantwoordelijkheid te nemen, bijvoorbeeld in ontwikkelteams. Meer ruimte voor innovatie en flexibiliteit bij inhoudelijke eisen – bijvoorbeeld door beleidsdoelen te vertalen in functionele eisen. Dus niet: ‘bus x moet y keer per uur die route rijden’, maar ‘ziekenhuis x of attractiepark y moet zo vaak bereikbaar zijn’. Scherpere focus op de klant door scheiding tussen ‘dikke’ en ‘dunne’ lijnen – waarbij de trein, hoogwaardig openbaar vervoer en verbindende buslijnen onder de ‘dikke lijnen’ vallen en minder renderende ontsluitende buslijnen, de belbus, buurtbus

ll

ll

Meer flexibiliteit door minder exclusiviteit – een concessie geeft de concessiehouder het exclusieve recht om het openbaar vervoer binnen het concessiegebied te exploiteren. Je zou kunnen over­ wegen die exclusiviteit open te breken en bijvoorbeeld initiatieven aan de ‘onderkant’ van de markt de ruimte te geven: denk aan deelfietsen en -auto’s of digitale liftcentrales. Scheppen van onderhandelingsruimte bij aanbestedingen – tijdens het aanbestedingstraject staat er een ‘Berlijnse muur’ tussen opdrachtgever en inschrijvers. Binnen de Nederlandse wetgeving is contact verboden. De Europese regelgeving geeft wel ruimte om tijdens en over de aanbesteding te onderhandelen over de voorwaarden. Het rapport pleit ervoor die ruimte in Nederland ook te creëren, zodat vervoerders meer

stapsgewijs tot een aanbod kunnen komen en overheden nog water bij de wijn kunnen doen. ll

Gunningscriteria gericht op output en voortdurende verbetering – geef de vervoerder meer ruimte om zelf zijn product te ontwerpen, bijvoorbeeld op basis van de zogenoemde RADAR-aanpak. Deze aanpak beoordeelt of het aanbod en de manier waarop dat wordt uitgevoerd passen bij de doelen die de overheid stelt voor een aanbesteding. Voorbeelden in Groot-Brittannië tonen aan dat dit ertoe leidt dat vervoerders al tijdens de looptijd van de concessie moeten innoveren en verbeteren, zonder dat de overheid die innovaties hoeft voor te schrijven.

9

10

Tweets

Tips

Tweets

@Go_About bij jullie net als bij Arriva geen omleiding of vervallen haltes te zien. Bij ov9292 echter wel. Waarheid ken ik niet.

Check de CO 2 -uitstoot van uw reis; kijk onderaan het reisadvies.

Belleblabla Apr9, 9:31 pm Wie weet een goede openbaar-vervoerplanner voor de UK? Zeg maar onze 9292. Ik word een beetje droef van

Voorwoord

Inhoud

Achtergrond Nieuws

Feedback

Kort nieuws

Niet denken in hokjes, maar van deur tot deur Noord-Nederland richting geïntegreerd ov In Friesland, Groningen en Drenthe hebben de vier concessiehouders en drie grote vervoerders de koppen bij elkaar gestoken. Samen willen zij het openbaar vervoer in Noord-Nederland zo organiseren dat de reiziger dit ervaart als één geheel, als één geoliede machine die hem zo snel mogelijk op de plaats van bestemming brengt. Een operatie op het snijvlak van concessies.

Nieuws

Column

“In een regio waar zo veel partijen het openbaar vervoer regelen, elk voor hun eigen regio en concessiegebied, ontstaan er vaak toch verschillende hokjes die niet goed op elkaar aansluiten”, aldus Jan van Selm, directeur van OV-Bureau Groningen Drenthe. “Denk aan bussen die net wegrijden als de trein aankomt en loketmedewerkers die reizigers alleen informatie over hun eigen dienstregeling geven. Naar die situatie, waarin alle vormen van heel Noord-Nederland geïntegreerd zijn als ware het één concessie waarin de samenhang grondig doordacht is, willen we uiteindelijk toe. Daarbij kijken we niet alleen naar de dienstregeling, maar bijvoorbeeld ook naar de marketing, servicepunten, reisinformatie en tariefstellingen. Allemaal in het belang van de reiziger, die we daarmee betere service verlenen. Daarmee maken we het ov als geheel aantrekkelijker en dat is uiteindelijk in het belang van ons allemaal.”

Gegevens delen Het klinkt vanzelfsprekend, maar in de praktijk is het dat niet. Ineke van Gent, regiodirecteur NS: “Wil je echt goed kunnen samenwerken en de juiste beslissingen nemen, dan moet je ook bereid zijn gegevens met elkaar uitwisselen. Over je eigen schaduw heenstappen en open durven zijn. Over aantallen reizigers bijvoorbeeld. Daar is best discussie over geweest; het gaat om gevoelige informatie. Toch gaan we deze nu met elkaar delen voor het traject Groningen-Assen, omdat het de enige manier is om knelpunten in kaart te brengen en tot afspraken te komen die er écht voor zorgen dat de klant op de eerste, tweede én derde plaats komt.”

Eerste successen Inmiddels heeft de samenwerking al tot verschillende concrete verbeteringen geleid. Van Selm: “Onze Buskrant die wij als OV-Bureau altijd uitgaven om de nieuwe dienstregelingen bekend te maken, hebben we afgelopen jaar omgebouwd tot OV-krant. Daarin staat niet alleen informatie over bussen, maar ook over treinen

@de_kever @GerdjanKipping Volgens 9292 is Breda - Utrecht goed mogelijk. Anders de interliner.

Overzicht

Reportage

Partnership

Deelnemers aan de pilot

in de regio. Een ander succes is dat Qbuzz nu extra bussen inzet op hetzelfde traject als de treinen van Arriva heel erg vol zitten.” Van Gent vult aan: “We geven nu in de trein ook informatie over busdiensten. Er is bijvoorbeeld in Groningen een nieuwe buslijn ingesteld naar het ziekenhuis, waar mensen beter vanaf een ander treinstation kunnen overstappen. Dat hebben we omgeroepen in de trein. Ook verwijzen we in onze treinen naar stewards van Qbuzz die op het hoofdstation in Groningen informatie geven, en andersom wordt in de bussen ook treininformatie gegeven. Heel belangrijk voor reizigers. Het lijkt iets kleins, maar daar is veel afstemming voor nodig.” Er staan ook nog veel verbeteringen op het wensenlijstje, variërend van dienstregelingen die beter op elkaar aansluiten tot gedeelde loketten en gezamenlijke kaartjes in de zomermaanden. Van Gent: “We zitten niet te vergaderen om te vergaderen, maar om concrete stappen te nemen waar de reiziger echt iets van merkt.”

Concessieverleners: ll Provincie Groningen ll Provincie Friesland ll Provincie Drenthe ll OV-Bureau Groningen Drenthe Concessiehouders: ll NS Reizigers ll Arriva ll Qbuzz

Noord-Nederland en Samen op Reis De samenwerking in Noord-Nederland ging anderhalf jaar geleden van start, met overleg op directie­ niveau en de oprichting van verschillende werkgroepen. Het traject sloot naadloos aan bij de doelstellingen van Samen op reis. OpStap naar een beter OV, en is dan ook als pilot in dit manifest opgenomen.

Over concessiegrenzen heenkijken Volgens Van Selm staan de huidige concessies tot nu toe niet in de weg om verbeteringen door te voeren. “Ook de extra bussen van Qbuzz konden we bijvoorbeeld binnen de geldende concessievoorwaarden inzetten. Aan de andere kant bieden de huidige concessies ook onvoldoende basis om dit te móeten doen. Ze dwingen vervoerders en overheden niet om over de grenzen van hun eigen concessies heen te kijken. In toekomstige concessies zou er beter gekeken moeten worden naar hoe je die verbeteringen kunt vasthouden en verder uitbreiden.” Van Gent: “Als je dienstregelingen beter op elkaar gaat aansluiten en

bijvoorbeeld soms op elkaar wilt wachten als een trein vertraging heeft, loop je wel tegen de grenzen van de concessievoorwaarden aan. Maar dáár moet je het juist met elkaar over hebben. Niet krampachtig vasthouden aan onze contracten; het gaat om het reizigersgemak. De concessie staat wat ons betreft niet ter discussie maar we zouden moeten kunnen improviseren of afstemmen bij bijvoorbeeld verstoringen en evenementen, zodat ook dan de reiziger de best mogelijke service krijgt van verschillende vervoerders. Daarvoor moeten we niet alleen ‘out of the box’, maar ook ‘out of concessies’ durven denken.”

11

Tweets

Tweets

ontdekslagharen Apr 2, 3:41pm via TweetDeck @9292 Dank voor het delen en het de weg wijzen van onze gasten die met het OV komen! ;-) ^BW

Voorwoord

Inhoud

Achtergrond

Concessiegebieden in Nederland

iemanddietweet Apr 2, 8:08am via Twitter for Android 9292 doet vies

Feedback

Kort nieuws

Nieuws

Column

Carolien_97 Apr 3, 9:34am via Twitter for iPhone 9292ov en syntus en alles wat ermee te maken heeft is raar

Overzicht Overzicht

5

3

2

5 19

1

6

13

Partnership

Arriva (Deutsche Bahn) Connexxion (Transdev/BNG) Hermes (Connexxion) Qbuzz (NS) Syntus (Keolis) Taxicentrale Renesse Veolia (Veolia Transdev) EBS (Egged Group) OV Regio IJsselmond (Connexxion) GVB HTM (deels NS) HTMbuzz (HTM) RET

4

De vervoerbedrijven en hun concessies per 1 januari 2014

Reportage

19

9

10

21 22

Concessies en hun looptijd

7 9

20 11/12

23

8

24 13

18

28

16

25 16

26/27

17 14

28

31

15

29/30 14

33 32 32 34

40 39 34

37

38

35 41 42 36

43

1 GD-concessie 14.12.2009 – 09.12.2017 (v) 2 Vlieland 01.03.2009 – 31.12.2016 3 Terschelling 01.03.2009 – 31.12.2016 4 Ameland 01.03.2009 – 31.12.2016 5 Noord- en Zuidwest Fryslân en Schiermonnikoog 09.12.2012 – 12.12.2020 (+2) 6 Zuidoost Fryslân 14.12.2008 – 10.12.2016 7 Midden-Overijssel 29.08.2010 – 25.08.2018 8 Twente 08.12.2013 – 09.12.2023 9 IJsselmond 2014-2023 08.12.2013 – 09.12.2023 10 Stadsvervoer Lelystad 04.09.2011 – 11.12.2021 11 Stadsvervoer Almere 01.01.2010 – 31.12.2017 12 Streekvervoer Almere 01.01.2010 – 31.12.2017 13 Veluwe 12.12.2010 – 10.12.2016 (+4) 14 Achterhoek Rivierenland 12.12.2010 – 11.12.2020 15 Concessie Arnhem Nijmegen 09.12.2012 – 10.12.2022 (-2)

16 Provincie Utrecht 14.12.2008 – 10.12.2016 17 Tram en Bus Regio Utrecht 08.12.2013 – 09.12.2023 18 Gooi en Vechtstreek 01.07.2011 – 30.06.2019 19 Noord-Holland Noord 14.12.2008 – 01.07.2016 20 Haarlem/IJmond 11.12.2005 – 12.12.2015 (v) 21 Waterland 11.12.2011 – 08.12.2019 (+2) 22 Zaanstreek 12.12.2010 – 16.12.2018 (+2) 23 Concessie Amsterdam 2012 01.01.2012 – 09.12.2017 (+4) 24 Amstelland Meerlanden en Zuidtangent 09.12.2007 – 31.12.2015 25 Zuid-Holland Noord 09.12.2012 – 12.12.2020 (+2) 26 Bus Haaglanden Stad 09.12.2012 – 07.12.2019 27 Agglomeratie Den Haag/ Zoetermeer Rail 01.01.2006 – 31.12.2016 28 Regionaal busvervoer Haaglanden 01.09.2009 – 26.08.2017 29 Rail Rotterdam 10.12.2006 – 10.12.2016 30 Bus Rotterdam e.o. 09.12.2012 – 07.12.2019

31 Voorne-Putten en Rozenburg 13.12.2009 – 10.12.2016 (+1) 32 Hoeksche Waard/ Goeree Overflakkee 01.01.2008 – 13.12.2014 33 Drechtsteden, Alblasserwaard, Vijfheerenlanden 01.01.2007 – 31.12.2018 34 Noord-Zeeland 10.12.2006 – 13.12.2014 (v) 35 Midden-Zeeland 14.12.2008 – 31.12.2014 36 Zeeuws-Vlaanderen 10.12.2006 – 13.12.2014 (v) 37 West-Brabant 10.12.2006 – 13.12.2014 38 Midden-Brabant 10.12.2006 – 13.12.2014 39 Meijerij 10.12.2006 – 13.12.2014 40 Oost-Brabant 10.12.2006 – 13.12.2014 41 Concessie SRE 14.12.2008 – 10.12.2016 (v) 42 Noord- en Midden-Limburg 10.12.2006 – 10.12.2016 43 Zuid-Limburg 10.12.2006 – 10.12.2016 v concessie is verlengd +x optie voor verlenging met x jaar

Kaartproductie Martin Dragt i.o.v. CROW KpVV

12

“Roma, hoe laat gaat mijn bus?” “Zie ik er uit als OV9292?”

14

Tweets

Tweets

Tips

deBijenkorf Apr 6, 7:12pm via Oracle RightNow CX Cloud Service @gozerwijffie Er zijn veel vragen, maar voor deze moet ik je verwijzen naar ov9292.nl voor meer en correcte info ;) #bcare

TinekeWilde Apr 6, 12:41pm via Web @jessicavankooi @9292 Waar ga je heen?naar oma van je vriend?

Realtime in het reisadvies; test mee met de app voor Android

Voorwoord

Inhoud

Achtergrond

Feedback

Kort nieuws Kort nieuws

Kort nieuws 9292 Realtime reisinformatie met Android-app

9292 werkt samen met Veteranendag

De eerste test met realtime reis­ informatie is zo goed als afgerond. Android-gebruikers hebben de primeur en kunnen de actuele informatie via hun 9292-app uit– proberen. 9292 wil weten van de testgroep of de gebruikte symbolen duidelijk zijn en of de informatie ook daadwerkelijk als nuttig ervaren wordt. De meeste reacties tot nu toe zijn positief. Binnenkort volgt ook realtime reisinformatie via de iOS-app en de website www.9292.nl.

In juni vindt de jaarlijkse Veteranendag plaats. Om het doel van de dag onder de aandacht te brengen, en zeker ook de veteranen zelf, zochten de organisatoren naar een grote publiekssite. Die werd gevonden in 9292.nl. 9292 is er erg blij mee dat de campagne voor de Veteranendag wordt gelanceerd via 9292.nl. Stefan Hulman, algemeen directeur 9292: “Belangrijker dan de commerciële kant van deze samenwerking is de menselijke kant. Veteranen verdienen het dat hun verhaal bekend wordt bij het grote publiek. Daar werken we graag aan mee.”

Uploaden data vereenvoudigd

Kom naar InterActie 2014

Nog voor de zomer kunnen vervoerders hun reisinformatiedata eenvoudig zelf uploaden op de ov-data site van REISinformatiegroep. Op dit moment plaatst REISinformatiegroep deze gegevens namens de vervoerders. Het uploaden kan op verschillenden manieren, afhankelijk van de voorkeuren en mogelijkheden van de vervoerder. Wanneer deze mogelijkheid ingaat, is de datasite van REISinformatiegroep ook vernieuwd.

Op 3 juni zijn relaties van 9292 van harte welkom op alweer de derde InterActie. Het programma van deze relatiedag is in de maak en genodigden hebben inmiddels het verzoek gekregen deze datum in hun agenda te blokkeren. Heeft u geen bericht ontvangen en wilt u toch ook naar InterActie 2014 komen? Neem dan contact op met [email protected].

RETOURTJE BREDA SINDS 13 JANUARI 2013 IS ILOYKA IEDERE DAG WEER TERUG IN BREDA. BEKIJK HAAR VERHAAL OP HANDENAF.NL

HANDEN AF VAN ONZE COLLEGA’S 9901090 NS Interne Pub 219x270 BS.indd 2

30-01-14 16:11

Handen af NS startte in maart met een campagne ‘Handen af van onze collega’s’. Met zeer persoonlijke verhalen en confronterende billboards vraagt de vervoerder aandacht voor het groeiende probleem van agressie tegenover NS-personeel. Zie ook handenaf.nl.

Ov-fietsen in Utrecht Sinds maart houden de gemeente Utrecht en NS een proef van drie maanden met twee ov-fietspunten op straat. Er staan zestien ovfietsen naast een nieuwe ovfietszuil op het Janskerkhof en twaalf naast zo’n zelfde zuil aan het Moreelsepark, bij een uitgang van winkelcentrum Hoog Catharijne). Uiteindelijk wil de stad toegroeien naar een systeem met leenfietsen zoals de Franse Vélib in Parijs. Bron: ovmagazine.nl.

Nieuws Opinie

Column

Overzicht

Gedoe met concessies

Partnership

Goed leesvoer

Marktwerking en aanbestedingen in het openbaar vervoer hebben, ondanks dat het systeem niet perfect is, inmiddels tot veel verbeteringen geleid. Ook voor de reiziger en het milieu. Toch gaan aanbestedingsprocessen vaak gepaard met een hoop ‘gedoe’. Rechtszaken over fouten die gemaakt zijn, ruzies of er wel of niet aanbesteed had moeten worden. Enkele voorbeelden van de andere kant van de aanbestedingsmedaille. Het meest recente voorbeeld van ‘gedoe’ voltrok zich rondom de aanbesteding van West-Brabant in de provincie Noord-Brabant. Daar werd een rekenfoutje gemaakt. Herstel je dat, dan zou Arriva de opdracht moeten krijgen. De provincie NoordBrabant heeft dat donderdag 13 maart 2014 erkend in de bezwaarprocedure die Arriva was begonnen. Veolia vist dit keer achter het net en voert aan dat de provincie de veranderde rekenmethode niet goed heeft gecommuniceerd. Er zijn nu verschillende scenario’s van bezwaar en beroep mogelijk. Het lijkt wel duidelijk dat dit de ingangsdatum van de concessie, op 14 december dit jaar, onder druk zet.

Reportage

aan de Tweede Kamer dat besloten is om met geen andere partij in zee te gaan dan NS. Er is immers geen sprake van een aanbesteding. In Nederland is de regel dat 75 procent van de gebruikers van internationale treinen ook daadwerkelijk de grens over moet reizen. Dit bevordert de concurrentiemogelijkheden niet. Europa wil daar graag verandering in brengen, en door een ‘stempelfout’ heeft minister Timmermans geen bezwaar aan kunnen tekenen tegen de plannen van Europa. Een mogelijke kans voor Arriva om alsnog naar Brussel te gaan rijden. Intussen is de omstreden Fyra-trein van het HSL-spoor verdwenen en incasseert NS in 2014 een miljoenenverlies op dit dossier.

Hogesnelheidslijn zonder hogesnelheidstrein

Tussen de wal en het schip

Al in 2001 wilde Deutsche Bundesbahn (DB) de HSL naar Brussel gaan rijden en deed daarvoor mee aan de aanbesteding. NS bood beduidend hoger en kreeg de gunning. In oktober 2013 meldde DB zich weer, nu met dochter Arriva. Arriva wil samen met DB snelle treinen aanbieden op het traject tussen Amsterdam en Brussel. Dat zou vanaf eind volgend jaar al negen keer per dag kunnen. Arriva claimt door onvoldoende informatie geen fatsoenlijke offerte te kunnen uitbrengen. Staatssecretaris Mansveld schrijft bovendien

De Eigen Veerdienst Terschelling vaart sinds 2008 naast de bekendere reder Doeksen. Doeksen heeft een Openbare Dienst Contract (ODC) op deze vaarroute en voelt er niets voor de markt met EVT te delen. EVT zou echter volgens de minister in elk geval onder het zogenaamde medegebruik van het ODC kunnen varen. Dit contract biedt rederij Doeksen namelijk geen exclusiviteit. Omdat de concurrent zorgt voor minder passagiers, dreigt Doeksen in het najaar van 2013 om in de dienstregeling te schrappen. Varen moet

Interessante literatuur: KpVV-jurisprudentiebundel Openbaar Vervoer 2014. In deze vijfde editie zijn 99 gerechtelijke uitspraken gebundeld en toegelicht. Ook relevante jurisprudentie over personenvervoer over water is opgenomen. Deze uitspraken verduidelijken de Wet Personenvervoer 2000 of zijn relevant voor de openbaarvervoerpraktijk. De bundel vormt daarmee een belangrijke handreiking bij aanbestedingen en contracten.

natuurlijk wel rendabel blijven. Dat vindt staatssecretaris Mansveld geen goed plan en zij sommeert EVT te stoppen met varen per 1 februari 2014. EVT laat het er niet bij zitten en spant een kort geding aan. Oordeel: EVT moet inderdaad stoppen met varen. Een spoedappel bij het hof levert vervolgens wel het gelijk op voor EVT. De reder mag blijven varen. Net voor het ter perse gaan van deze Reiswijzer, werd bekend dat EVT wordt overgenomen door TSN Doeksen. Bronnen: Treinreiziger.nl, OVpro.nl, KPVV.nl, Rijksoverheid.nl, EVT.nl.

15

16

Tweets

Tweets

Lijn5GD Apr 3, 5:11pm Voor actuele reisinformatie van #Lijn5GD en meer kun je kijken op 9292ov.nl. Er is ook een handige applicatie voor op je mobiel.

Cas_dW Apr 7, 8:33am via Twitter for iPhone @9292 de app geeft hele rare tijden aan om van den helder naar Leeuwarden te gaan, hij slaat bus 350 over

Voorwoord

Inhoud

Achtergrond Opinie

Feedback

Kort nieuws

Een prettige wedstrijd? Het openbare busvervoer in Noord-Brabant, in Zeeland of Eindhoven, de Rijn-Gouwelijn, elk jaar worden er in Nederland wel ov-concessies openbaar aanbesteed. Dat zijn steeds weer nieuwe kansen voor vervoerders. Maar een goede inschrijving kost veel tijd en capaciteit. En de eisen bezorgen vervoerders soms hoofdbrekens. Is het nog wel leuk om mee te doen? Twee vervoerders vertellen.

Theo Vegter, COO bij Connexxion: “Het is goed dat er concurrentie is gekomen, de aanbestedingen hebben de sector veel gebracht. Er rijden bijna overal nieuwe, schonere bussen, het prijsniveau is gedaald, er is meer aandacht voor de rei­ziger. Maar als marktleider kunnen wij ook meer van de koek verliezen. Dat maakt elke aanbesteding spannend.” Qbuzz, een nieuwkomer in de ov-markt die met drie grote concessies zo’n 20 procent van het betwistbare marktaandeel heeft, geniet van die spanning. “Het is ontzettend leuk als je de kans krijgt een aanbod te doen om het openbaar vervoer in een regio of stad tien jaar vorm te geven”, vindt Leon Struijk, directeur bij Qbuzz. “En het wordt leuker naarmate de concessieverlener niet ieder dubbeltje omdraait maar openstaat voor nieuwe, frisse ideeën die het vervoer voor de klant beter en makkelijker maken. Daar zijn er gelukkig steeds meer van.”

Selectief inschrijven Connexxion heeft, net als de meeste vervoerders, een aparte afdeling die het proces rond aanbestedingen regelt. “Dat is geen overbodige luxe, aanbesteden is een vak. Het tenderteam werkt daarbij nauw samen met roostermakers, inkoop, marketing en andere specialisten binnen ons bedrijf. Elke aanbesteding is anders, het is altijd maatwerk. We doen steeds

meer ervaring op en worden er iedere keer beter in.” Sommige aanbestedingen laat Connexxion bewust lopen. “Wij leveren behalve openbaar vervoer ook taxidiensten en bijzonder vervoer. Daarmee kunnen we in een jaar wel aan honderd aanbestedingen meedoen, maar dat werkt niet. Aanbestedingen in het ov zijn meestal grote jongens, daar willen we graag bij zijn. Toch komt het ook voor dat we uiteindelijk niet inschrijven, bijvoorbeeld omdat de concessievoorwaarden ons te veel beperken, of omdat het drempelbedrag zo laag is dat we daarvoor niet de diensten kunnen leveren zoals we dat willen.”

Geen vechtrelatie maar een partnership Qbuzz doet evenmin aan elke wedstrijd mee. “Bestekken waarin prijs het enige onderscheidende element is, vinden we minder interessant. Wat je dan vaak ziet is dat de partij die de hoogste groei van het aantal reizigers durft in te bouwen in zijn voorstel, op de laagste prijs uitkomt. Waarna in de praktijk blijkt dat het daar toch niet voor lukt. Dan krijg je een vechtrelatie tussen de vervoerder en de concessieverlener. Geen goede basis. Wij willen juist een partnership aangaan met onze opdrachtgevers. Zoals in GroningenDrenthe, waar we dankzij goed overleg en samenwerking in ontwikkelteams

veel verbeteringen hebben kunnen doorvoeren. Zo we hebben de dienstregeling helemaal opnieuw ingericht en al het oude materieel vervangen door schone Euro 6-bussen.”

Meer ruimte voor dynamiek Toch bieden aanbestedingen vaak onvoldoende bewegingsruimte, vindt Vegter: “Sommige bestekken bepalen tot in detail wat je als vervoerder moet doen. En als een concessie je eenmaal gegund is, zit je meestal voor tien jaar of langer aan het tenderdocument vast. Daarmee blijf je gebonden aan de oorspronkelijke eisen, terwijl in die tien jaar de wereld niet stilstaat. Neem de studentenkaart. Als een kabinet die wegbezuinigt, heeft dat grote impact. Studenten vormen een substantieel deel van de ov-reizigers. Haakt daarvan 50% af, dan zien onze cijfers er opeens heel anders uit dan bij aanvang van de concessieperiode. Dan moet je wel iets kunnen doen om dat op te vangen. In het huidige bestel is dat lastig.” Struijk beaamt dit: “Als je je werkwijzen wilt aanpassen omdat de omstandigheden veranderen, levert dat soms discussies op. Gaan juristen uitzoeken of het wel kan binnen de concessievoorwaarden. Mijn ervaring is overigens dat overheden mees­tal wel een weg vinden om zo’n verbetervoorstel door te laten gaan. Maar het is een moeizaam proces.”

Nieuws

Column

Overzicht

Leren concurreren

“De belangen zijn groot, het kan om honderden miljoenen gaan over een hele concessieperiode”

Aanbestedingen leggen niet alleen een spanningsveld bloot tussen vervoerders en overheden, maar ook tussen vervoerders onderling. Niet zelden wordt een gunningsvoornemen aangevochten. Struijk begrijpt dat wel: “Het kan om honderden miljoenen gaan. En een juridische procedure is niet zo duur. Dan is er voor een verliezer al gauw een prikkel om te gaan procederen. Dat is onaangenaam, maar je voorkomt het niet. We moeten het ook nog leren met z’n allen, concurreren.”

Gekke markt “We zijn als sector vrij jong in het aanbestedingsspel”, zegt Vegter. “En het openbaar vervoer is een gekke markt:

Reportage

Partnership

aan de ene kant heb je marktwerking en concurrentie, aan de andere kant regulering en beperkte tariefvrijheid. Hoe vind je daarin een middenweg die voor de vervoerder en de reiziger een winwinsituatie oplevert? En wordt het niet eens tijd om meer multimodaal te denken, ook in concessies?” Struijk: “Wat ook te denken geeft is dat de meeste partijen op deze markt – Arriva, Veolia, Syntus, Qbuzz, Connexxion – inmiddels staatsbedrijven zijn geworden. Vandaag concurreren Franse, Duitse en Nederlandse spoorwegen met elkaar om een busconcessie op Schiermonnikoog of in Twente. Dat kan nooit de bedoeling zijn geweest; de politiek moet zich herbezinnen op de marktwerking in onze sector.”

17

18

Tweets

Tips

Tweets

JamesJM Apr 8, 3:52pm via Web @9292 Dag 9292! De nieuwe website is super - maar 1 ding is vervelend: hij onthoudt mijn log in nooit! Doe ik wat verkeerd?

Meer aandacht in de ov-planner? Informeer naar de mogelijkheden van een POI.

@9292 Avond, hebben jullie ook een Windows phone 8 app? Kan hem niet vinden maar misschien kijk ik niet goed.

Voorwoord

Inhoud

Tramlijn Uithof komt dichterbij Met de ondertekening van de Hoofdovereenkomst de Uithoflijn is de komst van een tramlijn naar de Uithof in Utrecht weer een stuk dichterbij gekomen. In deze overeenkomst staan onder andere afspraken over de bereikbaarheid van de Uithof tijdens de bouw van de tramlijn. De Uithoflijn wordt de belangrijkste schakel in de bereikbaarheid van Utrecht Science Park De Uithof. Vanaf 2018 rijdt de tram en vervalt buslijn 12. Verwacht wordt dat de tram in 2020 dagelijks 45.000 mensen tussen Utrecht CS en P+R De Uithof vervoert. Bron: DUIC.nl

Achtergrond

Feedback

Kort nieuws Kort nieuws

Nachttreinen naar Nijmegen

Waardering ov groeit

De Nederlandse Spoorwegen zijn van plan vanaf 2015 nachttreinen tussen de Randstad en Arnhem en Nijmegen in te zetten. De treinen gaan vrijdag- en zaterdagnacht rijden en stoppen ook in EdeWageningen. Mensen die uit zijn geweest, krijgen zo ruimere mogelijkheden om met de trein naar huis te gaan. Helemaal zeker is het nog niet, maar de onderhandelingen met de regio - die mee moet

Eind maart werd de OV-Klantenbarometer gepresenteerd over 2013. De uitkomsten waren nog nooit zo positief. Met name het regionale spoorvervoer mocht kreeg hogere waarderingscijfers. Best gewaardeerd in die categorie werd de spoorlijn Kampen-Zwolle. Ook het veer Drechtsteden-Rotterdam wordt hoog gewaardeerd en scoort zelfs een 8+. Van de stedelijke vervoerders maakt RET een mooie sprong voorwaarts en in het streekvervoer is EBS in Waterland koploper. Meer informatie: ovklantenbarometer.nl.

betalen - zijn in een vergevorderd stadium. Bron: Gelderlander.nl

P+R in Rotterdam verbeterd

Feest in ov-land

De parkeervoorzieningen bij stations in de stadsregio Rotterdam zijn in 2013 flink verbeterd. Er zijn 2800 fietsparkeerplaatsen en ruim 1040 P+R-parkeerplaatsen bij gekomen. De doelstelling van 2500 nieuwe P+R-parkeerplaatsen wordt nog voor de zomer gehaald. Ook gaat de

Het spoor- en het tramwezen vieren dit jaar allebei een jubileum. Het is 175 jaar geleden dat het eerste spoor werd bereden tussen Amsterdam en Haarlem. Dat wordt op 20 september nog eens overgedaan in aanwezigheid van Koning Willem-Alexander. Ook is het 150 jaar geleden dat in Den Haag de eerste (paarden)tram reed. Over het hele jaar zijn er in het kader van beide jubilea activiteiten gepland. Zie hiervoor ook 9292.nl.

stadsregio nog meer fietsparkeerplaatsen subsidiëren. Hiermee wil de stadsregio stimuleren dat reizigers met het ov naar de binnenstad gaan zodat het stedelijk gebied minder wordt belast met autoverkeer. Bron: fietsberaad.nl

Nieuws Nieuws

Column

Overzicht

De burger achter het stuur Vooral op plaatsen waar het onbetaalbaar dreigt te worden om openbaar vervoer in stand te houden, nemen burgers steeds vaker zelf het heft in eigen handen. Particuliere initiatieven in het openbaar vervoer voorzien in een behoefte. En steeds meer overheden ondersteunen deze initiatieven. Sterker: in veel partijprogramma’s van de afgelopen gemeenteraadsverkiezingen kwamen de woorden ‘particuliere initiatieven’ meermalen voor. Moet je een buslijn laten rijden waarvan je weet dat er bijna nooit iemand in zit, ‘alleen’ om een aantal dorpen bereikbaar te houden? Laat je een dienstregeling over de hele dag in stand, terwijl er alleen in de ochtend- en avondspits volle bussen zijn? Is een buslijn die eigenlijk alleen gebruikt wordt door werknemers van een bedrijf, eigenlijk niet gewoon een bedrijfsvoorziening? De afgelopen jaren krabt menig verkeerswethouder zich achter de oren en vraagt zich af: hoever gaat onze verantwoordelijkheid als decentrale overheid eigenlijk? Het antwoord op die vraag wordt vaak financieel onderbouwd. Een vrijwel lege bus is gewoon te duur en gaat ten koste van een lijn waar juist extra capaciteit nodig is. En dus zijn er overheden, zoals de stadsregio Amsterdam, die particuliere initiatieven buiten de concessies om, bevorderen en ondersteunen. Er is zelfs regelgeving voor gemaakt.

Lid van de bus Niet alle initiatieven rijden in plaats van het reguliere openbaar vervoer maar ernaast. Voorbeeld daarvan is de bij-Bus in Wassenaar, speciaal voor lichtgehandicapten en ouderen die niet zo mobiel

zijn. Gefinancierd door onder meer de gemeente en sponsors – met name de middenstand – brengt de bij-Bus de leden overal naartoe binnen een bepaald gebied. Het is een van de vele voorbeelden van doelgroepenvervoer die ons land inmiddels rijk is. Een ander voorbeeld is de Hugo Hopper in Heerhugowaard,

Reportage

Partnership

Veranderend vervoer De wereld verandert en het openbaar vervoer zal niet achterblijven. Vooral de mix van publiek en privaat initiatief biedt kansen. De aanvulling op de reguliere bus met vrijwilligersinitiatief. Maar ook apps waar je ritten in kan voeren en zo vervoer met anderen kan combineren bieden mogelijkheden. De standaard bus zal in buitengebied vervangen gaan worden door meer op maat geboden vervoer. De elektrische fiets vergroot de actieradius van en naar het openbaar vervoer. Nu nog elke dag mooi weer. Duco Hoogland, PvdA-kamerlid

voor een habbekrats toegankelijk voor alle inwoners van de plaats. Maar dan moeten ze wel eerst lid worden. De Hugo Hopper is een initiatief van de gemeente en wordt uitgevoerd door vrijwilligers. Zij rijden via vaste dienstregelingen, over vaste routes. De Hugo Hopper is echt een aanvulling op bestaande ov-lijnen.

19

20

Tweets

Agenda

Shirodj93 Apr 4, 8:51am via foursquare Het voelt net een schoolreisje met de bus tussen Boxtel en Den Bosch (@ Busstation ‘s-Hertogenbosch - @9292) 4sq.com/1j8sFMA

Nationaal Verkeersveiligheidscongres: 24 april in de Brabanthallen. Thema: ‘Bruggen bouwen, werelden verbinden’, meer info en inschrijven: nvvc-congres.nl

Voorwoord

Inhoud

Achtergrond

Rapportage

Kort nieuws

Nieuws Nieuws

Column Column

Overzicht

Reportage

Partnership

Innovatie in ov tijdens exploitatie wel degelijk mogelijk Wie is tegen innovatie, niemand toch? Maar toch wordt er gezegd dat innovatie binnen het ov niet bestaat. En dat is na­ tuurlijk gezien de huidige condities binnen het ov ook niet vreemd: er is weinig flexibiliteit en er zijn onvoldoende prikkels voor innovatie in de aanloop naar en gedurende de concessie. Bovendien worden allerlei partijen binnen het contract gehaald. Het gevolg: iedereen kijkt toe en weinig actie. Om innovatie in het ov mogelijk te maken zijn er geen radicale veranderingen nodig: veel is mogelijk binnen bestaande wettelijke kaders. Laat je inspireren door buiten het ov

te kijken. Het begint bij het erkennen en respecteren van de verschillende belangen van de diverse partijen. Een vervoerder heeft belang bij activiteiten die geld opleveren en dat geldt dus ook voor innovatie. De overheid moet aan de andere kant ruimte hebben om ambities en wensen uit te werken in het algemeen belang. Arcadis heeft daarom een ov-contract met drie schijven gedefinieerd:

1 een ontwikkelingsagenda voor ambitie, beleid en langetermijndoelstellingen van de concessieverlener. De ver­ voerder levert zijn innovatieve inbreng vanuit zijn rol als ‘adviseur’. De concessieverlener draagt in deze schijf het risico.

Superbus Het Kennisplatform voor Verkeer en Vervoer heeft in 2013 een groslijst samengesteld van dergelijke kleine initiatieven: ruim 150 verspreid door het hele land. Ze voorzien in een behoefte en zijn goed te organiseren met vrijwilligers. Maar hoe zit het met grootschaligere initiatieven en langere afstanden? De wet Personenvervoer (Wp2000) biedt daarvoor slechts beperkte mogelijkheden. Artikel 29 maakt het mogelijk om openbaar vervoer te regelen buiten de concessie om, mits het gaat om tijdelijke, experimentele en commerciële projecten. Dat biedt perspectief voor vernieuwende ideeën als de superbus van Wubbo Ockels. Of het snelwegbusconcept dat ondernemer Lex Boersma, al jaren van de grond probeert te tillen. Dit concept gaat uit van hoge snelheden en relatief weinig stops, zodat het kan concurreren met de auto en dus ook vrije-keus reizigers aantrekt. Toch is het snelwegbusconcept tot op heden niet tot exploitatie gekomen.

Boersma: “We hebben tot nu toe twee wegen bewandeld: die van de concessie en die van het besloten vervoer. De eerste weg strandde met name op het traditionele denken van de concessieverlener en –houder, dat een bus om de 400 meter moet stoppen. Zo haal je nooit hoge snelheden en dat is essentieel. De tweede route strandde op de investeringen. Als je geen reizigers hebt, kan je zonder subsidie niet gaan rijden. Dus dat hebben we geprobeerd met reserveren, maar dat vraagt veel bekendheid. Maar als reizigers niet weten dat je er bent houdt het natuurlijk op. Een echte kipen-eisituatie.” Boersma blijft overtuigd zijn concept en is inmiddels in gesprek met de provincie Gelderland over het snelwegbusconcept tussen Apeldoorn en Arnhem. “Dat kan in minder dan 30 minuten, even snel als de auto en een verkorting van de reistijd van twintig minuten ten opzichte van de huidige bus en een kwartier sneller dan de trein via Zutphen. De moeite waard lijkt me.”

Amsterdam subsidieert private initiatieven De stadsregio Amsterdam riep in 2012 een bijzondere subsidieregeling particuliere initiatieven in het leven, omdat door de Rijksbezuinigingen de fijnmazigheid van het ov-netwerk onder druk was komen te staan. Initiatiefnemers die in die gaten willen springen, kunnen eenmalig een subsidie krijgen om hun concept op te starten. Inmiddels zijn twee initiatieven met hulp van deze subsidie opgezet. gCab in Amsterdam-Zuidoost zet kleine elektrisch auto’s op groene stroom in om mensen in het stadsdeel te vervoeren. Daarnaast rijdt Vipre met acht personenbusjes rondom station Bijlmer Arena, van het AMC tot Endemol. Dankzij deze busjes zijn onder meer het AMC, G-star en Endemol beter bereikbaar.

2 een gezamenlijke onderneming waar zowel de vervoerder als de concessieverlener de mogelijkheid hebben om in samenwerking te innoveren en te optimaliseren binnen het lopende contract. Vervoerder en overheid delen risico’s en opbrengsten: gelijkwaardige business partners.

3 een basisbestek om de dagelijkse, ‘routinematige’, operationele aspecten op te pakken. Deze schijf bestaat uit passende, kortdurende bestekstermijnen met tussentijdse evaluaties. De risico’s zijn hier beperkt, goed beheersbaar en daarom volledig voor de vervoerder. Gedurende de exploitatie kunnen partijen gemakkelijk innovatieve ideeën omzetten naar concrete acties door te schake­ len tussen de drie schijven. Een innovatievraagstuk, bijvoorbeeld duurzaamheid, kan de opdrachtgever eerst op de ont­ wikkelingsagenda zetten. Bij goede invulling van het adviseurschap kan dit via een positieve business case (en eventuele pilot) in schijf 2 een definitieve plek krijgen in het basisbestek (bijvoorbeeld als zero-emissiediensten). Kortom, binnen hetzelfde contract sluit de verantwoordelijkheidsverdeling steeds aan bij de ontwikkelingsfase waarin de specifieke opgave zich op dat moment bevindt. Het resultaat: innovatie die direct in de dagelijkse business loont.

Bron: Eindrapportage Particuliere initiatieven in het personen vervoer, maart 2013.

Wijnand Roos Arcadis

Ray Bodok Arcadis

21

Agenda

Agenda

Bustech 2014, kennis- en netwerkplatform voor duurzame oplossingen voor busvervoer in Nederland. 14 mei, Rosmalen. Kijk op bustech.nl

22

Voorwoord

Inhoud

Smart City Event, 13-14 mei in de AmsterdamArena. Meer informatie en inschrijven: smartcityevent.com.

Achtergrond

Feedback

Kort nieuws

Transports Publics 2014, the European Mobility Exposition. Van 10-12 juni in Parijs-Expo. Meer info en inschrijven op transportspublics-expo.com

Nieuws Nieuws

Column

InterActie 2014, jaarlijkse relatiedag van 9292. Zet in uw agenda: 3 juni 2014. Details volgen.

Overzicht

Klimaatneutraal busvervoer

De SZEB zag in de zomer van 2011 het levenslicht. Ellen Lastdrager was een van de drie initiatiefnemers: “Het openbaar vervoer kan een belangrijke bijdrage leveren aan de verduurzaming van de mobiliteit. Dat ging me niet snel genoeg. Marijke van Haaren, voormalig gedeputeerde van de provincie Gelderland, en Dirk-Jan van Swaay, bij ING Nederland verantwoordelijk voor de financiering van duurzame-

Het openbaar vervoer in Nederland is de laatste jaren schoner en duur­ zamer geworden. Maar de vijfduizend ov-bussen rijden nog altijd groten­ deels op diesel. Tijd om het roer radicaler en sneller om te gooien, dwars tegen de huidige concessiestructuur in, vindt de Stichting Zero Emissie Bussen (SZEB). Deze heeft als doel dat er uiterlijk in 2025 alleen nog maar bussen in Nederland rijden die geen CO2 of andere schadelijke stoffen uitstoten. Hoe gaat het daarmee?

en programmadirecteur van de SZEB. “Die structuur is geschikt om volwassen markten te begeleiden. Maar emissievrije bussen zijn een nieuwe vorm van mobiliteit waar overheden en vervoerders nog weinig ervaring mee hebben. Hoe betrouwbaar zijn die voertuigen, wat voor

onderhoudskosten heb je eraan, welke voertuigen leveren de beste prestaties, wat gebeurt er als je vijfduizend van die voertuigen gaat opladen via een stekker? Er is nog veel wat we niet goed genoeg weten. Dat maakt overheden huiverig om de overstap te maken. Het gaat tenslotte om enorme investeringen en daarmee risico’s. En in de traditionele bestekken is weinig ruimte om daarmee om te gaan..”

Andere vormen van financiering Lastdrager wijst naar enkele landen om ons heen die dankzij andere financieringsmodellen grotere stappen kunnen maken. “Denemarken heeft bijvoorbeeld een apart innovatiefonds dat vernieuwing in het openbaar vervoer mogelijk maakt en in Frankrijk en Duitsland stelt de regering extra middelen beschikbaar voor innovatie. Wij pleiten ervoor om in de Nederlandse ov-aanbestedingen na te denken over concessie-afspraken die ruimte bieden aan alternatieve publieke geldstromen die de transitie naar zero emissie binnen de huidige BDU-gelden mogelijk maken. Als stichting denken we daar actief in mee en onderzoeken we de opties. Daarvoor hebben wij met geld van de Europese Commissie een zogenaamd

Partnership

Over de SZEB

Innoveren binnen concessies

De technologie is er, de goede wil ook. Wat staat de grootschalige invoering van zero-emissiebussen nog in de weg? “De huidige aanbestedingsstructuur in het openbaar vervoer vormt een belangrijke hobbel”, vertelt Ellen Lastdrager, managing partner bij Twynstra Gudde

Reportage

‘Total Cost of Ownership’-model over de hele publieke en private keten gemaakt. Daarin worden de kosten en opbrengsten van de hele levenscyclus van de bussen inzichtelijk gemaakt: kilometer-, productie- en onderhoudskosten, maar ook de bijdrage aan overheidsdoelstellingen zoals de lokale economie, werkgelegenheid, uitstootvermindering en luchtkwaliteit. Daarmee laten we overheden ook zien wat de overstap naar emissievrije bussen hun oplevert.”

Green deal Een belangrijk wapenfeit van de SZEB is een ‘green deal’ met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. “Hierin is afgesproken dat wettelijke belemmeringen voor het voorschrijven van zero emissie in ov-concessies worden weggenomen. Decentrale overheden krijgen ondersteuning bij het vormgeven van zero-emissieconcessies en voeren pilots uit met verschillende soorten zero-emissiebussen. Zo heeft Veolia in Maastricht vier typen elektrische voertuigen getest. Rond Eindhoven wordt gewerkt aan de inzet van drie typen schone bussen, waarvan één op

waterstof. In Gelderland lopen proeven met waterstofbussen. Allemaal om kennis en ervaring op te doen. Niet meer technisch, maar juist kostentechnisch, bijvoorbeeld over het onderhoud, laadpunten en het effect op de lucht­ kwaliteit.”

energieprojecten en publiek-private partnerships, dachten er net zo over. Vanuit onze persoonlijke betrokkenheid hebben we de SZEB opgericht om de energietransitie in het busvervoer te versnellen. Inmiddels heeft Stefan Hulman van 9292 mijn rol als secretaris van de stichting overgenomen. Daarmee zijn nu ook de vervoerders vertegenwoordigd in het bestuur.”

Afschrijven over vijftien jaar Het ministerie neemt mogelijke belemmeringen in de concessiewetgeving weg onder voorwaarde dat de totale kosten voor het openbaar vervoer niet hoger worden dan ze nu zijn. Lastdrager: “Concessies voor busvervoer in Nederland hebben een gemiddelde looptijd van zes tot acht jaar. In die periode worden bussen afgeschreven; daarna zijn ze aan vervanging toe omdat ze niet meer aan de dan geldende milieuvoorschriften voldoen. Zero-emissiebussen hebben een levensduur van vijftien jaar. Ze voldoen per definitie aan de milieunorm. Je kunt de afschrijving daarmee over een langere periode uitsmeren. Dat kun je in de kostenberekening meewegen. Daarnaast is het belangrijk om ervaring op te doen met de prijsontwikkeling van energie. Nu is er regelmatig discussie over de dieselprijs. Wat doe je tegen die ach-

tergrond met de ontwikkeling van de prijs van elektriciteit en waterstof? Het TCO-model helpt om in de transitiefase naar een normale zero-emissiemarkt te komen tot rechtvaardige afspraken tussen publiek en privaat.

Op koers Over de voortgang is Lastdrager niet ontevreden. “We liggen op koers met onze doelstelling om in 2025 een vol­ledig klimaatneutraal én betaalbaar busvervoer in Nederland te hebben. Zo’n transitietraject is niet makkelijk in een omgeving waarin de verhoudingen tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers soms gespannen zijn. Maar mede dankzij de steun van de ministeries neemt de weerstand af en maken we mooie stappen. De aan­ houder wint.”

23

van nergenshuizen naar waardanook