Brains & Analysis "Human nature never changes and that is why prices swing from the one extreme level to the other. People get too hopeful and optimistic when prices are high. Then when prices reach extreme low, they get too blue, too pessimistic and over-sell." W.D. Gann
Een kat in het nauw? De belangrijkste voorspelling van afgelopen weekend was: ‘De belangrijkste voorspelling van afgelopen weekend was: ‘We zien op dit moment nog geen omkeerpatronen in de diverse aandelenindices zodat wellicht de koersen begin
28 juni 2010 Nummer 26 Fundamenteel Technisch
deze week nog even op peil blijven (topvorming). In de loop van de week verwachten we geleidelijk meer neerwaartse druk op de koersen. Zodra er omkeerpatronen ontstaan, bijvoorbeeld in de vorm van ‘key reversals’, krijgen we bevestiging voor een nieuwe dalende beweging die per saldo kan aanhouden tot
Psychologie (2x per maand) Tradingoverzicht
minimaal 29 juni.’ De aangekondigde versoepeling van het wisselkoersbeleid in de Chinese Yuan zorgde maandag in Europa voor enige euforie waardoor de AEX zelfs steeg tot fractioneel boven de 340. Later in Amerika was er weinig over van de euforie en sloot de SPX vrijwel onveranderd. Afgelopen dinsdag het omkeerpatrroon waarop we aan het wachten waren zoals aangekondigd in de B&A edi-
AEX / DAX / SPX
Goud/Olie/Dollar
Modelportefeuille
Gann/Elliott/Cycli
zie vervolg volgende pagina Intermarket
Klik hier om dagelijks bijgewerkte grafieken te zien van GannTrader van AEX/DAX/SPX/Goud/Olie/Dollar (via internet). Bankgegevens: Rabo Bank, Rekening nr. 10.89.91.547 , t.n.v. P.J. van Gemeren te Stramproy (Nederland) o.v.v. BA en uw emailadres (eventueel zonder @) Buitenland: IBAN:NL02RABO0108991547 BIC/SWIFT: RABONL2U. Abonnementen: kwartaal 119 Euro, halfjaar 199 Euro, jaar 329 Euro Combinatie met WaveRider: kwartaal 199 Euro, halfjaar 329 Euro, jaar 549 Euro.
Jan van Gemeren
Copyright & Disclaimer Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt.
1
Brains & Analysis
tie van afgelopen weekend. In de SPX zagen we een krachtig omkeerpatroon in de de vorm van een 'key reversal' (na eerst een hogere high sluiten onder de low van de vorige dag). Hiermee kregen we de bevestiging dat de dalende beweging was ingezet die volgens ons cycli analyses zal aanhouden tot minimaal 29 juni. De beurzen daalden vanaf dinsdag fors gemiddeld daalden de aandelenindices afgelopen week rond de 3%. Hiermee mogen we concluderen dat afgelopen week opnieuw onze korte termijn prognose correct was Zie vervolg bij GannTrader Technische visie op pag. 4 Zoals bekend kan een kat in het nauw rare sprongen maken. Door de problemen waar Amerika mee worstelt is de ‘job approval’ van Obama fiks geslonken. Momenteel vind nog maar 45% van de Amerikanen dat Obama zijn werk goed doet volgens een peiling van Gallup Dit staat in sterk contrast tot de bijna 70% van de Amerikanen die begin 2009 nog achter Obama stonden. Het wordt dus tijd Terwijl Obama’s beoordelingen verder afnemen, vindt de meerderheid van de Amerikanen (zie tabel onderdat Obama deze neerwaartse aan deze pagina) dat er (nog) meer stimuleringsmaatregelen nodig zijn. trend keert, wil hij nog een tweede termijn als president aan de slag. En nu de subsidies en stimuleringspakketten zo langzamerhand beginnen op te raken zal het niet lang meer duren voordat de beoordeling van Obama nog iets verder duurt. We zagen bij de verkopen van nieuwe woningen, die een all time low noteerden na aflopen van subsidies, dat de Amerikaanse economie nog te zwaar afhankelijk is van allerlei kunstmatige ingrepen. Wil Obama zijn kansen vergroten op een nieuwe termijn, dan is de stap snel gemaakt naar datgene wat politici graag doen (vooral voor verkiezingstijd): cadeautjes weggeven. Onrealistisch zou men zeggen, want Amerika kent nu al een fiks begrotingstekort, en zelfs zonder extra nieuwe uitgaven is de verwachting dat dit tekort eerder toeneemt dan afneemt. Je zou verwachten dat de Ameri2
Brains & Analysis
kanen liever zouden hebben dat de overheid het rustig aan doet. Gevraagd naar wat de gemiddelde Amerikaan het meest belangrijke probleem vindt, gaf echter maar 7% aan het begrotingstekort het grootste probleem te vinden. Waar Amerikanen zich vooral druk over maken is de economie, de werkloosheid, en de reactie op de BP olieramp. Gevraagd naar of ze het een goed idee vinden als het Congress meer stimuleringspakketten uitgeeft om meer banen te creëren en de economie te stimuleren gaf maar liefst 60% aan dat ze dit een goed idee vonden. Het paradepaardje van Obama, zijn gezondheidszorg veranderingen, kunnen nog steeds niet rekening op veel goedkeuring van de bevolking: 50% vindt het een goed idee als dit alsnog wordt teruggedraaid. Hoewel deze resultaten al niet echt passen bij een kapitalistische en vrije markt samenleving als de Amerikaanse, geeft vooral de achterban van Obama, de Democraten, met 83% aan voor meer stimulering van de economie te zijn. Dit percentage ligt bij de Republikeinen op maar 38%. Verder vindt Obama’s achterban het een goed idee meer regulering op het gebied van energie verbruik door ondernemingen te hebben (77%) en meer regulering van financiële instellingen te hebben (72%). Ook Obama zal zich met deze uitslagen nog eens beraden of wat hij (en zijn ‘campagneteam’) kunnen doen om zijn rating te verbeteren. Verontrustend naar ons idee is dat zoveel Amerikanen voor nog meer stimuleringsmaatregelen zijn. Vanuit een individueel oogpunt, gericht op de nabije toekomst, is dit weliswaar goed te begrijpen, maar op een gegeven moment moet er betaald gaan worden. Tenzij men van plan is zich uit de schulden te inflateren, en zo op grote voet te blijven leven. Nu de verkoopaantallen van nieuwe woningen zo fiks zijn gedaald zonder steun van de overheid wordt de druk op Obama groter om te komen met andere maatregelen om de huizenmarkt te ondersteunen, zeker nu de meerderheid van de bevolking deze verdere stimulering steunt.
3
Brains & Analysis
GannTrader Technische visie Midden deze week (zone 29 juni tot 2 juli ) komen we op een kruispunt van tijd en prijs waardoor er een trendwijziging kan ontstaan. Vooral onze cycli analyses wijzen op een bodempatroon rond tussen 29 juni – 2 juli (zie grafiek) Echter ik wil wel tot enige voorzichtigheid manen. De cycli lijken in de tweede helft van deze week een bodem te vormen echter het huidige koerspatroon is naar mijn inschatting uiterst bearish.
Vooral Elliott matig lijken we nog steeds aan de vooravond te staan van een neerwaartse 3 van 3golf ( zie grafiek )). Zoals al aangegeven zagen we dinsdag een kort termijn omkeerpatroon in de vorm van een key reversal in de SPX echter op weekbasis, en dat is ook zeer bearish, zien we in alle drie de aandelenindices (AEX/SPX/DAX) een key reversal op weekbasis (een hogere high dan de week ervoor gevolgd door een low lager dan de low van de week ervoor). U kunt deze afzonderlijke key reversals zien op pag . 19/21/23).
Cycli-matig lijken we dus in de maand juli enige opwaartse krachten te mogen verwachten. Maar kijken we puur naar het koerspatroon dan voorspellen Elliott en klassieke omkeerpatronen eerder verder dalende koersen. In dit soort situaties waarbij tijd- en prijsanalyses tegenstrijdige signalen geven is het altijd het beste 4
Brains & Analysis
om te wachten totdat de markten bevestigingssignalen geeft welke richting de markt kiest. Bij de afzonderlijke analyses vindt u meer detail informatie. Het meeste ideale tijdpad volgens onze analyses verloopt voor de rest van 2010 als volgt: · Een ‘matige’ daling richting 29 juni—2 juli . Deze dalingsgolf houdt waarschijnlijk stand boven de 1040 (SPX) . Daalt de SPX echter tot onder de 1040 dan is 920/950 haalbaar(minimum 1000/1020). In de AEX verwachten we de rest van de maand juni een range van 312 – 336 waarbij we ervan uitgaan dat de index tot eind juni per saldo daalt tot minimaal 320. · In juli een duurzaam herstel, echter voorzichtigheid is geboden gezien huidige tegenstrijdige signalen in tijd – en prijsanalyses · Daling vanaf medio augustus met een significante bodem begin oktober. · Daarna rest van het jaar flink hogere koersen.
Veel leesplezier toegewenst en succes met uw beleggingen.
Jan van Gemeren
5
Brains & Analysis Defensieve Model-Portefeuille 2010 met ‘Echt geld’ (25.000 Euro via Alex rekening; start 1 jan. 2010) Doelstelling is om aanzienlijk beter te scoren dan de AEX met een relatief laag risico Beleggingshorizon 3-6 maanden. Resultaat 2008: 14 winstgevende adviezen met een gemiddelde winst van 36% en 4 verliesgevende adviezen met een gemiddeld verlies van 20%.
De afgelopen periode namen we geen posities in ivm de hoge volatiliteit. Inmiddels is de volatiteit weer enigszins genormaliseerd zodat we weer ‘zoeken’ naar nieuwe posities
Portefeuille overzicht
Stoplosses
Mutaties afgelopen week
6
Brains & Analysis
Outperformance GT portefeuille t.o.v. AEX is thans +7%
7
Brains & Analysis
Trading-overzicht De tabel geeft een overzicht van
325,99
Koers 25 juni
6070,60
1076,76
de belangrijkste conclusies uit onze analyses en mogelijke
KT Trend (afgelopen
DOWN
5 dagen)
DOWN
DOWN
Brains & Analysis is een analyse-
LT Trend (afgelopen
trading suggesties.
30 dagen)
Zijwaarts
Zijwaarts
Zijwaarts
334
6300
1130
rapport. De analyses zijn vooral bedoeld om u een volledig beeld te geven van de technische posi-
Weerstand Steun
320
6000
1060
295/300
Koersdoelzone
Min. 3320
1000/1040 5700
Min. 1080
tie van enkele indices en commodities waarbij gebruik wordt gemaakt van een brede range van geavanceerde analysetechnieken. De prognosehorizon is een tot drie maanden. Betrek bij uw
Stop-loss
beleggingsbeslissingen altijd uw eigen inzicht en vergeet NOOIT
Bijzonderheden:
een stoploss te plaatsen. Potentiële draaidagen
29 juni/ 2 juli Major Swing Low
14 juli Swing High of Low
28 juni: In de eerste helft van de week duidelijk lager. In de tweede helft van de week tegenstrijdige signalen tussen tijd en prijs. 21 juni Deze week topvorming. Naarmate de week vordert zal de neerwaartse druk toenemen richting eind juni. 8
Brains & Analysis
Terug naar de oorsprong
Soms vergeet iemand zo maar waar een probleem door veroorzaakt is. Zijn wij dat tegenwoordig ook niet aan het doen? De enige oorzaak van de financiële ellende waar we in zijn terecht gekomen is dat er een einde is gekomen aan de stijging van huizenprijzen, wereldwijd!
Verenigde Staten
Op allerlei manieren heeft de Amerikaanse overheid geprobeerd balken onder het ijs te schuiven zodat de huizenmarkt niet definitief zou verdwijnen onder de ijsschoten. Maar ondanks alle verwoede pogingen om kopers over te halen huizen Enkele landen zijn enorm hard getroffen met da- te kopen hebben de stimuleringsbonussen te weilingen in huizenprijzen van soms vele tientallen nig uitgericht. Tot wel $14.000 streek de startenprocenten. Ierland, Spanje maar ook de VS en En- de huizenkoper op aan allerlei (fiscale) stimulegeland zijn voorbeelden van hoe zwaar een eco- ringsbonussen. In 2009 waren de starters op de nomie getroffen kan worden door een implosie Amerikaanse huizenmarkt goed voor ongeveer van de huizenprijzen. De grootste problemen 25% van alle verstrekte hypotheken echter in hebben zich natuurlijk geopenbaard bij banken april van dit jaar was dat al weer terug gevallen die, na later bleek, een enorm risico bleken te tot 12% en per 1 juli zijn de bonussen stop gezet. lopen tijdens een instortende huizenmarkt door- Tot 30 april had de Amerikaanse starter de tijd dat ze tijdens de huizenhausse maximale hypoom zijn/haar voorlopige koopcontract te ondertetheken bleven verstrekken. Vele honderden mil- kenen en de zaak af te wikkelen voor 30 juni om jarden verloren banken met tophypotheken ver- nog in aanmerking te komen voor fiscale bonusstrekt aan slechte debiteuren. Het slechte nieuws sen. En zie, vorige week werd ons medegedeeld van dit verlies is dat een enorm bedrag nog dat in de maand mei, toen de fiscale bonussen steeds “verstopt” zit in de balans maar eens teverdwenen, de verkoop van nieuwe woningen in voorschijn zal moeten komen. de VS (vaak gekocht door starters!) op een histo-
9
Brains & Analysis
Door het aflopen van allerlei subsidies heeft de huizenverkoop een nieuwe tik gekregen, en bevind zich nu op het laagste punt sinds 1962, toen men begon de gegevens bij te houden.
risch dieptepunt (300.000) was aanbeland. Weg stimulus, weg kopers!
bleek hebben banken in het eerste kwartaal van dit jaar 258.000 huizen opgeëist, een stijging van 35% ten opzichte van het eerste kwartaal 2009. Sinds 1970 zijn in één maand niet zo weinig nieuOp dit moment verkeert 10% van de klanten we huizen verkocht en dit bericht kwam nadat we (1.4mln!) van BoA in financiële problemen (meer ook al berichten hadden ontvangen over zwaar dan 60 dagen achter op afbetalingen). tegenvallende verkopen van bestaande huizen. We zijn weer helemaal terug bij af, namelijk een Nederland huizenmarkt die muurvast zit en daardoor de hele Als opwarmer hebben we eerst de Amerikaanse economie verstikt. Een goed voorbeeld van hoe huizenmarkt kort besproken, en nu we het over de Amerikaanse burgers tobben met hun huizende Nederlandse huizenmarkt gaan hebben duiken bezit en de verplichtingen die daar op rusten gaf we ook direct in allerlei cijfers want die liegen niet Bank of America recent. Deze enorme grote bank (ahum!). De leveranciers van de huizenmarktcijheeft sinds april nog eens 2.000 mensen aan moefers zijn de broodprofeten, de makelaars, of het ten nemen op afdelingen die zich bemoeien met CPB en het Kadaster en wat kunnen deze partijen klanten die hun hypotheekverplichting niet meer de idee over de waarheid verdraaien door hun na kunnen komen. Op dit moment heeft BoA woordenkeus. Een veel gebruikte term is die dat 18.000 medewerkers fulltime actief met problede huizenprijs niet meer zo hard daalt als een jaar men-hypotheken, in januari 2009 waren dat nog terug. Geweldig! Maar in “eerlijk” Nederlands “slechts” 11.000 bankmedewerkers. Na recent wordt u dus al kwartalen lang verteld dat na een 10
Brains & Analysis aanvankelijk wat scherpere daling van de huizenprijs de prijzen nog steeds verder dalen maar in een wat gematigder tempo. De laatste cijfers over mei geven aan dat de huizenprijs 2.2% lager ligt dan 12 maanden terug. Heeft u overigens een duurdere woning dan bent u sinds mei 2009 4% “verarmd”. Deze prijsdaling gaat overigens gepaard met een beperkt volume, sterker nog vele huizenverkopers (ongeveer 25%) halen hun huis zelfs uit de verkoop en wachten op betere tijden. Het is dus zeer rustig op de kantoren van de notarissen, slechts 49.000 woningen wisselden van eigenaar in de eerste 4 maanden van dit jaar. Dat we eerst de Amerikaanse huizenmarkt kort toelichtte was natuurlijk niet helemaal per ongeluk want ook hier in Nederland ontmoeten we dezelfde problemen als in de VS. De productie en verkoop van nieuwbouwhuizen implodeert namelijk in beide landen. In Nederland hadden we tot 2006/2007 jaren van woningnood omdat de jaarlijks benodigde 80.000-90.000 huizen maar niet gebouwd werden. Toen echter in 2008 de wind uit een nadere hoek begon te waaien bleken we al snel te maken te krijgen met een te groot aanbod van nieuwbouw huizen. In het eerste kwartaal van 2008 werden er ongeveer 12.500 nieuwe wonin-
gen opgeleverd in Nederland, een jaar later 13.000 maar in het eerste kwartaal van 2010 slechts 7.000 (getallen afgerond). In onze hoofdstad is de situatie zo mogelijk nog veel schrijnender nu de banken niet meer zo royaal met tophypotheken rondstrooien. Daar waar in 2008 nog 4.500 nieuwe woningen werden opgeleverd in Amsterdam is de stad nu heel blij als dat aantal in 2010 de 1.500 zal halen. In de eerste 5 maanden van dit jaar werd met de bouw van 450 huizen gestart in Amsterdam, een aantal dat thuis hoort in tijden van een diepe depressie. Uit de “vette jaren” zijn overigens nog steeds 1.500 huizen te koop in Amsterdam die nog niet eerder bewoond zijn geweest. Kortom ellende troef. Huizenprijs Als we iedereen (CBS en Kadaster) mogen geloven valt het allemaal reuze mee met de prijsdalingen van huizen. In mei 2008 was het gemiddelde huis 2.9% duurder dan in mei 2007 echter in 2009 was er een daling van 2.5% op jaarbasis en ook in mei 2010 dalen we dus met ruim 2%. Maar wie heeft nou een gemiddeld huis? Zij die dus dat gemiddelde huis aanschaften in mei 2007 zijn in mei 2010 bijna 2% “verarmd” en dan laten we de 6% overdrachtsbelasting (die natuurlijk netjes in de hypo-
11
Brains & Analysis theeksom werd opgenomen) buiten beschouwing. ons hierin al voor, echter omdat het “weggeven” Kortom het eigen huis leverde de afgelopen jaren van belastingen ons alleen maar verder afbrengt niets aan winst op en kostte dus eigenlijk alleen van de grote bezuinigingsdoelen werd de overmaar geld en dat terwijl tophypotheken regelma- drachtsbelasting alleen maar afgeschaft voor tig 120-125% van de aangoedkope woningen. Dezelfde koopwaarde betroffen. Die OESO meldde overigens 2 jaar hoge hypotheken werden terug dat Nederland na Ierland mogelijk door steeds vaker de duurste huizenmarkt ter weaflossingsvrije hypotheken te reld was maar de OESO nam verstreken en daarnaast hyiets van deze stelligheid terug in potheekbedragen toe te 2009. Maar dat laat onverlet staan die tot 6 maal het indat de Nederlandse huizenkomen betroffen. Nu de banmarkt zeer duur is en dus ken midscheeps zijn getrofkwetsbaar is voor prijscorrec“Uw bestelling!” fen door hun eigen risicobeties. reidheid die tot 2007 voortduurde zijn de spelreIn deze tijd van onzekerheid heeft de politiek gegels van het hypothekenspel aangepast. Aflosmeend om ook nog wat olie op het vuur te moesingsvrije tophypotheken zijn bij verschillende ten gooien door de discussie aan te gaan over de banken al niet meer mogelijk en de tophypotheek afschaffing van de renteaftrek. De fiscale verrekezal binnenkort nog maximaal 112 % van de aanning van de betaalde hypotheekrente maakt dat koopwaarde mogen zijn en dan moet het stukje onze netto lasten fors lager liggen dan onze bruto extra boven de 100% versneld worden afgelost. lasten en daarin zijn wij uniek in de wereld, en Nu de huizenmarkt overal muurvast zit en de hui- daar moeten we snel van af vinden enkele politiezenprijzen niet kunnen (maar wel zullen) dalen ke partijen. Alle onzekerheid maakt dat de huizenomdat er nauwelijks tot geen handel is komen markttrein in Nederland krakend en schurend tot allerlei instanties met ideeën om de zaak weer stilstand is gekomen. vlot te trekken. De OESO meldde in haar laatste Banken & ECB rapport over de Nederlandse huizenmarkt dat de regering zou moeten overwegen om de overWe stelden al eerder in dit artikel dat de huidige drachtsbelasting (6%) af te schaffen of in ieder houding van banken negatief is voor de Nedergeval fors te verlagen. De Engelse overheid ging landse huizenmarkt. We hebben banken zien
12
Brains & Analysis doorslaan in risicobereidheid en zien die zelfde banken nu doorslaan naar een overdreven risicoaversie. Geld is wel beschikbaar voor banken maar de bereidheid om dat uit te lenen is niet of nauwelijks aanwezig en dat lijkt voorlopig niet te verbeteren. Sterker nog er is meer onrust in aantocht.
mochten aangeven
Toch is de houding, voordat het Europese vangnet van €750mrd werd opgetuigd en de ECB startte met kwantitatief verruimen door rommelstaatsobligaties op te kopen, veranderd sinds juni 2009. De ECB heeft eerder aangegeven veel van dat destijds beschikbaar gestelde geld niet meer Dat banken de laatste 12 maanden relatief ruim in opnieuw beschikbaar te stellen. Kortom vele milhun jasje zaten kwam door een unieke actie die jarden zullen aan Europese en dus ook Nederlandde ECB op 24 juni 2009 uithaalde. De ECB zag een se banken onttrokken worden en dat zal de kreenorme verkramping onder Europese banken dietverstrekking niet ten goede komen schatten waardoor zelfs de bereidheid om elkaar geld te wij zo in. lenen opnieuw verdween. De ECB greep in door Vele malen eerder stelden wij al dat de banken een LTRO (Long Term Refinancing Operations) ter verre van gezond zijn en dat we van banken niets waarde van €442mrd (!) beschikbaar te stellen tot te verwachten hebben. Sterker nog er gaan weer 1 juli 2010. Honderden Europese banken betaalhardnekkige geruchten dat enkele grote Europese den 1% en kregen ruim 12 maanden de beschikbanken (Frankrijk & Spanje) op omvallen staan king over een bedrag waarvan zij zelf de grootte (als de ECB niet ingrijpt!) en de samensmelting
De MPF FCI Index (Monetary Policy forum Financial Conditions Index) is een index die is ontwikkeld door de Deutsche Bank, Goldman Sachs, en de Universiteiten van New York, Columbia en Princeton. Deze brede index meet de beschikbaarheid (lees: de toegang tot) geld. Hoge waarden, zoals in de jaren 2000-2005 geven aan dat geld makkelijk beschikbaar is. Momenteel noteert de index, na een eerder herstel richting de nullijn, weer duidelijk onder 0. Dit geeft een verslechtering van de financiële condities aan, en geeft aan dat geld & liquiditeit slecht beschikbaar zijn. Vooral de problemen op de hypotheek– en securitisatie markt zijn hier debet aan.
13
Brains & Analysis van vele Spaanse spaarbanken is ook niet ontstaan uit luxe.
zen gaan kopen die lange tijd steeds meer waard werden en dat gaf ons de indruk (al was het maar op papier) dat we weer geld bezatten. Nadat we Vorige week maakte de FED voor het eerst melook dat laatste stukje papieren winst opnamen ding van externe ontwikkelingen die de economidoor een verhoging van de hypotheek aan te gaan sche toekomst van de VS hinderen. Met die exterbereikte het kapitalisme zijn hoogtepunt. Het ne ontwikkelingen zullen hoogstwaarschijnlijk de hoogtepunt, of kiezen we voor dieptepunt, bracht deplorabele financiële toestand van enkele EuroNederland een hypotheekschuld die ruim pese landen maar ook Europese banken bedoeld €600mrd groot is en daarmee ons BNP overtreft. worden. Conclusie Deutsche Bank heeft overigens voor het kunnen meten van de financiële condities in de VS een Met een wereldtitel hypotheekschuld op zak en ingewikkeld model ontwikkeld en maakt zo af en onrust bij onze banken terwijl de politiek al distoe deze indicator bekend en ook dat ziet er mo- cussieert over de renteaftrek zijn wij somber over menteel niet goed uit en ook hier wordt de Euro- onze huizenmarkt. Natuurlijk hadden we in dit pese ellende in betrokken. artikel de door ons verwachte geldontwaarding kunnen aanvoeren als middel om de huizenmarkt Glijbaan weer in de beugels te krijgen maar dat hebben we Wij glijden, de Yanks beginnen opnieuw te glijden niet gedaan. Uitgaande van allerlei meetbare en de Japanners zijn ergens aan het einde van de waarheden en daarnaast de halve en hele leugens van de broodprofeten komen wij tot een duidelijglijbaan de modder ingevlogen. Maar glijbanen ke conclusie. De Nederlandse huizenmarkt balanhoren niet bij het kapitalisme, het kapitalisme is ceert op een heel dun koord waarbij de huizenals een hoge berg beklimmen waarbij je hooguit af en toe stopt om te herstellen maar vervolgens verkopers geen enkele troeven meer in hun hand weer verder gaat om de berg te bedwingen. Kapi- hebben nu er tegenover 20 verkopers slechts 1 talisme is ook zoiets als het socialisme waarbij het koper staat (Zie de ‘barometer woningmarkt’). systeem kan blijven bestaan als het geld van de ander nog niet op is en dan komen we direct bij de oorzaak van het probleem waar we nu met zijn alle voor staan. Ons geld was immers al lang op en toen zijn we gaan lenen en daarmee zijn we hui-
Het is de windstilte die maakt dat de huizenmarkt even stil ligt maar elke geforceerde verkoop van een huis brengt het fragiele evenwicht direct in gevaar. De Nederlandse huizenmarkt is in de zomer van 2010 “an accident waiting to happen”.
14
Brains & Analysis Economisch overzicht
Het Amerikaanse consumentenvertrouwen heeft, zoals gemeten door de universiteit van Michigan, de opgaande trend doorgezet in juni en bevind zich nu op 76 punten.
Het Nederlandse producentenvertrouwen is iets afgenomen in juni, en bevindt zich nu net onder nul (-0.7pnt).
Op inflatiegebied is het vooralsnog rustig. Volgende week kom Eurostat met haar flash estimate van de Europese inflatie.
In de tweede raming van de economische groei van het CBS is de groei in het eerste kwartaal 0.5 procentpunt hoger uitgekomen, op 0.6% op jaarbasis. In Amerika is het groeicijfer voor het eerste kwartaal afgelopen week voor de tweede keer, naar nu 2.7% op jaarbasis.
15
Brains & Analysis Economisch overzicht
Volgens de recentste cijfers van het CBS is het aantal banen in het eerste kwartaal met 2% afgenomen. Ook Amerika kende veel ontslagen: in mei werden 135.789 mensen de deur gewezen volgens het Bureau of Labor Statistics.
Ondanks dat deze grafiek rust suggereert aan het rentefront, kent de Griekse staatsobligaties (10 jarig) momenteel een rentetarief van maar liefst 10.42%, Spanje 4.46% en Portugal 5.74%.
Naar aanleiding van uitspraken van de FED dat het economisch herstel matig zal zijn, zijn de Amerikaanse staatsobligaties rentetarieven verder gedaald.
16
Brains & Analysis Als abonnee op Brains & Analysis heeft u exclusief toegang tot het Brains & Analysis forum. Wij adviseren u om regelmatig een kijkje te nemen omdat hier meerdere malen per week korte updates en analyses worden geplaatst. U heeft ook de mogelijkheid om beleggingsvragen te stellen aan Jan van Gemeren / Ype Schaap en Jos Magendans. Of in contact te treden met mede abonnees van Brains & Analysis.
Korte uitleg om in te loggen
Login via www.ganntrader.org/cms. In het hoofdmenu klik op ‘GannTrader forum, u krijgt dan het onderstaande scherm te zien
OF ga rechtstreeks naar het forum http://www.ganntrader.org/forum/index.php
Klik links boven op ‘Inloggen’
Vul uw gebruikersnaam in (= volledig emailadres) en uw wachtwoord (dus identiek aan de login van het klantensysteem). Afhankelijk van uw PC configuratie en software zullen uw login gegevens al of niet worden onthouden en worden gebruikt bij uw volgende login.
Klik op inloggen en klik na inloggen (het overzichts scherm dat dan verschijnt) op ‘forum Brains & Analysis’
17
Brains & Analysis AEX Dag
De aangekondigde daling is inmiddels al flink gevorderd, op weekbasis verloor de AEX precies 3%. In de tweede helft van deze week naderen we een kruispunt van tijd en prijs en vanaf dan dienen we dus alert te zijn op een trendwijziging van dalend naar stijgend. In de eerste helft van deze week verwachten we nog een koersdoel van minimaal 320 hoewel een ‘paniekprikker’ richting 310 zeker niet is uit te sluiten. In de tijdsperiode 29 juni – 2 juli kan een draaipunt ontstaan omdat de neerwaartse cyclische krachten dan zijn uitgeput. Echter, zoals ook al in de inleiding aangegeven is het plaatje puur prijstechnisch bekeken uiterst kritiek. Elliottmatig kunnen we in een neerwaartse drie golf zitten en die zijn altijd het meest heftig. Samenvattend in de eerste helft van de week duidelijk dalende koersen. In de tweede helft van de week zijn er tegenstrijdige signalen tussen prijs en tijd en is het dus afwachten op bevestigingssignalen welke kant de markt uit wil. 18
Brains & Analysis AEX index EWP, Cycli en Gann graden
19
Brains & Analysis DAX index Dag
De DAX wist er afgelopen maandag zelfs een fractioneel hogere high uit te persen maar daarna leverde de index fors in en sloot op weekbasis 2,40% lager. Ondanks de fractioneel hogere high heeft de opleving vanaf begin mei duidelijk het patroon van een herstelbeweging in de vorm van een abc (evenals AEX/SPX). Voordeel van de Duitse beurs is dat deze door de Euro crisis als een ‘vluchthaven’ fungeert waardoor de DAX relatief sterk is. Deze week verwachten we duidelijk lagere koersen (minimaal koersdoel 5900) maar ook hier sluiten we een korte fikse uitschuiver richting 5700 zeker niet uit. Let ook op de DtOSc die aangeeft dat het dalingsmomentum sterk is. Tijdsmatig nemen in de tweede helft van deze week de dalingskansen af maar ook hier wil ik erop wijzen dat patroon-technisch de situatie uiterst labiel is. 20
Brains & Analysis DAX index EWP, Cycli en Gann graden
21
Brains & Analysis Standard & Poor 500 Dag
Terwijl de AEX/DAX begin vorige week nog even opveerden als gevolg van de versoepeling in de Chinese Yuan daalde de SPX iedere dag (vrijdag vrijwel onveranderd). Op weekbasis leverde de SPX dan ook fors in met 3,60%. Het vorige week aangegeven minimum koersdoel van 1080 is inmiddels bereikt maar zeker begin deze week dient rekening te worden gehouden met opnieuw lagere koersen als gevolg van de dalende krachten in de cycli. Er ligt redelijk wat steun in de zone 1040-1060 zodat, als de cycli low in de door ons berekende tijdzone tussen 29 juni – 2 juli uitkomt, deze koerszone kan standhouden. Echter Elliottmatig moeten we op korte termijn rekening houden met een scherpe sell-off . Beste strategie voor deze week is dus om vanaf 29 juni uw shortposities (gedeeltelijk) af te bouwen en wachten op bevestigingssignalen alvorens nieuwe posities in te nemen cq uit te breiden. 22
Brains & Analysis SPX index EWP, Cycli en Gann graden
23
Brains & Analysis
AEX/SPX scenario 2010 uit Jaarrapport 2010 Wekelijks bijgewerkt met actuele koersen
24
Brains & Analysis
SPX meest waarschijnlijk scenario periode mei—augustus 2010 Wekelijks bijgewerkt met actuele koersen
25
Brains & Analysis
SPX Lange Termijn Bearish scenario Wekelijks bijgewerkt met actuele koersen
26
Brains & Analysis Relatieve performance SPX / Olie / Goud / Dollar vanaf 1 januari 2010
Relatieve performance SPX / Olie / Goud / Dollar vanaf begin maart 2009
27
Brains & Analysis Standard & Poor 500 Dag
Trend 1 maand
Trend 6 maanden
Koersdoel zone
Steun
Weerstand
Zijwaarts
DOWN
920/1020
1065
1130
28
Brains & Analysis Goud Dag
Trend 1 maand
Trend 6 maanden
Koersdoel zone
Steun
Weerstand
UP
UP
Topvorming
1220
1250/1270
29
Brains & Analysis Olie Dag
Trend 1 maand
Trend 6 maanden
Koersdoel zone
Steun
Weerstand
UP
Zijwaarts
60
67
78/80
30
Brains & Analysis Dollar Dag
Trend 1 maand
Trend 6 maanden
Koersdoel zone
Steun
Weerstand
DOWN
UP
83
82
87,50
31
Brains & Analysis Goud ontwikkelt zich relatief t.o.v. Zilver voor de: Korte termijn Opwaarts Lange Termijn Opwaarts
Goud ontwikkelt zich relatief t.o.v. de SPX voor de: Korte termijn Opwaarts Lange Termijn Opwaarts
Olie ontwikkelt zich relatief t.o.v. de SPX voor de: Korte termijn Zijwaarts Lange Termijn Zijwaarts 32
Brains & Analysis
Het tegengaan van tunnelvisie
Veel beleggingsbeslissingen (het kopen, verko-
pen die dus buiten de radar liggen komen niet
pen, of aan de zijlijn blijven staan) zijn een afwe-
aan bod, en de bestaande problemen worden
ging van verschillende alternatieven. Voordat we
nog eens herhaald om ze nader te analyseren.
tot een conclusie komen (bijvoorbeeld aan de
Tunnelvisie werkt ook kuddegedrag in de hand,
zijlijn blijven staan) moeten we eerst inschattin-
doordat de neuzen van beleggers en media de-
gen maken van verschillende alternatieven (bv.
zelfde kant op staan. Zo was het de afgelopen
wat de kans is dat we hierdoor een rally missen).
moeilijk om niet met de problemen van BP te
Door tunnelvisie houden we onvoldoende (of ge- worden geconfronteerd. Veel nieuwsuitzendinheel niet) rekening met deze alternatieven, waar- gen en –updates gingen over deze olieramp. Met door we minder goede beslissingen maken.
als gevolg dat veel aandacht (al dan niet onterecht) uitging naar aandelen in de oliesector, wel-
Deze te nauwe focus die opspeelt bij tunnelvisie
ke vervolgens flink werden afgestraft.
komt door het redeneren vanuit een aantal veronderstellingen en doordat er alleen wordt ge-
Tunnelvisie wordt ook beïnvloed door hoe we
dacht aan wat wij mogelijk achten. Zodoende
een probleem beschrijven (uitgebreid met brede
kunnen bepaalde gebeurte-
implicaties of beperkt met
nissen dus de markt
de nadruk op één of enkele
‘verassen’ omdat de te nau-
situaties), wat iemand al van
we focus ertoe leidt dat er
een probleem weet (meer
in een bepaalde cirkel
kennis maakt het makkelij-
wordt gedacht. Onderwer-
ker onderlinge verbanden te
33
Brains & Analysis leggen) en hoe iemand zich voelt (zo zullen emoties onze bril kleuren waardoor we de problemen
Hou expliciet rekening met de alternatieven
zien, en ook aspecten als stress maken het moei-
Logisch zou je zeggen, maar in de praktijk blijken
lijker te focussen op de langere termijn).
we vaak, zodra we een beslissing hebben geno-
Tenslotte moeten we ons ook realiseren dat ons
men, tevreden achterover te leunen. Het gevaar
mentaal model een incomplete weergave is van
schuilt erin dat je dan nog steeds in de veronder-
de externe werkelijkheid, wat tunnelvisie ook in
stellingen blijft hangen waarop je de
de hand werkt. Zo zijn er met beleg-
beslissing hebt gebaseerd; je kijkt
gen misschien wel honderden varia-
niet echt buiten de kaders.
belen die de koersen kunnen beïnvloeden. Omdat het ondoenlijk is al
Het rekening houden met alternatie-
deze variabelen mee te nemen in
ven wordt nog eens versterkt door
beleggingsbeslissingen maken we
bepaalde cognitieve denkfouten die
gebruik van vereenvoudigingen, zo-
we nogal eens neigen te maken. Zo
als koersgrafieken en een handvol
blijkt iets dat we ons goed kunnen herinneren er toe te leiden dat we de kans hierop
belangrijke fundamentele indicatoren.
stelselmatig te hoog inschatten. Gebeurtenissen die we nog niet hebben meegemaakt of die heel Hierbij komt dat mensen erg selectief zijn in hun
zelden voorkomen neigen we te onderschatten.
selectie van blootstelling aan (en onthouden) van
Een mooi voorbeeld is de BP olieramp in de Golf
informatie. Zo kijken we doorgaans elke dag naar
van Mexico.
hetzelfde journal, lezen we dezelfde kranten, en
Voor het ongeluk konden weinig mensen zich
bezoeken we dezelfde websites. Daarbij komt dat
voorstellen dat er een dergelijke grote olieramp
we graag horen en zien wat we willen horen en zien. Zo negeren we bearishe signalen als de koersen lekker stijgen, en vinden we het moeilijk om lichtpuntjes te identificeren als de koersen fiks zijn gedaald. Hoog tijd dus om eens te kijken hoe we onze blik zo breed mogelijk kunnen houden!
zou kunnen plaatsvinden. Dit ondanks dat BP tussen juni 2007 en februari van dit jaar maar liefst 862 overtredingen van industrie voorschriften maakte: 97% van alle gemaakte overtredingen werden gemaakt door BP. Een belegger doet er dus goed aan om zoveel mogelijk alternatieven op
34
Brains & Analysis zijn scenario te bedenken. Realiseer je ook dat we Zodoende blijft onze tunnelvisie in stand. Een bede kans op het plaatsvinden van deze zogeheten
legger die een negatief vooruitzicht heeft voor de
‘zwarte zwanen’ neigen te laag in te schatten.
aandelenkoersen zal een rally wegredeneren met
Zoek actief naar manieren om je mening verkeerd te bewijzen Van nature hebben we de neiging om vooral te
dat het enkel een bear market rally is, en dat hij dit wel zag aankomen. Door nu je beslissingen bij te houden kun je terugkijken of je toen inderdaad de juiste beslissing nam. De belegger in ons voor-
kijken naar informatie die onze mening bevestigd. beeld zal waarschijnlijk tot de conclusie komen Dit helpt tunnelvisie in de hand, want door te blij- dat hij te lang is uitgegaan van een bear market, ven kijken naar wat onze mening bevestigd blijven en dat de realiteit hem onderhand heeft ingewe het probleem vanuit een bepaalde optiek be-
haald. Zolang de belegger de huidige gebeurtenis-
naderen. Stel daarom actief vragen waarmee je
sen verklaard met ‘wijsheid achteraf’ bevestigd hij
gaten in je eigen veronderstelling probeert te
zijn tunnelvisie, en blijft hij te lang uitgaan van
schieten. Luister actief naar andere meningen en
een bepaalde veronderstelling die niet meer cor-
zoek data van betrouwbare bronnen die een an-
rect lijkt te zijn.
der beeld schetsen dan waar je zelf vanuit gaat. Lees ook eens op internet wat andere beleggers van een bepaald fonds of index vinden. Grote kans dat je door andere mensen wordt gewezen op risico’s die je misschien zelf nog niet zo had gezien.
Concluderend Het gevaar van tunnelvisie voor beleggers is dat ze te lang van een bepaalde veronderstelling uit blijven gaan, ook (en ondanks) de
Hou je vorige beslissingen bij
markt aangeeft dat hun mening foutief is. Door je bewust te zijn van
We hebben de neiging om, zodra
de denkfouten die we kunnen ma-
een gebeurtenis heeft plaatsgevon-
ken, en actief te kijken naar alter-
den, te geloven dat we op voor-
natieven, kun je voorkomen dat je
hand meer over de uitkomst wisten
een tunnelvisie verkrijgt.
dan daadwerkelijk het geval was.
35
Brains & Analysis Missie Brains & Analysis B&A is een analyserapport. Wij geven de abonnees een kijkje in het toekomstige koersverloop a.d.h.v. onze analyses die het hele spectrum omvatten van beleggingdisciplines (fundamenteel, technisch, sentiment, psychologie). De abonnee kan met deze bagage ZELF zijn beleggingsacties invullen (logisch denk ik want iedere belegger is anders en heeft zijn eigen risicoprofiel). Daarom gaan ook zoveel beleggers de fout in met het blind volgen van adviezen van anderen. Wat voor een andere belegger goed werkt hoeft voor u helemaal niet te werken. Succesvol beleggen kan je LEREN van 'oude rotten in het vak' en niet met het blind volgen van een 'goeroe'. Zie ook onze missie (plaatje en tekst) op http://www.ganntrader.org/nl/ De beperkte adviezen die wij geven zijn van een geheel ander kaliber. Ze zijn bedoelt om minder ervaren beleggers een houvast te geven om zelfstandig te leren beleggen en heel belangrijk ook vaak voor meer ervaren beleggers om meer gedisciplineerd te handelen via money management regels. Discipline en verantwoordelijkheid nemen voor je eigen beslissingen zijn de fundamenten van succesvol beleggen. Combineer dit met goed je beleggingshuiswerk doen en succes is verzekerd
Disclaimer GannTrader streeft naar een zorgvuldige controle van de informatie die zij publiceert, zodat de informatie actueel, nauwkeurig, feitelijk juist en dus betrouwbaar is. Ondanks deze voortdurende aandacht voor de kwaliteit van haar berichtgeving kan GannTrader niet garanderen dat de informatie steeds correct of volledig is en aanvaardt GannTrader geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden. Beleggen brengt risico met zich mee. De afnemer van de informatie is verantwoordelijk voor de keuze en het gebruik van de informatie. De door GannTrader vermelde informatie bevat geen aanbieding van effecten in welke jurisdictie dan ook, noch een aanbeveling van GannTrader met betrekking tot de aan- of verkoop van effecten. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Alle door GannTrader afgebeelde gegevens, waaronder begrepen teksten, foto's, illustraties, grafisch materiaal, (handels)namen, logo's, waren- en dienstmerken, zijn in eigendom of licentie bij GannTrader en worden beschermd door auteursrecht, merkenrecht en/of enig ander intellectueel eigendomsrecht. De (intellectuele) eigendomsrechten gaan op geen enkele wijze over op (rechts)personen die toegang hebben tot onze informatie. De inhoud van onze publicaties mag slechts worden gebruikt voor niet-commerciële privé‚-doeleinden Het is de gebruiker van de informatie niet toegestaan deze te vermenigvuldigen, door te sturen, te distribueren, te verspreiden of tegen vergoeding beschikbaar te stellen aan derden, zonder de uitdrukkelijke, schriftelijke, toestemming van GannTrader. 36
GannTrader biedt een brede range van analyserapporten aan beleggers.
Brains & Analysis
De rapporten zijn alle toonaangevend in hun analysemethodiek.
GannTrader Brains & Analysis is een uitgebreid professioneel wekelijks analyserapport (plus midweekse rapport)waarbij het accent ligt op zowel Technische Analyse (Waar en Wanneer kopen/verkopen) als Fundamentele Analyse (Vlijmscherpe achtergrondartikelen) en verder ook nog Psychologische aspecten (Ken jezelf als belegger)
WaveRider is een uitgebreid wekelijks analyserapport (15- 20 pagina's). Aan de hand van analysemethodieken ontwikkeld door Gann en Jim Sloman gecombineerd met enkele unieke astrologische analyses die onze analist Tjerk zelf heeft ontwikkeld, krijgt u iedere week een diepgaande opbouwende analyse voorgeschoteld. Het accent ligt op tijdanalyses. Waar zullen de markten een draaipunt maken (van stijgend naar dalend of omgekeerd)?
De Zon, de Maan en Uw Beleggingen' is een 2-wekelijks analyserapport dat bijzonder waardevol is voor zogenaamde Swingtraders. Onze analist Elmer Hogervorst heeft zich gespecialiseerd in een beleggingstechniek van Robert Taylor die gebaseerd is op de zwaartekracht. Net zoals hierdoor eb en vloed ontstaat heeft zwaartekracht ook invloed op de emoties van mensen. Zoals bekend hebben emoties (hebzucht, angst etc.) invloed op het gedrag van beleggers en dus ook op financiële markten.
GannTrader Optiecursus De cursus Berekend Beleggen is een unieke combinatie van leren beleggen met geavanceerde optieconstructies en over de schouder meekijken van Jan van Gemeren, een ervaren optiebelegger en voormalig vermogensbeheerder. Het is een 'rustige' strategie die maandelijks wordt opgebouwd en regelmatig wordt bijgesteld. Iedereen kan het maar het is belangrijk bepaalde inzichten te hebben, goed money-management te beheersen en regelmatig de positie aan te passen. U kunt ieder moment starten met de cursus
Meer info op www.ganntrader.org
37
