AANWEZIGHEID: Commissie: Steenhuis (voorzitter), Berns, Van den Born, Geurst, Hoven, Schipper Secretariaat: Pennock (ged.), Wagenaar (verslag) Adviseurs: Salek 1 OPENING (en vaststellen van de agenda) 13:00 2 BOUWPLANNEN (zie overzicht volgende pagina) 14:30 - ca. 17:40 Openbare toetsing van plannen aan de Koepelnota Welstand Rotterdam 2.1 Cool.singel (1e behandeling) 14:30 omschrijving: oprichten van winkels en woningen ontwerp: OMA - Reinier de Graaf, Mark Veldman dossier: 2009/3156/10 De ontwerper, Reinier de Graaf, geeft een toelichting op het plan. Hij geeft aan een aantal dilemma's waarvoor de ontwerper zich geplaatst ziet met de commissie te willen bespreken. Allereerst geeft hij een toelichting op de totstandkoming van het plan en de historische ontwikkeling van de locatie. OMA ziet drie fases in de ontwikkeling van de stad: van een tradionele stad vóór 1940 naar een moderne stad na 1940 en naar de tegenwoordige generieke stad, die met zijn hoogbouw geen uniek voorbeeld in de wereld vormt Uitgangspunt van dit plan is daarom om een neutrale vorm in het stadscentrum te plaatsen en niet een op zichzelf staand icoon. De verbindingen met en het zicht op de stad zijn daarbij erg belangrijk. In eerste instantie leidde dit tot een kubusvorm waarin eivormige holtes waren uitgespaard. Daarna zijn er door de dienst nieuwe stedenbouwkundige randvoorwaarden opgesteld, waarbij met name de bezonning op een aantal specifieke plekken, zogenaamde "sunspots", van groot belang was. Dit resulteerde in een bouwenvelop die schuin omhoog loopt vanaf de Beurstraverse, als ware het een skischans. De nieuwe voorwaarden en de beslissing om het programma te verkleinen hebben tot een aanpassing van het plan geleid. De kubus is verkleind en de eivormige holtes zijn als het ware verpixeld. De uitgenomen pixels worden rondom als kleine partikels voor de kubus gebruikt om aan te sluiten op de omliggende bebouwing. Het concept van pixels maakt het ook veel eenvoudiger om het volume aan te passen aan uitkomsten van studies, bijvoorbeeld een bezonningsstudie, zonder het concept aan te tasten. De verkleining van het volume laat de oorspronkelijke grenzen van de omliggende gebouwen (Donner en Jungerhans) intact, maar grijpt wel in in de ABN-AMRO bank aan de Coolsingel. Het voorgestelde volume ten opzichte van de stedenbouwkundige randvoorwaarden is een lastig vraagstuk. De ontwerper geeft aan dat de intentie van die randvoorwaarden - zonlicht in de Beurstraverse - door de toegestane goothoogtes in het bestemmingsplan teniet wordt gedaan en dat alleen de (blinde) gevel van de Bijenkorf zonlicht krijgt. De kubus verder naar het zuiden plaatsen levert uiteindelijk meer schaduw op. Een bezonningsstudie is niet verricht maar toegezegd is dat het plan beter zal presteren qua bezonning op de sunspots dan de stedenbouwkundige randvoorwaarden. Op een vraag van de commissie geeft de ontwerper aan geen advies van de supervisor te hebben. Hij acht het echter van groot belang dat in gezamenlijk overleg tot een bevredigende oplossing wordt gekomen. De binnenzijde van het gebouw is bedoeld als openbare ruimte en zal 's avonds niet worden afgesloten. De aansluitingen met de omliggende bebouwing ter plaatse van de Coolsingel en het Binnenwegplein kunnen als positieve impuls dienen voor de gehele openbare ruimte rond het bouwblok en zouden aanleiding kunnen zijn om de openbare ruimte op te schonen. De ontwerper onderschrijft de suggestie vanuit de commissie om ook een aansluiting naar de Lijnbaan te maken. Hij geeft aan tot nu toe terughoudend te zijn geweest hierin, omdat de Lijnbaan een voorbeschermde status van rijksmonument heeft en nog onvoldoende duidelijk is welke waardes zullen worden beschermd (NOOT SECR: dit deel valt buiten de voorbescherming / betreft de 2e fase Lijnbaan / te jong voor rijksmonument). De parkeer- en expeditietoegangen worden nog onderzocht. Gedacht wordt aan ondergrondse verbindingen met de omgelegen parkeergarages of ondergrondse toegangen vanaf de Blaak naar een parkeerkelder onder het gebouw. Expeditie zou kunnen plaatsvinden via de Hennekijnstraat met een vrachtlift onder de Beurstraverse
door. De ontwerper toont vervolgens een aantal gevelstudies die nog onderwerp zijn van studie. Qua programma wordt gedacht aan een mix van functies. De winkels in het gebouw dienen een toevoeging aan het aanbod in het centrum te zijn. Voorkomen moet worden dat de omliggende winkelgebieden worden leeggezogen. De ontwerper refereert hierbij aan de Beurstraverse, die juist een versterking van het winkelaanbod heeft betekend in plaats van een verschraling. Wessel de Jonge licht de uitkomsten van een eerste bouwhistorische verkenning van het ABN-AMRO gebouw toe. Eerste conclusie is dat het originele interieur vrijwel geheel verdwenen is, behalve bij de nietpubliekstoegankelijke delen. Het exterieur is nog geheel intact. Reactie van de commissie De commissie heeft lof voor het getoonde ambitieniveau. Gezien de impact van het gebouw op de stad en de openbare ruimte benadrukt zij het belang van een nauwkeurige inpassing. Zij heeft daarover een aantal vragen en op- en aanmerkingen die nader dienen te worden beantwoord en uitgewerkt alvorens positief kan worden geadviseerd. Allereerst met betrekking tot de randvoorwaarden: De commissie is er vooralsnog niet van overtuigd dat het volume de "sunspots" niet negatief zal beïnvloeden. Een gedetailleerde bezonningsstudie op de verschillende momenten van de dag en het jaar dient die invloed dan ook duidelijk te maken en moet inzicht geven in de punten waarop het plan dient te worden aangepast. In de bezonningsstudies dient het effect van ronde gaten vs. pixelgaten meegenomen te worden, waarbij de verwachting is dat de ronde gaten in een betere bezonning resulteren.. Ten tweede met betrekking tot het progamma: De commissie vraagt zich af in welke mate de programmering van belang is voor de up- of downgrading van de winkels in de omgeving. Werkt dit gebouw niet als een "spons" die de omliggende winkelpanden zal leegtrekken? Ten derde met betrekking tot de aansluiting op de omgeving: Het is de vraag in welke mate het project een kwalitatieve bijdrage kan zijn voor de directe omgeving en het openbaar gebied. Zij ziet daarom graag in een vervolg hoe het gebouw op maaiveldniveau aansluit op de omliggende bebouwing. Als suggestie geeft zij mee ook een aansluiting naar de Lijnbaan te maken omdat het gebouw zich dan nog beter hecht in de openbare ruimte. Ten vierde met betrekking tot de architectuur: De commissie kan zich het pixel-model goed voorstellen, maar vraagt zich af of de compositie niet versterkt wordt als er ook overhoeks pixels worden weggenomen (wat tevens een positieve bijdrage zou kunnen leveren aan de bezonning). Op basis van het getoonde materiaal kan zij zich nog geen oordeel vormen over materiaal- en en kleurgebruik noch over detaillering. Ten slotte met betrekking tot de omliggende monumenten: De bouwhistorische verkenning van het ABN-AMRO gebouw is een goed begin. De commissie is erg benieuwd naar de ontwerpvisie ten aanzien van de gesloten plint van het gebouw die in strijd is met het streven om een openbare verbinding met de winkels te creëren. Graag zou zij aandacht vragen voor het Jungerhansgebouw. Zij adviseert dat door middel van destructief onderzoek wordt nagegaan in hoeverre de originele gevel van dit bijzondere pand nog aanwezig is. Het gebouw heeft geen monumentale status maar kan wellicht een rol spelen in de totale compositie en daarmee, al dan niet voorzien van een ingreep in de gevel, de aansluiting op de omgeving begeleiden. Ook vraagt de commissie aandacht voor de kiosken aan de Coolsingelzijde, die het zicht op het bankgebouw en de visuele en fysieke verbinding naar de overzijde van de Coolsingel danig belemmeren.
2.2 Laan op Zuid 15:10 omschrijving: oprichten van 259 woningen, bedrijfsruimten en een parkeergarage ontwerp: Geurst & Schulze Architecten dossier: 2009/1572/33 Jeroen Geurst trekt zich tijdens de commissiebespreking van dit plan terug vanwege zijn betrokkenheid als ontwerper van dit plan. De ontwerper, Geurst, geeft een toelichting op de wijzigingen in het bouwplan naar aanleiding van de opmerkingen van de commissie. Met betrekking tot de opmerking om meer hoogteverschillen in de bouwblokken aan de Laan op Zuid aan te brengen geeft hij aan dat het lastig was de hoogtes te wijzigen en dat de gevraagde verschillen in hoogte tussen de hogere bouwblokken aan de Laan op Zuid zijn bereikt door de setbacks in de bovenste laag groter te maken. In perspectief gezien geeft dat een verbetering in het beeld. De gevels van de blokken zijn iets gewijzigd zodat een gebalanceerder beeld is ontstaan. Met betrekking tot de opmerkingen over de lagere tussenleden zegt hij dat deze subtiel verschillend van elkaar zijn gemaakt en meer naar achter zijn geplaatst, zodat de hoofdvolumes beter afleesbaar zijn. Het aanzicht van de eengezinswoningen aan de Parallelstraat is gewijzigd. De plint van architectonisch beton werd door de ontwerper als te hard voor deze woningen ervaren en is gewijzigd in metselwerk conform de rest van de gevel. Er is in afwijking van de stedenbouwkundige randvoorwaarden niet gekozen voor openslaande deuren op maaiveld, omdat de ervaring leert dat dergelijke deuren worden dichtgeplakt. In plaats daarvan is gekozen voor een borstwering waartegen men bijvoorbeeld een bankje kan plaatsen. De ontwerper laat de gekozen stenen zien en vertelt dat er één tint stenen bijgevoegd is, in plaats van de eerder gedachte mix van twee tonen stenen. Op die manier is te voorkomen dat een te monotoon ritme in de kleur van de stenen ontstaat. De kozijnen worden uitgevoerd in een bronskleurig renovatieprofiel. Op de daken van de parkeergarage zijn nu plantenbakken en een groendak aangebracht naar aanleiding van de opmerking van de commissie dat de binnenzijde van het blok een erg versteende indruk maakte. Voor het beheer van het groen en de gezamenlijke ruimtes blijft de ontwikkelaar verantwoordelijk, zodat onderhoud gewaarborgd is. Reactie van de commissie: De commissie is verheugd over het getoonde ambitieniveau en de kwaliteit van de detaillering. Zij constateert dat voldoende aan de eerder gemaakte opmerkingen tegemoet is gekomen. Zij adviseert dan ook positief. 2.3 Blaak 31 (3e behandeling) 15.40 omschrijving: veranderen van de indeling, nadere beoordeling gevel ontwerp: KCAP, Han van den Born dossier: 2009/2717/83 Han van den Born trekt zich tijdens de commissiebespreking van dit plan terug vanwege zijn betrokkenheid als ontwerper van dit plan. De ontwerper, Han van den Born, geeft een toelichting op de wijzigingen die hebben plaatsgevonden in de detaillering van het gebouw. De glazen panelen zijn uitgevoerd in een bruin-grijze tint, het glas is iets groen van kleur. De diepte van het glas ten opzichte van de borstweringspanelen is gewijzigd. Daardoor is de gevel vlakker geworden. Aan de bovenzijde van de borstwering is een aluminium lichtroodbruin RAL030 4010 afdekprofiel voorgesteld, maar aan de onderzijde is dit vervallen. De borstweringen zijn uitgevoerd in een gefrijnde natuursteen.
De onderzijden van de plafonds zijn vanwege veiligheidseisen niet uitgevoerd in natuursteen, maar in een metalen beplating. Reactie van de commissie De commissie kan zich vinden in de aanpassing van de profilering van de gevel en de voorgestelde kleuren en afwerkingen. Wel geeft zij als voorwaarden mee dat de metalen beplatingen van de plafonds verholen dienen te worden aangebracht en dat er een nadere uitwerking komt voor het dichtzetten van de spleet aan de onderzijde van de borstwering. In verband met ongedierte ligt het namelijk in de lijn van de verwachting dat deze spleet uiteindelijk toch zal worden dichtgezet. pauze 15:50-16:00 2.4 Diverse adressen (1e behandeling) 16:00 omschrijving: oprichten van haltepontons t.b.v. stadsferry ontwerp: Spindler design to build, Koos Spindler dossier: 2009/2987/33 De ontwerper, Koos Spindler, geeft een toelichting op het plan. Het betreft vijftien pontons voor de stadsferry, een nieuwe lijndienst over de Maas en de Nieuwe Waterweg. Over drie locaties wordt nog overleg gevoerd met stedenbouw, met de overige locaties gaat stedenbouw akkoord. De pontons hebben een vaste lengtemaat. Wat verschilt is de lengte van de loopbrug vanaf de vaste wal naar de pontons. Omdat deze uit comfortoverwegingen geen grotere hellingshoek dan vijf graden mogen hebben en de getijdestanden verschillend zijn op de diverse locaties, varieert de lengte van de loopbrug per locatie. Gekozen is om het bouwwerk op het ponton (de halte) zo eenvoudig mogelijk te houden en is aansluiting gezocht op de vormgeving van de toegangen tot de metrostations. Op de kade komt een poort te staan met de haltenaam. In de poort is een schaarhek opgenomen om de pontons 's avonds af te kunnen sluiten. De poorten fungeren als herkenningspunt. Omdat de poorten meebewegen met het getij is gekozen deze af te schuinen, zodat de poort visueel niet schuin komt te staan. Reactie van de commissie De commissie is verheugd over deze nieuwe vorm van openbaar vervoer die de levendigheid van het water zal versterken. Zij onderschrijft het uitgangspunt van de ontwerper om de gebouwen op de pontons zo min mogelijk te ontwerpen en deze zo neutraal mogelijk te houden. Zij constateert echter dat dit uitgangspunt in de uitwerking van de pontons nog onvoldoende naar voren komt en dat op een aantal punten toch te veel ontworpen is. De afschuiningen van de poort zijn slechts ten dele terug te leiden op de getijdewerking en met name het schuine dak van de poort overtuigt niet. De belettering op de poort toont nog te onrustig. Als suggestie geeft zij mee de belettering in zwarte letters op de wit stalen poort te schilderen, analoog aan belettering op schepen. Zij vraagt de ontwerper nader te onderbouwen hoe de vormgeving past binnen de Rotterdamse Stijl en hoe de vormgeving zich verhoudt tot de pontons van de andere vervoersdiensten op het water. Al met al dient de poort óf terughoudender te worden ontworpen óf als een overtuigend element. Ten slotte merkt zij op dat de voorgestelde zonnepanelen op het dakje van de halte erg zichtbaar zijn en dat detaillering hiervan ontbreekt. De commissie besluit het plan aan te houden om de ontwerper de gelegenheid te geven op de opmerkingen te reageren. Mochten termijnen geen verder uitstel mogelijk maken dan zal op basis van dit plan een negatief advies worden uitgeschreven. 2.5 Edo Bergsmaweg, nabij nr. 25 16:10 omschrijving: oprichten van een tramremise ontwerp: Spindler design to build, Koos Spindler dossier: 2009/2800/83
De ontwerper, Koos Spindler, geeft een toelichting op het plan. Het betreft een wijziging op een eerder verleende bouwvergunning. De wijziging komt voort uit bezuiningen. Het plan is aanzienlijk vereenvoudigd voor wat betreft het materiaalgebruik: strekmetalen (gegalvaniseerde) gevels in plaats van de glazen gevelopbouw, borstweringen en ronde trapelementen in lichtgrijs geëmailleerd staalplaat. Reactie van de commissie De commissie heeft ernstige twijfels over de duurzaamheid van het strekmetaal. Gezien de sporen en de bovenleidingen van de trams zal het strekmetaal snel corroderen. Naar het oordeel van de commissie dienen de panelen te worden uitgevoerd in gepoedercoat aluminium. Een gedegen onderzoek naar de duurzaamheid van dergelijke panelen op deze locatie dient aan de materiaalkeuze ten grondslag te liggen. De commissie stelt dat zij op zich geen bezwaar heeft tegen de verschijningsvorm van de strekmetalen gevel en de metalen borstweringspanelen, maar dat een proefopstelling en bemonstering van het materiaal noodzakelijk is alvorens zij haar definitieve oordeel kan uitspreken. Ook dienen details van de beide gevelwijzigingen te worden voorgelegd, omdat deze nu nog ontbreken. Ten slotte merkt zij op dat alle onderdelen in één kleur gecoat dienen te worden. De commissie besluit het plan aan te houden om de ontwerper de gelegenheid te geven op de opmerkingen te reageren. Mochten termijnen geen verder uitstel mogelijk maken dan zal op basis van dit plan een negatief advies worden uitgeschreven. 2.6 Sportlaan 1 omschrijving: gedeeltelijk veranderen van het pand ontwerp: Architectenbureau Hammel en Partners dossier: 2009/1563/10 De ontwerper geeft een toelichting op het plan. Omdat de originele functie (kerk) en de gewenste functie (kinderdagverblijf) op een aantal punten strijdig met elkaar zijn (gesloten ten opzichte van open), heeft de ontwerper gezocht naar manieren om daglicht in het gebouw te brengen zonder de bestaande gevelcompositie aan te tasten. Voorstel is om dit te doen door een aantal erkervormige raamopeningen aan te brengen. In de kerkzaal wordt een extra vloer geplaatst om zo vier kindergroepen te kunnen huisvesten. Aan beide zijden van de vloer wordt een vide gehouden zodat de originele glaskappen in het zicht blijven. Het is nog niet onderzocht hoe bij dit gebouw een speelplaats gecreëerd kan worden. Reactie van de commissie De commissie is verheugd te vernemen dat er voor dit bijzondere monument een functie is gevonden. Het plan heeft echter grote gevolgen voor het monument, vooral vanwege de nieuwe indeling van het nu nog relatief onaangetaste brute en serene interieur van de kerkzaal, maar ook vanwege de ingrepen om daglichttoetreding mogelijk te maken en uitzicht te creëren. Daarnaast is de impact op de omgeving van een bij een kinderdagverblijf behorend speelterrein en de benodigde extra parkeergelegenheid een belangrijk aandachtspunt. De commissie concludeert dat met het huidige ontwerp op geen enkele wijze gereageerd is op de bestaande kwaliteiten en de logica van het gebouw. Er zullen gaten in de gevel moeten worden aangebracht die passen bij het gebouw. Zij doet de suggestie om te zoeken naar een oplossing die geen interactie aangaat met de bestaande gevelcompositie, bijvoorbeeld door het glas geheel vlak in de metselwerkgevels op te nemen. Op zich bestaat er geen bezwaar tegen vestiging van een andere functie in de kerk, mits ingrepen plaatsvinden met respect voor het monument. Het bestaande unieke karakter van de kerkzaal en het nog geheel gave interieur dienen gerespecteerd te worden. Als suggestie geeft de commissie mee om het gehele inbouwpakket los te houden van het bestaande interieur. De bestaande setting van het gebouw, alzijdig in het groen, dient eveneens te worden gerespecteerd. Een versteende speelplaats aan de voet van het gebouw past daar niet bij. Het gebouw vraagt om een bijzondere oplossing voor de terreininrichting. De commissie ziet een aangepast plan dat rekening houdt met het bovengestelde met belangstelling tegemoet.
2.7 Lusthofstraat (1e behandeling) 17:10 omschrijving: vernieuwen van luifels ontwerp: Geke Otten dossier: 2009/3353/33 Aanwezig bij dit punt: Dhr. Los - winkelstraatmanager Dhr. Broesterhuizen - beleidsmedewerker economie deelgemeente Kralingen-Crooswijk Dhr. van Vliet - ontwerper De winkelstraatmanager geeft een toelichting op de voorgeschiedenis van het plan. Om de teloorgang van en onveiligheid in de Lusthofstraat tegen te gaan is in gezamenlijkheid door alle winkeliers een plan van aanpak opgesteld. Drager hiervan is de vernieuwing van de luifel. De ontwerper geeft een toelichting op het plan. De straat kenmerkt zich door een pandsgewijze ontwikkeling gelardeerd met wat grotere ontwikkelingen die meerdere panden beslaan. Wat opvalt is dat alle panden boven de plint nog redelijk gaaf zijn. Op maaiveldniveau is echter een wirwar aan puien ontstaan die zich soms over meerdere panden uitstrekken. Er zijn veel verschillen in de hoogtes van de winkelpuien. Er is gekeken naar een scala van mogelijkheden om de winkelstraat aan te pakken. Een van die mogelijkheden is om de luifel weg te laten. Dat geeft echter veel problemen, omdat de chaos aan puien onder de luifel dan sterker naar voren komt. De ontwerper heeft daarom gekozen voor een zo transparant mogelijke en minimaal gematerialiseerde luifel. Door de transparantie worden de bovengelegen gevels weer ervaarbaar. De luifel is op één hoogte voorgesteld ongeacht de hoogte van de puien, om de luifel zoveel mogelijk los te houden van de bestaande bebouwing. Reclame dient een onderdeel te zijn van het plan. De beleidsmedewerker economie zegt dat de Lusthofstraat een unieke winkelstraat is met veel speciaalzaken. De renovatie van de luifel wordt gezien als een belangrijke bijdrage aan de veiligheid en de ontwikkeling van de straat. Alle winkeliers staan achter het plan. Vanwege subsidieverleningen dient het plan voor 31 oktober aanstaande gerealiseerd te zijn. Op vragen uit de commissie wordt door de sprekers en de ontwerper onderkend dat het weghalen van de luifel de best denkbare optie is en dat de renovatie van de luifel een compromis is. Dit compromis is wel een aanzienlijke verbetering van de bestaande situatie. Reactie van de commissie De commissie constateert dat zij dit plan dient ter beoordelen op basis van de criteria voor dit gebied, nietplanmatige uitbreidingen. Die criteria gaan uit van de van origine aanwezige karakteristieken. Een luifel past daar niet in. Zij stelt dat beter gekozen kan worden voor het verwijderen van de luifel en het herstellen van de originele etalages en winkelpuien. Het is juist bekend dat dit in veel andere vergelijkbare winkelgebieden (zoals bijvoorbeeld de Frederik Hendrikstraat in Den Haag) een enorm positieve bijdrage heeft geleverd aan de kwaliteit en economische ontwikkeling van die straten. Wanneer een winkelstraat als geheel, dus inclusief de inrichting van de openbare ruimte, wordt aangepakt heeft dit een zeer positief effect op het cachet van zo'n straat. Juist in een speciaalzakenstraat zoals deze is dat van belang. Zij geeft als tip mee om een excursie met winkeliers naar een aantal voorbeelden te organiseren. De commissie is er ook niet van overtuigd dat een luifel bijdraagt aan de veiligheid van de straat. Een luifel draagt juist bij aan onveiligheid, hoewel zij erkent dat dit bij een gerenoveerde transparante luifel iets minder het geval zal zijn. Een goed ontworpen open openbare ruimte is echter veel belangrijker voor de veiligheid. Als zonwering zou eerder gedacht kunnen worden aan markiezen, die in de avond omhoog gehaald dienen te worden om vandalisme te voorkomen. De commissie kan zich dan ook niet vinden in dit plan en adviseert daarom negatief.
2.8 Groeneweg 3 (2e behandeling) 17:30 omschrijving: veranderen van het pand ontwerp: Ronnie Kuiper dossier: 2009/1270/10a De ontwerpers geven een toelichting op het gewijzigde plan naar aanleiding van de opmerkingen van de commissie op het eerdere plan. Het gebouw met twee wasstraten is kleiner geworden en in metselwerk uitgevoerd evenals de achter- en lagergelegen wasboxen. Er is niet voor gekozen om het wasstraatgebouw naar achter en lager te leggen, omdat de wasstraat zichtbaar dient te zijn vanaf het tankstation en de openbare weg (de Groeneweg in dit geval). Reactie van de commissie: De commissie constateert dat de nu voorgestelde minimale variant voldoende ondergeschikt is door de kleinere maat en de aansluiting op de bestaande bebouwing. Het plan geeft ook voldoende doorzicht. Wel stelt zij dat de inrichting van de groene plint van belang is. Haar suggestie is om de groene plint zo landelijk mogelijk te houden. Als vervolg ziet zij graag een nadere uitwerking van de gevels. Zij merkt daarbij op dat op basis van de nu getoonde schematische gevels de vraag rijst of er voldoende metselwerk resteert in het wasstraatgebouw om het als metselwerkgebouw aannemelijk te maken. 3 SLUITING 17:40
