Jaarverslag Volgende pagina

Jaarverslag 2014

Volgende pagina

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

PROFIEL 2014

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting 1. 2 Bijzondere ontwikkelingen in het verslagjaar 1. 3 Uitvoering pensioenregelingen 1. 4 Financiële positie

1. 5 Marktontwikkelingen en financieel beleid

1. 6 Kengetallen kosten 1. 7 Governance

1. 8 Risicomanagement 1. 9 Gebeurtenissen na balansdatum

1.10 Toekomstparagraaf

2. JAARREKENING 2014 2. 1 Balans 2. 2 Staat van baten en lasten

2. 3 Kasstroomoverzicht

2. 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 2. 5 Toelichting op de balans

2. 6 Toelichting op de staat van baten en lasten 2. 7 Actuariële analyse

Stichting Pensioenfonds ING (het Fonds) is op 1 januari 1995 van start gegaan en is statutair gevestigd te Amsterdam. De statutaire doelstelling van het Fonds luidt als volgt: “Het Fonds heeft ten doel pensioenen en/of andere uitkeringen te verstrekken ter zake van ouderdom en arbeidsongeschiktheid en ter zake van overlijden van deelnemers of gewezen deelnemers, overeenkomstig de bepalingen van de pensioenreglementen.” Het Fonds voert pensioenregelingen uit die gelden voor huidige en voormalige medewerkers van ING. Het Fonds administreert de tot eind 2013* opgebouwde pensioenaanspraken, betaalt pensioenen uit en belegt en beheert het fondsvermogen. De missie van het Fonds is het op een hoogwaardige wijze invulling geven aan de pensioenovereenkomsten die ING Bank en NN Group hebben gesloten met Pensioenfonds ING ten behoeve van hun werknemers. In zijn visie stelt het Fonds evenwichtige belangenbehartiging van alle groepen deelnemers centraal. Solide en duurzaam beheer, kostenefficiënte uitvoering en transparante en duidelijke communicatie vormen de basis voor betrouwbaarheid. Gegeven het doel, de missie en visie streeft het Fonds naar een voor alle (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden zo waardevast mogelijk pensioen en maximaal pensioenbewustzijn.

2. 8 Risicoparagraaf

3. OVERIGE GEGEVENS 3. 1 Gebeurtenissen na balansdatum 3. 2 Overeenkomsten

3. 3 Bestemming Saldo van baten en lasten

3. 4 Verantwoordingsorgaan 3. 5 Visitatiecommissie 3. 6 Actuariële verklaring

* Met ingang van 1 januari 2014 hebben ING-medewerkers een nieuwe pensioenregeling. Vanaf dat moment bouwen zij geen pensioen meer op bij Pensioenfonds ING, maar bij ING CDC Pensioenfonds of NN CDC Pensioenfonds.

3. 7 Controleverklaring 3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

2

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014 KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG









2. 6 Toelichting op de staat van baten en lasten 2. 7 Actuariële analyse 2. 8 Risicoparagraaf



3. 4 Verantwoordingsorgaan 3. 5 Visitatiecommissie

“Pensioenfonds ING is een gezond Fonds. Ik heb daar alle vertrouwen in.” Marlies Bol heeft gewerkt bij ING als Formulemanager

3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring 3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

3

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

KERNCIJFERS PENSIOENFONDS ING 2014

KERNCIJFERS

2013

2012

2011

2010

19.305

15.008

15.656

14.100

11.527

6.029

3.802

2.900

1.860

2.175

25.056

18.258

18.310

15.836

13.664

Balanswaarde en dekkingsgraad (bedragen in miljoenen euro)

1. BESTUURSVERSLAG




Voorziening pensioenverplichtingen 1 ) Reserves 1 ) Beleggingen

2 )

130,1

125,3

118,5

113,2

118,9

145,1

128,2

125,4

117,4

118,9

717

925

638

447

344

Beleggingsresultaten

6.212

-304

2.330

2.177

1.731

Pensioenuitkeringen

363

351

356

354

336

2.227

48

1.386

193

460

Marktwaardedekkingsgraad (%)

3 )

DNB-dekkingsgraad (%) 4 ) Baten en lasten (in miljoenen euro’s) Bijdragen 5 )

1. 8 Risicomanagement

Resultaat

1. 9 Gebeurtenissen na balansdatum

Rendement op beleggingen (%)


Totale portefeuille

32,4

-1,6

14,4

15,8

11,3

2. JAARREKENING 2014

Benchmark

30,8

-3,5

15,1

14,8

10,9

Marktwaarde-rente van de pensioenverplichtingen

1,4

2,7

2,2

2,6

3,5

DNB-rente van de pensioenverplichtingen

1,9

2,8

2,5

2,8

3,5

2. 1 Balans 2. 2 Staat van baten en lasten


Aantal Verzekerden einde boekjaar Deelnemers 6)

21.756

24.342

27.301

29.411

30.473

2. 5 Toelichting op de balans

Gewezen Deelnemers

32.207

30.780

28.353

27.671

28.399

Totaal Pensioengerechtigden, waarvan

18.256

17.855

17.398

17.057

16.118

2. 6 Toelichting op de staat van baten en lasten

Ouderdomspensioen

13.337

13.012

12.703

12.448

11.638

2. 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

2. 7 Actuariële analyse

Nabestaanden- en Wezenpensioen


Totaal Verzekerden



3. 4 Verantwoordingsorgaan 3. 5 Visitatiecommissie 3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring 3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

4.919

4.843

4.695

4.609

4.480

72.219

72.977

73.052

74.139

74.990

194

220

217

157

225

32,4

33,7

36,6

33,5

5,3

3,8

18,4

Kostenratio’s Pensioenbeheerkosten (in euro per deelnemer) 7 ) Vermogensbeheerkosten (in bps) Waarvan Transactiekosten (in bps)

8)

1) Voor vergelijkingsdoeleinden zijn de pensioenverplichtingen ultimo 2012 en 2011 aangepast aan de berekening op basis van de marktwaarderente; dit is van invloed op de waarde van de Reserves. 2) Beleggingen voor risico Pensioenfonds (inclusief saldo derivaten). 3) De marktwaardedekkingsgraad wordt berekend zoals de DNB-dekkingsgraad, waarbij de Voorziening pensioenverplichtingen (plus Overige technische voorzieningen) wordt berekend op basis van de rentetermijnstructuur zoals die op de balansdatum uit de markt kan worden afgeleid (zonder rentemiddeling en UFR zoals wel het geval bij de DNB-dekkingsgraad).

4) De DNB-dekkingsgraad wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van Pensioenfonds ING (minus de passiefposten Bestemmingsreserve, Kortlopende schulden en Overlopende passiva) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen (plus Overige technische voorzieningen). 5) De kostendekkende premie voor 2014 bedraagt € 122 miljoen (2013: € 845 miljoen) 6) Betreft actieve deelnemers in dienst bij de werkgevers ING Bank en NN Group. 7) Pensioenbeheerkosten hebben betrekking op Deelnemers en Pensioengerechtigden. 8) In 2014 is de berekening van transactiekosten aangepast. Omwille van de vergelijk baarheid zijn de transactiekosten in basispunten over het jaar 2013 aangepast.

4

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1

BESTUURSVERSLAG













Jaarverslag 2014

5

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.1

PROFIEL 2014 KERNCIJFERS

Samenvatting

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG


Het Bestuur kijkt met tevredenheid terug op het jaar 2014. Mijlpalen waren onder meer de financiële onafhankelijkheid van het Fonds, de verder gestegen dekkingsgraad en de toeslagverlening over 2014. De doelstellingen die het Bestuur voor 2014 had gesteld zijn:





2. JAARREKENING 2014 2. 1 Balans

• Waarborgen van de continuïteit na sluiting van het Fonds en het doorvoeren van de daaruit voortvloeiende aanpassingen in onder meer uitvoering, statuten, reglementen en communicatie;

• Het financieel onafhankelijk worden van het Fonds en het doorvoeren van de daaruit voortvloeiende aanpassingen;

• Aanpassing van het beleggingsen toeslagenbeleid en toetsing van de risicobereidheid in dit kader; • Het verlenen van toeslag (voorwaardelijk);

2. 2 Staat van baten en lasten

• Verdere samenwerking met de CDC Pensioenfondsen;


• Het onderzoek naar een mogelijke splitsing van het Fonds;



• Invoering van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen; • Implementatie van gewijzigde weten regelgeving, waaronder de Code pensioenfondsen, en het nieuw Financieel Toetsingskader.


3. OVERIGE GEGEVENS

Deze doelstellingen zijn gerealiseerd.


De afronding van de onderhandelingen met de werkgever over de voorwaarden van financiële onafhankelijkheid drukte een grote stempel op 2014. Op 28 februari 2014 werd het bereikte onderhandelingsresultaat definitief gemaakt.

3. 2 Overeenkomsten



De nieuwe status van een gesloten en financieel onafhankelijk Fonds heeft geleid tot een herziening van de strategie. Toeslagen moeten vanaf 2015 worden gefinancierd uit eigen middelen.


Jaarverslag 2014

6

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Het Fonds heeft daarop de nominale doelstelling uitgebreid met een reële doelstelling, dat wil zeggen het zekerstellen van de pensioenaanspraken en -rechten met de ambitie deze structureel te verhogen voor behoud van koopkracht. De strategie is gericht op het verder laten stijgen van de dekkingsgraad van het Fonds, zodat de toeslagen kunnen worden gefinancierd. Dit gebeurt op prudente wijze, waarbij wordt voldaan aan de beginselen van veiligheid, kwaliteit en risicodiversificatie en waarbij het onderzoek naar de risicobereidheid namens deelnemers in beschouwing is genomen. De belangrijkste wijzigingen in het strategisch beleggingsbeleid zijn: aangepaste focus op risico’s, reductie van de return portefeuille en verlaging van de strategische rentehedge. De in 2014 verder gestegen dekkingsgraad biedt waarborgen voor de nakoming van de pensioenaanspraken en het verwezenlijken van de toeslagambitie. Het beleid zorgde ervoor dat we de negatieve effecten van de dalende rente voor konden blijven. In december 2014 heeft het Bestuur besloten tot het verlenen van toeslag aan pensioen gerechtigden en gewezen deelnemers die de prijsstijging volgen. Het betrof de eerste toeslag die sinds de financiële onafhankelijkheid is gefinancierd uit de reserves van het Fonds. Het Fonds heeft zich in 2014 gericht op onderlinge samenwerking met de CDC Pensioenfondsen op juridisch gebied en op het gebied van communicatie en governance in het belang van de gezamenlijke groep deelnemers. Begrijpelijkheid en inzicht in de eigen pensioensituatie stonden centraal in het kader van de verhoging van het pensioenbewustzijn. Mede door de splitsing van werkgever ING in ING Bank en NN Group voelt het Bestuur zich verant woordelijk te zorgen voor een toekomstbestendig organisatiemodel van het Fonds dat hierbij aansluit. Bestuur en Verantwoordingsorgaan (VO) bespreken de mogelijkheden plus uitwerking daarvan, ter voorbereiding op besluitvorming rondom de toekomst van het Fonds. Uitgangspunt bij de besluit vorming is het belang van de deelnemers en een evenwichtige belangenafweging. Aan de invoering van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen werd in 2014 opvolging gegeven door de realisatie van een aangepast paritair bestuursmodel en de invulling van een


Jaarverslag 2014

7

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

aantal vacatures. Per 1 juli 2014 werd het voorgenomen beloningsbeleid voor leden van het Bestuur en het Verantwoordingsorgaan nieuwe stijl van kracht.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG



1. 6 Kengetallen kosten

De situatie bij het Bestuursbureau is inmiddels in orde. Er was een onrustige periode, maar intussen is de stabiliteit daar teruggekeerd. Binnen het Bestuursbureau is in de loop van 2014 een aantal vacatures ontstaan, die niet allemaal zijn vervuld. Hier wordt in 2015 opvolging aan gegeven. Tot slot bedankt het Bestuur de bestuursleden die in 2014 afscheid namen – Thera van Bon, Peter de Bruijne, Martin Nijkamp en Hans Postmus – voor hun jarenlange inzet en hun waardevolle bijdrage aan de ontwikkeling van het Fonds en de afronding van een aantal belangrijke dossiers.

1. 7 Governance










Jaarverslag 2014

8

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.2


Bijzondere ontwikkelingen in het verslagjaar

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG


De bijzondere ontwikkelingen in 2014 hebben betrekking op de financiële positie van het Fonds, de toeslagverlening en het gewijzigde toeslagen- en beleggingsbeleid als gevolg van de financiële onafhankelijkheid en het gesloten karakter van het Fonds. Daarnaast hebben er strategische ontwikkelingen plaatsgevonden binnen het Fonds en waren er ontwikkelingen op het gebied van weten regelgeving.











3. 4 Verantwoordingsorgaan 3. 5 Visitatiecommissie 3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring

1.2.1 Dekkingsgraad

De financiële positie van een pensioenfonds wordt uitgedrukt in de dekkingsgraad. De dekkings graad wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van het Fonds (minus de passief posten Kortlopende schulden, Bestemmingsreserve en overlopende passiva) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen (plus Overige technische voorzieningen). Pensioenfonds ING berekent de waarde van de pensioenverplichtingen zowel op basis van de in de markt waargenomen rentetermijnstructuur als op basis van de door De Nederlandsche Bank (DNB) gepubliceerde rente termijnstructuur en voorgeschreven berekeningswijze. De twee berekeningsmethoden leiden tot twee soorten dekkingsgraden: de marktwaardedekkingsgraad en de DNB-dekkingsgraad. De DNB-dekkingsgraad is bepalend voor het voldoen aan de wettelijke vereisten. Echter, de marktwaardedekkingsgraad geeft naar de mening van het Bestuur een beter beeld van de werkelijke stand en ontwikkeling van de financiële positie van het Fonds. Daarom gebruikt het Fonds de marktwaardedekkingsgraad bij het bepalen en uitvoeren van het beleggingsen risicobeleid. In 2014 zijn zowel de marktwaarde- als de DNB-dekkingsgraad verder gestegen (zie figuur 1). De DNB-dekkingsgraad steeg van 128,2% naar 145,1%. De marktwaardedekkingsgraad steeg van 125,3% naar 130,1%. De stijging van beide dekkingsgraden is onder meer het gevolg van de eenmalige bijdrage van de werkgever eind februari 2014 in verband met de financiële onafhankelijkheid van het Fonds en de aanpassing van de sterftegrondslagen. De bijdrage betrof € 379 miljoen, wat neer komt op een effect van 1,39% op de dekkingsgraad. In paragraaf 1.4 wordt verder ingegaan op de ontwikkeling van de dekkingsgraad.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

9

Pensioenfonds ING

Figuur 1. Ontwikkeling dekkingsgraden Figuur 1. Ontwikkeling dekkingsgraden 150

130


122

123

122

125

123

125

124

129

139

139

130

130

130

139

132

130

129

131

130

124

DNB-dekkingsgraad

4

4 01

4 .2

p. 2

01

14 20

se

ju n

m rt.

20

3

13

2 01 c. 2 de


123

129

138

118

1. 7 Governance


121

122

01

110

122

c. 2

115


122

128

de


120

123

3

120

122

136

128

01

1. 4 Financiële positie

124

136

132

131

127 125

125

p. 2

125

131

se

1. 3 Uitvoering pensioenregelingen

125

m rt.

1. 2 Bijzondere ontwikkelingen in het verslagjaar

131 128

3

135

01

1. 1 Samenvatting

136

.2

140

145

142

ju n

1. BESTUURSVERSLAG

145

144

145

01

%

KERNCIJFERS

c. 2

PROFIEL 2014

de

INHOUD

Marktwaardedekkingsgraad


145

135

136


128 122 117

3. OVERIGE GEGEVENS

3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring

4

de

c. 2

01

14 20 p.

se

ju

n.

20

14

14 rt.

20

3 m

c. 20 1

de

20 rt. m

20 13

13

2

de

c. 2

01

2 01 p. 2

se

20 n.

20 1

12

2 ju

3. 5 Visitatiecommissie

108

94

rt.

3. 4 Verantwoordingsorgaan

99

98

90

109

102

102

101

112

111

110

108

107

01 1


116 113

c. 2

3. 2 Overeenkomsten

121

105

de


128

127

125

120

m


139

139

p.


% 150

se


20 13


n.


Figuur 2. 2. Ontwikkeling DNB-dekkingsgraad Pensioenfonds ING ING Figuur Ontwikkeling DNB-dekkingsgraad Pensioenfonds ten ten opzichte van de van Nederlandse pensioenfondsen 2011-20142011-2014 opzichte vangemiddelden de gemiddelden van Nederlandse pensioenfondsen

ju


Gemiddelde DNB-dekkingsgraad van Nederlandse pensioenfondsen DNB-dekkingsgraad Pensioenfonds ING

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

10

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

De DNB-dekkingsgraad van het Fonds is in 2014 fors gestegen mede als gevolg van de gedaalde marktrente en het gevoerde beleggingsbeleid. Door de rentedaling zijn de beleggingen in vastrentende waarden fors in waarde gestegen. De gedaalde marktrente is niet volledig in de DNB-rentecurve tot uitdrukking gekomen door de specifieke berekeningssystematiek van de rente (driemaands middeling) en de toepassing van de Ultimate Forward Rate (UFR). Bij een rentestijging zal het verschil tussen de DNB-dekkingsgraad en de marktwaardedekkingsgraad kleiner worden en zal ook het verschil in dekkingsgraad tussen Pensioenfonds ING en andere Nederlandse pensioenfondsen weer afnemen. Dat komt door het gevoerde beleid, waarin het renterisico door Pensioenfonds ING in veel hogere mate wordt afgedekt dan door het gemiddelde Nederlandse pensioenfonds, waarmee het Fonds de kans op korten zeer klein wil houden.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG













1.2.2

Wijziging beleggingsen toeslagenbeleid Financiële onafhankelijkheid Als gevolg van de financiële onafhankelijkheid per 28 februari 2014 financiert het Fonds de toeslagen vanaf 2015 uit de eigen middelen. Daarbij heeft het Fonds de nominale doelstelling uitgebreid met een reële doelstelling, dat wil zeggen pensioen met behoud van koopkracht. Risicobereidheidsonderzoek Vooral bij lagere dekkingsgraden zal een afweging gemaakt moeten worden tussen de nominale doelstelling (kleine kans op verlaging van de pensioenen; ook wel korten) en de reële doelstelling (inflatie volgen). Om inzicht te krijgen in hoe de deelnemers denken over die afweging heeft het Fonds in mei 2014 een risicobereidheidsonderzoek gehouden onder een vertegenwoordiging van zijn deelnemers. Hiervoor zijn (voormalige) leden van de Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan alsmede oud–bestuursleden uitgenodigd in het kader van de evenwichtige afweging van belangen. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de nominale verplichting belangrijker werd gevonden dan volledige toekomstige inflatiecompensatie, maar tegelijkertijd dat een beperkt nominaal risico voor toeslagverlening tussen 70% en 85% aanvaardbaar is. Uit het onderzoek kwam verder naar voren dat het nemen van risico wenselijk is in tijden van een lage dekkingsgraad om zo het potentieel van een stijging van de dekkingsgraad te behouden.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

11

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Doelstellingen beleid Mede op basis van de uitkomsten van het risicobereidheidsonderzoek en de afweging van belangen heeft het Fonds de volgende doelstellingen geformuleerd voor het bepalen van het beleggingsen toeslagenbeleid:

1. 2 Bijzondere ontwikkelingen in het verslagjaar 1. 3 Uitvoering pensioenregelingen 1. 4 Financiële positie



• De kans op een marktwaardedekkingsgraad lager dan 109% binnen een jaar is kleiner dan 1% (nominale doelstelling);

• De kans dat de toeslagambitie van ten minste 80% niet wordt behaald over een periode van 15 jaar is minder dan 30% (reële doelstelling).










Het beleggingsen toeslagenbeleid is gericht op het verder laten stijgen van de reële marktwaarde dekkingsgraad van het Fonds, zodat de toeslagen kunnen worden gefinancierd. Dit gebeurt op prudente wijze, waarbij wordt voldaan aan de beginselen van veiligheid, kwaliteit en risicodiversificatie. Het beleid komt tot uitdrukking in een normportefeuille met bandbreedtes met betrekking tot rente- en valutarisico. Op grond van de beleidsvoornemens voor de lange termijn stelt het Bestuur jaarlijks een balansbeheerplan op. Hierin staat de uitwerking van het beleid in concrete (beleggings)activiteiten. De rendementsdoelstelling van het Fonds is afgeleid van het te behalen toeslagresultaat (gerealiseerde toeslagen ten opzichte van de 80%-doelstelling) binnen de nominale doelstelling. Zolang er ruimte is binnen de nominale doelstelling, wordt de portefeuille zo ingericht, dat in de komende 15 jaar een geprognosticeerd toeslagresultaat wordt nagestreefd van 100%. Een hoger toeslagresultaat is niet nodig en zou leiden tot grotere risico’s op de kortere termijn. Hierdoor zou de kans op het verlagen van de pensioenen (korten) worden vergroot. Bij een marktwaardedekkingsgraad onder de 125% kan niet gelijktijdig aan beide doelstellingen worden voldaan. In dat geval ligt de nadruk op het reduceren van de kans op het verlagen van de pensioenen (korten). In principe wordt dan gestuurd op een toeslagresultaat van 80% (de kans dat deze ambitie niet wordt gehaald loopt dan op naar circa 50%).


Jaarverslag 2014

12

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Wijzigingen beleggingsbeleid Het beleggingsbeleid van het Fonds is gewijzigd op basis van de ambitie van het Fonds, te weten het zeker stellen van de pensioenaanspraken en -rechten met de ambitie deze structureel te verhogen voor behoud van koopkracht. De belangrijkste wijzigingen in het beleggingsbeleid zijn:











• De verplichtingen van het Fonds hebben een lange looptijd, waardoor de gevoeligheid voor ontwikkelingen op het gebied van rente, inflatie en zakelijke waarden groot is. Deze risico’s zijn bepalend voor het al dan niet realiseren van een adequaat pensioen ten behoeve van alle deelnemers. Het balansbeheerplan is daarom gericht op de reductie van deze risico’s en op het behalen van het benodigde rendement;

• Uit de scenario’s die in 2014 zijn berekend, is gebleken dat bij de actuele marktwaardedekkingsgraad van circa 130% een strategische beleggingsmix met 70% matchingportefeuille en 30% returnportefeuille voldoende rendement oplevert om aan de reële ambitie van het Fonds te voldoen. Het Fonds heeft daarom het aandeel returnportefeuille teruggebracht van circa 45% begin 2014 naar circa 30% eind 2014 en daarmee het bijbehorende risico voor de nominale doelstelling gereduceerd;

• Om de kans op een toeslagresultaat van minder dan 80% te verkleinen, heeft het Fonds besloten om de norm voor de rentehedge te verlagen van 105% naar 92,5% en om te gaan beleggen in inflatiegerelateerde staatsobligaties en swaps.

Wijzigingen toeslagbeleid Begin 2014 heeft het Bestuur de navolgende toeslagstaffel vastgesteld als leidraad bij besluiten over toeslagverlening na de financiële onafhankelijkheid van het Fonds per 28 februari 2014. Deze staffel is gebaseerd op de berekeningen die ten grondslag lagen aan de afspraken met de sociale partners en de andere stakeholders over de financiële onafhankelijkheid en de evenwichtige afweging van belangen daarbij. Bij het besluit over de toeslag per 1 januari 2015 is de staffel in tabel 1 gebruikt.



Jaarverslag 2014

13

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 1. Toeslagstaffel tot en met 1 januari 2015

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Nominale marktwaardedekkingsgraad

Mate van toekenning toeslag

Onder de 115%

Geen toeslagverlening

1. 1 Samenvatting

115%-132%

Pro rata toeslag, oplopend van 0% naar 100% van de maatstaf


132%-148%

100% van de maatstaf

Hoger dan 148%

100% van de maatstaf, plus inhalen van gemiste toeslagen na 1 januari 2014 en/of extra toeslagen (maximaal 3%)

1. 3 Uitvoering pensioenregelingen 1. 4 Financiële positie






Om beter rekening te kunnen houden met de inflatieverwachting en de afnemende looptijd van de verplichtingen heeft het Bestuur besloten om de toeslagstaffel na 1 januari 2015 te baseren op de reële marktwaardedekkingsgraad. Daarbij is de verwachting dat de middelen van het Fonds evenwichtig over de huidige en toekomstige pensioengerechtigden kunnen worden verdeeld, zoals voorgeschreven in het nieuwe FTK (zie paragraaf 1.2.11). Toeslagbesluiten in 2015 worden gebaseerd op de volgende leidraad:


Tabel 2. Toeslagstaffel vanaf 2 januari 2015


Reële marktwaardedekkingsgraad

Mate van toekenning toeslag (besluiten in 2015)


Onder de 75%



75%-86%


86%-96%

100% van de maatstaf, plus inhaal van gemiste toeslagen na 1 januari 2014 (inhaal voor zover middelen aanwezig boven 86%)

Hoger dan 96%

100% van de maatstaf, plus inhaal van gemiste toeslagen na 1 januari 2014 en/of extra toeslag (maximaal 3%)


2. 7 Actuariële analyse 2. 8 Risicoparagraaf




Ten opzichte van de oorspronkelijke nominale staffel kunnen al eerder eventuele gemiste toeslagen van na 1 januari 2014 worden ingehaald. Hierbij is rekening gehouden met het advies van de Deelnemersraad over de nominale staffel.

3. 5 Visitatiecommissie 3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring 3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

14

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG




Met de toeslagstaffel op basis van de reële marktwaardedekkingsgraad wordt in de verdere toekomst sneller geïndexeerd (bij een lagere nominale dekkingsgraad) dan bij de eerder genoemde nominale toeslagstaffel. Dat is mogelijk omdat de looptijd van de verplichtingen dan is afgenomen en er minder middelen nodig zijn om in dezelfde mate in de nog resterende toekomst te indexeren. De ALM-studie van 2014 heeft daarbij uitgewezen dat met het vasthouden van bovenstaande reële staffel de middelen te snel worden uitgegeven, waardoor de kansen op onderdekking te groot werden. Het Bestuur heeft daarom gekozen voor een tussenvariant, waarbij de grenzen uit de reële toeslagstaffel ieder jaar 1%-punt worden verhoogd, totdat de staffel er in jaar 15 (2029) als volgt uitziet:

1. 7 Governance


Tabel 3. Toeslagstaffel 2029 (jaar 15)




Reële marktwaardedekkingsgraad

Mate van toekenning toeslag (besluiten in 2029 en verder)

Onder de 89%


89%-100%


100%-105%

100% van de maatstaf, plus inhaal van gemiste toeslagen na 1 januari 2014 (inhaal voor zover middelen aanwezig boven 100%)

Hoger dan 105%

100% van de maatstaf, plus inhaal van gemiste toeslagen na 1 januari 2014 en/of extra toeslag (max 3%)








Jaarverslag 2014

1.2.3 Toeslagverlening

De voorwaardelijke toeslagverlening van deelnemers, gewezen deelnemers en pensioen gerechtigden is afhankelijk van de prijsstijging (inflatie) of de collectieve structurele salaris verhogingen volgens de CAO ING Bank en de CAO ING Verzekeren/Investment Management. In het onderhandelingsresultaat over de financiële onafhankelijkheid is afgesproken dat de werk gever de toeslagen in 2014 nog financiert. Het betrof de verhogingen waarvoor de prijsstijging als maatstaf dient (0,90% per 1 januari 2014) en de verhogingen waarvoor de loonstijging als maatstaf dient (CAO Bank: 1,5% per 1 januari 2014 en 2% per 1 augustus 2014; CAO ING Verzekeren/Investment Management: 0%). De toeslagverlening vanaf 1 januari 2015 is afhankelijk van de financiële positie van het Fonds. 15

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

In december 2014 heeft het Bestuur besloten tot het verlenen van toeslag aan pensioengerechtigden en gewezen deelnemers die de prijsstijging volgen. Het ging hierbij om de volledige prijsindex van 0,75%. Het betrof de eerste toeslag die sinds de financiële onafhankelijkheid is gefinancierd uit de reserves van het Fonds.











1.2.4 Scaping

Scaping (Stichting Collectieve Actie Pensioengerechtigden ING Nederland) heeft in juli 2011 de werkgever en het Fonds voor de rechter gedaagd. De werkgever werd gedaagd over onder andere de voorwaardelijkheid van de toezegging van toeslagverlening en over het uitblijven van financiering van de toeslagverlening per 1 september 2009, 1 januari 2010 en 1 januari 2011. Het Fonds werd gedaagd omdat Scaping stelde dat het Fonds de toeslagverlening uit eigen middelen had moeten financieren bij de weigering van de werkgever om de toeslagen te financieren. Daarnaast stelde Scaping dat het Fonds zich niet voldoende had ingespannen om de werkgever te bewegen de indexatie te financieren. Op 9 november 2012 oordeelde de kantonrechter dat de toezegging voor toeslagverlening voorwaardelijk is. Dit betekent dat het aan de werkgever is om te besluiten of hij de middelen voor toeslagfinanciering aan het Fonds ter beschikking stelt. De werkgever stelt de middelen ter beschikking tenzij sprake is van zwaarwegende redenen. De rechter verwees hierbij ook naar de uitspraak van juli 2011 in de procedure tussen het Fonds en de werkgever. Daarnaast gaf de rechter aan dat de toeslagverlening niet ten laste van de eigen middelen van het Fonds mag worden toegekend. De rechter heeft bevestigd dat het Fonds zich voldoende heeft ingespannen voor de belangen van pensioengerechtigden. Op 24 januari 2013 is Scaping in hoger beroep gegaan. Het gerechtshof heeft op 15 april 2014 geoordeeld over het hoger beroep en heeft Scaping opnieuw in het ongelijk gesteld. Met de uitspraak van het gerechtshof en het feit dat Scaping niet in cassatie is gegaan, is deze procedure tot een einde gekomen.



Jaarverslag 2014

16

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1.2.5

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




Samenwerking met de CDC Pensioenfondsen Sinds de oprichting van de CDC Pensioenfondsen voor medewerkers van ING Bank en NN Group richten zowel de CDC Pensioenfondsen als Pensioenfonds ING zich op onderlinge samenwerking op relevante gebieden in het belang van deelnemers. Hierbij gaat het onder meer over samen werking op het juridische vlak, het communicatievlak en op het gebied van governance. De onderlinge samenwerking is met name van belang gelet op een adequate afstemming van de pensioencommunicatie aan de deelnemers. Hierdoor kan een voor hen zo compleet, begrijpelijk en inzichtelijk mogelijk beeld van de eigen pensioensituatie geschetst worden ter verhoging van het pensioenbewustzijn. Veel deelnemers van het Fonds zijn tenslotte ook deelnemer bij één van de CDC Pensioenfondsen.







1.2.6

Voorbereidingen op de toekomst van het Fonds Na realisatie van de financiële onafhankelijkheid van het Fonds, op 28 februari 2014, heeft het Fonds de in 2012 gestarte voorbereidingen op een mogelijke splitsing van het Fonds voortgezet. Het Bestuur heeft geen besluit genomen over een mogelijke splitsing van het Fonds. Wel voelt het Bestuur zich verantwoordelijk te zorgen voor een toekomstbestendig organisatiemodel van het Fonds. Hierbij staat het belang van alle groepen deelnemers en een evenwichtige belangen behartiging centraal. Het Bestuur heeft onder meer de volgende redenen om stil te staan bij de toekomst van het Fonds:


3. OVERIGE GEGEVENS 3. 1 Gebeurtenissen na balansdatum

• de Europese commissie verplichtte werkgever ING zich op te delen in twee separate bedrijven, ING Bank en NN Group;

3. 2 Overeenkomsten

• de mogelijkheid van het uiteen gaan lopen van de cao’s van ING Bank en NN Group;


• het gesloten karakter van het Fonds per 1 januari 2014;


• de start van de CDC Pensioenfondsen per 1 januari 2014; en

3. 5 Visitatiecommissie 3. 6 Actuariële verklaring

• de wens van DNB voor verdere professionalisering.


Jaarverslag 2014

17

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Bestuur en Verantwoordingsorgaan bespreken gezamenlijk de redenen die ten grondslag liggen aan het denken over de toekomst van het Fonds en het normenkader dat de basis wordt voor de af- en overwegingen. Het Verantwoordingsorgaan heeft ten aanzien van de besluitvorming over de toekomst van het Fonds een volledig advies- en beroepsrecht.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting 1. 2 Bijzondere ontwikkelingen in het verslagjaar

Bij de besluitvorming over de toekomst van het Fonds is het uitgangspunt dat een besluit niet mag leiden tot een significante ongelijkheid in zekerheid voor alle groepen (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. Ook dienen de belangen van de verschillende groepen voldoende behartigd te zijn bij de keuze van een bestuursmodel.





1.2.7 Ontwikkelingen

Het Fonds onderzoekt de mogelijke voordelen van een algemeen pensioenfonds (apf ) voor Pensioenfonds ING, mede in relatie tot een mogelijke splitsing van het Fonds.



Op 1 mei 2015 is een (gewijzigd) wetsvoorstel over het apf aangeboden aan de Tweede Kamer. De beoogde ingangsdatum van de wet is 1 januari 2016. Een apf is per definitie een stichting naar Nederlands recht. Het is een pensioenfonds dat een of meerdere pensioenregelingen kan uitvoeren voor een of meerdere ondernemingen en daarvoor meerdere afgescheiden vermogens kan aanhouden, in tegenstelling tot een regulier pensioenfonds. Een belangrijk voordeel van een apf is de mogelijkheid van het behalen van schaalvoordelen doordat meerdere pensioenfondsen van dezelfde dienstverlener gebruik kunnen maken en geen eigen uitvoeringsorganisatie hoeven te hebben.








1.2.8

Code Pensioenfondsen Op 1 januari 2014 is de Code Pensioenfondsen (de Code) in werking getreden. In de Code zijn normen geformuleerd voor ‘goed pensioenfondsbestuur’. De Code is opgesteld door de Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid ter vervanging van de Principes van goed pensioenfondsbestuur uit 2005.


Jaarverslag 2014

18

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

De Code staat niet op zichzelf, maar maakt deel uit van het volledige stelsel van bestaande weten regelgeving. Daarnaast geeft de Code, samen met de aanbevelingen en convenanten van de Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid, richting aan de governance: wat houdt goed bestuur van pensioenfondsen in en hoe houden betrokkenen daar toezicht op?

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


Het Fonds ondersteunt de principes van de Code en past de principes van de Code vrijwel volledig toe. Zo is de Code toegepast bij de invulling van het bestuursmodel van het Fonds per 1 juli 2014 en de bijbehorende statutenwijziging. Daarnaast is de Code toegepast bij het opstellen van dit jaarverslag en diverse fondsdocumenten. Voor zover het Fonds afwijkt van de principes van de Code wordt dit hierna per principe toegelicht, conform het ‘pas-toe-of-leg-uit’-beginsel. Alle principes, dus ook de principes waar het Fonds wel aan voldoet, worden toegelicht in de Checklist Code Pensioenfondsen, die op de website van het Fonds staat.





Het Fonds ondersteunt de principes van de Code en past deze toe, met uitzondering van de principes 21, 36, 48, 51, 65, 66, 68, 69, 70, 71 en 73. Ondanks dat het Fonds deze principes niet geheel toepast, is het Bestuur van mening dat toepassing van alle principes ten goede komt aan het Fonds en zijn deelnemers en om die reden zet het Fonds zich ervoor in zo veel mogelijk aan te sluiten bij de principes van de Code. Daar waar de Code niet wordt toegepast dan wel letterlijk gevolgd, wordt hiervoor een onderbouwing gegeven.





De principes die het Fonds niet of niet geheel toepast, betreffen met name het onderdeel diversiteit (principes 65, 66, 68, 69, 70 en 71). Hieronder is per principe een toelichting opgenomen.






P RINCIPE 21

“Het bestuur rapporteert in het jaarverslag over de naleving van de gedragscode en deze Code, net als over de evaluatie van het functioneren van het bestuur.” In onder andere paragraaf 1.2 is gerapporteerd over de naleving van de gedragscode en deze Code. Waar daarnaast extra toelichting nodig is, is dit per onderwerp opgenomen. Op dit onderdeel past het Fonds de Code dan ook toe. Ten aanzien van het evalueren van het functioneren van het Bestuur heeft, in het kader van de Wet versterking bestuur pensioenfondsen, een evaluatie van de profielen en competenties van


Jaarverslag 2014

19

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

bestuursleden plaatsgevonden, inclusief de evaluatie van de verschillende groepen; dit vanwege een evenwichtige belangenafweging. De jaarlijkse zelfevaluatie is op dit moment in voorbereiding en zal in het eerste deel van 2015 plaatsvinden onder leiding van een externe partij. Rapportage over de evaluatie zal hierna volgen. De zelfevaluatie door het Bestuur vindt in principe jaarlijks plaats. Dit is in de voorgaande jaren dan ook gebeurd. In 2014 heeft echter geen zelfevaluatie plaatsgevonden. De reden hiervoor is dat in 2014 veel bestuurswisselingen hebben plaatsgevonden en het Bestuur om die reden de zelfevaluatie heeft uitgesteld en op dit moment verdere invulling hieraan geeft.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




PRINCIPE 36 “Het bestuur bevordert dat de dienstverleners een klokkenluidersregeling hebben. Met een

klokkenluidersregeling kunnen degenen die financieel afhankelijk zijn van de dienstverlener, zonder gevaar voor hun positie rapporteren over onregelmatigheden binnen de onderneming. Dit kan gaan om onregelmatigheden van algemene, van operationele en van financiële aard.”

1. 7 Governance



Het Fonds heeft een eigen klokkenluidersregeling en onderschrijft het belang daarvan. Dit geldt ook voor het van toepassing zijn van een klokkenluidersregeling bij zijn dienstverleners. Het Bestuur bevordert op dit moment niet formeel dat zijn dienstverleners een klokkenluidersregeling hebben. Dit is onderkend en onderdeel gemaakt van de herziene versie van het uitbestedingsbeleid dat op dit moment in voorbereiding is en bij het aangaan van nieuwe uitbestedingsrelaties zal dit als eis aan de dienstverleners worden gesteld. Overigens hebben veel dienstverleners van het Fonds al een klokkenluidersregeling.








PRINCIPE 48

“Het bestuur zorgt voor geschiktheid, complementariteit (zie paragraaf 3.5) en continuïteit binnen het bestuur. Daarbij houdt het rekening met opleiding, achtergrond, persoonlijkheid, geslacht en leeftijd. Het bestuur toetst de geschiktheid van bestuursleden bij het aantreden en gedurende het bestuurslidmaatschap.” Het Bestuur zorgt voor geschiktheid, complementariteit en continuïteit binnen het bestuur. Dit gebeurt onder andere via het bijhouden van een deskundigheidsmatrix, een competentie matrix en een opleidingsplan. Een vernieuwd integraal geschiktheidsplan, waarin alle afzonderlijke onderdelen worden samengevoegd, wordt op dit moment opgesteld. Op dit moment beschikt


Jaarverslag 2014

20

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

het Fonds al over de diverse losse documenten in het kader van geschiktheid, maar deze zijn nog niet gebundeld in een integraal geschiktheidsplan. Ook het diversiteitsbeleid van het Bestuur van het Fonds ten aanzien van de samenstelling van fondsorganen en -commissies maakt daar onderdeel van uit.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting 1. 2 Bijzondere ontwikkelingen in het verslagjaar 1. 3 Uitvoering pensioenregelingen

PRINCIPE 51





“Het eigen functioneren is voor het bestuur een continu aandachtspunt. Het bestuur evalueert daartoe in elk geval jaarlijks het functioneren van het bestuur als geheel en van de individuele bestuursleden. Hierbij betrekt het bestuur één keer in de twee jaar een derde partij. Bij de evaluatie komt aan de orde of het bestuur voldoende geschikt en divers is en wordt bovendien gekeken naar gedrag en cultuur.” De zelfevaluatie door het Bestuur vindt in principe jaarlijks plaats. Dit is in de voorgaande jaren dan ook gebeurd. In 2014 heeft echter geen zelfevaluatie plaatsgevonden. De reden hiervoor is dat in 2014 veel bestuurswisselingen hebben plaatsgevonden en gedurende 2014 enkele vacatures kende. Het Bestuur heeft om die redenen de zelfevaluatie uitgesteld. Op dit moment geeft het Bestuur verdere invulling aan het op korte termijn vormgeven van de zelfevaluatie. Zie hiervoor ook de toelichting bij principe 21.







PRINCIPE 65

“Het bestuur, het VO of het BO (Belanghebbendenorgaan, red.) zorgt ervoor dat de organen complementair zijn samengesteld. Ook moeten de organen een redelijke afspiegeling vormen van de belanghebbenden.”





Het diversiteitsbeleid is een onderdeel van het vernieuwde integrale geschiktheidsplan van het Fonds dat thans wordt opgesteld en bijgewerkt. Het diversiteitsbeleid gaat onderdeel uitmaken van de profielen bij vacatures in het Bestuur en het VO. Diversiteit binnen de organen en commissies van het Fonds wordt nadrukkelijk nagestreefd vanuit het besef dat het de horizon van het Bestuur, het VO en de Visitatiecommissie verbreedt en daardoor een beter bestuur, een betere verantwoordings functie respectievelijk een beter intern toezicht met zich mee kan brengen. Diversiteitsbeleid is daarmee een kernelement in de samenstelling van de organen en commissies van het Fonds.


Jaarverslag 2014

21

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Bij de samenstelling en de opvolging van het Bestuur, het VO en de Visitatiecommissie wordt daarom naast de vereiste deskundigheid, competenties en professioneel gedrag, rekening gehouden met diversiteit zoals beschreven in de Code.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Voor de bezetting en de opvolging van het Bestuur en het VO wordt gestreefd naar:

1. 2 Bijzondere ontwikkelingen in het verslagjaar 1. 3 Uitvoering pensioenregelingen

• verscheidenheid aan vaardigheden, culturen en zienswijzen, waarbij de leden van het bestuur en het VO een


redelijke afspiegeling vormen van de belanghebbenden in het Fonds;



• een afspiegeling van typen deelnemers;

1. 7 Governance

• een evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen;


• een evenwichtige verdeling naar werkkring, dat wil zeggen vanuit ING Bank en NN Group;


en een evenwichtige verdeling van leeftijden.



Een andere dimensie van diversiteit is complementariteit; het elkaar aanvullen vanuit een diversiteit aan deskundigheid en competenties en achtergronden. Dit wordt bijgehouden via een deskundigheidsmatrix en competentiematrix en leidt tot een completer bestuur, verantwoordingsfunctie en intern toezicht.




In de profielschetsen voor kandidaat-leden voor het Bestuur en het intern toezicht zijn boven genoemde vereisten voor diversiteit opgenomen. Hetzelfde geldt voor de competentievisie van het VO. Het Bestuur toetst voorgedragen kandidaten voor organen en commissies van het Fonds mede aan de hand van de diversiteitsdoelstellingen en wijst de voordragende partijen op de diversiteitsdoelstellingen. Zie hiervoor ook de toelichting bij principe 70.





Jaarverslag 2014

PRINCIPE 66

“Het bestuur stelt - in overleg met het desbetreffende orgaan - concrete stappen vast om te bevorderen dat fondsorganen divers worden samengesteld. Ook geeft het bestuur aan hoe en binnen welke termijnen het van plan is om de gewenste diversiteit in leeftijd en geslacht te realiseren. Het bestuur legt dit vast in een diversiteitsbeleid. Jaarlijks beoordeelt het bestuur in hoeverre de gestelde doelen zijn gehaald. Driejaarlijks evalueert het bestuur het diversiteitsbeleid.” Zie toelichting bij principe 65. 22

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

PRINCIPE 68

KERNCIJFERS

Ten aanzien van het VO wordt voldaan aan de beide aspecten van dit principe. In de samen stelling van het Bestuur is niet voldaan aan het principe dat een lid onder veertig jaar zitting heeft in het Bestuur. Bij de voordracht van kandidaten vanuit de verschillende geledingen is helaas geen kandidaat voorgedragen die aan dit principe voldoet. Bij een volgende voordracht zal het Fonds hier actief aandacht aan besteden, met uitzondering van kandidaten uit de geleding Pensioengerechtigden.

1. BESTUURSVERSLAG




“In het bestuur, het VO of het BO zitten ten minste één lid boven en één lid onder de veertig jaar.”

PRINCIPE 69


“Het bestuur, het BO en het intern toezicht houden bij het opstellen van de profielschets rekening met het diversiteitsbeleid. Het VO houdt hier rekening mee bij het opstellen van de competentievisie.” Thans bevatten de profielschetsen die het Fonds opstelt nog geen specifieke diversiteits doelstellingen. Na vaststelling van het diversiteitsbeleid zal hiermee ook in de profielschetsen rekening worden gehouden.



PRINCIPE 70



“Bij de vervulling van een vacature wordt actief gezocht (en/of actief opgeroepen om te zoeken) naar kandidaten die passen in de diversiteitsdoelstellingen. Het bestuur neemt hierover tijdig contact op met degenen die betrokken zijn bij het voordragen of de verkiezing van kandidaten.”



Zie toelichting bij principe 68 en 69.



PRINCIPE 71

“Het bestuur en het BO toetsen voorgedragen kandidaten mede aan de hand van de diversiteitsdoelstellingen.” Zie toelichting bij principe 68 en 69.



Jaarverslag 2014

23

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

PRINCIPE 73

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


“Als leden van het bestuur, het BO, de raad van toezicht en andere medebeleidsbepalers in functie treden, ondertekenen ze de gedragscode van het pensioenfonds. Ook ondertekenen ze jaarlijks een verklaring over het naleven van de gedragsregels. Op het overtreden van de gedragscode staan sancties. Deze staan in de gedragscode.” Ondertekening direct bij infunctietreding van de genoemde personen is een vaste procedure van het Fonds. Ten aanzien van dit onderdeel past het Fonds de Code toe. Ten aanzien van sancties: dit is nu een summier onderdeel van de gedragscode. Het Fonds onderkent echter de noodzaak van een sanctieregeling en is op dit moment bezig met actualisering van de gedragscode, waarin een sanctieregeling wordt meegenomen.











1.2.9

Wet versterking bestuur pensioenfondsen De Wet versterking bestuur pensioenfondsen is op 7 augustus 2013 op onderdelen in werking getreden; de resterende onderdelen traden in werking op 1 juli 2014. De wet versterkt het bestuur en intern toezicht, verzwaart de geschiktheidseisen voor (mede-) beleidsbepalers en waarborgt een evenwichtige belangenafweging. Op basis van de nieuwe wet heeft het Fonds op 1 juli 2014 een aangepast paritair bestuursmodel gerealiseerd. Het Bestuur is per die datum paritair en een Verantwoordingsorgaan nieuwe stijl is in de plaats gekomen van de Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan oude stijl (zie ook paragraaf 1.7). Voor 2014-2015 is een opleidingsprogramma, bij wijze van permanente educatie, samengesteld voor Bestuursleden en leden van het Verantwoordingsorgaan. Zoals in paragraaf 1.2.8 is toegelicht, zorgt het Bestuur voor geschiktheid, complementariteit en continuïteit binnen het Bestuur (principe 48). Ook het diversiteitsbeleid gaat onderdeel uitmaken van de profielen bij vacatures in het Bestuur (principe 65).



Jaarverslag 2014

24

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Voor de bezetting en de opvolging van het Bestuur en het VO is en wordt gestreefd naar:

KERNCIJFERS

• verscheidenheid aan vaardigheden, culturen en zienswijzen, waarbij de leden van het Bestuur en het VO

1. BESTUURSVERSLAG

een redelijke afspiegeling vormen van de belanghebbenden in het Fonds;


• een goede mix van mannen en vrouwen;


• een evenwichtige verdeling van leeftijden.




In de profielschetsen voor kandidaat-leden voor het Bestuur en het intern toezicht zijn boven genoemde diversiteitseisen opgenomen. Hetzelfde geldt voor de competentievisie van het VO. Het Bestuur toetst voorgedragen kandidaten voor organen en commissies van het Fonds mede aan de hand van de diversiteitsdoelstellingen.

1. 7 Governance










1.2.10

EMIR en Dodd-Frank European Market Infrastructure Regulation (EMIR) is op initiatief van de Europese Commissie geïmplementeerd om de handel in Over The Counter (OTC) derivaten transparanter en veiliger te maken. Het gaat onder meer om eisen die gelden voor partijen die derivatentransacties hebben verricht die niet zijn verhandeld via een clearing-organisatie. Onderdeel van de EMIR zijn de verplichte clearing van “in aanmerking komende” OTC-derivaten tussen bepaalde partijen via een centrale tegenpartij (CTP); eisen aan het risicomanagement van derivatencontracten die niet centraal gecleard worden; verplichte rapportages; en een vergunningstelsel rond die centrale tegenpartijen. Voor pensioenfondsen geldt een vrijstelling van de verplichte clearing van “in aanmerking komende” OTC-derivaten tot in ieder geval augustus 2017. Ondanks de vrijstelling bereidt het Fonds zich voor om, indien central clearing voordelen biedt (lagere transactiekosten), eerder dan augustus 2017 gebruik te maken van central clearing. Het Fonds voldoet aan de EMIR-verplichtingen die voor pensioenfondsen gelden. De Dodd-Frank act is het Amerikaanse antwoord op de financiële crisis en kan worden gezien als de Amerikaanse evenknie van EMIR. Het geeft een raamwerk voor andere toezichthouders om


Jaarverslag 2014

25

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

regels te implementeren ter waarborging van de financiële stabiliteit in de Verenigde Staten. Het Fonds heeft ervoor gekozen om voorlopig geen nieuwe derivatentransacties af te sluiten met Amerikaanse tegenpartijen. Hierdoor is de Dodd-Frank wetgeving niet van toepassing op het Fonds.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG







1.2.11

Nieuw Financieel Toetsingskader Op 1 januari 2015 is het nieuwe Financieel Toetsingskader (FTK) in werking getreden. Voor bepaalde onderdelen geldt een overgangstermijn tot 1 juli 2015. Het nieuwe FTK is aan de Pensioenwet gerelateerde wetgeving, waarin de wettelijke, financiële eisen aan pensioenfondsen zijn vastgelegd. De strengere regels hebben tot doel om de financiële positie van pensioenfondsen stabieler te maken en de risico’s eerlijk over jong en oud te verdelen. Pensioenfonds ING De invloed van het nieuwe FTK op het Fonds is beperkt, omdat er met ingang van 1 januari 2014 geen nieuwe pensioenopbouw meer plaatsvindt in het Fonds en omdat het Fonds in het jaarverslag en in het financiële beleid uitgaat van marktwaardering van de verplichtingen. Ook de financiële positie van het Fonds speelt hierbij een rol.







Jaarverslag 2014

26

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Enkele gevolgen van het nieuwe FTK voor het Fonds:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


• de DNB-beleidsdekkingsgraad vervangt de actuele DNB-dekkingsgraad. De beleidsdekkingsgraad is het voortschrijdend gemiddelde van de actuele DNB-dekkingsgraad over 12 maanden;


• het vereist eigen vermogen van het Fonds stijgt van 10,9% naar 16,5%;


• er worden grenzen gesteld aan de toe te kennen toeslagen (toekomstbestendig indexeren). Als gevolg van de








financiële positie van het Fonds en het toeslagenbeleid zal de mate waarin toeslagen zijn toe te kennen naar huidige inzichten niet snel worden geraakt. Voor inhaaltoeslagen zijn strenge regels opgesteld, waarbij het beschikbare vermogen voor inhaaltoeslagen slechts voor maximaal 20% per jaar gebruikt mag worden;

• pensioenfondsen moeten de risicohouding vaststellen en jaarlijks het beleid toetsen met behulp van een haalbaarheidstoets. Dit vereist aanpassing van de actuariële en bedrijfstechnische nota en het financiële crisisplan aan de nieuwe wettelijke bepalingen.

Het Fonds zal in het beleid en het jaarverslag blijven uitgaan van de nominale marktwaarde dekkingsgraad en daarbij geen twaalfmaands middeling toepassen. Voor het toeslagenbeleid zal het Fonds uitgaan van de reële marktwaardedekkingsgraad. In paragraaf 1.2.2. zijn de effecten op het toeslagbeleid toegelicht.





Jaarverslag 2014

27

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.3


Uitvoering pensioenregelingen

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG











1.3.1 Pensioenregelingen

Het Fonds voert pensioenregelingen uit die gelden voor huidige en voormalige medewerkers van ING (ING Bank en NN Group) in Nederland. Tot 1 januari 2014 traden bij de start van een dienst verband medewerkers toe tot de Basisregeling Pensioen 65. Dit is een eindloonregeling voor het vaste inkomen tot een grensbedrag en een middelloonregeling voor een aantal in de cao genoemde variabele beloningscomponenten. De pensioenregelingen van het Fonds betreffen regelingen die sinds enkele jaren gesloten zijn en waarin geen deelnemers meer kunnen toetreden. Het Fonds maakt onderscheid in (actieve) deelnemers (in dienst bij de werkgevers ING Bank en NN Group), gewezen deelnemers en pensioengerechtigden. Het Bestuur draagt zorg voor een evenwichtige belangenbehartiging.

Pensioenopbouw Per 1 januari 2014 kunnen medewerkers van ING (ING Bank en NN Group) niet meer toetreden tot de Basisregeling Pensioen 65. Vanaf die datum geldt voor hen een nieuwe pensioenregeling, zoals is vastgelegd in de cao. Deze pensioenregeling wordt uitgevoerd door twee pensioenfondsen: één voor ING Bank (ING CDC Pensioenfonds) en één voor NN Group (NN CDC Pensioenfonds). Pensioenfonds ING blijft de pensioenregelingen uitvoeren die van toepassing waren vóór 1 januari 2014. De medewerkers en de werkgevers betalen sinds 1 januari 2014 echter geen pensioenpremie meer aan Pensioenfonds ING. Het pensioen dat is opgebouwd bij Pensioenfonds ING kan reglementair niet worden overgedragen naar het CDC Pensioenfonds zolang de medewerker zijn dienstverband voortzet bij dezelfde werkgever als voor de aanvang van de nieuwe regeling op 1 januari 2014. Als de medewerker daarna een nieuwe functie betrekt die onder een andere cao valt of in dienst treedt bij een andere werkgever, dan kan hij gebruik maken van waardeoverdracht.



Jaarverslag 2014

28

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

Flexibiliseringsmogelijkheden Sinds 1 januari 2014 biedt het Fonds een aantal nieuwe keuzemogelijkheden ten aanzien van het pensioen dat tot 1 januari 2014 is opgebouwd:













• Variëren hoogte uitkering ouderdomspensioen Het is mogelijk om drie of vijf jaar lang een hoger ouderdomspensioen te ontvangen en vervolgens een lager pensioen levenslang. Daarnaast bestaat de keuze om het hogere pensioen te laten doorlopen tot de eerste van de maand waarin voor het eerst AOW wordt ontvangen, of uiterlijk tot de eerste van de maand waarin men 70 jaar wordt. Dezelfde varianten zijn ook mogelijk als een deelnemer eerst een lager pensioen wenst te ontvangen en vervolgens een hoger pensioen. In beide situaties is het lage pensioen 75% van het hoge pensioen.

• Deeltijdpensioen Vanaf 60-jarige leeftijd kan een deelnemer ervoor kiezen om in overleg met de werkgever in deeltijd met pensioen te gaan. De pensioenregeling biedt de mogelijkheid om het pensioen voor 50% in te laten gaan en voor 50% door te blijven werken. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om het pensioen voor 25% of 75% in te laten gaan.

• Uitstel of vervroeging van het pensioen De standaard pensioenleeftijd in de Basisregeling Pensioen 65 is 65 jaar; de pensioenleeftijd in de nieuwe pensioenregeling bij de CDC Pensioenfondsen is 67 jaar. Voor een deelnemer die valt onder de CDC pensioen regeling en tot 1 januari 2014 pensioen heeft opgebouwd bij Pensioenfonds ING is het mogelijk om het pensioen bij Pensioenfonds ING eerder of later in te laten gaan, tot uiterlijk de eerste dag van de maand waarin de deelnemer 67 jaar wordt.

• Overbrugging tussen pensionering en ingang AOW Om de periode tussen pensionering en ingang van de AOW-uitkering te overbruggen, kan een deelnemer die valt onder de Basisregeling Pensioen 65 ervoor kiezen om het ouderdomspensioen tijdelijk te verhogen, met daarna een lager pensioen tot gevolg. Er kan worden gekozen uit:

• tweemaal de AOW-uitkering voor gehuwden, plus vakantietoeslag; • eenmaal de AOW-uitkering voor gehuwden, plus vakantietoeslag; • eenmaal de AOW-uitkering voor ongehuwden, plus vakantietoeslag. De drie genoemde keuzes staan open voor alle deelnemers die onder de Basisregeling Pensioen 65 vallen, waarbij het al dan niet gehuwd zijn niet van belang is.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

29

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Toeslagverlening Als gevolg van de financiële onafhankelijkheid van het Fonds is het Fonds met ingang van 2015 verantwoordelijk voor de financiering van toeslagen. Hierdoor is toeslagverlening afhankelijk geworden van de dekkingsgraad in plaats van middelen van de (voormalige) werkgever. Toeslagen worden onder meer uit beleggingsrendement gefinancierd. Hiervoor is geen voorziening pensioen verplichtingen gevormd en wordt geen premie betaald. Het Bestuur beslist jaarlijks over de toeslagen. De toeslagverlening is voorwaardelijk: een verhoging die in het verleden is toegekend en de verwachting voor de komende jaren geven geen recht op verhogingen in de toekomst. Het beleid is in paragraaf 1.2.2 nader toegelicht.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




In de pensioenreglementen van het Fonds is opgenomen op welke wijze toeslagen worden verleend en welke maatstaf en ambitie daarvoor gelden.







1.3.2

Ontwikkeling aantallen deelnemers Het totaal aantal (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden van het Fonds is in 2014 gedaald naar 72.219 (2014: -758 en 2013: -2.959). Door het gesloten karakter van het Fonds is er per 2014 geen instroom meer van nieuwe deelnemers (het aantal deelnemers daalde in 2014 met 2.586). Hierdoor zal het totaal aantal (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden verder dalen. Het aantal gewezen deelnemers nam in 2014 toe met 1.427, terwijl het aantal pensioengerechtigden steeg met 401. Sinds eind 2012 is de groep gewezen deelnemers groter dan de groep deelnemers (zie figuur 3).





Jaarverslag 2014

30

Pensioenfonds ING

INHOUD Figuur Ontwikkeling aantallen (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden Figuur 3. 3. Ontwikkeling aantallen (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden


40.000

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

30.000


20.000



10.000



4 c. 2

01

3 de

c. 2

01

2 de

c. 2

01

1 de

c. 2

01

0 de

c. 2

01

9 de

c. 2

00

8 de

c. 2

00

7

Gewezen deelnemers

de

c. 2

00

6 de

c. 2

00

5

Deelnemers

de

c. 2

00

4 de

c. 2

00

3 de


00


0

c. 2


de

1. 7 Governance

Pensioengerechtigden


Tabel 4. Ontwikkeling aantallen (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden


2014


2013

2014

2013

mannen

vrouwen

totaal

totaal

in %

in %


Deelnemers

13.369

8.387

21.756

24.342

30,1%

33,3%


Gewezen deelnemers

17.827

14.380

32.207

30.780

44,6%

42,2%



10.166

8.090

18.256

17.855

25,3%

24,5%

Totaal verzekerden

41.362

30.857

72.219

72.977

100%

100%

2014

2013

2014

2013



Tabel 5. Ontwikkeling aantallen pensioengerechtigden



Ouderdomspensioen

mannen

vrouwen

totaal

totaal

in %

in %

9.554

3.783

13.337

13.012

73,1%

72,9%

3. 6 Actuariële verklaring

Partnerpensioen

450

4.134

4.584

4.498

25,1%

25,2%

3. 7 Controleverklaring

Wezenpensioen

162

173

335

345

1,8%

1,9%

3. 8 Personalia

Totaal Pensioengerechtigden

10.166

8.090

18.256

17.855

100%

100%

Jaarverslag 2014

31

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1.3.3 Communicatie

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


Het Fonds ziet communicatie als één van zijn kerntaken. Dat wil zeggen: juiste, tijdige, volledige en begrijpelijke communicatie die beantwoordt aan de informatiebehoeften van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. In 2014 heeft het Fonds het Communicatiebeleidsplan 2014-2016 opgesteld. Belangrijke uitgangspunten bij dit beleidsplan zijn:




• een nieuw financieel beleid dat recht doet aan de gesloten en financieel onafhankelijke status van het Fonds; • verdere professionalisering van de communicatie, zoals een aanscherping van het mediabeleid;

1. 7 Governance

• intensieve samenwerking met de CDC Pensioenfondsen, waar mogelijk, in het belang van de deelnemers;


• de implementatie van een toekomstbestendig organisatiemodel van het Fonds en verdere professionalisering




van het Bestuursbureau;

• een zo hoog mogelijk pensioenbewustzijn van (gewezen) deelnemers; • het bewaken van het vertrouwen en de reputatie van het Fonds.








Jaarverslag 2014

32

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

In 2014 bevond het Fonds zich in een dynamische periode als gevolg van externe, maar vooral ook interne ontwikkelingen. Het Fonds heeft zijn deelnemers onder andere geïnformeerd over:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG





• de financiële onafhankelijkheid van het Fonds per 28 februari 2014 door overdracht van de verantwoordelijkheden en verplichtingen voor de toeslagverlening van ING naar het Fonds en het beëindigen van de bij- en terugstortverplichting;

• een nieuw financieel beleid (Balansbeheerplan) op basis van een reële ambitie, dat wil zeggen gericht op een veilig pensioen en behoud van koopkracht, en op basis van een evaluatie van de risicobereidheid van deelnemers;

• de invoering van een nieuw bestuursmodel, waaronder een Verantwoordingsorgaan nieuwe stijl en in relatie hiermee het verdwijnen van de Deelnemersraad;


• de ontwikkeling van de financiële positie van het Fonds op maanden kwartaalbasis;


• het effect van de nieuwe weten regelgeving op het pensioen van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden, waaronder het nieuw Financieel Toetsingskader en de Wet pensioencommunicatie;




• bestuurswisselingen en benoemingen, waaronder een nieuwe bestuursvoorzitter, een nieuwe algemeen directeur en een nieuwe directeur beleggingen;


• het besluit over de toeslagverlening voor pensioengerechtigden en gewezen deelnemers;


• de Pensioendriedaagse;


• het nieuwe Deelnemersportaal;


3. OVERIGE GEGEVENS

• uitspraak procedure Scaping tegen ING en Pensioenfonds ING.

3. 1 Gebeurtenissen na balansdatum 3. 2 Overeenkomsten



Jaarverslag 2014

33

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1.3.4 Communicatiemiddelen

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Het Fonds heeft in 2014 diverse middelen ingezet voor de communicatie met (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden, zoals:


• Pensioenkrant en -special


• Website, inclusief Deelnemersportaal en Pensioenplanner


• Digitale nieuwsbrieven


• Kwartaalbericht


• Pensioenloket


• Gerichte, persoonlijke correspondentie









Pensioenkrant De Pensioenkrant wordt twee keer per jaar verstuurd aan deelnemers en pensioengerechtigden. Daarnaast publiceert het Fonds Pensioenspecials over belangrijke onderwerpen. Met het oog op relevantie zijn specifieke artikelen per leeftijdscategorie gegroepeerd. In 2014 is de krant verstuurd in juni en december. In april kwam een Pensioenspecial uit over de financiële onafhankelijkheid van het Fonds. Deze is ook verstuurd aan gewezen deelnemers. Website, Deelnemersportaal en Pensioenplanner Op de website staan belangrijke momenten in het leven van (gewezen) deelnemers, die invloed kunnen hebben op het pensioen, centraal. Het aantal unieke bezoekers van de website schommelde in 2014 tussen ongeveer 6.000 en 12.000 bezoekers per kwartaal. Medio augustus 2014 is het online Deelnemersportaal geïntroduceerd voor alle (gewezen) deelnemers en pensioen gerechtigden van het Fonds. Door in te loggen via DigiD kunnen zij hun persoonlijke gegevens bij het Fonds inzien en diverse wijzigingen doorgeven. In het vierde kwartaal van 2014 hebben 1.977 unieke deelnemers ingelogd op het Deelnemersportaal. Via het Deelnemersportaal kunnen (gewezen) deelnemers ook de Pensioenplanner bereiken. Hiermee krijgen zij inzicht in de effecten


Jaarverslag 2014

34

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













van verschillende persoonlijke keuzes op het pensioen. In 2014 is de Pensioenplanner 7.308 keer bezocht (niet unieke bezoekers). Dit cijfer is niet vergelijkbaar met cijfers van voorgaande jaren als gevolg van een gewijzigde meetmethode. Digitale nieuwsbrief en e-mailservice Om deelnemers beter te kunnen bereiken en om het bezoek aan de website te bevorderen, biedt het Fonds een digitale nieuwsbrief en e-mailservice aan. De e-mails worden meerdere keren per jaar verstuurd. Van de doelgroep is ruim 5% geabonneerd op de service. De digitale nieuwsbrief wordt vier keer per jaar verstuurd in verschillende versies, toegespitst op (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. Het laatst gemeten totaal aantal abonnees op de digitale nieuwsbrief was in 2014 10.152 en bleef daarmee ongeveer constant vergeleken met eind 2013. Kwartaalbericht Via de website en de e-mailservice wordt ook een Kwartaalbericht aangeboden. Hiermee geeft het Fonds inzicht in de ontwikkeling van de financiële positie, de marktontwikkelingen en het aantal deelnemers. Uniform Pensioen Overzicht (UPO) en pensioenoverzicht Het UPO wordt jaarlijks gestuurd aan deelnemers en arbeidsongeschikten. In 2014 werd het UPO in het tweede kwartaal verzonden. In dit kwartaal werden ook de pensioenoverzichten naar alle pensioengerechtigden verzonden. Gewezen deelnemers ontvangen het UPO één keer in de drie jaar. Zij ontvingen in 2014 geen UPO. Pensioenloket Het Pensioenloket is ingericht om vragen van (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden te beantwoorden, bijvoorbeeld over pensioenopbouw of over de gevolgen van veranderingen in persoonlijke omstandigheden. In 2014 werd het Pensioenloket 22.794 keer benaderd, per telefoon, e-mail of via de post (2013: 24.428). De meeste vragen gingen over betalingen (4.768), waardeover dracht (2.362) en pensioeningang (2.266). Het aantal vragen over betalingen en waardeoverdracht nam het afgelopen jaar aanmerkelijk af en het aantal vragen over de jaaropgave nam iets toe. De meeste overige vragen gingen over communicatie, adreswijzigingen en echtscheidingen.


Jaarverslag 2014

35

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 6. Aantal contacten Pensioenloket

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Middel

2014

2013

2012

Telefonisch

9.265

10.986

9.609

1. 1 Samenvatting

Per mail

6.611

6.180

5.517


Via de post

6.918

8.262

9.589


Subtotaal

22.794

25.428

24.715


Pensioenplanner bezoeken

7.308

29.430

27.181


Totaal via het Pensioenloket

30.102

54.858

51.896

2012



Tabel 7. Soort vragen aan Pensioenloket


Onderwerp

2014

2013


Betalingen

4.768

5.644


Pensioenregelingen

2.102

2.418

4.722

2. 1 Balans

Waardeoverdracht

2.362

3.818

4.161


Pensioenplanner

709

1.347

1.666


UPO

1.359

1.349

1.510


Pensioeningang

2.266

2.486

1.140


Jaaropgave

378

250

259


Toeslagverlening

325

674

242


Klachten

41

101

99


Overig

8.484

7.341

10.916

Totaal

22.794

25.428

24.715




Jaarverslag 2014

36

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1.3.5

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG













Communicatieonderzoeken en -resultaten Naast de rapportages die het Fonds krijgt van uitvoeringsorganisatie AZL, voert het Fonds diverse onderzoeken uit om te toetsen of de informatieverstrekking voldoet aan de verwachtingen van deelnemers en pensioengerechtigden. Daaronder waren in 2014 de lezersonderzoeken van de Pensioenkrant en het jaarlijks uitgevoerde onderzoek naar de dienstverlening van AZL. Het Pensioen loket is ondergebracht bij AZL en is als eerste aanspreekpunt van het Fonds in belangrijke mate bepalend hoe het Fonds wordt beoordeeld. Het algemene klanttevredenheidsonderzoek van het Fonds, dat gewoonlijk in september plaatsvindt, is uitgesteld tot maart 2015 in verband met afstemming op het onderzoek van de CDC Pensioenfondsen en de ontwikkelingen bij het Fonds. De uitkomsten van de onderzoeken worden gebruikt om beter in te kunnen spelen op de informatiebehoeften van deelnemers. Daarnaast zijn de resultaten bepalend bij de bonus/malus regeling van het Fonds met uitvoeringsorganisatie AZL, als stimulans ter verbetering van de dienstverlening. Pensioenloket (dienstverlening AZL) Het onderzoek naar de dienstverlening van AZL is uitgevoerd in juni 2014. In totaal hebben 205 mensen aan het onderzoek deelgenomen. Deelnemers en pensioengerechtigden waren in 2014 over de gehele linie meer tevreden dan in 2013. Aan de kwaliteit van informatie gaf men een gemiddeld rapportcijfer van 7,8 (2013: 7,6). Het contact met het Pensioenloket beoordeelde men met een 7,9 (2013: 7,6). Het meest te spreken waren deelnemers en pensioengerechtigden over de begrijpelijkheid van de informatie (89% enigszins tot zeer tevreden). Deelnemers en pensioen gerechtigden waren het meeste ‘zeer tevreden’ over het aspect ‘relevantie’ (21%). Ook over de actualiteit van de informatie was de tevredenheid hoog (87% enigszins tot zeer tevreden). Enige verbetering valt nog te behalen voor wat betreft de manier waarop vragen worden afgehandeld (11% ontevreden) en de volledigheid van de informatie (4% enigszins tot zeer ontevreden). Pensioenkrant Uit het lezersonderzoek onder ontvangers van de Pensioenkrant blijkt dat gemiddeld 51,0% van de ontvangers de Pensioenkrant of -special helemaal of gedeeltelijk leest. Van de 27,6% die de krant of special nog niet hadden gelezen, maar wel bewaard, gaf 64,4% aan deze alsnog geheel


Jaarverslag 2014

37

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

of gedeeltelijk te gaan lezen. De Pensioenkranten en -special zijn gewaardeerd met een gemiddeld rapportcijfer van 7,4. Vormgeving en begrijpelijkheid zijn goed tot zeer goed beoordeeld; de even wichtigheid van de inhoud iets minder goed. In het lezersonderzoek is ook gevraagd naar een beoordeling van de kernwaarden van het Fonds. Betrouwbaarheid is daaruit sterk naar voren gekomen (82,2% vindt dat het goed of heel goed past).

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG










1.3.6

Geschillen en klachten Een deelnemer kan bezwaar maken als hij van mening is dat bij de uitvoering van de pensioen reglementen zijn rechten zijn geschaad. Bij afwijzing van het bezwaar kan het geschil worden voorgelegd aan de Ombudsman Pensioenen. Op 1 januari 2014 waren twee bezwaarschriften uit 2013 nog in behandeling bij de Geschillencommissie van het Fonds. In 2014 zijn 16 bezwaarschriften ingediend. Het totaal aantal bezwaarschriften dat in 2014 is behandeld is daarmee 18. Hiervan zijn er 15 afgewezen en drie toegewezen. Twee deelnemers hebben een geschil voorgelegd aan de Ombudsman Pensioenen. Beide geschillen zijn door de Ombudsman afgewezen. Daarnaast kan een deelnemer een klacht indienen bij het Fonds, indien hij van mening is dat hij niet correct is bejegend door het Fonds of de Uitvoeringsorganisatie (AZL) en er geen sprake is van schending van zijn rechtspositie. In 2014 is er één klacht ingediend door een deelnemer. De geschillen en de klacht die het Fonds in 2014 heeft behandeld hebben geen aanleiding gegeven tot aanpassing van het beleid, processen of pensioenreglementen.





Jaarverslag 2014

38

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.4


Financiële positie

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG













1.4.1

Normen en eisen dekkingsgraad De belangrijkste indicator voor de financiële positie van een pensioenfonds is de dekkingsgraad. Deze wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van het Fonds (minus de passief posten Kortlopende schulden, Bestemmingsreserve en overlopende passiva) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen (plus Overige technische voorzieningen). Het Fonds berekent de Voorziening pensioenverplichtingen zowel op basis van de in de markt waargenomen rentetermijnstructuur als op basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur. Hieruit komen respectievelijk de marktwaardedekkingsgraad en de DNB-dekkingsgraad voort. De DNB-dekkingsgraad is bepalend voor het voldoen aan de wettelijke vereisten (in 2014). Naar de mening van het Fonds geeft de marktwaardedekkingsgraad echter een beter beeld van de werkelijke stand en ontwikkeling van de financiële positie van het Fonds. De marktwaarde dekkingsgraad wordt daarom gehanteerd bij zowel het formuleren en uitvoeren van het beleggingsen risicobeleid als de verantwoording in het jaarverslag. Strategisch risicobeleid Begin 2014 is een akkoord bereikt over de financiële onafhankelijkheid van het Fonds (zie paragraaf 1.2.2). Als gevolg hiervan financiert het Fonds sinds 2015 de toeslagen uit de eigen reserves in plaats van uit middelen van de werkgever. Het Fonds streeft naar het nakomen van de nominale pensioen aanspraken en pensioenrechten met een hoge mate van zekerheid en het verhogen daarvan volgens de geldende toeslagregeling. Met het oog hierop hanteert het Fonds strategische doelstellingen: • de kans op een marktwaardedekkingsgraad lager dan 109% binnen een jaar is kleiner dan 1% (nominale doelstelling);

• de kans dat de toeslagambitie van ten minste 80% niet wordt behaald over een periode van 15 jaar is minder dan 30% (reële doelstelling).


Jaarverslag 2014

39

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Als maatstaf voor het beeld van de werkelijke stand en ontwikkeling van de financiële positie is in 2014 de marktwaardedekkingsgraad gebruikt bij de toepassing en monitoring van de nominale doelstelling. De DNB-dekkingsgraad (zie ook paragraaf 1.4.3) is als informatie meegenomen omdat deze bepalend is voor het voldoen aan de wettelijke vereisten.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


In 2014 heeft het Fonds gewerkt met een risicobudget dat is afgeleid van de nominale doelstelling, waarbij de hoogte van het budget afhangt van de actuele marktwaardedekkingsgraad. Op basis van de actuele hoogte van de dekkingsgraad en het risicobudget worden de beleggingen aangepast. Het Bestuur heeft in 2014 het balansbeheerbeleid verder uitgewerkt om invulling te geven aan de reële doelstelling (zie paragraaf 1.5).









1.4.2

Financiële positie (marktwaarde) Ontwikkeling marktwaardedekkingsgraad De marktwaardedekkingsgraad is in 2014 gestegen van 125,3% naar 130,1%. De stijging (4,8%) is het gevolg van verschillende factoren die in deze paragraaf worden toegelicht. De forse invloed van de rentetermijnstructuur werd gecompenseerd door het behaalde overrendement. Per saldo zijn de storting door ING in het kader van de financiële onafhankelijkheid en de aanpassing in grondslagen met betrekking tot de levensverwachting de belangrijkste ontwikkelingen. In figuur 4 wordt de invloed van de verschillende factoren op de marktwaardedekkingsgraad getoond.





Jaarverslag 2014

40

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Figuur 4. Ontwikkeling marktwaardedekkingsgraad 2014

KERNCIJFERS

Figuur 4. Ontwikkeling marktwaardedekkingsgraad 2014 140


110

1. 7 Governance


95



80

2. 1 Balans

-30

2,2

130,1

-0,7

-1,1

Marktwaarde dekkingsgraad eind 2014


Marktwaarde dekkingsgraad eind 2013


0,7

Uitkeringen

125,3

2,6

Premies

125

Overrendement


31,1

Rentetermijnstructuur


Overig

1. 1 Samenvatting

Toeslagen

%

Levensverwachting

1. BESTUURSVERSLAG








Jaarverslag 2014

Rentetermijnstructuur De waarde van de Voorziening pensioenverplichtingen voor risico Pensioenfonds (Voorziening pensioenverplichtingen) wordt berekend tegen een rentetermijnstructuur. Deze rentetermijnstructuur is gebaseerd op de interbancaire swapmarkt. In 2014 is de rentetermijnstructuur voor alle looptijden fors gedaald, van gemiddeld 2,7% naar gemiddeld 1,4%. Hierdoor steeg de Voorziening pensioen verplichtingen met € 4.728 miljoen. Het effect op de marktwaardedekkingsgraad was -30,0%-punt. Overrendement Het overrendement betreft het saldo van het totale beleggingsresultaat en de toegevoegde interest aan de Voorziening pensioenverplichtingen. In 2014 was dit saldo € 6.153 miljoen (respectievelijk € 6.210 miljoen minus € 57 miljoen). Het beleggingsresultaat bestond voornamelijk uit de directe en indirecte opbrengsten van de Vastrentende waarden inclusief rentederivaten (€ 5.271 miljoen; 2013: - € 905 miljoen) en de opbrengsten van de aandelen en overige zakelijke waarden (€ 939 miljoen; 2013: € 601 miljoen). Het effect op de marktwaardedekkingsgraad was 31,1%-punt. Bij een daling van de rentetermijnstructuur stijgt niet alleen de waarde van de 41

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG










3. OVERIGE GEGEVENS

verplichtingen, maar ook de waarde van de beleggingen die dienen als renteafdekking. Het saldo van het effect op de marktwaardedekkingsgraad van het overrendement en de wijziging van de rentetermijnstructuur was 1,1%-punt. Premies In 2014 bedroeg de kostendekkende premie € 122 miljoen. De feitelijke premie over 2014 (€ 710 miljoen) was € 588 miljoen hoger dan de kostendekkende premie. De kostendekkende premie is bepaald op basis van de swapcurve. De feitelijke premie komt voort uit het onderhandelings resultaat waarin afspraken zijn gemaakt over de financiële onafhankelijkheid. Een deel van de premie was bedoeld voor de inkoop van de toeslagen in 2014, een ander deel voor het vormen van een bestemmingsreserve. Het restant was bedoeld voor de verbetering van de dekkingsgraad van het Fonds voor een adequate financiering van toekomstige toeslagen. Het effect van de premies op de marktwaardedekkingsgraad was 2,6%. Uitkeringen De uitkeringen aan pensioengerechtigden doet de Voorziening pensioenverplichtingen afnemen. Het extra vermogen dat het Fonds aanhoudt voor de pensioenverplichtingen valt vrij bij uitkering. Dit had in 2014 een positief effect van 0,7% op de marktwaardedekkingsgraad. Levensverwachtingen en technisch resultaat Pensioenfondsen dienen de voorzieningen op prudente wijze vast te stellen, rekening houdend met de meest recente inzichten met betrekking tot de toename van de levensverwachting van mannen en vrouwen. In 2014 zijn de actuariële grondslagen van het Fonds gewijzigd. De werkelijke sterfte van de deelnemers week af van de op basis van de grondslagen van het Fonds verwachte sterfte. Het positieve effect hiervan, en het effect van de overige technische resultaten op de marktwaardedekkingsgraad was 2,2%-punt.




Jaarverslag 2014

42

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

Toeslagen In 2014 zijn de volgende toeslagen toegekend:


• per 1 januari 2014 de verhoging waarvoor de prijsstijging als maatstaf dient (0,90%);


• per 1 januari 2014 de verhoging waarvoor de loonstijging als maatstaf dient (CAO Bank: 1,5%);


• per 1 augustus 2014 de verhoging waarvoor de loonstijging als maatstaf dient (CAO Bank: 2,0%);



• per 1 augustus 2014 de verhoging waarvoor de loonstijging als maatstaf dient CAO ING Verzekeren/ Investment Management: 0,0%).










De toeslag per 1 januari 2015 van 0,75%, conform de prijsindex, was de eerste toeslag die ten laste kwam van de reserves van het Fonds. De Voorziening pensioenverplichtingen is per eind december 2014 als gevolg van deze toeslag verhoogd. Het effect daarvan op de marktwaarde dekkingsgraad was -0,7%-punt. Overig Bij de post Overig zijn inbegrepen de gevolgen van afkoop, waardeoverdracht, overige mutaties en uitruil van pensioenaanspraken. Er is een saldo-effect ontstaan als gevolg van de berekeningssystematiek, waarbij wordt verondersteld dat alle mutaties naar de stand van de marktwaardedekkingsgraad per 1 januari kunnen worden berekend. Het effect op de marktwaardedekkingsgraad bedroeg -1,1%. Ontwikkeling reële marktwaardedekkingsgraad De reële marktwaardedekkingsgraad is gestegen van 81,3% ultimo 2013 naar 89,4% ultimo 2014. De reële marktwaardedekkingsgraad wordt bepaald door de toekomstige uitkeringen te verhogen met de Europese prijsinflatieverwachtingen die voor diverse looptijden is af te leiden uit de markt. De reële marktwaardedekkingsgraad wordt, naast de oorzaken die ook spelen bij de ontwikkeling van de nominale marktwaardedekkingsgraad, ook beïnvloed door de hoogte van de inflatie verwachtingen. Deze inflatieverwachtingen zijn gedurende 2014 gedaald met gemiddeld 0,4%punt (zie figuur 5). Het positieve effect op de reële marktwaardedekkingsgraad bedroeg 7,9%-punt.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

43

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Figuur 5. Inflatieverwachtingen

KERNCIJFERS

Figuur 5. Inflatieverwachtingen

1. BESTUURSVERSLAG

%

1. 1 Samenvatting

2,5 2


1,5


1


0,5


0


-0,5


r

aa

1j


r

aa

j 10

r

aa

j 20

r

aa

j 30

r

aa

j 40

r

aa

j 50

r

aa

j 60


dec. 2013

2. 1 Balans

dec. 2014








1.4.3

Financiële positie (DNB-criteria geldend in 2014) Wettelijke eisen aan de dekkingsgraad De DNB-dekkingsgraad van een pensioenfonds dient te voldoen aan de vereisten die zijn opgenomen in het Besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen. Er is sprake van een vereiste dekkingsgraad en van een minimaal vereiste dekkingsgraad. Ultimo 2014 bedroeg de vereiste DNB-dekkingsgraad van het Fonds, op basis van de wettelijke voorschriften van DNB, 110,9% (per 31 december 2013: 110,8%). Om de wettelijk vereiste DNB-dekkingsgraad te kunnen berekenen dient het vereist eigen vermogen te worden bepaald. De samenstelling voor het vereiste eigen vermogen is weergegeven in figuur 6.


Jaarverslag 2014

44

Pensioenfonds ING


Figuur Vereist eigen vermogen Figuur 6. 6. Vereist eigen vermogen

1. BESTUURSVERSLAG







%

3,0%

20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

3,9%

0,9%

0,0%

10,9%

8,0% -7,7%

2,8%

o

risic

S1

te Ren

S2

elijk Zak

ew

r den aar

o

isic

S3

o

risic

ta Valu

s

d ron

S4 G

enr toff

o

t o ico gen ut) ffec risic tris e e h t eibsolu i e c s i i d s t i e e a r r a hn fic l Ve n ( S5 K ersi stec taamoge v g i o n T D i r r ve eke erz V 6 S

isic




3. OVERIGE GEGEVENS

De minimaal vereiste DNB-dekkingsgraad van het Fonds bedroeg op basis van de wettelijke vereisten 104,0% per 31 december 2014 (31 december 2013: 104,0%). DNB-dekkingsgraad De DNB-dekkingsgraad is gestegen van 128,2% ultimo 2013 naar 145,1% ultimo 2014. Daarmee voldeed de DNB-dekkingsgraad van het Fonds per 31 december 2014 aan de wettelijke eisen.




Jaarverslag 2014

45

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 8. Ontwikkeling van de DNB-dekkingsgraad in relatie tot de marktwaardedekkingsgraad

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Ultimo 2014

Ultimo 2013

DNB-dekkingsgraad

145,10%

128,20%

1. 1 Samenvatting

Marktwaardedekkingsgraad

130,10%

125,30%


Verschil als gevolg van rentemiddeling en UFR

15,00%

2,90%







Rentemiddeling en UFR Bij het vaststellen van de rentetermijnstructuur hanteert DNB sinds september 2012 de Ultimate Forward Rate (UFR). Deze houdt in dat voor langere rentelooptijden niet de marktrente wordt genomen, maar een fictieve rente die oploopt tot 4,2%. Deze UFR-rente ligt momenteel boven de marktrente. Daarnaast baseert DNB de curve sinds december 2011 op de driemaands gemiddelde rente. Dit heeft voor het Fonds de consequentie dat de op de UFR berekende verplichtingen een lagere waarde hebben dan de marktwaardeverplichtingen in de jaarrekening van het Fonds. Hierdoor is de DNB-dekkingsgraad (op basis van die UFR) hoger dan op basis van de marktrente. Het verschil bedraagt 15,0%-punt ultimo 2014 en is daarmee groter geworden dan de 2,9%-punt ultimo 2013.







Jaarverslag 2014

46

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


Ter illustratie is in figuur 7 de verhouding van de door het Fonds gehanteerde (zuivere) rente structuur en de DNB-rentestructuur weergegeven. De lagere marktrenten resulteren in een lagere berekende dekkingsgraad voor het Fonds. Figuur 7. Verhouding van de door het Fonds gehanteerde

Figuur 7. Verhouding van de door het Fonds gehanteerde zuivere rentetermijnstructuur versus de DNB-rentetermijnstructuur zuivere rentetermijnstructuur versus de DNB-rentetermijnstructuur



%

4


3


2



1




0

r

aa

1j

DNB RTS 2013

10

r

jaa

20

r

jaa

Zuivere RTS 2013

30

r

jaa

DNB RTS 2014

40

r

jaa

50

r

jaa

60

r

jaa

Zuivere RTS 2014





Jaarverslag 2014

47

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













“Ik ben blij met de overbruggingsregeling die Pensioenfonds ING biedt in verband met de opschuivende AOW-leeftijd. Zo kan ik mijn koopkracht op peil houden.” Arnold van Doornik heeft gewerkt bij ING Ops & IT Banking als Adviseur Operational Riskmanagement


Jaarverslag 2014

48

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.5


Marktontwikkelingen en financieel beleid

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG





1.5.1

Economische ontwikkelingen in 2014 Groei De reële groei van de wereldeconomie is in 2014 licht hersteld. De Verenigde Staten liepen in de conjunctuurcyclus traditioneel voor op Europa. De Amerikaanse groei trok in 2014 aan naar 2,4%. De groei in de eurozone bleef beperkt tot minder dan 1%. In de opkomende landen is de groei in de afgelopen jaren over het algemeen lager geweest dan in het afgelopen decennium. In de komende jaren zal deze groei naar verwachting, met uitzondering van China, niet verder dalen. De opkomende economieën in Azië groeiden in 2014 het hardst, met meer dan 6%. De groei in overige opkomende regio’s trok weer aan richting het wereldgemiddelde.



Figuur 8. (Verwachte) groei BNP

Figuur 8. (Verwachte) groei BNP

2. 1 Balans Bron: IMF WEO oktober 2014, Bloomberg

18 20

17 20

16 20

15 20

14 20

13 20

12 20

11 20

10 20

09 20

08

3. 2 Overeenkomsten

-8

20


-4

07

3. OVERIGE GEGEVENS

0

20


06


4

20


8

05


12

20


16

04


%

20




Wereld

Japan

VS

Eurozone

China


Jaarverslag 2014

49

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


Inflatie De inflatie bleef wereldwijd relatief laag. In de eurozone bleef de inflatie ruim onder de inflatie doelstelling van de ECB van 2%. Er was in 2014 voldoende productiecapaciteit, de arbeidsmarkt was ruim en de energieprijzen daalden. Structurele deflatie werd niet verwacht. De Amerikaanse inflatie bewoog richting de 2%-doelstelling van de Amerikaanse centrale bank (FED). De inflatie in opkomende landen veroorzaakte een stijging van de wereldwijde gemiddelde inflatie.



Figuur 9. (Verwachte) inflatie

Figuur 9. (Verwachte) inflatie



4


2

20 18

20 17

20 16

20 15

20 14

20 13

20 12

20 11


20 10


-2

20 09


0

20 08


20 04

2. 1 Balans

Bron: Eurostat 2014, Bloomberg

6

20 07


8

20 06


%

20 05

1. 7 Governance


Wereld

Japan

VS

Eurozone

China




Eurozone In Europa bleef de groei in 2014 achter. Het gebrek aan wisselkoersflexibiliteit tussen de landen van de eurozone maakte dat verschillen in de reële economieën tot uitdrukking kwamen, zoals in het consumptiepatroon, de lonen, de prijzen en de productiviteit. Het proces van harmonisatie gaat langzaam, maar er waren al belangrijke ontwikkelingen zichtbaar: de lopende rekening van de


Jaarverslag 2014

50

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













eurozone was na een lange periode weer positief en de werkloosheid daalde, zelfs in Griekenland. Dit rechtvaardigt de verwachting dat het ingezette herstel verder zal doorzetten, al blijven structurele hervormingen nodig. Er zullen dan ook nog lange tijd verschillen in groei tussen de landen van de eurozone blijven bestaan. Verenigde Staten Het economisch herstel in 2014 was het sterkst in de Verenigde Staten. Hier werd de bankensector al in 2009 onder verscherpt toezicht geplaatst en werd na een periode met een soepeler beleid een strikter beleid gevoerd door de toezichthouder, dat nu zijn vruchten lijkt te hebben afgeworpen. De kredietverlening nam weer toe en de huizenmarkt herstelde zich in de meeste regio’s, zowel qua prijzen als qua verkopen. De FED is in 2014 zelfs begonnen met de voorbereidingen voor de afbouw van het economische stimuleringsprogramma (de “exit-strategie”). Dit blijft ook in 2015 een belangrijk aandachtspunt. Het gaat hierbij onder meer om de afbouw van de aankoop van staats papier. Eind 2014 was de werkloosheid gedaald tot dicht bij de 6%. Dat niveau is door de FED zelf ooit aangegeven als punt waarop renteverhogingen mogelijk zijn. De economie in de VS kan dit aan: de winstgevendheid is hoog, de schuldenniveaus en faillissementen zijn relatief laag. De bereidheid van banken om kredieten te verlenen is groot. Opkomende landen 2014 is een bewogen jaar geweest voor veel opkomende landen. Per saldo viel de groei tegen en hadden veel landen last van een lagere olieprijs en een sterkere dollar. Een sterkere dollar betekent een negatieve druk voor landen en bedrijven met schulden in dollars en leidt tot hogere kosten om producten te importeren. Een aantal landen werd gedwongen om hervormingen door te voeren, ter verbetering van de productiviteit. Een aantrekkende wereldeconomie kan na een periode van aanpassing een gunstige uitwerking hebben op de economieën van opkomende landen. China maakt een transitie door van een op export en investeringen gebaseerd economisch model naar een groei die meer gedragen zal worden door binnenlandse consumptie. Daardoor is de officiële groeiverwachting in 2014 bijgesteld van circa 9% naar 7%. Dit transitieproces brengt risico’s met zich mee.


Jaarverslag 2014

51

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1.5.2

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Strategisch beleggingsbeleid Het Fonds streeft naar pensioen met behoud van koopkracht (reële doelstelling). Hiervan heeft het Fonds ter bepaling van het beleggingsbeleid en toeslagenbeleid de volgende doelstellingen afgeleid:




• de kans op een nominale marktwaardedekkingsgraad lager dan 109% binnen een jaar is kleiner dan 1% (risicokader nominale doelstelling);


1. 7 Governance




Als gevolg van de nieuwe status van het Fonds is het strategisch beleggingsbeleid in 2014 aangepast (zie paragraaf 1.2.2). De belangrijkste wijzigingen zijn: aangepaste focus op risico’s, reductie van de returnportefeuille van 45% naar 30% en verlaging van de strategische rentehedge van 105% naar 92,5%. Bij het vaststellen van het nieuwe beleggingsbeleid is rekening gehouden met:




• de specifieke karakteristieken van het Fonds, zoals die tot uitdrukking komen in de pensioenverplichtingen; • het gesloten karakter van het Fonds;


• berekeningen van diverse economische scenario’s (waaronder renteontwikkeling, inflatie);


• de risicohouding van het Fonds;

3. OVERIGE GEGEVENS

• de wettelijke eisen; en


• maatschappelijk verantwoord beleggen.

3. 2 Overeenkomsten



Jaarverslag 2014

52

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG







Economische scenario’s Bij de vaststelling van het beleggingsbeleid heeft het Fonds als hoofdscenario gebruikt een beweging richting een meer normale trendgroei van 2% tot 3%, terwijl de inflatie relatief laag blijft. Onderdeel van het beleid is het inspelen op de economische ontwikkeling, waarbij eventuele alternatieve scenario’s zoals structurele deflatie, inflatie of stagflatie een rol spelen. De kans op deze alternatieve scenario’s werd ultimo 2014 laag ingeschat, maar bijvoorbeeld een deflatiescenario werd niet uitgesloten. De meeste economieën bevonden zich ongeveer halverwege de conjunctuur cyclus, die door de kredietcrisis waarschijnlijk langer zal duren dan de gebruikelijke acht tot 10 jaar. Het hoofdscenario van het Fonds week niet veel af van de consensus onder economen en de financiële markten. Het beleid is vertaald naar een normportefeuille (zie tabel 9). De normportefeuille geeft aan voor welk percentage de verschillende beleggingscategorieën in de totale portefeuille worden opgenomen. De bandbreedtes geven de grenzen aan waarbinnen de belangen in de diverse beleggingscategorieën zich mogen bewegen.








Jaarverslag 2014

53

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 9. Normportefeuille en effectieve stand 31 december 2014

KERNCIJFERS

Normportefeuille

1. BESTUURSVERSLAG

2015 (ingaande Tot 30-11-2014 01-12-2014)





Max

31-12-2014 Feitelijk gewicht

63,0

61,0

65,0

75,0

70,1

Staatsobligaties, leningen en inflation linked bonds

70,0

63,0

61,0

65,0

75,0

63,6

Interest rate swaps en inflation linked swaps

0,0

0,0

0,0

-5,0

10,0

5,6

Liquide middelen

0,0

0,0

0,0

0,0

5,0

0,8

30,0

37,0

39,0

25,0

35,0

30,2

10,4

11,0

6,0

9,0

6,8


Vastrentend

7,0


Min

70,0

Returnportefeuille

2. 1 Balans

2013

Matchingportefeuille



Bandbreedtes

Bedrijfsobligaties

3,4

5,2

5,5

2,5

4,8

3,3

Obligaties opkomende markten HC

1,8

2,6

2,8

1,3

2,4

2,2

Obligaties opkomende markten LC

1,8

2,6

2,7

1,3

2,4

1,3


Aandelen

16,0

18,9

20,1

12,0

19,0

16,1


Ontwikkelde markten

11,5

13,5

14,2

7,1

15,4

11,9


Opkomende markten

4,5

5,4

5,9

2,8

6,0

4,2


Vastgoed

5,0

5,2

5,5

4,0

7,0

4,7


Niet beursgenoteerd

5,0

5,2

5,5

4,0

7,0

4,0


Beursgenoteerd

0,0

0,0

0,0

0,0

1,0

0,7

3. OVERIGE GEGEVENS

Overige beleggingen

2,0

2,5

2,4

1,5

5,7

2,6


Private Equity

2,0

2,0

2,0

1,5

5,0

1,9

3. 2 Overeenkomsten

Hedgefondsen

0,0

0,5

0,4

0,0

0,7

0,7


Grondstoffen


Valutaderivaten Totaal beleggingen

-0,3 100,0

100,0

100,0

100,0


Jaarverslag 2014

54

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG










In tabel 9 is de indeling naar de matching- en de returnportefeuille zichtbaar gemaakt. De matchingportefeuille heeft als doel om in de pas te lopen met de waardeontwikkeling van de verplichtingen en bestaat voornamelijk uit Europese (staats)obligaties en rentederivaten. De returnportefeuille is gericht op het behalen van het benodigde rendement voor een toeslagresultaat van 100% over een periode van 15 jaar. Hiertoe behoren overige vastrentende waarde, aandelen, vastgoed en overige beleggingen. De ontwikkeling van de dekkingsgraad is van invloed op de gewenste omvang van de returnen matchingportefeuille. Een hogere dekkingsgraad impliceert een lager benodigd rendement en daarom een lagere benodigde returnportefeuille. In de tweede helft van 2014 heeft dit geleid tot de aanpassing van de returnportefeuille van 37% naar 30% van de beleggingen. Sturen op risico’s Op grond van de beleidsvoornemens voor de lange termijn stelt het Fonds jaarlijks een balans beheerplan op waarin het beleid wordt uitgewerkt. In het balansbeheerplan is de doelstelling van het Fonds vertaald naar het beperken van de kans op verlaging van de pensioenen (korten) en het behalen van de toeslagambitie bij een nominale dekkingsgraad hoger dan 125%. Bij een dekkingsgraad lager dan 125% kan niet aan beide doelen worden voldaan. In dat geval ligt de nadruk op het reduceren van de kans op het verlagen van de pensioenen (korten). In principe wordt dan gestuurd op een toeslagresultaat van 80% (de kans dat deze ambitie niet wordt gehaald loopt dan op naar circa 50%). In het beleggingsbeleid staan de drie belangrijkste balansrisico’s centraal:


3. OVERIGE GEGEVENS

• Renterisico


• Inflatierisico

3. 2 Overeenkomsten

• Spreiding (negatieve) rendementen returnportefeuille



Jaarverslag 2014

55

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Voor elk van deze risico’s is op strategisch niveau een beleid geformuleerd om de risico’s te beheersen. Het renterisico wordt gereduceerd door de inzet van de obligaties, leningen en swaps-portefeuille. Hierdoor loopt de omvang van de beleggingen zoveel mogelijk synchroon met de omvang van de verplichtingen. De kans op verlaging van de pensioenen (korten) wordt hierdoor verkleind.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


Het Fonds heeft besloten het inflatierisico te reduceren door de inzet van inflatiegerelateerde obligaties en swaps en door geleidelijke aanpassing van de rentehedge. Dit moet ertoe leiden dat het Fonds beter bestand is tegen onverwachte inflatieschokken waardoor de kans op toeslag verlening toeneemt. Het renterisico en inflatierisico worden geadresseerd in de matchingportefeuille.




De returnportefeuille is de afgelopen periode verlaagd om qua omvang passend te zijn bij het benodigde rendement. Hierdoor is het effect van een mogelijke schok op de financiële markten op de dekkingsgraad beperkt.



Strategisch valutabeleid Het valutarisico van de zes grootste buitenlandse valuta’s wordt voor 50% afgedekt. Omdat de euro in 2014 fors in waarde is gedaald, heeft deze een negatieve bijdrage opgeleverd. Dit in tegen stelling tot andere jaren. Door de verzwakking van de euro hebben valuta’s een relatief groot effect gehad op de rendementen.








1.5.3

Rendement 2014 Het rendement van het Fonds was in 2014 met 32,4% uitzonderlijk hoog. Hierdoor heeft de waarde ontwikkeling van de beleggingen de stijging van de verplichtingen bij kunnen houden (zie ook paragraaf 1.4). Het zeer hoge rendement is vooral het gevolg van het resultaat van de matching portefeuille, dat over 2014 46,3% bedroeg. Het resultaat op de beleggingen in de returnportefeuille was met 15,7% ook goed, maar kon het hoge rendement van de vastrentende waarden niet bijhouden. In het volgende gedeelte van deze paragraaf volgt per beleggingscategorie een nadere toelichting op de marktontwikkelingen en het rendement van het Fonds.


Jaarverslag 2014

56

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 10. Beleggingsresultaten naar beleggingscategorieën

KERNCIJFERS

2014

1. BESTUURSVERSLAG



2013

Gerealiseerd rendement (%)

Benchmark rendement (%)

Gerealiseerd rendement (%)

Benchmark rendement (%)

46,3

42,5

-10

-10,3

Matchingportefeuille Staatsobligaties, inflation linked bonds, leningen, swaps en cash


Returnportefeuille

15,7

14,9

7,4

6,8

1. 7 Governance

Vastrentend

10,5

9,03

0,8

0,7


Bedrijfsobligaties

8,3

7,8

4,5

3,5


Obligaties opkomende markten HC

19,8

19,7

-4,6

-5,6


Obligaties opkomende markten LC

4,8

1,2

-5,2

-4,1


Aandelen

17,6

16,8

12,7

10,1

2. 1 Balans

Ontwikkelde markten

20,2

18,8

18,9

17,8


Opkomende markten

12,1

11,4

-6,1

-6,8


Vastgoed

21,6

17,8

2

4,5


Niet beursgenoteerd

19,8

17,8

2,7

4,5


Beursgenoteerd

31

30,1

-0,6

-1,7

8,3

18,9


Overige beleggingen

19,3

18,0


Private Equity

26,4

21,3

8

23

Hedgefondsen

3,6

3,2

9,8

3,2

32,4

30,8

-1,6

-3,5


Totaal rendement op Beleggingen

3. 2 Overeenkomsten



Jaarverslag 2014

57

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Staatsobligaties, leningen en swaps

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG





Marktontwikkelingen 2014 was een bijzonder jaar voor de rentemarkten. Aan het begin van het jaar verwachtten de meeste marktpartijen dat de rente verder zou gaan stijgen, maar de economische activiteit in de eurozone viel tegen. Mede als gevolg van het conflict over Oekraïne, de spanning rondom de positie van Griekenland binnen de eurozone en de strengere regelgeving voor banken bleef de vraag naar veilige beleggingen groot. Daarnaast daalde de inflatie door de onder druk staande olieprijs. Dit leidde tot lagere rentes. De nominale rentes van ‘core’ euro-staatsobligaties, zoals van Duitsland, Nederland en Frankrijk, daalden tot historisch lage niveaus. De rentes van staats obligaties met een relatief lange looptijd daalden eveneens. Dit zorgde voor uitzonderlijk hoge rendementen.










Jaarverslag 2014

58

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

Onderstaande grafieken tonen de rentes en rendementen van de nominale Euroswap in 2014. Tegen deze rentes worden de verplichtingen contant gemaakt. Dit is bepalend voor de door het Fonds te behalen rendementen om aan de nominale verplichtingen te kunnen blijven voldoen.


Figuur Rentes eurozone Figuur 10. 10. Rentes eurozone







%

3 2,5 2 1,5 1 0,5

4 c. 2

01

4 De

01

No v. 2

Ok

t. 2

01

4

4 01

4

p. 2 Se

01

4

g. 2 Au

Ju

l. 2

01

14 20 n.

14

Ju

20

4 M

ei

01

Ap

20 rt.

M

r. 2

14

4 01

14

Fe b. 2

20

Ja

n.

01 c. 2


De


3

0

2. 1 Balans


2 jaar

5 jaar

10 jaar

20 jaar

30 jaar

40 jaar

50 jaar





Jaarverslag 2014

59

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Figuur Rendement rentederivaten op eurozone rentes eurozone Figuur 11. 11. Rendement rentederivaten op rentes

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

%

150,0



137,5 125,0


112,5


2. 1 Balans

2 jaar

5 jaar

10 jaar

4

4

c. 2

01

01 de

ok

no v. 2

01

4

4

40 jaar

t. 2

01

4

p. 2

se

g. 2

01

4

30 jaar

au

01 l. 2

ju

n.

20

14

14

20 jaar

ju

20

4 m

ei

01 r. 2

ap

20 rt. m

fe b. 2

01

4

4 01 .2

01 c. 2 de


3


14

100,0

jan


50 jaar








Rendement van het Fonds in 2014 De staatsobligaties en rentederivaten zijn opgenomen in de matchingportefeuille van het Fonds. De matchingportefeuille heeft tot doel om in de pas te lopen met de waardeontwikkeling van de verplichtingen. Door de gedaalde swaprentes steeg de waarde van de verplichtingen. Zoals eerder aangegeven blijkt dat de rendementen in de matchingportefeuille die waardestijging (30,1%-punt van de dekkingsgraad) meer dan goed hebben gemaakt. Dit wordt veroorzaakt doordat de obligatie rentes sneller daalden dan de swaprente (disconteringsvoet), waardoor de obligaties sneller in waarde stegen dan de verplichtingen. Begin 2014 kende het Fonds een renteafdekking die ruim boven het strategisch afdekpercentage van 105% van de verplichtingen lag. Dit strategische niveau van 105% is in de tweede helft van het jaar naar beneden aangepast in verband met de implementatie van de inflatieprotectie. In de tweede helft van het jaar heeft het Fonds daartoe de renteafdekking geleidelijk afgebouwd naar 95%.


Jaarverslag 2014

60

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


De looptijd van de verplichtingen is meer dan 20 jaar en gekoppeld aan de Euroswaprente. In figuur 12 zijn de rentes van de lange Euroswap en Franse Staatsobligaties weergegeven (beide met een looptijd van 30 jaar). Deze bieden een duidelijke weergave van de situatie in de gehele eurozone. Hieruit blijkt dat de swaprente minder snel is gedaald dan de rente op de Franse staatsleningen. Door dit verschil is de waarde van de beleggingen sneller gestegen dan de omvang van de verplichtingen, met als gevolg een hogere nominale dekkingsgraad.



Figuur 12. 30-jaars Euroswap en Staatsleningen Frankrijk

Figuur 12. 30-jaars Euroswap en Staatsleningen Frankrijk





%

0,8 0,75 0,7 0,65 0,6 0,55 0,5 0,45 0,4 0,35

3,5 3 2,5 2 1,5


4

4 de

c. 2

01

01 .2

4

no v

01 t. 2 ok

14 20 p.

g. au

se

20

14

4 01 l. 2 ju

ju

n.

20

14

14 20 m ei

ap

r. 2

01

4

14 20

4

m rt.

4

01 .2 fe b


01


1

jan .2



 Euroswap 30jaar  Frankrijk 30 jaar

 Verschil rechteras




Jaarverslag 2014

61

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Bedrijfsobligaties

3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring

Credit Mix

Investment Grade

Covered Bonds

4

4

c. 20 1

01

de

no v. 2

01 4 t. 2

4

ok

p. 20 1

4

se

g. 2

01

4 01 au


ju l. 2


14


20

3. 2 Overeenkomsten

n.


ju

3. OVERIGE GEGEVENS

01 4


4


ei 2


110 109 108 107 106 105 104 103 102 101 100

m


%

01


r. 2


Figuur Rendement op bedrijfsobligaties Figuur 13. 13. Rendement op bedrijfsobligaties

4


ap

2. 1 Balans

20 1


rt.


m


01 4


4

1. 7 Governance

fe b. 2


Rendement van het Fonds in 2014 De beleggingen in bedrijfsobligaties van het Fonds betreffen zogenaamde cross-over mandaten in bedrijfsobligaties in euro’s. Deze cross-over strategie richt zich op een mix van obligaties met een investment grade rating, door activa gedekte obligaties en obligaties met een lage kredietwaar digheid. Vooral als gevolg van een goede selectie van obligaties is extra rendement behaald ten opzichte van de creditbenchmark. In 2014 heeft het Fonds de beleggingen in bedrijfsobligaties deels afgebouwd als gevolg van de verlaging van de returnportefeuille.

01


.2


3


01


jan

1. 1 Samenvatting

Marktontwikkelingen De daling van de rentes zorgde voor een aantrekkelijk beleggersklimaat voor de meeste soorten bedrijfsobligaties. Zoals bij staatsobligaties stegen ook de waarderingen voor bedrijfsobligaties door de gedaalde ‘risicovrije’ rentes. Vooral de veiligste categorie bedrijfsobligaties profiteerde van deze ontwikkeling.

c. 2

1. BESTUURSVERSLAG

de

KERNCIJFERS

High Yield

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

62

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Obligaties van opkomende landen

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG








Marktontwikkelingen Ook obligaties van opkomende landen lieten in 2014 een positief rendement zien. Binnen deze beleggingscategorie waren de verschillen tussen landen echter groot. In het vierde kwartaal ontstond onrust die vooral de exportlanden van olie- en grondstoffen trof. Voor Russische obligaties was het een slecht jaar, door de onrust in Oekraïne, de opgelegde sancties en later in het jaar de sterke daling van de olieprijs. Ook olie-exporteur Venezuela had hiervan veel last. Obligaties van beide landen stonden in 2014 onder sterke druk. De waarderingen van obligaties in US dollars of euro’s (‘hard currencies’) gaven marginaal betere resultaten dan die genoteerd in lokale valuta’s. Rendement van het Fonds in 2014 Het rendement dat het Fonds met obligaties van opkomende landen heeft behaald was grotendeels gelijk aan de benchmark. Wel had het Fonds meer last van de ontwikkelingen binnen de grond stoffensector. Dat kwam doordat de overeengekomen mandaten beperkte ruimte bieden voor beleggingen in niet benchmark-gerelateerde bedrijfsobligaties met een lage kredietwaardigheid. De grondstoffensector is hierin relatief sterk vertegenwoordigd. In 2014 heeft het Fonds ook de beleggingen in valuta’s van opkomende landen afgebouwd. Deels als gevolg van de verlaging van de returnportefeuille, deels als gevolg van een overgang naar obligaties genoteerd in lokale valuta.






Jaarverslag 2014

63

Pensioenfonds ING


Figuur 14. Rendement op obligaties van opkomende markten

Figuur 14. Rendement op obligaties van opkomende markten*








EMD Mix

4

4 de

c. 2

01

01

no v. 2

t. 2

01

4

4 ok

p. 2

01

4 se

g. 2

01

4 au

01 l. 2 ju

n.

20

14

14 20 ei

m

Hard Currency Debt

ju

4 01

01 c. 2 de


3


r. 2


14


ap

1. 7 Governance

20


4


01


.2


jan


113 111 109 107 105 103 101 99 97 95

rt.

%

1. 1 Samenvatting

m

1. BESTUURSVERSLAG

Local Currency Debt

* inclusief valuta-afdekking

Rendement aandelen Marktontwikkelingen Op de aandelenmarkten werd in 2014 per saldo een goed rendement behaald. Echter, als gevolg van wisselkoersen waren de verschillen tussen de markten groot. Met Amerikaanse aandelen werden de beste resultaten behaald; in Amerika zijn zowel de winsten als de waarderingen gestegen. Ook de in waarde gestegen dollar, ten opzichte van de euro, was gunstig. De Low Vol aandelen (speciaal geselecteerde aandelen met een naar verwachting vrij stabiele waarde) realiseerden eveneens een goed rendement. Ook met aandelen in opkomende landen werden, ondanks een onrustig jaar, goede rendementen gegenereerd. Het rendement in Europa bleef


Jaarverslag 2014

64

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

achter bij de rest van de wereld door het uitblijven van groei en winstherstel. Een geringe daling van de winsten werd door een kleine stijging van de waarderingen gecompenseerd.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


Rendement van het Fonds in 2014 De aandelencategorieën droegen positief bij aan het totale rendement. Dat gold vooral voor de categorieën Low Vol aandelen en Aandelen opkomende landen.


120


115


110


4 c. 2

01

4 de

01

no v. 2

t. 2

01

4

4 ok

01

4

p. 2 se

g. 2

01

4

Europa (MSCI) Emerging Markets (MSCI)

au

ju

l. 2

01

14 20 n.

ju

m

ei

20

14

4 01 r. 2

14

Aandelen Mix Low Vol (MSCI MinVol)

ap


20


95

rt.


100

3


01

2. 1 Balans

105

de c. 2


4


125

m

1. 7 Governance

%

01


Figuur 15. 15. Rendementen op aandelen Figuur Rendementen op aandelen

.2


jan


Amerika (Russel3000)




Rendement vastgoed Marktontwikkelingen Voor vastgoedbeleggingen was 2014 een goed jaar. De economische groei in Amerika en AziëPacific zette door en er was sprake van een (voorzichtig) herstel in Europa. Europees vastgoed dat eerder fors te lijden had van de financiële crisis, zoals in Spanje en Ierland, herstelde ook. De vraag


Jaarverslag 2014

65

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG











naar vastgoed steeg sterk door de forse daling van de renteniveaus op de kapitaalmarkt. Hierdoor gingen beleggers op zoek naar hoger renderend vastgoed. Beleggers waren bereid meer te betalen voor vastgoed vanwege de gedaalde rente, waardoor de waarderingen stegen. Verder konden vastgoedfondsen zich door de lagere renteniveaus tegen betere voorwaarden (her)financieren. Dat had een positief effect op de uit te keren directe opbrengsten uit de exploitatie. Rendement van het Fonds in 2014 Het totale rendement van de categorie vastgoed in 2014 was 21,6% (2013: 2,0%). Dit was 3,8%-punt hoger dan de benchmark van 17,8%. Het hogere rendement werd deels veroorzaakt doordat gedurende geheel 2014 een tactische positie in beursgenoteerd vastgoed werd aangehouden. De (strategische) benchmark van de categorie vastgoed bestond volledig uit niet-beursgenoteerd vastgoed. Het rendement van de niet-beursgenoteerde vastgoedportefeuille van het Fonds was in 2014 19,8% (2013: 2,7%). Dit was 2,0% hoger dan het rendement van de benchmark. Het rendement op de beursgenoteerde vastgoedportefeuille was in 2014 31,0% (2013: -0,6%). Ten opzichte van de vastgoedbenchmark was dit een positief resultaat van 0,9%. Rendement overige beleggingen Marktontwikkelingen De marktomstandigheden voor de meeste overige beleggingen waren over het afgelopen jaar goed. Veel bedrijven gingen in 2014 naar de beurs en dat was gunstig voor private equity. Rendement van het Fonds in 2014 Met de categorie Hedgefondsen werd met 3% een bescheiden rendement behaald door de sterk gedaalde rente. Bij private equity waren het vooral de beleggingen in Azië waarmee zeer goede rendementen werden gerealiseerd. Daarnaast profiteerde de portefeuille van een groot aantal beursgangen en herwaarderingen. Het rendement op hedge funds was ten opzichte van de benchmark licht positief.



Jaarverslag 2014

66

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1.5.4

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




Maatschappelijk verantwoord beleggen Maatschappelijk verantwoord beleggen maakt integraal onderdeel uit van het beleggingsbeleid van het Fonds. Het Fonds heeft een Code maatschappelijk verantwoord beleggen (Code MVB) gepubliceerd met als uitgangspunt dat het bij zijn beleggingsbeslissingen rekening houdt met niet-financiële criteria op het gebied van milieu, maatschappij en goed ondernemingsbestuur (ESG-criteria). Het Fonds vindt het belangrijk om bedrijven te bewegen bewuster om te gaan met de maatschappij en de omgeving waarin deze bedrijven actief zijn. Het Fonds wil als belegger niet betrokken zijn bij:

1. 7 Governance


• schendingen van mensenrechten of gebruik van ernstige vormen van kinderarbeid;


• ernstige vormen van fraude of corruptie;


• ernstige vormen van milieuverontreiniging;

2. 1 Balans

• controversiële wapens;


• dierproeven voor cosmetische doeleinden en bont.







Ondernemingen die zich niet houden aan de ESG-criteria plaatst het Fonds op een uitsluitingenlijst. De uitsluitingenlijst wordt jaarlijks geactualiseerd in overeenstemming met de ESG-criteria. De actuele uitsluitingenlijst staat op de website van het Fonds. Als onderdeel van maatschappelijk verantwoord beleggen heeft het Fonds enkele jaren geleden de door de Verenigde Naties onderschreven Principles for Responsible Investment ondertekend. Ook is het Fonds aangesloten bij Eumedion. Eumedion behartigt de belangen van aangesloten Nederlandse institutionele beleggers op het gebied van corporate governance en duurzaamheid binnen Nederland. Een gespecialiseerd researchinstituut, voor verantwoord beleggen en actief eigenaarschap, ondersteunt het Fonds buiten Nederland bij de uitwerking van het beleid


Jaarverslag 2014

67

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

betreffende verantwoord beleggen, bij het screenen van de beleggingen, bij het uitvoeren van het engagementbeleid en bij het stemmen op aandeelhoudersvergaderingen.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG





Het Fonds heeft het researchinstituut gemachtigd om te stemmen conform de Code MVB bij alle aandelen die het Fonds aanhoudt. Door actief gebruik te maken van deze stemrechten, geeft het Fonds zijn verantwoordelijkheid als institutionele belegger verder vorm. In 2014 is er gestemd op 1.310 jaarvergaderingen. Bij 33,6% daarvan is op één of meerdere onderwerpen tegen gestemd. Het researchinstituut is in 2014 met 142 bedrijven uit de portefeuille van het Fonds in gesprek gegaan over 420 kwesties. Doel van deze gesprekken is om gedragsverandering bij deze bedrijven tot stand te brengen. Als na verloop van tijd blijkt dat er geen gedragsverandering heeft plaatsgevonden, dan kan het Fonds besluiten om niet meer in de betreffende bedrijven te beleggen.









Jaarverslag 2014

68

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.6


Kengetallen kosten

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG


Het Fonds hecht grote waarde aan het inzichtelijk maken van kosten en het beheersen daarvan, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit. Incidentele kosten worden zoveel mogelijk vooraf en expliciet gebudgetteerd en gemonitord. In 2014 zijn, net als in 2013, extra projectmatige activiteiten uitgevoerd rond de financiële onafhankelijkheid van het Fonds en de voorbereidingen voor een mogelijke splitsing van het Fonds. Voor deze projecten is externe capaciteit ingehuurd.




1.6.1 Totale kosten

Bij de uitvoering van de bij het Fonds ondergebrachte pensioenregelingen worden de volgende kosten onderscheiden:



• Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

2. 1 Balans

Deze kosten komen voort uit reguliere werkzaamheden van het Fonds en worden direct door het Fonds geboekt. De personeelskosten van de medewerkers van het Bestuursbureau (in dienst van ING Bank Personeel B.V.) worden niet doorbelast aan het Fonds en worden ook niet meegenomen in de berekening van de kengetallen. De kosten van tijdelijk personeel worden, afhankelijk van de aard van de werkzaamheden, verantwoord in de uitvoeringskosten van het Fonds of komen direct ten laste van de werkgever.





• Vermogensbeheerkosten


• Directe vermogensbeheerkosten Dit betreft kosten die aan het Fonds in rekening zijn gebracht door vermogensbeheerders, het effectenbewaarbedrijf en andere gerelateerde dienstverleners. Deze kosten zijn ook tot uitdrukking gebracht in de Staat van baten en lasten en komen daarom ten laste van het Fonds.





Jaarverslag 2014

• I ndirecte vermogensbeheerkosten Dit betreft niet direct zichtbare kosten die in beleggingsportefeuilles van het Fonds zijn verantwoord en daardoor ten laste komen van de beleggingsopbrengsten. De vermogensbeheerkosten van de beleggingen via een fund-of-fund structuur worden door de vermogensbeheerders gerapporteerd en onder de indirecte vermogensbeheerkosten verantwoord. Deze kosten zijn niet tot uitdrukking gebracht in de Staat van baten en lasten. De transactiekosten treden op bij aan- en verkopen van beleggingen en komen op grond van de Uitvoeringsovereenkomst ten laste van het Fonds. 69

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Kengetallen De kengetallen kosten 2014 en 2013 zijn weergegeven in tabel 11.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Tabel 11. Kengetallen kosten


2014

2013

€ 194

€ 220

32,4

33,7

5,3

3,8

Pensioenbeheerkosten


in euro's per deelnemer en pensioengerechtigde


Vermogensbeheerkosten


in aantal basispunten over het gemiddeld belegd vermogen

1. 7 Governance

Waarvan Transactiekosten


in aantal basispunten over het gemiddeld belegd vermogen



Omwille van de vergelijkbaarheid zijn de transactiekosten in basispunten over het jaar 2013 aangepast.



1.6.2 Pensioenbeheerkosten

De pensioenbeheerkosten zijn gespecificeerd in tabel 12 en bestaan uit:



3. OVERIGE GEGEVENS

• reguliere kosten, waaronder kosten voor de pensioenadministratie, bestuurs- en commissiekosten en financieel beheer;

• reguliere projectkosten, bijvoorbeeld kosten voor het aanpassen van de pensioenadministratie als gevolg van gewijzigde wetgeving;

• incidentele kosten, zoals de kosten voor de voorbereidingen van een mogelijke splitsing van het Fonds.




Deze kosten zijn exclusief de door de werkgever betaalde personeelskosten van de medewerkers van het Bestuursbureau.


Jaarverslag 2014

70

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 12. Pensioenbeheerkosten (bedragen in duizenden euro’s)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Totale pensioenuitvoerings- en administratiekosten, bestaande uit:

2014

2013

11.135

12.282

1. 1 Samenvatting

Toegerekend aan vermogensbeheer

3.361

3.000


Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

7.774

9.282


Waarvan Incidentele kosten: incl. voorbereidingskosten mogelijke splitsing

1.493

960

40.013

42.197

194

220

72.219

72.977

108

127





Totaal aantal deelnemers en pensioengerechtigden Kengetal - Pensioenbeheerkosten per deelnemer en pensioengerechtigde Totaal aantal (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden Kengetal - Pensioenbeheerkosten per alle (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden







Volgens richtlijnen van de Pensioenfederatie worden voor het bepalen van het kengetal voor pensioenbeheerkosten de aantallen deelnemers en pensioengerechtigden gehanteerd, terwijl het aantal gewezen deelnemers bij het Fonds ruim 44% van het totaal aantal deelnemers uitmaakt. Uit tabel 12 blijkt dat in 2014 de totale pensioenbeheerkosten per deelnemer en pensioen gerechtigde zijn gedaald van € 220 naar € 194 bij een afname in het aantal deelnemers en pensioengerechtigden. De daling komt tot uitdrukking in de kosten voor andere adviesdiensten wegens het ontbreken van kosten voor bijvoorbeeld procedures (in 2013: arbitrage) en lagere kosten voor tijdelijk personeel als gevolg van een invulling van vacatures op het Bestuursbureau.


Tabel 13. Pensioenuitvoerings- en administratiekosten (bedragen in duizenden euro’s)

3. OVERIGE GEGEVENS

2014

2013

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten bestaande uit:

7.774

9.282

Pensioenuitvoerings- en administratiekosten voor reguliere fondsactiviteiten

6.895

7.587

879

960



Incidentele kosten: incl. voorbereidingskosten mogelijke splitsing van het Fonds


Kosten voor juridische procedures

735


Jaarverslag 2014

De werkgevers betalen de uitvoeringskosten van het Bestuursbureau en het Bestuur. Separaat worden de voorbereidingskosten van de mogelijke splitsing in 2014 en 2015 in rekening gebracht. De overige kosten vallen in de normale begroting en worden ook door de werkgever betaald. De 71

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

toename van personeelskosten, als gevolg van de invulling van vacatures, blijkt niet in de in tabel 13 verantwoorde kosten, doordat de salariskosten van medewerkers in vaste dienst niet in deze overzichten tot uitdrukking komen. Deze kosten komen rechtstreeks ten laste van de werkgever.










1.6.3 Vermogensbeheerkosten

In tabel 14 zijn de vermogensbeheerkosten uitgesplitst en uitgedrukt in basispunten (volgens opgave van de vermogensbeheerders; geen eigen inschattingen). De vermogensbeheerkosten zijn in 2014 verder gedaald bij een toename van het gemiddeld belegd vermogen en ondanks specifieke maatregelen begin 2014.

Als gevolg van een verschuiving in de portefeuille (Emerging Markets Debt) is minder belegd via fondsen en meer via discretionair beheer. Hierdoor daalden de kosten, uitgedrukt in basispunten, en vindt er een verschuiving plaats van indirecte vermogensbeheerkosten naar directe vermogens beheerkosten. De aanstelling van een nieuwe execution only broker voor een onderdeel van de portefeuille droeg bij aan een verdere verlaging van het kostenniveau, net als de samenstelling van de portefeuille naar meer vastrentende waarden met relatief lagere kosten. Anderzijds leidden de beschermingsmaatregelen begin 2014 – rond het sluiten van de overeenkomst met de werkgever tot de financiële onafhankelijkheid – tot extra indirecte vermogensbeheerkosten (onder meer kosten voor derivaten). Tabel 14. Vermogensbeheerkosten (bedragen in duizenden euro’s) 2014

2013

Directe vermogensbeheerkosten

26.772

28.868

Indirecte vermogensbeheerkosten

41.078

30.598

Subtotaal vermogensbeheerkosten Toegerekende pensioenuitvoerings- en administratiekosten (2014: incl. € 614 toegerekende voorbereidingskosten mogelijke splitsing van het Fonds) Totaal vermogensbeheerkosten

67.850

59.811

3.361

3.000

71.212

62.466

21.954.201

18.553.245

32,4

33,7




Jaarverslag 2014

Gemiddeld belegd vermogen Vermogensbeheerkosten uitgedrukt in basispunten

72

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 15. Vermogensbeheerkosten (uitgedrukt in basispunten per beleggingscategorie)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

2014

2013

4,4

9,1

1. 1 Samenvatting

Aandelen

37,0

39,7


Vastgoed

136,8

153,6


Overige beleggingen

302,3

211,9


Derivaten

3,7

1,7

32,4

33,7







Vastrentende waarden

Totaal

De kosten voor vastrentende waarden werden verlaagd door onder meer de aanstelling van een nieuwe execution only broker. De kosten voor het Vastgoed daalden, doordat een aantal vastgoedfondsen in een eindfase verkeert en daardoor tariefverlagingen kon doorvoeren. Vervolgens werden tariefverlagingen mogelijk, doordat in een aantal vastgoedfondsen meer was belegd. De vermogensbeheerkosten van Overige beleggingen worden hoger gepresenteerd door toevoeging van (niet eerder) geïdentificeerde kosten. Indirecte vermogensbeheerkosten De indirecte vermogensbeheerkosten bestaan onder andere uit:



• brokerage-kosten: kosten bij de aan- en verkoop van beleggingstitels zoals aandelen en obligaties;


• acquisitiekosten betreffende overige beleggingen, waaronder kosten voor adviseurs;


3. OVERIGE GEGEVENS

• in- en uitstapvergoedingen bij beleggingsfondsen.




Jaarverslag 2014

73

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tabel 16. Indirecte vermogensbeheerkosten (bedragen in duizenden euro’s)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

2014

2013

29.421

23.492

1. 1 Samenvatting

Brokerage kosten discretionaire mandaten

3.548

2.761


Derivatentransacties

6.653

2.436

Fund-of-fund transactiekosten voor alternatieve beleggingen


Beleggingsfondsen (obligaties en aandelen)

1.456

1.908


Totale indirecte vermogensbeheerkosten

41.078

30.598

18,7

16,5











Indirecte vermogensbeheerkosten uitgedrukt in basispunten

De indirecte vermogensbeheerkosten over 2014 zijn hoger dan over 2013. De fund-of-fundtransactiekosten voor overige beleggingen zijn niet gestegen door hogere tarieven, maar doordat in 2014 meer inzicht is verkregen in de kostenstructuren. Hierdoor konden de geïdentificeerde kosten, die over 2013 nog niet waren verantwoord, in deze verantwoording worden opgenomen. De kosten zijn voor wat betreft het vastgoed voornamelijk gebaseerd op de opgaven van de total expense ratio’s en voor private equity op gedifferentieerde inschattingen van de management fees. De inschatting van de brokerage kosten discretionaire mandaten zijn gebaseerd op opgaven van asset managers. De hogere kosten voor derivatentransacties hebben vooral te maken met de extra maatregelen ter bescherming van de dekkingsgraad voorafgaand aan het onderhandelingsresultaat over de financiële onafhankelijkheid. Een van die maatregelen waren optieconstructies om de aandelen portefeuille te beschermen tegen waardedalingen. De kosten zijn gebaseerd op opgaven van de externe uitvoerders. De kosten voor de beleggingsfondsen betreffen de transactiekosten in aandelen en obligaties (emerging markets fondsen).


Jaarverslag 2014

74

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













“Ik vind het belangrijk dat Pensioenfonds ING zich richt op de waardevastheid van het pensioen, zeker nu er geen premies meer binnenkomen en de rentestand laag is.” Karin Groenewegen werkt bij Nationale Nederlanden als Productmanager


Jaarverslag 2014

75

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.7


Governance

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG


1.7.1

Governance Pensioenfonds ING In de governance van het Fonds komen onder meer de volgende zaken tot uitdrukking:






• de verschillende organen van het Fonds en de paritaire deelname van de werkgever, deelnemers en pensioengerechtigden in organen;

• de documenten van het Fonds, zoals de statuten, de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota, de Code maatschappelijk verantwoord beleggen, en de Gedragscode;

• de invulling van het pensioen-, vermogens- en risicobeheer in procedures en bevoegdheden.



Het Bestuur en zijn Commissies worden bijgestaan door diverse adviseurs. Daarnaast zijn er verschillende fondsorganen en derden die een uitvoerende, controlerende, adviserende of toezichthoudende rol hebben.






Jaarverslag 2014

76

Pensioenfonds ING


Figuur 16. Commissies en organen op 31 december 2014

1. BESTUURSVERSLAG

Bestuur




Uitvoering

Controle

Advies

Toezicht

- Verantwoordingsorgaan - Adviseurs

- Verantwoordingsorgaan - Visitatiecommissie - DNB - AFM

1. 7 Governance



- Bestuursbureau - Vermogensbeheerders - Administrateur

- Compliance Officer - Accountant - Actuaris








1.7.2 Bestuur

Het Bestuur is verantwoordelijk voor het besturen van het Fonds, het voorlichten van deelnemers, het uitvoeren van de door de aangesloten ondernemingen gedane pensioentoezeggingen, het voeren van het financiële beheer en het beheersen van de risico’s. Het Bestuur bestaat uit acht bestuursleden. Twee bestuursleden worden voorgedragen door de Werkgevers; één bestuurslid wordt voorgedragen door de werkgever ING Bank, één bestuurslid wordt voorgedragen door de werkgever NN Group. Vier bestuursleden worden voorgedragen door de werknemers; de gekozen werknemers in het Verantwoordingsorgaan dragen twee bestuursleden voor, de Centrale Ondernemingsraad (COR) en de gezamenlijke werknemersverenigingen (in de zin van de Pensioenwet die partij zijn bij de pensioenovereenkomst) dragen ieder één bestuurslid voor. Twee bestuursleden worden voorgedragen door de gekozen pensioengerechtigden in het Verantwoordingsorgaan. Het Bestuur kiest uit zijn midden een voorzitter en een vicevoorzitter. In het Bestuur hebben twee vrouwelijke bestuursleden zitting.


Jaarverslag 2014

77

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG





Samenstelling In 2014 is de samenstelling van het Bestuur gewijzigd. De heer John Boers (voorgedragen door de werkgever) en mevrouw Peggy Wilson (voorgedragen door de vakorganisaties) zijn per 6 augustus benoemd als Bestuurslid namens respectievelijk de werkgever en de werknemers. De heer Wim Kastelijn (voorgedragen door het Verantwoordingsorgaan) is op 12 december 2014 benoemd namens de pensioengerechtigden. De heer Rob Oosterhout (voorgedragen door de Centrale Ondernemingsraad) is herbenoemd namens de werknemers, ook per 12 december 2014. De (her)benoemingen zijn voor een periode van vier jaar. De samenstelling van het Bestuur per 31 december 2014 is opgenomen in paragraaf 3.8. Bij de samenstelling van het Bestuur is waar mogelijk rekening gehouden met het diversiteits aspect (zie ook paragraaf 1.2.8 vanaf principe 65). De leeftijdsverdeling in het Bestuur is vermeld in figuur 17.



Figuur 17. Leeftijd Bestuursleden





3. OVERIGE GEGEVENS

40 - 65 jaar > 65 jaar




Jaarverslag 2014

78

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


Bestuursactiviteiten Het Bestuur handelt ten behoeve van alle belanghebbenden van het Fonds en weegt bij zijn besluitvorming de belangen van de deelnemers, de gewezen deelnemers, de pensioen gerechtigden en de werkgever op een zorgvuldige en evenwichtige wijze af. Het Bestuur heeft in 2014 15 keer volgens schema vergaderd en heeft daarbij vooral aandacht besteed aan de volgende onderwerpen:




• De financiële onafhankelijkheid van het Fonds • De Wet versterking bestuur pensioenfondsen


• Het beleggingsen toeslagenbeleid (balansbeheerplan)


• De samenwerking met de CDC Pensioenfondsen


• Het toekomstbestendige organisatiemodel van het Fonds


• De Scaping procedures


• De governance van het Fonds


• De pensioenen uitvoeringsovereenkomsten


• De Wet versterking bestuur pensioenfondsen


• De Pensioenreglementen


• De aanstelling van een nieuwe externe compliance officer


• De Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN)

3. OVERIGE GEGEVENS

• Het overleg met de andere organen van het Fonds




Jaarverslag 2014

79

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

De onderwerpen en adviezen worden door verschillende commissies voorbereid, in samenwerking met het Bestuursbureau.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Op 31 december 2014 kende het Bestuur de volgende commissies:


• Commissie Balansbeheer


• Commissie Governance en Audit


• Pensioencommissie


• Geschillencommissie


• Taskforce Splitsing


• Taskforce Samenwerking (met de CDC Pensioenfondsen)









1.7.3 Uitvoering

Bestuursbureau Het Bestuursbureau ondersteunt het Bestuur bij de beleidsvoorbereiding, de uitvoering van het beleid en het toezicht op de uitbestede werkzaamheden. Bij de uitvoering gaat het onder meer om governance en organisatie, risicomanagement, balansbeheer, actuariële zaken, pensioen reglementen, control, communicatie en externe verantwoording. Het Bestuursbureau bestaat uit circa 25 fte in 2014, waaronder de directeur, financiële specialisten, beleggingsdeskundigen, risicomanagers, juristen, een actuaris, een communicatieadviseur en een secretariaat. Een aantal vacatures is tijdelijk ingevuld door interim medewerkers.

Vermogensbeheerders Het Fonds heeft het vermogensbeheer uitbesteed aan professionele partijen die het vermogen beheren conform het beleid. Vooraf worden afspraken vastgelegd en nadien vindt door het Bestuursbureau monitoring vanuit de uitvoering plaats. De Commissie Balansbeheer houdt namens het Bestuur toezicht op de uitvoering van het vermogensbeheer.


Jaarverslag 2014

80

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG







Administrateur Het Fonds heeft de pensioenadministratie en de financiële administratie uitbesteed aan AZL. Werkzaamheden die hieronder vallen zijn onder meer het uitkeren van pensioenen en de communicatie met individuele deelnemers. Compliance Officer Het Bestuur bespreekt op kwartaalbasis de bevindingen betreffende de naleving van de Gedragscode en de controle op de naleving van de weten regelgeving. Binnen het Bestuursbureau is een interne compliance officer aangewezen, te weten het Hoofd Legal & Compliance. Tot eind 2014 werd de functie van externe compliance officer, ter ondersteuning van de interne compliance officer, vervuld door KPMG Advisory N.V. Met ingang van 1 januari 2015 is het contract met KPMG Advisory N.V. beëindigd en heeft het Bestuur Compliance-i-Consultancy aangesteld als externe compliance officer. Leden van het Bestuur, het Verantwoordingsorgaan, de Visitatiecommissie en andere verbonden personen van het Fonds ondertekenen bij infunctietreding de Gedragscode van het Fonds. Ook ondertekenen ze jaarlijks een verklaring over het naleven van de gedragsregels. Het Fonds actualiseert momenteel de Gedragscode.







1.7.4 Controle

Accountant De controle op de jaarrekening wordt uitgevoerd door een externe accountant. Daarnaast geeft de accountant een periodieke rapportage van bevindingen. Vanwege de overgang van de ex-CEO van ING Groep naar KPMG Accountants kon KPMG op basis van artikel 42 van de Verordening inzake onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) geen invulling geven aan de continuering van haar controleopdracht voor het verslagjaar 2014. Na een gedegen selectieprocedure, uitgevoerd conform het uitbestedingsbeleid van het Fonds, werd Ernst & Young Accountants voor het controlejaar 2014 de controlerend accountant van het Fonds. De controleverklaring bij dit jaarverslag is opgenomen in paragraaf 3.7.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

81

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG



Actuaris Mercer (Nederland) B.V. is belast met de actuariële certificering en brengt verslag uit aan het Bestuur over de controle van de berekeningen van de pensioenverplichtingen, de actuariële analyse van de resultaten en de beoordeling van de financiële positie van het Fonds. In paragraaf 3.6 is de actuariële verklaring opgenomen. Het is voorzien om eens in de twee jaar een evaluatie van de controlerend accountant en certificerend actuaris uit te voeren en de resultaten te bespreken. Naar verwachting zal deze evaluatie medio 2016 plaatsvinden.









1.7.5 Advies

Deelnemersraad Tot 1 juli 2014 was de medezeggenschap verankerd in de Deelnemersraad, ter behartiging van de belangen van de deelnemers, de gewezen deelnemers en de pensioengerechtigden van het Fonds. De Deelnemersraad bracht gevraagd en ongevraagd advies uit. Het Bestuur heeft in het verslagjaar besloten tot invoering van een paritair bestuursmodel in gewijzigde vorm. Als gevolg hiervan werd de Deelnemersraad per 1 juli 2014 ontbonden en werd de medezeggenschap verankerd in het Verantwoordingsorgaan nieuwe stijl. De Deelnemersraad bestond uit zestien leden, waarvan 10 leden waren gekozen door en uit de groep deelnemers en zes leden door en uit de groep pensioengerechtigden. De Deelnemersraad kwam in de periode 1 januari 2014 tot en met 30 juni 2014 vier keer in vergadering bijeen. In die periode is er overleg geweest tussen (een deel van) het Bestuur en de voltallige Deelnemersraad waarbij (onder meer) is gesproken over de financiële onafhankelijkheid van het Fonds, de mogelijke splitsing van het Fonds, de invoering van de nieuwe pensioenregelingen per 1 januari 2014, de arbitrageprocedures, de financiële positie en de toekomstige governance-structuur van het Fonds.



Jaarverslag 2014

82

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

De Deelnemersraad heeft in 2014 de volgende adviezen uitgebracht:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

• Financiële onafhankelijkheid Pensioenfonds ING


• Wijziging Uitvoeringsovereenkomst 2013


• Wijziging Uitvoeringsovereenkomst 2014


• Keuze Bestuursmodel



• Reglementswijziging in het kader van project aanpassing

1. 7 Governance

• ABTN 31-12-2013


• ABTN 01-03-2014




• ABTN 01-07-2014 • Aanpassing convenant rechtspositie en faciliteiten • Reglementsaanpassing met betrekking tot voortzetting pensioenopbouw


en arbeidsongeschiktheidspensioen


• Reglementsaanpassing wijziging toeslagverlening voor werknemers met een Personal Employment Contract


• Meerpartijenovereenkomst overdracht dekking voortzetting pensioenopbouw



en arbeidsongeschiktheidspensioen

• Reglement van het Verantwoordingsorgaan


• Reglement (benoeming en voordracht) leden van het Bestuur

3. OVERIGE GEGEVENS

• Wijziging Statuten


• Jaarverslag 2013

3. 2 Overeenkomsten

• Maatschappelijk verantwoord beleggen (ongevraagd advies)



• Pensioenplanner (ongevraagd advies)


Jaarverslag 2014

83

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG




Verantwoordingsorgaan Als gevolg van de invoering van het “nieuwe” paritaire bestuursmodel is het bestaande Verantwoordingsorgaan per 1 juli 2014 komen te vervallen en is per die datum de zittingstermijn van het nieuwe Verantwoordingsorgaan gestart. De leden van het nieuwe Verantwoordingsorgaan zijn afkomstig uit de voormalige Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan oude stijl. De leden van de Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan konden hun interesse in het Verantwoordingsorgaan nieuwe stijl kenbaar maken. De leden van de Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan besloten zelf wie van hen zitting zouden nemen in het Verantwoordingsorgaan nieuwe stijl. Bij de samenstelling is rekening gehouden met:

1. 7 Governance




• de verhouding in vertegenwoordigers namens de gepensioneerden, actieven en de werkgever; • de verhouding tussen vertegenwoordigers namens de werkgever ING (nu ING Bank) en de werkgever Verzekeren/IM (nu NN Group);

• competentieniveau; • en diversiteit.




Met deze procedure is een kwalitatief goed Verantwoordingsorgaan gevormd, maar wordt niet geheel voldaan aan het diversiteitsaspect. Zie ook paragraaf 1.2.8 vanaf principe 65. De leeftijdsverdeling in het Verantwoordingsorgaan is vermeld in figuur 18.





Jaarverslag 2014

84

Pensioenfonds ING


Figuur 18. Leeftijd leden Verantwoordingsorgaan

1. BESTUURSVERSLAG





< 40 jaar 40 - 65 jaar > 65 jaar










Naast toezichttaken brengt het nieuwe Verantwoordingsorgaan gevraagd en ongevraagd advies uit. Dit gaat onder meer om het beloningsbeleid, het communicatiebeleid, vorm en inrichting van het intern toezicht en liquidatie, fusie of splitsing van het Fonds. Het nieuwe Verantwoordingsorgaan bestaat uit veertien leden. Zeven leden van het Verantwoordings orgaan vertegenwoordigen de deelnemers, vijf leden vertegenwoordigen de pensioengerechtigden, één lid vertegenwoordigt de werkgever ING Bank en één lid vertegenwoordigt de werkgever NN Group. De leden van het Verantwoordingsorgaan die de deelnemers en de pensioengerechtigden vertegenwoordigen worden, na verkiezing te houden onder de respectievelijke groepen, voorgedragen door de deelnemers en de pensioengerechtigden. In 2014 zijn geen verkiezingen georganiseerd. Omdat de verkiezing van de Deelnemersraad eind 2013 heeft plaatsgevonden, is de betreffende verkiezingsuitslag meegewogen bij het bepalen van de nieuwe samenstelling. De leden uit het Verantwoordingsorgaan die de werkgever ING Bank en de werkgever NN Group


Jaarverslag 2014

85

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

vertegenwoordigen worden voorgedragen door respectievelijk de werkgever ING Bank en de werkgever NN Group. De leden zijn benoemd voor vier jaar.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


De samenstelling van het nieuwe Verantwoordingsorgaan is opgenomen in paragraaf 3.8. Het Verantwoordingsorgaan (oude stijl) kwam in 2014 vier keer bij elkaar en heeft advies uitgebracht over:




• Convenant Rechtspositie en Faciliteiten • Reglement Verantwoordingsorgaan



Het Verantwoordingsorgaan nieuwe stijl is in 2014 drie keer bij elkaar gekomen en heeft advies uitgebracht over:


• Beloningsbeleid Pensioenfonds ING


• Communicatiebeleidsplan 2014-2016


• Instelling en opdrachtformulering Visitatiecommissie


• Voorgenomen principebesluit tot splitsing Pensioenfonds ING onder voorwaarden (oorspronkelijk voorgelegd


aan de Deelnemersraad)





Het Bestuur heeft in het verslagjaar een negatief advies ontvangen van het Verantwoordingsorgaan ten aanzien van het voorgenomen principebesluit tot splitsing onder voorwaarden. Daarnaast heeft het Verantwoordingsorgaan positief geadviseerd ten aanzien van de samenstelling en opdrachtformulering van de Visitatiecommissie, het beloningsbeleid en het Communicatie beleidsplan 2014-2016. Adviseurs Het Bestuur heeft in 2014 adviseurs benoemd ter ondersteuning van de diverse commissies.


Jaarverslag 2014

86

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1.7.6 Toezicht

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG







Het Verantwoordingsorgaan en de Visitatiecommissie houden intern toezicht op het Fonds. Daarnaast oefenen DNB en AFM extern toezicht uit.

Verantwoordingsorgaan Naast het geven van advies (zie paragraaf 1.7.5) oordeelt het Verantwoordingsorgaan over het handelen door het Bestuur, het door het Bestuur uitgevoerde beleid en de gemaakte beleidskeuzes voor de toekomst. Ook oordeelt het Verantwoordingsorgaan over de naleving van de Gedragscode door het Bestuur. Visitatiecommissie In de statuten is bepaald dat het Fonds ten minste eenmaal in de drie jaar een visitatie laat uitvoeren (of vaker indien het Bestuur dat nodig acht). Het Bestuur heeft de ambitie uitgesproken om jaarlijks een visitatie te laten uitvoeren door de Visitatiecommissie. De samenstelling van de commissie is opgenomen in paragraaf 3.8. In 2014 heeft het Bestuur de Visitatiecommissie gevraagd om een oordeel te geven over:




• hoe de werkzaamheden rondom het project betreffende de financiële onafhankelijkheid zijn afgerond;


• hoe de werkzaamheden rondom het project Splitsing zijn uitgevoerd;


• hoe het nieuwe balansbeheerplan is vormgegeven;


• hoe het nieuwe bestuursmodel is vormgegeven en functioneert;

3. OVERIGE GEGEVENS

• de (adequate) risicobeheersing;


• de (evenwichtige) belangenafweging.

3. 2 Overeenkomsten



Jaarverslag 2014

87

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Naast deze specifieke opdracht heeft het Bestuur de Visitatiecommissie een algemene opdracht gegeven, te weten het vormen van een oordeel over:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


• de interne bestuursprocedures en -processen; • de wijze waarop het Fonds wordt aangestuurd.










In paragraaf 3.5 is het oordeel van de Visitatiecommissie opgenomen, evenals de reactie van het Bestuur. De Nederlandsche Bank DNB houdt toezicht op de stabiliteit van de financiële markten. In dat kader controleert DNB of pensioenfondsen, als financiële instellingen, aan de wettelijke eisen voldoen. In 2014 heeft het Fonds periodiek overleg gevoerd met DNB. Daarnaast heeft het Fonds meerdere malen met DNB overleg gevoerd over de gevolgen van de financiële onafhankelijkheid en de toekomst mogelijkheden van het Fonds. DNB heeft in 2014 geen toezichtsmaatregelen aan het Fonds opgelegd. Autoriteit Financiële Markten De AFM houdt onder meer toezicht op het gedrag van pensioenfondsen gericht op het vertrouwen bij het brede publiek in de pensioensector. Dit toezicht betreft onder andere de kwaliteit van de informatie aan deelnemers. De AFM heeft in 2014 geen toezichtsmaatregelen aan het Fonds opgelegd.




Jaarverslag 2014

88

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.8


Risicomanagement

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG







Risicomanagementbeleid Het risicomanagementbeleid van het Fonds richt zich in de eerste plaats op de strategische risico’s, zoals de nakoming van de pensioenverplichtingen en compliance. Voor de meer tactische en operationele risico’s ziet het Fonds ook nadrukkelijk toe op de uitbestede werkzaamheden, zoals op het gebied van de pensioenadministratie, beleggingen en beleggingsadministratie. Gegeven het belang van risicomanagement heeft het Fonds een specifieke Risk Managementorganisatie. Risk Management rapporteert onafhankelijk aan het Bestuur over zowel financiële als niet-financiële risico’s en over de effectiviteit van genomen maatregelen. Voorts is de adequate organisatie van het integrale risicomanagement bevorderd door gelaagdheid van besluitvorming. Dit uit zich onder andere in de commissiestructuur binnen het Bestuur en het betrekken van externe adviseurs. Om de risico’s bij de strategische en operationele doelstellingen van het Fonds te onderkennen en te beheersen doorloopt het Fonds de volgende stappen:



• vaststellen van de risicobereidheid;


• meten en managen van risico’s;


• inrichten van de interne beheersingsorganisatie;


• verantwoorden van de effectieve werking van maatregelen;

3. OVERIGE GEGEVENS

• zo nodig bijstellen van beheersingsmaatregelen.




Beleid balansrisico Zoals ook elders in dit verslag is beschreven, hanteert het Fonds strategische doelstellingen in de vorm van risiconormen. Dit houdt in dat het Fonds streeft naar nakoming met een hoge mate van zekerheid van de nominale pensioenaanspraken en daarnaast streeft naar een toeslagambitie (indexatieresultaat).

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

89

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Het Fonds hanteert de volgende strategische doelstellingen:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


• de kans op een marktwaardedekkingsgraad lager dan 109% binnen een jaar is kleiner dan 1% (nominale doelstelling);




Het Fonds heeft een risicobudget waarvan de hoogte afhangt van de actuele marktwaardedekkingsgraad. Het risicobudgetteringsbeleid beoogt:



• niet meer risico te nemen dan het Fonds zich kan en wil permitteren;


• het beperken van het risico op een dalende dekkingsgraad;

2. 1 Balans

• het behouden van de kans op een stijging van de dekkingsgraad.







Over het risicobudget en de inzet hiervan rapporteert het Fonds periodiek op een onafhankelijke wijze. Op basis van de bevindingen besluit het Fonds over aanpassingen in de beleggingsportefeuille. Beleid overige risico’s Het risicobudget omvat een groot deel van de financiële- of balansrisico’s, zoals het renterisico en marktrisico. Financiële operationele risico’s (liquiditeits- en concentratierisico) worden niet door het risicobudget afgedekt. Voor deze risico’s bestaat specifiek beleid en monitoring. Niet-financiële operationele risico’s komen, in samenhang met de balansrisico’s, in het risicomanagementbeleid aan de orde. Over overtredingen en incidenten wordt specifiek gerapporteerd en besloten.


Jaarverslag 2014

90

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG



Risk Management Framework Het Risk Management Framework van het Fonds beschrijft het beleid voor alle risicocategorieën. Het Framework is voor wat betreft de balansrisico’s een aanvulling op het balansbeheerplan dat ook risicobeheersingsmaatregelen omvat. Op basis van de periodieke verantwoordingen over de effectiviteit van de werking van maatregelen vinden eventuele bijstellingen plaats en wordt het Framework up-to-date gemaakt en geaccordeerd door het Bestuur. Toelichting per risicocategorie Het Fonds maakt onderscheid tussen financiële en niet-financiële risico’s (tabel 17).


Tabel 17. Risicocategorieën


Financiële risico’s

Niet-financiële risico’s


Solvabiliteitsrisico

Omgevingsrisico

Renterisico

Operationeel risico

Valutarisico

Uitbestedingsrisico


Marktrisico

Integriteitsrisico


Liquiditeitsrisico

Juridisch risico


Concentratierisico


Kredietrisico


Verzekeringstechnisch risico


Overige risico’s


3. OVERIGE GEGEVENS

In paragraaf 2.8 wordt een toelichting per risicocategorie gegeven over het beleid, de kwantitatieve invulling en de monitoring.




Jaarverslag 2014

91

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Risicobeheerscyclus Het Fonds beoordeelt continu of de risicorichtlijnen voldoen. Dit gebeurt onder meer aan de hand van verschillende rapportages, (macro-)economische berichten en nieuwe inzichten. In 2014 zijn onder andere de volgende verbeteringen doorgevoerd:





• invoering van een nieuw balansbeheerplan en een nieuw integraal Risk Management Framework dat recht doet aan de reële doelstelling van het Fonds;

• meer inzicht in de gevoeligheden van het balansrisico. Het is hierbij van belang dat er maatregelen kunnen worden genomen als risico’s veranderen. Hiermee wordt de effectiviteit van het risicobudgetteringsbeleid vergroot;


• verbeterde risicomonitor op basis van de financiële onafhankelijkheid van het Fonds;


• verbeterde integrale risicorapportage.








Jaarverslag 2014

92

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

Figuur 19 geeft de risicobeheerscyclus weer. Door deze cyclus te doorlopen, wordt telkens een afweging gemaakt tussen de verschillende risico’s die het Fonds loopt en worden de gevolgen van de beslissingen beoordeeld.


Figuur 19. Risicobeheerscyclus










7. Het bewaken van de

implementatie van de additionele beheersmaatregelen en het monitoren en rapporteren over het risicoprofiel.

6. Het ontwerpen en

implementeren van additionele beheers maatregelen en het monitoren voor de risico’s die niet worden geaccepteerd.



5. Het opstellen / actualiseren van het risicoprofiel.

1. Het opzetten van

een risicoraamwerk.

2. Het identificeren van de risico’s.

3. Het schatten van

de effectiviteit van de bestaande beheersmaatregelen, waardoor het resterende risico kan worden bepaald.

4. Het relateren van de

resterende risico’s aan de acceptatienormen (de zogeheten risico bereidheid) van het Fonds.



Jaarverslag 2014

93

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.9


Gebeurtenissen na balansdatum

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG









Intrekking bestuursbesluit betreffende splitsing Op 26 februari 2015 heeft het Bestuur het besluit tot splitsing onder voorwaarden van 12 december 2014 ingetrokken. Het Bestuur heeft vooral de bezorgdheid van het Verantwoordingsorgaan over de gevolgen voor (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden bij een mogelijke splitsing van het Fonds niet voldoende kunnen wegnemen. Het Bestuur heeft een nader onderzoek naar deze gevolgen opgestart. Hierbij worden de standpunten van het Verantwoordingsorgaan en andere belanghebbenden meegenomen. Aanstelling nieuwe directeur van het Fonds Het Bestuur heeft Jos van Kleef (05-04-1948) per 23 januari 2015 benoemd tot algemeen directeur a.i. van het Fonds. Daarmee volgt hij Corné van Nijhuis op, die zijn werkzaamheden per 15 januari 2015 heeft beëindigd. Interne en externe compliance officer vanaf 1 januari 2015 Het Hoofd Legal & Compliance is binnen het Bestuursbureau aangewezen als (interne) compliance officer. Ter ondersteuning is Compliance-i-Consultancy per 1 januari 2015 aangesteld als nieuwe externe compliance officer.






Jaarverslag 2014

94

Pensioenfonds ING

INHOUD

1.10


Toekomstparagraaf

Bestuursverslag

1. BESTUURSVERSLAG






In februari 2014 werd het Fonds financieel onafhankelijk. Als gevolg hiervan is het beleggingsen toeslagenbeleid (balansbeheerplan) herzien. Het Bestuur richt zich hierbij op een zo waardevast mogelijk pensioen voor alle (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. Daarbij ziet het Bestuur erop toe dat er prudent wordt omgegaan met de aan het Fonds toevertrouwde middelen. Daarnaast richt het Bestuur zich op een toekomstbestendig organisatiemodel voor het Fonds. Een zorgvuldige afweging van de belangen van alle groepen deelnemers staat hierbij centraal. In het kader hiervan zal ook het toekomstige bestuursmodel van het Fonds een belangrijk onderdeel zijn van de agenda voor de komende periode. Tot slot richt het Bestuur zich op een goede samenwerking met de CDC Pensioenfondsen op relevante gebieden in het belang van de deelnemers van het Fonds (zie ook paragraaf 1.2.5).



Amsterdam, 4 juni 2015 Bestuur Stichting Pensioenfonds ING






Jaarverslag 2014

95

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













“Pensioenfonds ING heeft de ambitie om toeslag te verlenen. Dat is belangrijk voor behoud van koopkracht.” Ben Nederstigt heeft gewerkt bij ING als Senior Communicatiemanager


Jaarverslag 2014

96

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

2

JAARREKENING 2014













Jaarverslag 2014

97

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

2.1

Balans per 31 december 2014 (na bestemming saldo; bedragen in duizenden euro’s)

Jaarrekening

KERNCIJFERS

Activa

1. BESTUURSVERSLAG




2014

2013


17.816.470

11.658.173

Aandelen

4.048.899

4.511.185

Vastgoed

1.181.694

1.016.694

Beleggingen voor risico van het pensioenfonds

[1]

Overige beleggingen Derivaten

1. 7 Governance

657.098

520.011

1.425.318

552.029

25.129.479

18.258.092


Herverzekeringsdeel technische voorzieningen

[2]

3.237

3.383


Vorderingen en overlopende activa

[3]

10.258

124.699

Overige activa

[4]

279.957

446.349

25.422.931

18.832.523

2014

2013



Totaal activa


Passiva



Stichtingskapitaal en reserves


Stichtingskapitaal

[5]

16

16


Algemene reserve

[6]

5.814.191

3.035.563


Extra reserve

[7]

-

750.412


Bestemmingsreserve

[8]

215.022

-

3. OVERIGE GEGEVENS

Reserve Toekomstige Sterfteontwikkeling

[9]

-

16.225

6.029.229

3.802.216


Technische voorzieningen


Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds

[10]

19.304.795

15.008.248



[11]

3.237

3.383

19.308.032

15.011.631

85.670

18.675

25.422.931

18.832.522


Jaarverslag 2014

Kortlopende schulden en overlopende passiva Totaal passiva

[12]

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

98

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

2.2

Jaarrekening

Staat van baten en lasten over 2014 (bedragen in duizenden euro’s)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Beleggingsopbrengsten voor risico van het pensioenfonds Vermogensbeheerkosten


Indirecte beleggingsopbrengsten


2013

737.445

726.855

[13]

Directe beleggingsopbrengsten

1. 1 Samenvatting

2014

-26.772

-28.868

5.501.253

-1.002.261

6.211.926

-304.274

Premiebijdragen van werkgevers en werknemers

[14]

716.846

927.991


Saldo van overdrachten van rechten

[15]

-31.715

-8.116

1. 7 Governance

Pensioenuitkeringen

[16]

-362.737

-351.281

Mutatie Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds

[17] -6.004

-432.842




Pensioenopbouw

-161.003

-371.029


Rentetoevoeging

-56.743

-51.259

2. 1 Balans

Onttrekking voor pensioenuitkeringen

357.546

353.724


Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten


Wijziging marktrente


Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten


Toeslagen

Overige mutaties voorziening pensioenverplichtingen


5.356

-6.487

-4.728.497

1.112.848

27.146

12.847

265.652

-822.341

-4.296.547

-204.539


Herverzekering

[18]

378

-211



[19]

-11.135

-12.282

3. OVERIGE GEGEVENS

Overige baten en lasten

[20]

-4

768

2.227.012

48.056

2.011.990

23.153

-

10.227

215.022

-


Saldo van baten en lasten


Bestemming van het saldo


Algemene reserve


Jaarverslag 2014

Extra reserve Bestemmingsreserve Reserve Toekomstige Sterfteontwikkeling

-

14.676

2.227.012

48.056

[..] De tussen haken vermelde nummers verwijzen naar corresponderende nummers in de toelichting op de balans, die een integraal onderdeel uitmaakt van de jaarrekening.

99

Pensioenfonds ING

INHOUD

2.3


Jaarrekening

Kasstroomoverzicht over 2014 (bedragen in duizenden euro’s)

1. BESTUURSVERSLAG


Pensioenactiviteiten


Ontvangsten


Premiebijdragen van werkgevers en werknemers


Uitkeringen uit herverzekering


Overgenomen pensioenverplichtingen

1. 7 Governance

Overige


2014

2013

834.285

922.281

413

796

9.991

9.456

-

1.184

844.689

933.717


Uitgaven


Uitgekeerde pensioenen

-362.980

-350.825


Overgedragen pensioenverplichtingen

-41.706

-17.559


-12.202

-12.564

-53

-

-416.941

-380.948




Overige Beleggingsactiviteiten Ontvangsten

669.887

711.689

6.553.673

4.241.273

7.223.560

4.952.962

-7.797.033

-5.175.461

-20.631

-28.868

-7.817.664

-5.204.329

Mutatie Liquide middelen

-166.356

301.402


Saldo Liquide middelen 1 januari

446.083

144.681


Saldo Liquide middelen 31 december

279.727

446.083



Directe beleggingsopbrengsten Verkopen en aflossingen beleggingen Uitgaven Aankopen beleggingen Kosten van vermogensbeheer

3. 2 Overeenkomsten




Jaarverslag 2014

100

Pensioenfonds ING

INHOUD

2.4


Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

Jaarrekening

1. BESTUURSVERSLAG









2.4.1 Algemeen

Pensioenfonds ING heeft bij de samenstelling van het bestuursverslag, de jaarrekening en de overige gegevens Titel 9 Boek 2 BW en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving toegepast, in het bijzonder RJ610 ‘Pensioenfondsen’. Daarnaast heeft Pensioenfonds ING bij de samenstelling het FTK-toesingskader toegepast. Dit toesingskader is geldig tot en met 31 december 2014. Schattingswijziging i.v.m. aanpassing overlevingstafel en ervaringscijfers sterfte Ultimo 2014 is overgegaan op de Prognosetafel AG2014 (gedurende 2014: Prognosetafel AG2012-2062). Dit heeft geleid tot een verhoging van de voorziening met € 82 miljoen. Daarnaast is het Fonds over gegaan op een gesplitste ervaringssterfte voor Bank en Verzekeraar. De splitsing van de ervarings sterfte voor Bank en Verzekeraar had een verzwaring van € 10 miljoen tot gevolg. Naast de splitsing is de ervaringssterfte ook aangepast. Deze aanpassing had een vrijval van € 20 miljoen tot gevolg. Dit heeft per saldo geleid tot een verlaging van de voorziening van € 10 miljoen. Bij de overgang van de ervaringssterfte is de opslag van 1,7% voor toekomstige sterftetrend vrijgevallen. Dit heeft geleid tot een verlaging van de voorziening van € 327 miljoen. Deze schattingswijzigingen samen hebben geleid tot een verlaging van de voorziening pensioenverplichtingen van € 255 miljoen.



Voorziening Pensioenverplichtingen


Algemene reserve

3. OVERIGE GEGEVENS

Dekkingsgraad

Voor schattingswijzigingen

Na schattingswijzigingen

19.563.225

19.308.032

5.559.014

5.814.207

128,4%

130,1%




2.4.2 Waardering

Schattingen en veronderstellingen De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW vereist dat het Bestuur oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de


Jaarverslag 2014

101

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De schattingen en veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien. De financiële gevolgen van een herziening worden verwerkt in de periode(n) waarop de herziening betrekking heeft. Criteria voor opname Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar het Fonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de staat van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vast gesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samen hangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico’s met betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voor delen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Transacties worden verwerkt op handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan sprake zijn van een post nog af te wikkelen transacties. Deze post kan zowel een actief als een passief zijn.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

102

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG










3. OVERIGE GEGEVENS

Saldering van een actief en een verplichting Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen. Algemene grondslagen De activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij hierna een andere grondslag wordt vermeld. Activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de middenkoers per balansdatum. Alle baten en lasten worden ten gunste of ten laste van het resultaat gebracht, rekening houdend met de overlopende posten per balansdatum. Baten en lasten voortvloeiend uit transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersen op transactiedatum. Waar nodig vindt waardevermindering plaats voor het risico van onvol waardigheid van het actief. Beleggingen voor risico van het pensioenfonds Alle beleggingen zijn voor risico van het pensioenfonds. De beleggingen worden gewaardeerd tegen de reële waarde per balansdatum. Vaststelling van deze reële waarde vindt plaats op basis van de navolgende uitgangspunten. De uit de waarderingsgrondslagen voortvloeiende gerealiseerde en ongerealiseerde waarderingsverschillen op beleggingen en op derivaten worden als indirecte beleggingsopbrengsten ten gunste of ten laste van het resultaat gebracht. De lopende interest en dividenden (in het verloopoverzicht overlopende activa) maken onderdeel uit van de waarde zoals opgenomen onder de beleggingen voor risico pensioenfonds.




Jaarverslag 2014

103

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014


KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG











• Obligaties (staats-, bedrijfsobligaties en obligaties opkomende markten) Beursgenoteerde obligaties worden gewaardeerd tegen de ultimo verslagperiode laatst bekende beurskoers.

• Inflation linked bonds Inflation linked bonds (of treasury inflation-protected securities) zijn beursgenoteerde obligaties waarvan de hoofdsom en de interest worden aangepast voor inflatie. De balanswaardering geschiedt tegen de marktwaarde, zijnde de ultimo verslagperiode laatst bekende beurskoers. De couponinterest wordt verantwoord onder de directe beleggingsopbrengsten en de marktwaarde ontwikkeling, inclusief de gecorrigeerde hoofdsom einde looptijd wordt verantwoord als indirecte beleggingsopbrengsten.

• Leningen op schuldbekentenis Leningen op schuldbekentenis worden gewaardeerd op de contante waarde van de toekomstige kasstromen. Bepaling van de contante waarde vindt plaats met behulp van een rentecurve, waarbij rekening wordt gehouden met een kredietopslag, die afhankelijk is van de sector en creditrating van de uitgevende instelling en de looptijd van de lening

• Beleggingsinstellingen in vastrentende waarden Participaties in beleggingsfondsen in vastrentende waarden met een beursnotering worden gewaardeerd tegen de ultimo verslagperiode laatst bekende koers. Participaties in beleggingsfondsen in vastrentende waarden die geen beursnotering kennen worden gewaardeerd tegen de reële waarde, zijnde de intrinsieke waarde. Deze reële waarde wordt ontleend aan de op lokale grondslagen gewaardeerde rapportages van de betreffende fondsmanager, waarbij het Fonds de geschiktheid van de gehanteerde grondslagen, schattingen en veronderstellingen toetst.



Jaarverslag 2014

104

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Aandelen

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG







• Beursgenoteerde aandelen Beursgenoteerde aandelen worden gewaardeerd tegen de ultimo verslagperiode laatst bekende beurskoers.

• Niet beursgenoteerde aandelen Voor zover aandelen geen beursnotering kennen of indien de totstandkoming van de reële waarde door de markt niet representatief wordt geacht, vindt vaststelling door de vermogensbeheerder plaats. Deze vaststelling wordt verricht met behulp van objectieve en recente marktinformatie en gebruikmakend van algemeen gangbare rekenmodellen, zodat deze vaststelling een afspiegeling is van de reële waarde.

• Beleggingsinstellingen in aandelen Participaties in beleggingsfondsen in aandelen met een beursnotering worden gewaardeerd tegen de ultimo verslagperiode laatst bekende koers. Participaties in beleggingsfondsen in aandelen die geen beursnotering kennen worden gewaardeerd tegen de reële waarde. De reële waarde, zijnde de intrinsieke waarde, wordt ontleend aan de op lokale grondslagen gebaseerde opgaven van de desbetreffende fondsmanagers en zijn een afspiegeling van de reële waarde.



Vastgoed






• Beursgenoteerd indirect vastgoed Participaties in vastgoedbeleggingsfondsen met een beursnotering worden gewaardeerd tegen de ultimo verslagperiode laatst bekende beurskoers.

• Niet beursgenoteerd indirect vastgoed Participaties in vastgoedbeleggingsfondsen die geen beursnotering kennen, worden gewaardeerd tegen de reële waarde, zijnde de intrinsieke waarde. Deze waarde wordt ontleend aan de meest recente, op lokale grondslagen gewaardeerde rapportages van de fondsmanagers, waar van toepassing gecorrigeerd voor kasstromen tot aan balansdatum, waarbij het Fonds de geschiktheid van de gehanteerde grondslagen, schattingen en veronderstellingen toetst.


Jaarverslag 2014

105

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Overige beleggingen

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG







• Hedgefondsen Hedgefondsen worden gewaardeerd tegen de reële waarde, zijnde de intrinsieke waarde. Deze waarde wordt ontleend aan de meest recente, op lokale grondslagen gewaardeerde rapportages van de fondsmanagers, waar van toepassing gecorrigeerd voor kasstromen tot aan balansdatum. De geschiktheid van de gehanteerde grondslagen, schattingen en veronderstellingen worden door het Fonds getoetst.

• Private Equity Beleggingen in Private equity worden gewaardeerd tegen de reële waarde, zijnde de intrinsieke waarde. Deze waarde wordt ontleend aan de, op lokale grondslagen gewaardeerde, meest recente opgave van de fondsmanagers, waar van toepassing gecorrigeerd voor kasstromen tot aan balansdatum, waarbij het Fonds de geschiktheid van de gehanteerde grondslagen, schattingen en veronderstellingen toetst.

• Grondstoffen Beleggingen in grondstoffen, in de vorm van derivaten, worden gewaardeerd tegen de ultimo verslagperiode laatst bekende koers van de onderliggende index.








Jaarverslag 2014

106

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


Derivaten Derivaten, die zijn afgesloten voor risicoafdekking en die deel uitmaken van de beleggings portefeuille, zijn separaat gerubriceerd onder de categorie Derivaten. De derivatenposities met een negatieve waardering zijn opgenomen onder de post Kortlopende schulden en overlopende passiva.













• Rentederivaten De reële waarde van interest rate swaps is gebaseerd op de contante waarde van de ultimo boekjaar bekende verwachte kasstromen uit het rekenmodel van de centrale bewaarder (custodian) verdisconteerd met de marktrente ultimo boekjaar.

• Valutaderivaten De reële waarde van valutatermijntransacties wordt bepaald op basis van de ultimo verslagperiode geldende marktnotering voor de resterende looptijd. Indien geen marktnotering beschikbaar is, wordt de waarde bepaald met behulp van in de markt gangbare waarderingsmodellen.

• Aandelenderivaten De reële waarde van aandelenderivaten wordt bepaald op basis van de ultimo verslagperiode geldende marktnotering. Indien geen marktnotering beschikbaar is, wordt de waarde bepaald met behulp van contante waardeberekeningen en optiewaarderingsmodellen.

Vorderingen en overlopende activa De vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. Overige activa Onder de overige activa worden liquide middelen en materiële vaste activa begrepen. De overige activa worden opgenomen tegen nominale waarde. Afschrijving op de materiële vaste activa vindt plaats over de wettelijke termijnen van drie en vijf jaar (voor ICT en inrichting).


Jaarverslag 2014

107

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Stichtingskapitaal en reserves Het Stichtingskapitaal en reserves bestaan uit het Stichtingskapitaal, de Algemene reserve, de Extra reserve, de Bestemmingsreserve en de Reserve Toekomstige Sterfte Ontwikkeling (RTSO).

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG





• Algemene reserve De Algemene reserve bestaat uit de voormalige Overige reserves en de Extra reserve. De Overige reserves en de Extra reserve zijn met ingang van 2014 vervallen en toegevoegd aan de Algemene reserve. Aan de Algemene reserve wordt het resultaat over het kalenderjaar toegevoegd dan wel onttrokken dat resteert na bestemming van het resultaat aan de Bestemmingsreserve.

• Extra reserve De extra reserve is met ingang van 2014 vervallen. Het saldo is toegevoegd aan de Algemene reserve. De Extra reserve was een bestemde reserve voor het opvangen van algemene risico’s. Jaarlijks werd aan de Extra reserve een dusdanig bedrag toegevoegd dat deze 5% van de Technische Voorzieningen per jaareinde bedroeg.









Jaarverslag 2014

Bestemmingsreserve Het Fonds houdt een Bestemmingsreserve aan voor de groep van Deelnemers die op 1 januari 2014 Deelnemer was en op de datum van toeslagverlening nog Deelnemer is. De Bestemmingsreserve wordt jaarlijks verhoogd casu quo verlaagd met het percentage, dat gebaseerd is op het rendement van het Fonds. Voor zover het eigen vermogen van het Fonds volgens het Bestuur ontoereikend is voor de volledige toekenning van toeslagverlening, zal het tekort ten laste van de Bestemmingsreserve, zolang deze een positief saldo heeft, worden aangevuld. In de ABTN zijn met betrekking tot de toevoegingen en onttrekkingen nadere regels vastgelegd. Indien er geen deelnemers meer zijn die aanspraak kunnen maken op de bestemmingsreserve, dan vloeit deze terug naar de algemene middelen van het Fonds. Daarnaast vermeldt de ABTN dat de bestemmings reserve eveneens wordt opgeheven:

• op het moment dat het Fonds in dekkingstekort geraakt; • wanneer dit door een toezichthouder wordt vereist; • wanneer dit door cao-partijen wordt verzocht; • wanneer door toekomstige wijzigingen in het FTK handhaving van de bestemmingsreserve niet mogelijk is. De waarde van deze bestemmingsreserve wordt niet betrokken in de berekening van de dekkingsgraad. Op het moment dat de Bestemmingsreserve nihil wordt, wordt de Bestemmingsreserve opgeheven. Indien de bestemming van de reserve is komen te vervallen wordt het saldo toegevoegd aan de Algemene reserve. 108

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG



• RTSO De RTSO is gevormd voor de onzekerheid over de toekomstige ontwikkeling van de sterfte. Deze kan afwijken van de (gecorrigeerde) prognose van het Actuarieel Genootschap en heeft tot nu in negatieve zin afgeweken van de prognoses uit het verleden. Voor dit risico wordt jaarlijks een bedrag van 0,1% van de Voorziening pensioenverplichtingen aan de RTSO toegevoegd. De RTSO kan niet negatief worden en is gemaximeerd op 5% van de Voorziening pensioenverplichtingen. Onttrekking danwel toevoeging vindt plaats in het jaar dat de afwijking zich voordoet. Met ingang van 2014 is de RTSO komen te vervallen.











Jaarverslag 2014

109

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


Technische voorzieningen De Technische voorzieningen en de vordering uit hoofde van herverzekering worden actuarieel bepaald op de contante waarde van de opgebouwde pensioenrechten respectievelijk herverzekerde pensioenrechten van de Verzekerden met inachtneming van onder meer de volgende verzekeringstechnische grondslagen:










3. OVERIGE GEGEVENS

• Interest: de swapcurve ultimo 2014, die is ontleend aan de rentes op de interbancaire swapmarkt. De DNB-dekkingsgraad is weliswaar bepalend voor het voldoen aan de wettelijke vereisten. Echter naar de mening van het Fonds geeft de marktwaardedekkingsgraad een beter beeld van de werkelijke stand en ontwikkeling va n de financiële positie van het Fonds. De marktwaardedekkingsgraad wordt daarom gehanteerd bij zowel het formuleren en uitvoeren van het beleggings-en risicobeleid als de verantwoording in het jaarverslag;

• Sterfte: Prognosetafel AG2014 (startjaar 2015) met toepassing van ervaringssterfte waarbij voor Bank en Verzekeraar aparte ervaringssterfte wordt gehanteerd. De gehanteerde ervaringssterftes gelden zowel voor hoofdverzekerden als medeverzekerden. Voor ingegaan wezenpensioen wordt geen correctie op bovenstaande tafel gehanteerd;

• Gehuwdheid: bij de vaststelling van de Voorziening voor partnerpensioen wordt uitgegaan van de gehuwdheidsfrequenties zoals opgenomen in de AG-tafel 1985-1990, verhoogd met 2,5% procentpunt. Waar sprake is van recht op herschikking van ouderdoms- en partnerpensioen, wordt op de pensioendatum een partnerfrequentie van 100% verondersteld;

• Nog niet ingegane wezenpensioen: een voorziening wordt gevormd ter grootte van 2% van de voorziening voor het latent partnerpensioen voor Deelnemers en Gewezen Deelnemers;


• Uitkeringen: de uitkeringen worden continu betaalbaar verondersteld;

3. 2 Overeenkomsten

• Leeftijden: de leeftijd van de (Gewezen) Deelnemer, de Pensioengerechtigde, de nabestaande of de wees



wordt in jaren en maanden nauwkeurig vastgesteld;

• Leeftijdsverschil: het leeftijdsverschil tussen man en vrouw is op drie jaar gesteld (man ouder dan vrouw); en • Kosten: in de Voorziening pensioenverplichtingen is een excassovoorziening begrepen van 1,5% van de netto voorziening.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

110

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Jaarverslag 2014

De Voorziening pensioenverplichtingen omvat tevens de reservering voor het toekomstig (2013) en ingegane (2013 en 2014) arbeidsongeschiktheidsrisico. De voorziening (2013) hiervoor bedraagt tweemaal de in het boekjaar berekende risicopremie. Voor de reservering van het ingegane arbeidsongeschiktheidsrisico (2014) wordt de voorziening berekend op basis van een actueel overzicht ultimo 2014 van de zieke deelnemers in het Fonds. De herverzekerde pensioenverplichtingen hebben betrekking op ingebrachte, nog lopende polissen bij verzekeringsmaatschappijen. Dit zijn uitsluitend premievrije of lopende aanspraken die voortvloeien uit in het verleden afgesloten herverzekeringsovereenkomsten. De waarde van de herverzekeringspolissen wordt berekend op dezelfde grondslagen als de Voorziening pensioenverplichtingen. Kortlopende schulden en overlopende passiva De Kortlopende schulden en overlopende passiva worden opgenomen tegen nominale waarde. Alle Kortlopende schulden en overlopende passiva hebben een looptijd van korter dan één jaar.

2.4.3 Resultaatbepaling

Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds Onder de Directe beleggingsopbrengsten worden mede begrepen de verdiende interest op vastrentende waarden en de dividenden op aandelen. De dividenden worden als opbrengst verantwoord op het tijdstip dat de koers van het desbetreffende aandeel ex-dividend noteert. Tot de Indirecte beleggingsopbrengsten behoren zowel de gerealiseerde als de niet-gerealiseerde koersen valutakoersresultaten van beleggingen. De daarbij optredende waarderingsverschillen worden in de Staat van baten en lasten verantwoord. Alle transacties in vreemde valuta worden verantwoord tegen de op de transactiedatum laatst bekende middenkoers. Aan- en verkoopkosten van beleggingen worden opgenomen in de kostprijs respectievelijk in mindering gebracht op de verkoopopbrengst van de betreffende beleggingen. Premiebijdragen van werkgevers en werknemers Over 2014 vindt geen opbouw via premies plaats. De ontvangen vergoedingen van de werk gevers zijn verantwoord onder de premies. Over 2013 zijn de bijdragen berekend op basis van het financieringssysteem van koopsommen voor de jaarlijkse opbouw inclusief backservice, de AG tafel 2012-2062 met opslagen en de overige bij de toelichting op de Voorziening 111

Pensioenfonds ING

INHOUD pensioenverplichtingen uiteengezette verzekeringstechnische grondslagen berekend tegen de actuele DNB-rentetermijnstructuur. In de bijdragen zijn tevens opslagen begrepen voor de jaarlijkse toevoegingen aan de VTSO/RTSO, alsmede een solvabiliteitsopslag van ten minste 19%.


1. BESTUURSVERSLAG





Mutatie Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds Onder de toelichting onder Technische voorzieningen zijn de grondslagen voor de Mutatie Voorziening pensioenverplichtingen opgenomen. Toeslagen Als gevolg van de financiële onafhankelijkheid per 1 januari 2014 financiert het Fonds de toeslagen vanaf 2015 uit de eigen middelen. Daarbij heeft het Fonds de nominale doelstelling uitgebreid met een reële doelstelling, dat wil zeggen pensioen met behoud van koopkracht. Het Fonds kent de volgende vormen van voorwaardelijke toeslagverlening (de methodiek is afhankelijk van de laatst toepasselijke cao voor beëindiging van het deelnemerschap):






3. OVERIGE GEGEVENS

• Voorwaardelijke toeslagverlening per 1 januari van enig jaar met ten hoogste de op 3% gemaximeerde Consumentenprijsindex (CPI) alle huishoudens, afgeleid over de laatst verstreken periode van oktober tot oktober. Het Bestuur beslist of de toeslag wordt toegekend. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd.

• Voorwaardelijke toeslagverlening met in geval van een collectieve structurele verhoging van de lonen ingevolge de cao voor ING Bank het percentage van deze verhoging. Het Bestuur beslist of de toeslag wordt toegekend. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd.

• Voorwaardelijke toeslagverlening met in geval van een collectieve structurele verhoging van de lonen ingevolge de cao voor NN Group het percentage van deze verhoging. Het Bestuur beslist of de toeslag wordt toegekend. Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd.




In de ABTN zijn met betrekking tot de toeslagverlening nadere regels vastgelegd waarin, afhankelijk van de ontwikkeling van de marktwaardedekkingsgraad (met ingang van 2015: de reële markt waardedekkingsgraad), de mate van toekenning van de toeslag wordt toegelicht.


Jaarverslag 2014

112

Pensioenfonds ING


2.4.4

Grondslagen voor de opstelling van de risico-informatie (RJ610)

2.4.5

Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht

1. BESTUURSVERSLAG


Het Fonds belegt onder meer via aandelen- en/of obligatiebeleggingsfondsen. De nadere risicoinformatie die uit hoofde van de regelgeving (RJ610) wordt gerepresenteerd, is mede ontleend aan de onderliggende gegevens van die beleggingsfondsen. De beleggingen in die beleggingsfondsen zijn betrokken in de rubriceringen. Bij de indelingen naar de verschillende gezichtspunten zijn de overige activa en passiva van de beleggingsfondsen niet nader toe te wijzen. Deze overige activa en passiva zijn daarom als afzonderlijke categorie opgenomen.






Het kasstroomoverzicht geeft inzicht in de herkomst en aanwending van kasmiddelen. De kasstromen zijn gerubriceerd naar kasstroom uit pensioenactiviteiten, kasstroom uit beleggingsactiviteiten en overige mutaties. Bij het opstellen van het kasstroomoverzicht is de directe methode gehanteerd.








Jaarverslag 2014

113

Pensioenfonds ING

INHOUD

2.5

PROFIEL 2014

Toelichting op de balans per 31 december 2014 (bedragen in duizenden euro’s)

Jaarrekening

KERNCIJFERS

[1]

Beleggingen voor risico pensioenfonds Stand ultimo 2013

Aankopen/ Verstrekkingen

Staatsobligaties

9.094.656

Bedrijfsobligaties

1.379.464

1. BESTUURSVERSLAG

Categorie

1. 1 Samenvatting



Obligaties opkomende markten


Inflation linked bonds



Onderhandse leningen


Stand ultimo 2014

4.210.948

-580.762

2.826.412

15.551.254

780.054

-1.424.816

67.950

802.652

909.293

1.248.973

-1.388.899

96.425

865.792

-

262.918

-

5.271

268.189

35.640

-

-5.076

3.425

33.989

11.419.053

6.502.893

-3.399.553

2.999.483

17.521.876

239.120

55.474

-

-

294.594

6.558.367

-3.399.553

2.999.483

17.816.470

Aandelen (ontwikkelde markten)

3.487.515

963.128

-1.904.941

448.323

2.994.025

Aandelen (opkomende markten)

1.018.909

58.654

-135.000

108.142

1.050.705

4.506.424

1.021.782

-2.039.941

556.465

4.044.730

Aandelen



Indirecte beleggings opbrengsten

11.658.173

Overlopende activa

1. 7 Governance


Verkopen aflossingen

Overlopende activa

4.761

-

-592

-

4.169

4.511.185

1.021.782

-2.040.533

556.465

4.048.899

Vastgoed


Beursgenoteerd

169.179

9.512

-34.784

41.992

185.899

Niet-beursgenoteerd

846.881

113.093

-94.306

129.431

995.099

1.016.060

122.605

-129.090

171.423

1.180.998

634

62

-

-

696

1.016.694

122.667

-129.090

171.423

1.181.694



Overlopende activa Overige beleggingen


Private Equity

349.236

109.170

-69.986

91.894

480.314


Hedgefondsen

170.620

-

-

6.164

176.784

-

-

-

-

-

519.856

109.170

-69.986

98.058

657.098





Grondstoffen

155

-

-155

-

-

520.011

109.170

-70.141

98.058

657.098

Rentederivaten

537.436

-

-1.060.783

1.948.665

1.425.318

Valutaderivaten

14.593

-

158.040

-246.574

-73.941

-

40.584

-14.317

-26.267

-

552.029

40.584

-917.060

1.675.824

1.351.377

18.258.092

7.852.570

-6.556.377

5.501.253

25.055.538

Overlopende activa Derivaten

Aandelenderivaten

3. 5 Visitatiecommissie 3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring

Derivaten opgenomen onder Kortlopende schulden en overige passiva

0

73.941

3. 8 Personalia

Totaal Beleggingen opgenomen onder de beleggingen voor risico van het Fonds

18.258.092

25.129.479

Jaarverslag 2014

114

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

In de presentatie van de primo standen 2014 van Staatsobligaties naar Leningen en hypotheken is een herrubricering ad 9.390 doorgevoerd, zonder verdere verwerking in de vergelijkende cijfers. De indirecte beleggingsopbrengsten bevatten de gerealiseerde en niet-gerealiseerde waarderingsveranderingen. Stand ultimo 2012

Aankopen/ Verstrekkingen

Staatsobligaties

8.074.790

2.058.665

-281.746

-747.663

9.104.046

Bedrijfsobligaties

1.349.715

1.000.902

-972.777

1.624

1.379.464


Obligaties opkomende markten

1.150.003

150.006

-315.000

-75.716

909.293


Onderhandse leningen

57.117

-

-30.596

-271

26.250

10.631.625

3.209.573

-1.600.119

-822.026

11.419.053






Categorie

223.356

29.748

-13.984

-

239.120

10.854.981

3.239.321

-1.614.103

-822.026

11.658.173

Aandelen (ontwikkelde markten)

3.245.637

1.678.373

-1.945.386

508.891

3.487.515

Aandelen (opkomende markten)

1.125.752

121.389

-160.000

-68.232

1.018.909

4.371.389

1.799.762

-2.105.386

440.659

4.506.424

5.436

837

-1.512

-

4.761

4.376.825

1.800.599

-2.106.898

440.659

4.511.185

Overlopende activa Aandelen

Overlopende activa Vastgoed


Beursgenoteerd



Indirecte beleggings- Stand ultimo opbrengsten 2013


2. 1 Balans


Verkopen aflossingen

Niet-beursgenoteerd Overlopende activa

200.411

14.873

-39.073

-7.032

169.179

859.858

80.010

-86.059

-6.928

846.881

1.060.269

94.883

-125.132

-13.960

1.016.060

712

-

-78

-

634

1.060.981

94.883

-125.210

-13.960

1.016.694

Overige beleggingen Private Equity

316.717

70.381

-56.823

18.961

349.236


Hedgefondsen

155.373

-

-

15.247

170.620


Grondstoffen

198.323

-

-196.313

-2.010

-

670.413

70.381

-253.136

32.198

519.856

3. OVERIGE GEGEVENS

Overlopende activa




-

155

-

-

155

670.413

70.536

-253.136

32.198

520.011

Derivaten Rentederivaten

1.287.514

-

-

-750.078

537.436

Valutaderivaten

59.144

-

-154.480

109.929

14.593

-

-

-1.017

1.017

-

1.346.658

0

-155.497

-639.132

552.029

18.309.858

5.205.339

-4.254.844

-1.002.261

18.258.092

Aandelenderivaten

3. 5 Visitatiecommissie 3. 6 Actuariële verklaring 3. 7 Controleverklaring

Derivaten opgenomen onder Kortlopende schulden en overige passiva

0

0

3. 8 Personalia

Totaal Beleggingen opgenomen onder de beleggingen voor risico van het Fonds

18.309.858

18.258.092

Jaarverslag 2014

115

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG





De duratie van de portefeuille Vastrentende waarden exclusief derivaten bedraagt per 31 december 2014 14,1 (31 december 2013: 11,5). De duratie van de portefeuille Vastrentende waarden inclusief rentederivaten per 31 december 2014 bedraagt 19,9 (31 december 2013: 23,7). Tot de portefeuille Vastrentende Waarden is voor € 317 miljoen (2013: 909 miljoen) belegd in nietbeursgenoteerde obligatiebeleggingsfondsen. Voor € 1.053 miljoen (2013: € 1.020 miljoen) is belegd in niet-beursgenoteerde aandelenbeleggingsfondsen. Van het Totaal beleggingen voor risico van het Fonds is € 14 miljoen (2013: € 17,6 miljoen) direct, dan wel indirect belegd in de ondernemingen en aangesloten ondernemingen, waarvoor de pensioenregelingen worden uitgevoerd. De derivaten worden ingezet ten behoeve van het risicobeheer. Onderstaande tabel geeft inzicht in de derivatenposities per 31 december 2014.


Notional

Actuele waarde activa

Actuele waarde passiva

Totale waarde

2.127.655

5.928

-79.869

-73.941

4.770.150

1.425.317

-

1.425.317

-

-

-

-

Put opties (gekocht)

-

-

-

-

Call opties (verkocht)

-


2014 Type contract

2. 1 Balans

Valutaderivaten


Valutaderivaten


Rentederivaten


Receiver swaps


Payer swaps


Aandelenderivaten


3. OVERIGE GEGEVENS

-

-

-

1.431.245

-79.869

1.351.376




Jaarverslag 2014

116

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Notional

Actuele waarde activa

Actuele waarde passiva

Totale waarde

3.299.700

22.194

-7.601

14.593

8.151.400

5.171.368

-4.633.932

537.436

-

-

-

-

Put opties (gekocht)

-

-

-

-

Call opties (verkocht)

-

-

-

-

5.193.562

-4.641.533

552.029

KERNCIJFERS

2013 Type contract

1. BESTUURSVERSLAG

Valutaderivaten

1. 1 Samenvatting

Valutaderivaten


Rentederivaten


Receiver swaps


Payer swaps


Aandelenderivaten





Directe marktnotering

Onafhankelijke taxaties

NCW berekening

Andere methoden

Totaal


17.465.147

-

34.597

316.727

17.816.471

-

-

1.052.130

4.048.899

Ultimo 2014

Aandelen

2.996.769


Vastgoed

186.595

-

-

995.098

1.181.693


Overige beleggingen

-

-

-

657.098

657.098


Derivaten

-

-

1.351.377

-

1.351.377

20.648.511

0

1.385.974

3.021.053

25.055.538

Directe marktnotering

Onafhankelijke taxaties

NCW berekening

Andere methoden

Totaal

10.815.557

-

26.940

815.676

11.658.173



Ultimo 2013

3. OVERIGE GEGEVENS



Aandelen

3.491.742

-

-

1.019.443

4.511.185

3. 2 Overeenkomsten

Vastgoed

169.179

-

-

847.515

1.016.694

520.011


Overige beleggingen

-

-

-


Derivaten

-

-

552.029

14.476.478

0

578.969


520.011 552.029

3.202.645

18.258.092


Jaarverslag 2014

117

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

In de bovenstaande opstelling zijn de posities in deposito’s, liquide middelen en overlopende posten inzake beleggingen buiten beschouwing gelaten.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG











Genoteerde marktprijzen Beleggingen met genoteerde marktprijzen worden verhandeld op een actieve markt. Hieronder vallen aandelen en obligaties. Onafhankelijke taxaties Het Fonds heeft geen directe beleggingen in vastgoed. Voor de belangrijkste uitgangspunten bij de waardering van het indirect vastgoed wordt verwezen naar de grondslagen van waardering en resultaatbepaling en de toelichting op de balans bij de post vastgoed. NCW-berekening De netto contante waarde methode wordt gehanteerd voor de portefeuille onderhandse leningen en derivaten. In de waardering is rekening gehouden met het oninbaarheidsrisico. De netto contante waardeberekening van de Interest Rate Swaps vindt plaats aan de hand van de OIScurve. De netto contante waardeberekening van de valutatermijncontracten vindt plaats aan de hand van een door een dataleverancier aangeleverde forwardcurve. Andere methode Voor fondsbeleggingen in vastrentende waarden, aandelen, vastgoed, hedgefondsen en private equity wordt de waardering bepaald op basis van de laatst ontvangen fondsrapportages. De rapportages zijn niet in alle gevallen door een accountant gecontroleerd en de periode van deze rapportages loopt niet altijd synchroon met het boekjaar van het pensioenfonds. Om deze onzekerheid te mitigeren, vinden er gesprekken plaats met de externe managers gedurende het jaar, wordt op kwartaalbasis de waardeontwikkeling gevolgd en beoordeeld aan de hand van ontwikkelingen in de markt. Daarnaast wordt jaarlijks achteraf een aansluiting gemaakt met de gecontroleerde jaarrekeningen van deze beleggingsfondsen.



Jaarverslag 2014

118

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Gestelde zekerheden

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




Securities Lending Het Fonds heeft in 2014 geen effecten in bruikleen gegeven. Collateralpositie Indien een rente- of valutaderivaat door de ontwikkeling van de rente of valutakoers een negatieve waarde krijgt (verplichting voor het Fonds) moet het Fonds collateral storten. In de situatie dat de rente of valutakoers voor een positieve waarde zorgt (vordering voor het Fonds) krijgt het Fonds collateral gestort. De positie ultimo 2014 kan als volgt worden weergegeven:

1. 7 Governance

Ultimo 2014


Rentederivaten per contractspartij


Valutaderivaten per valuta


Netto posities voor afdekking met collateral


Ontvangen/gestort collateral



Vordering

Verplichting

Netto positie

1.425.318

-

1.425.318

5.928

-79.869

-73.941

1.351.377

-

1.351.377

1.375.988

-

1.375.988

Aan het onderpand worden strikte eisen gesteld. De onderliggende waarden bestaan uit euro gedenomineerde Europese staatsobligaties (o.a. Frankrijk, Duitsland en Nederland) met minimaal de rating AA- (S&P).






Jaarverslag 2014

119

Pensioenfonds ING


[2]

1. BESTUURSVERSLAG




[3]

Overige vorderingen


Totaal vorderingen en overlopende activa


2. 1 Balans

3.383

2014

2013

-

109.241

9.752

15.000

Vorderingen en overlopende activa Debiteuren effecten

1. 7 Governance


3.237

Vordering op de Werkgever



2013

Het Herverzekeringsdeel technische voorzieningen heeft betrekking op ingebrachte, nog lopende polissen bij verzekeringsmaatschappijen, die premievrij zijn of lopende aanspraken voortvloeiend uit in het verleden afgesloten herverzekeringsovereenkomsten betreffen.


2014

506

458

10.258

124.699

Vorderingen op aangesloten ondernemingen maken deel uit van Vorderingen en overlopende activa. De Vorderingen op de aangesloten ondernemingen blijven onder de wettelijke maxima. De Vorderingen en overlopende activa hebben een looptijd korter dan 1 jaar.








[4]

2014

2013

274.936

442.329

4.791

3.754

Overige activa Depotbanken en liquiditeitsfondsen ING Bank N.V. Totaal Liquide middelen

279.727

446.083

Materiële vaste activa

230

266

Totaal overige activa

279.957

446.349

De Liquide middelen zijn vrij beschikbaar en onmiddellijk opneembaar voor het Fonds. De materiële vaste activa hebben betrekking op de inrichting van de huisvesting en ICT-toepassingen van het Bestuursbureau dat met ingang van november 2012 in Amsterdam is gehuisvest. Op de materiële vaste activa worden de wettelijke afschrijvingstermijnen over de economische levensduur toegepast.


Jaarverslag 2014

120

Pensioenfonds ING


Passiva

1. BESTUURSVERSLAG

[5]

Stichtingskapitaal

[6]

Algemene reserve


2014

2013

16

16

2014

2013

3.035.563

3.012.410

766.638

-


Stand per 1 januari


Herrubricering van Extra reserve en RTSO


Saldobestemming boekjaar

2.011.990

23.153


Stand per 31 december

5.814.191

3.035.563

1. 7 Governance



De Saldobestemming boekjaar (€ 2.012 miljoen; 2013: € 23 miljoen) bestaat uit het saldo van het Saldo van baten en lasten (€ 2.227 miljoen; 2013: € 48 miljoen) onder aftrek van de toevoeging aan de Bestemmingsreserve (€ 215 miljoen).


[7]

2. 1 Balans

Stand per 1 januari


Herrubricering naar Algemene reserve




2013

750.412

740.185

-750.412

-


-

10.227


0

750.412

De Extra reserve is vanaf begin 2014, bij de financiële verzelfstandiging, opgenomen onder de Algemene reserve.


3. OVERIGE GEGEVENS

2014 Extra reserve

[8]

2014

2013

Bestemmingsreserve


Stand per 1 januari

-

-

3. 2 Overeenkomsten


215.022

-



215.022

0


Jaarverslag 2014

121

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG





Bestemmingsreserve Het Fonds houdt een Bestemmingsreserve aan voor de groep van Deelnemers die op 1 januari 2014 Deelnemer was en op de datum van toeslagverlening nog Deelnemer is. De Bestemmingsreserve wordt jaarlijks verhoogd casu quo verlaagd met het percentage, dat gebaseerd is op het rendement van het Fonds. Voor zover het eigen vermogen van het Fonds volgens het Bestuur ontoereikend is voor de volledige toekenning van toeslagverlening, zal het tekort ten laste van de Bestemmings reserve, zolang deze een positief saldo heeft, worden aangevuld. In de ABTN zijn met betrekking tot de toevoegingen en onttrekkingen nadere regels vastgelegd. Indien er geen deelnemers meer zijn die aanspraak kunnen maken op de bestemmingsreserve, dan vloeit deze terug naar de algemene middelen van het Fonds. Daarnaast vermeldt de ABTN dat de bestemmingsreserve eveneens wordt opgeheven:



• op het moment dat het Fonds in dekkingstekort geraakt;


• wanneer dit door een toezichthouder wordt vereist;

2. 1 Balans

• wanneer dit door cao-partijen wordt verzocht;


• wanneer door toekomstige wijzigingen in het FTK handhaving van de bestemmingsreserve niet mogelijk is.






De waarde van deze bestemmingsreserve wordt niet betrokken in de berekening van de dekkings graad. Op het moment dat de Bestemmingsreserve nihil wordt, wordt de Bestemmingsreserve opgeheven. Indien de bestemming van de reserve is komen te vervallen wordt het saldo toegevoegd aan de Algemene reserve. De Bestemmingsreserve wordt gevormd door de eerste storting van € 170 miljoen. De bestemmings reserve rendeert gedurende het jaar mee met het fondsvermogen. In 2014 was het rendement op de bestemmingsreserve € 45 miljoen, waardoor de bestemmingsreserve ultimo jaar op € 215 miljoen uitkomt.


Jaarverslag 2014

122

Pensioenfonds ING


[9]

1. BESTUURSVERSLAG




2014

2013

16.225

1.550

-16.225

-


-

14.675


0

16.225

Reserve toekomstige sterfteontwikkeling Stand per 1 januari Herrubricering naar Algemene reserve

Door de toepassing van de nieuwe sterftetafel wordt in de ontwikkeling van de toekomstige sterfteontwikkeling binnen de technische voorzieningen voorzien, hierdoor is de reden voor deze reserve komen te vervallen. De reserve is toegevoegd aan de Algemene reserve.

1. 7 Governance


Totaal eigen vermogen


Het Minimaal vereist eigen vermogen bedraagt


Het Vereist eigen vermogen bedraagt Het Vereist vermogen bedraagt








2014

2013

6.029.229

3.802.216

775.875

4,0%

589.907

4,0%

1.893.133

10,9%

1.590.135

10,8%

21.197.928

110,9%

16.266.130

110,8%

De DNB-dekkingsgraad bedraagt

145,1%

128,2%

De marktwaardedekkingsgraad bedraagt

130,1%

125,3%

Het totaal Eigen vermogen bedraagt € 6.029 miljoen. Het Minimaal vereist eigen vermogen voor het Fonds bedraagt € 776 miljoen. Het Fonds heeft gemeten naar deze normen geen dekkings tekort. De toetswaarde solvabiliteit zoals bepaald middels het standaardmodel, zoals door DNB voorgeschreven, bedraagt € 1.893 miljoen. Het Fonds heeft gemeten naar deze normen per 31 december 2014 geen reservetekort. De DNB-dekkingsgraad wordt berekend door het Totaal van de activa voor risico van het pensioenfonds (minus de passiefposten Bestemmingsreserve, Kortlopende schulden en overlopende passiva) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het Fonds en de Overige technische voorzieningen. Hierbij wordt de door DNB gehanteerde interestcurve gehanteerd. De marktwaardedekkingsgraad wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van het Fonds (minus de passiefposten Bestemmingsreserve, Kortlopende schulden en overlopende

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

123

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

passiva) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het Fonds en de Overige technische voorzieningen. Hierbij wordt de swapcurve ultimo 2014, die is ontleend aan de rentes op de interbancaire swapmarkt, gehanteerd.


Het verloop van de voorziening is als volgt:


Stand per 1 januari


Pensioenopbouw


Toeslagen

1. 7 Governance

Rentetoevoeging








Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten Overige mutaties Voorziening pensioenverplichtingen








2014

2013

15.008.248

14.803.709

6.004

432.842

161.003

371.029

56.743

51.259

-357.546

-353.724

-5.356

6.487

4.728.497

-1.112.848

[10] Voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds


-27.146

-12.847

-265.652

822.341

19.304.795

15.008.248

De toename van de Voorziening pensioenverplichtingen is nader toegelicht onder de Mutatie Voorziening pensioenverplichtingen, zoals opgenomen in de toelichting op de Staat van baten en lasten. Onder de post Overige mutaties Voorzieningen is voornamelijk opgenomen de aanpassing van de overlevingstafel en ervaringscijfers sterfte. Ultimo 2014 is overgegaan op de Prognosetafel AG2014 (gedurende 2014: Prognosetafel AG2012-2062). Dit heeft geleid tot een verhoging van de voorziening met € 82 miljoen. Daarnaast is het Fonds overgegaan op een gesplitste ervaringssterfte voor Bank en Verzekeraar. De splitsing van de ervaringssterfte voor Bank en Verzekeraar had een verzwaring van € 10 miljoen tot gevolg. Naast de splitsing is de ervaringssterfte ook aangepast. Deze aanpassing had een vrijval van € 20 miljoen tot gevolg. Dit heeft per saldo geleid tot een verlaging van de voorziening van € 10 miljoen. Bij de overgang van de ervaringssterfte is de opslag van 1,7% voor toekomstige sterftetrend vrijgevallen. Dit heeft geleid tot een verlaging van de voorziening van € 327 miljoen. Deze wijzigingen samen hebben geleid tot een verlaging van de voorziening pensioenverplichtingen van € 255 miljoen.


Jaarverslag 2014

124

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

In 2013 bestaat het verantwoorde bedrag voornamelijk uit de wijziging van de interestvoet (van DNB-rentetermijnstructuur naar swapcurve), die gebruikt wordt bij het berekenen van de Voorziening Pensioenverplichtingen. De impact hiervan op de voorziening is positief (verhogend) met € 850 miljoen. 2014


2013


De Voorziening pensioenverplichtingen voor risico Pensioenfonds is als volgt opgebouwd


Deelnemers

6.502.435

5.489.642


Gewezen Deelnemers

6.621.222

4.282.660

1. 7 Governance


5.799.608

4.920.686


Overige

381.530

315.260

19.304.795

15.008.248





Onder deelnemers wordt verstaan: actieve deelnemers in dienst bij de werkgevers ING Bank en NN Group. Het Fonds heeft feitelijk geen actieve deelnemers en opbouw meer.





3. OVERIGE GEGEVENS



2013

3.383

3.713

-146

-330

3.237

3.383

[11] Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Stand per 1 januari Mutatie Stand per 31 december

Het Herverzekeringsdeel technische voorzieningen heeft betrekking op ingebrachte, nog lopende polissen bij verzekeringsmaatschappijen, die premievrij zijn of lopende aanspraken voortvloeiend uit in het verleden afgesloten herverzekeringsovereenkomsten.


2014

Totaal technische voorzieningen

2014

2013

19.308.032

15.011.631

Voor het verloop van deze post wordt verwezen naar de toelichting op de staat van baten en lasten.


Jaarverslag 2014

125

Pensioenfonds ING


2014

2013

Belastingen en sociale premies

8.552

8.807

Schuld aan de werkgever

1.572

-

Schulden inzake pensioenuitvoerings- en administratiekosten

1.006

2.073

Overlopende beleggingstransacties

360

7.564

Verzekeringsmaatschappijen

195

160

44

71

[12] Kortlopende schulden en overlopende passiva

1. BESTUURSVERSLAG









Vooruitontvangen bedragen volgend boekjaar Derivaten

73.941

-


85.670

18.675

De Schuld aan de Werkgever bestaat uit de afrekening van de kosten 2014. Alle Kortlopende schulden en overlopende passiva hebben een looptijd van korter dan één jaar. Beleggingen niet ter vrije beschikking Uit hoofde van rentederivaten, waarvan het beheer door het Fonds bij derden is belegd, zijn in de portefeuille obligaties als onderpand aangemerkt. Deze kunnen door het Fonds worden verstrekt indien de positie van derivaten door de renteontwikkeling de levering van het onderpand vereist. Ultimo 2014 is er geen onderpand verstrekt.


Beleggingen aangemerkt als beschikbaar voor onderpand


Ultimo 2014




Looptijd

Coupon Rente

Nominaal

Waarde

Staatsobligatie Duitsland

2028

1,008%

59.475

94.864


2030

1,575%

85.700

149.888

Staatsobligatie Frankrijk

2032

5,018%

310.000

516.657


2037

5,162%

337.074

515.181

Staatsobligatie Frankrijk

2038

6,548%

496.830

713.316 1.989.906


Jaarverslag 2014

126

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

Niet in de balans opgenomen verplichtingen Door het Fonds zijn de volgende verplichtingen aangegaan met betrekking tot de periode na 31 december 2014.


Investerings- en stortingsverplichtingen


Vastgoed


Private Equity












2014

2013

131.000

69.600

373.764

458.778

504.764

528.378

Met ingang van november 2012 heeft het Fonds een huurovereenkomst voor vijf jaar afgesloten en huurt het Fonds een kantoorruimte in Amsterdam. De totale toekomstige verplichtingen uit hoofde van de meerjarige huurovereenkomst bedragen € 0,6 miljoen. Verbonden partijen In het kader van artikel 381 lid 3 van Titel 9 Boek 2 BW wordt vermeld dat het Fonds de uitvoering verzorgt van de pensioenregelingen die gelden voor de huidige en de voormalige werknemers van ING Nederland. Er is derhalve een verbondenheid tussen het Fonds en ING Nederland. Deze verbondenheid komt tot uitdrukking in de Uitvoeringsovereenkomst tussen beide partijen. Namens ING Nederland zijn bestuursleden benoemd. De personalia zijn opgenomen in paragraaf 3.8. Inzake de bezoldiging van de leden van het Bestuur, Deelnemersraad en Verantwoordingsorgaan wordt verwezen naar toelichting 19 in de jaarrekening. Er zijn geen leningen verstrekt aan, noch is er sprake van vorderingen op, (voormalige) bestuurders. Indien van toepassing nemen bestuurders deel aan de pensioenregeling van het Fonds op basis van de voorwaarden in het pensioenreglement. Tot de beleggingen in Vastgoed behoren onder meer de beleggingen van de verbonden partij Stichting Lion Real Estate Investments. In deze Stichting zijn beleggingen in vastgoedfondsen onder gebracht met een totale balanswaarde per 31 december 2014 van € 85,8 miljoen (2013: € 81,8 miljoen). In de presentatie van deze beleggingen heeft toepassing plaatsgevonden van het verslaggevings beginsel ‘look through’.


Jaarverslag 2014

127

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













“Ik span me in om fit te blijven. Dat verwacht ik ook van Pensioenfonds ING. Dat zij er alles aan doet om financieel fit en sterk te blijven.” Angela van Leeuwen heeft gewerkt bij ING als Programmamanager


Jaarverslag 2014

128

Pensioenfonds ING

INHOUD

2.6


Jaarrekening

1. BESTUURSVERSLAG

Toelichting op de staat van baten en lasten per 31 december 2014 (bedragen in duizenden euro’s)






2014

2013

453.422

392.128

Aandelen

87.909

110.502

Vastgoed

47.329

36.153

[13] Beleggingsopbrengsten voor risico Pensioenfonds Directe beleggingsopbrengsten Vastrentende waarden

Overige beleggingen Derivaten Valutaverschillen

9.524

6.815

124.681

164.059

6.106

1.048

728.971

710.705

8.570

14.585


Subtotaal

2. 1 Balans

Rente rekening courant Werkgever


Interest banken

-6

-7


Interest uit waardeoverdrachten

-9

-34


Overige


Totaal directe beleggingsopbrengsten

-81

1.606

737.445

726.855



-4.960


Aandelen

-13.805

3. OVERIGE GEGEVENS

Vastgoed

-3.383

Overige beleggingen

-1.338




Derivaten

-1.550

Cash

-1.634

Custody Vermogensbeheerkosten

-102 -26.772

-28.868


Jaarverslag 2014

129

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

2014

2013

2.999.483

-822.026

Aandelen

556.465

440.659

Vastgoed

171.423

-13.960

KERNCIJFERS

Indirecte beleggingsopbrengsten

1. BESTUURSVERSLAG








98.058

32.198

Derivaten

1.675.824

-639.132

Totaal indirecte beleggingsopbrengsten

5.501.253

-1.002.261

Totaal beleggingsopbrengsten voor risico Pensioenfonds

6.211.926

-304.274

Overige beleggingen

De totale kosten voor vermogensbeheer, na restituties, bedragen € 68 miljoen (2013: € 59 miljoen). Voor een bedrag van € 27 miljoen zijn kosten rechtstreeks bij het Fonds in rekening gebracht, terwijl voor een bedrag van € 41 miljoen kosten ten laste van de (in)directe beleggingsopbrengsten zijn gebracht. De werkgever heeft een vergoeding van € 3 miljoen betaald voor de beleggingskosten. Deze vergoeding is in mindering gebracht op de kosten.





2014

2013

Bijdragen Werkgever

382.799

544.867

Toeslagen

157.454

346.381

Bijdrage bestemmingsreserve

170.000

-

[14] Bijdragen van werkgevers en werknemers

Pensioenpremie Werknemers



Pensioenpremie m.b.t. voorgaande boekjaren Bijdrage FVP regeling

3. 2 Overeenkomsten

4

32.865

710.257

924.113

-

575

6.589

3.303

716.846

927.991


Kostendekkende premie

121.525

844.640


Feitelijke premie

710.257

924.113


Jaarverslag 2014

130

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

2014

2013

Actuarieel benodigd

73.353

457.483

Solvabiliteitsopslag

11.282

82.196

Vrijval van resp. opslag voor uitvoeringskosten

5.779

18.189

KERNCIJFERS

De Kostendekkende premie is als volgt samengesteld:

1. BESTUURSVERSLAG


Actuarieel benodigd ten behoeve van toeslagverlening







31.111

286.772

121.525

844.640

Op grond van de bovenstaande analyse kan worden vastgesteld dat in 2014 de Feitelijke premie (€ 710 miljoen) voor het boekjaar hoger is dan de Kostendekkende premie (€ 122 miljoen). Het verschil wordt voornamelijk verklaard door de extra storting van de werkgever in verband met de afkoop van de toekomstige indexaties, de afkoop van de bijstortingsverplichting en de afkoop van de terugstortingsverplichting (€ 379 miljoen). Daarnaast heeft de werkgever nog een aanvullende storting gedaan van € 170 miljoen ten behoeve van de bestemmingsreserve. Tot de premie worden ook de vergoedingen voor kosten begrepen (€ 6 miljoen).

2. 1 Balans

2014


2013

[15] Saldo van overdrachten van rechten


Overgenomen pensioenverplichtingen

9.991

9.456


Overgedragen pensioenverplichtingen

-41.706

-17.572

-31.715

-8.116



De overgedragen pensioenverplichtingen bevat ook de overdracht van het arbeids ongeschiktheidsrisico (€ 14,1 miljoen) en de collectieve overdracht van GSN (€ 13,4 miljoen). 2014

2013

Ouderdomspensioen

-287.823

-281.927

Invaliditeitspensioen

-2.742

-2.043

-61.447

-56.515




[16] Pensioenuitkeringen

Partnerpensioen Wezenpensioen Subtotaal

-1.151

-1.136

-353.163

-341.621


Jaarverslag 2014

131

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

2014

2013

-385

-717

Overige uitkeringen

-9.189

-8.943

Subtotaal

-9.574

-9.660

-362.737

-351.281

KERNCIJFERS

Andere uitkeringen

1. BESTUURSVERSLAG

Afkoopsommen



Totaal pensioenuitkeringen

De post overige uitkeringen bestaat voornamelijk uit het vakantiegeld van de deelnemers in de gesloten ING-regelingen “Reglement Pensioenregeling ING Groep (1995)”.





2014

2013

-6.004

-432.842

-161.003

-371.029

Voorziening pensioenverplichtingen [17] Mutatie voor risico van het pensioenfonds Pensioenopbouw Toeslagen Rentetoevoeging

-56.743

-51.259

2. 1 Balans


357.546

353.724



5.356

-6.487



-4.728.497

1.112.848


Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten

27.146

12.847


Overige mutaties Voorziening pensioenverplichtingen

265.652

-822.341

-4.296.547

-204.539


3. OVERIGE GEGEVENS

Pensioenopbouw Onder dit bedrag is opgenomen de aangroei van de Voorziening pensioenverplichtingen als gevolg van de pensioenopbouw van de deelnemers gedurende het boekjaar.




Jaarverslag 2014

132

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


Toeslagen Voor deelnemers zijn de indexaties onvoorwaardelijk. Voor (gewezen) deelnemers en pensioen gerechtigden zijn indexaties voorwaardelijk. In de Mutatie Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds zijn over 2013 en 2014 voor de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden de volgende toeslagen verwerkt:





Verwerkt in de jaarrekening 2013:

• per 1 januari 2014 de verhoging waarvoor de prijsstijging als maatstaf dient (0,90%); • per 1 januari 2014 de verhoging waarvoor de loonstijging als maatstaf dient (CAO Bank: 1,5%). Verwerkt in de jaarrekening 2014:


• per 1 augustus 2014 de verhoging waarvoor de loonstijging als maatstaf dient (CAO Bank: 2,0%);


• per 1 augustus 2014 de verhoging waarvoor de loonstijging als maatstaf dient CAO ING Verzekeren/ Investment Management: 0,0%);


• per 1 januari 2015 de verhoging waarvoor de prijsstijging als maatstaf dient (0,75%).







Jaarverslag 2014

Rentetoevoeging De rentetoevoeging aan de Voorziening pensioenverplichtingen is, volgens het besluit financieel toetsingskader pensioenfondsen, gebaseerd op de 1-jaars rente uit de rentetermijnstructuur. Voor 2014 is 0,38% toegepast (2013: 0,32%). Onttrekking voor pensioenuitkeringen Als gevolg van de onttrekking ten behoeve van de pensioenuitkeringen neemt de Voorziening pensioenverplichtingen af met een bedrag van € 358 miljoen. Het verschil met de feitelijke pensioenuitkeringen is als afzonderlijk resultaat in de Actuariële analyse van het resultaat verantwoord. Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Jaarlijks vindt een vrijval plaats van de in de voorziening begrepen pensioenuitvoeringskosten ter dekking van de werkelijke uitvoeringskosten. In de premiebijdrage is een opslag begrepen voor de pensioenuitvoeringskosten. Het verschil tussen de vrijval uit de voorziening en de werkelijke pensioenuitvoeringskosten is toegenomen. 133

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Wijziging marktrente Het Fonds heeft als rentetermijnstructuur de swapcurve gehanteerd. De gewogen gemiddelde rente (op basis van de swapcurve) waartegen de Voorziening pensioenverplichtingen is berekend, bedraagt 1,38% (2013: 2,69%). Door de renteontwikkeling (daling) gedurende 2014 zijn de contante waarden van de Voorziening pensioenverplichtingen ultimo 2014 toegenomen met € 4.728 miljoen (2013: afname € 1.113 miljoen). Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten Als gevolg van de overdracht van pensioenaanspraken nam de Voorziening pensioenverplichtingen per saldo af met een bedrag van € 27 miljoen (2013: afname € 13 miljoen). Het verschil met het saldo overdrachten van pensioenaanspraken is als afzonderlijk resultaat in de Actuariële analyse van het resultaat verantwoord. Overige mutaties Voorziening pensioenverplichtingen Onder de post Overige mutaties Voorziening pensioenverplichtingen is voornamelijk opgenomen de aanpassing van de overlevingstafel en ervaringscijfers sterfte. Ultimo 2014 is overgegaan op de Prognosetafel AG2014 (gedurende 2014: Prognosetafel AG2012-2062). Dit heeft geleid tot een verhoging van de voorziening met € 82 miljoen. Daarnaast is het Fonds overgegaan op een gesplitste ervarings sterfte voor Bank en Verzekeraar. De splitsing van de ervaringssterfte voor Bank en Verzekeraar had een verzwaring van € 10 miljoen tot gevolg. Naast de splitsing is de ervaringssterfte ook aangepast. Deze aanpassing had een vrijval van € 20 miljoen tot gevolg. Dit heeft per saldo geleid tot een verlaging van de voorziening van € 10 miljoen. Bij de overgang van de ervaringssterfte is de opslag van 1,7% voor toekomstige sterftetrend vrijgevallen. Dit heeft geleid tot een verlaging van de voorziening van € 327 miljoen. Deze wijzigingen samen hebben geleid tot een verlaging van de voorziening pensioenverplichtingen van € 255 miljoen. In 2013 bestaat het verantwoorde bedrag voornamelijk uit de wijziging van de interestvoet (van DNB-rentetermijnstructuur naar Swapcurve), die gebruikt wordt bij het berekenen van de Voorziening Pensioenverplichtingen. De impact hiervan op de voorziening is positief (verhogend) met € 850 miljoen.


Jaarverslag 2014

134

Pensioenfonds ING


2014

2013

378

-211

378

-211

2014

2013

-5.707

-5.786

[18] Herverzekering Uitkeringen uit herverzekering

1. BESTUURSVERSLAG


[19]



Administratie


Andere adviesdiensten

-1.423

-2.368


Splitsing banken verzekeringsactiviteiten

-1.493

-960

1. 7 Governance

Contributies en bijdragen

-669

-742


Interim ondersteuning

-358

-667


Governance en Organisatie

-383

-660


Actuaris advies

-426

-422


Voorlichting en publicatie

-183

-228

2. 1 Balans

ICT-diensten

-151

-138


Controle jaarrekening

-127

-115


Actuaris certificering

-54

-44


Visitatiecommissie

-137

-25


Overige kosten

-24

-127


Totaal Pensioenuitvoerings- en administratiekosten

-11.135

-12.282





De uitvoeringskosten worden, na aftrek van de onttrekking voor de Pensioenuitvoeringskosten uit de Voorziening pensioenverplichtingen, vergoed door de werkgevers. De kosten voor de voorbereiding op een mogelijke splitsing worden afzonderlijk door de werkgevers vergoed. De kosten van de externe accountant Ernst & Young Accountants LLP voor de controle van de jaarrekening 2014 bedragen € 0,1 miljoen. Daarnaast is Ernst & Young Accountants LLP in 2014 ingehuurd voor overige dienstverlening voor € 0,1 miljoen. Ernst & Young Accountants LLP wordt niet ingehuurd voor belastingadviezen. Tot en met 2013 werd de controle op de jaarrekening uitgevoerd door KPMG Accountants. Onder Governance en Organisatie zijn de kosten voor de leden van het Bestuur en het Verantwoordingsorgaan opgenomen.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

135

Pensioenfonds ING


[20] Overige baten en lasten

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting










3. OVERIGE GEGEVENS

2013

-4

768

De Overige baten en lasten bevatten in 2013 voornamelijk de teruggave van BTW. Het Fonds heeft in 2013 met terugwerkende kracht BTW aangifte gedaan. Hieruit volgde een teruggave.


2014

Saldo van baten en lasten

2014

2013

2.227.012

48.056

Bezoldiging leden Bestuur, Deelnemersraad en Verantwoordingsorgaan Pensioengerechtigde leden van het Bestuur, Deelnemersraad en het Verantwoordingsorgaan hebben tot en met 30 juni 2014 een vaste kostenvergoeding en een vergoeding voor gemaakte reiskosten ontvangen van in totaal € 0,132 miljoen (2013: € 0,033 miljoen). Met ingang van 1 juli 2014 is het beloningsbeleid voor leden van het Bestuur en het Verantwoordings orgaan van kracht geworden. Hiermee wordt beoogd dat leden van de Fondsorganen van het Fonds een passende beloning ontvangen voor de door hen gedragen verantwoordelijkheden en de aard en omvang van de door hen uitgevoerde werkzaamheden. Hierbij worden verschillen onderkend voor de rol van (vice-)voorzitter en de deelname aan een van de bestuurscommissies. Bij de vaststelling is rekening gehouden met wat gebruikelijk in de sector is, normeringen van DNB en de aanbevelingen van de Pensioenfederatie. Ook is de beloning van de Visitatiecommissie in dit beloningsbeleid begrepen. Personeel Gedurende het boekjaar 2014 had het Fonds geen personeelsleden in dienst. De directie van het Fonds en de medewerkers van het Bestuursbureau zijn in dienst van ING Bank Personeel B.V.




Jaarverslag 2014

136

Pensioenfonds ING

INHOUD

2.7


Jaarrekening

Actuariële analyse (bedragen in duizenden euro’s)

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

2014

2013

-4.728.497

1.112.848

6.153.686

-355.533

598.131

118.070

-3.072

4.777


Actuariële analyse


Wijziging rentetermijnstructuur


Beleggingsopbrengsten


Premies


Waardeoverdrachten

1. 7 Governance

Kosten


Uitkeringen


Kanssystemen


Reguliere mutaties

2.397

1.158


Toeslagverlening

-69.923

-16.313

Overige oorzaken

253.450

-845.263

2.227.012

48.056








-

-891

2.567

2.232

18.273

26.971

In hoofdstuk 1.4. is een toelichting opgenomen over de ontwikkeling van de dekkingsgraad. Wijziging rentetermijnstructuur Door de in 2014 dalende swaprente werd de waarde van de Voorziening pensioenverplichtingen voor risico Pensioenfonds verhoogd. In 2013 was een tegenovergesteld effect zichtbaar. Beleggingsopbrengsten De Beleggingsopbrengsten betreffen de Beleggingsopbrengsten voor risico van het Fonds onder aftrek van de Rentetoevoeging, zoals vermeld onder Mutatie Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het Fonds. Door de gedaalde rentestanden en het beleggingsbeleid werden de beleggingsopbrengsten sterk positief beïnvloed. Deze resultaten dienen ter afdekking van de gestegen waarde van de Voorziening pensioenverplichtingen.


Jaarverslag 2014

137

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG










Premies Het actuarieel resultaat wordt voornamelijk verklaard door de extra storting van de werkgever in verband met de afkoop van de toekomstige indexaties, de afkoop van de bijstortingsverplichting en de afkoop van de terugstortingsverplichting. Daarnaast heeft de werkgever nog een aanvullende storting gedaan van € 170 miljoen. Deze storting van € 170 miljoen wordt gereserveerd in de bestemmingsreserve en rendeert mee met het fondsvermogen. Kanssystemen Dit resultaat betreft voornamelijk de actuariële resultaten op sterfte (zowel langleven als kortleven) en arbeidsongeschiktheid. Overige oorzaken Onder de post oorzaken is voornamelijk opgenomen de aanpassing van de overlevingstafel en ervaringscijfers sterfte. Ultimo 2014 is overgegaan op de Prognosetafel AG2014 (gedurende 2014: Prognosetafel AG2012-2062). Dit heeft geleid tot een verhoging van de voorziening met € 82 miljoen. Daarnaast is het Fonds overgegaan op een gesplitste ervaringssterfte voor Bank en Verzekeraar. De splitsing van de ervaringssterfte voor Bank en Verzekeraar had een verzwaring van € 10 miljoen tot gevolg. Naast de splitsing is de ervaringssterfte ook aangepast. Deze aanpassing had een vrijval van € 20 miljoen tot gevolg. Dit heeft per saldo geleid tot een verlaging van de voorziening van € 10 miljoen. Bij de overgang van de ervaringssterfte is de opslag van 1,7% voor toekomstige sterftetrend vrijgevallen. Dit heeft geleid tot een verlaging van de voorziening van € 327 miljoen. Deze wijzigingen samen hebben geleid tot een verlaging van de voorziening pensioenverplichtingen van € 255 miljoen.





Jaarverslag 2014

138

Pensioenfonds ING

INHOUD

2.8


Jaarrekening

Risicoparagraaf

(bedragen in duizenden euro’s)

1. BESTUURSVERSLAG







Risicomanagement De risicomanagementvisie en het proces zijn in paragraaf 1.8 beschreven. In deze paragraaf worden de risico’s en het risicobeheersingsbeleid beschreven. Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen financiële en niet-financiële risico’s met de volgende onderverdeling: Financiële risico’s

Niet- Financiële risico’s

Solvabiliteitsrisico

Omgevingsrisico

Renterisico

Operationeel risico

Valutarisico

Uitbestedingsrisico

Marktrisico

Integriteitsrisico

Liquiditeitsrisico

Juridisch risico

Concentratierisico

2. 1 Balans

Kredietrisico


Verzekeringstechnisch risico


Actief risico


Overige risico’s






Als gevolg van de financiële onafhankelijkheid van het Fonds, op 28 februari 2014, zijn verschillende aanpassingen doorgevoerd. Deze aanpassingen moeten waarborgen dat de volgende doel stellingen kunnen worden gerealiseerd. Deze betreffen het beleggingsbeleid en toeslagenbeleid: • de kans op een marktwaardedekkingsgraad lager dan 109% binnen een jaar is kleiner dan 1% (nominale doelstelling);



Jaarverslag 2014

139

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

De financiële onafhankelijkheid heeft tot gevolg dat het Fonds de toeslagen vanaf 2015 uit de eigen middelen zal financieren. Op basis van de uitvoeringsovereenkomst met de werkgevers worden de (toekomstige) kosten voor de uitvoering van de pensioenregelingen door de werkgevers vergoed voor zover deze uitvoeringskosten hoger zijn dan de reguliere vrijval uit de kostenvoorziening.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


Tegelijkertijd met de financiële verzelfstandiging van het Fonds vindt er vanaf 1 januari 2014 geen nieuwe opbouw van aanspraken meer plaats en kan het Fonds als “gesloten” worden gekenmerkt. Daardoor ontvangt het Fonds ook geen premies meer voor die opbouw van aanspraken.



Als gevolg van die verzelfstandiging en de beëindiging van de opbouw van rechten worden ook geen nieuwe aanspraken meer toegevoegd aan de bestaande aanspraken wegens arbeidsongeschiktheid.











2.8.1

Financiële risico’s Twee keer per maand wordt door middel van een risicorapportage inzicht gegeven in de financiële risico’s die van invloed zijn op de marktwaardedekkingsgraad van het Fonds. Deze rapportage geeft op vele manieren inzicht in de financiële risico’s en maakt het voor het Bestuur, de Commissie Balansbeheer en de investment managers goed mogelijk om te sturen op risico’s. Solvabiliteitsrisico Het solvabiliteitsrisico van een pensioenfonds wordt gemeten met het dekkingsgraadrisicocijfer. Dit is een methodiek waarmee het dekkingsgraadrisico van een pensioenfonds samengevat kan worden in één getal. Het dekkingsgraadrisico wordt hierbij per portefeuilleonderdeel opgesplitst. Het beleid voor het managen van het dekkingsgraadrisico is vastgelegd in het balansbeheerplan zoals elders in dit jaarverslag beschreven. Hierin is een dekkingsgraadafhankelijk risicobudget teringsbeleid vormgegeven. Dit beleid is gebaseerd op de strategische risiconorm van het Fonds en vanaf 1 december 2014 ook van de reële marktwaardedekkingsgraad zoals dat is opgesteld door het Bestuur. In hoofdstuk 1.4. is dit nader toegelicht.


Jaarverslag 2014

140

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Een andere maat voor het solvabiliteitsrisico is het Vereist Eigen Vermogen (VEV). Deze methode is voorgeschreven door de toezichthouder. Voor het Fonds is het VEV als volgt opgebouwd:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

2014

2013

1. 1 Samenvatting

S1 Renterisico


S2 Zakelijke waardenrisico


S3 Valutarisico


S4 Grondstoffenrisico

-

-


S5 Kredietrisico

157.885

180.731


S6 Verzekeringstechnisch risico

516.613

437.288

1. 7 Governance

S7 Liquiditeitsrisico

-

-


S8 Concentratierisico

-

-


S9 Operationeel risico

-

-


S10 Actief risico

-

-


Diversificatie-effect





3. OVERIGE GEGEVENS

256.292 1.314.358

681.600

417.809

-1.334.727

-1.016.343

1.893.133

1.590.135

DNB-Dekkingsgraad

145,1%

128,2%

Minimaal vereist vermogen

104,0%

104,0%

Vereist vermogen

110,9%

110,8%

Vereist eigen vermogen

2. 1 Balans

488.737 1.383.025

De dekkingsgraad volgens de DNB-rentecurve wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van het Fonds (minus de passiefposten Kortlopende schulden en Overlopende passiva en Herverzekeringsdeel technische voorzieningen) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen (plus Overige technische voorzieningen). Het afgelopen jaar is deze, op grondslagen van het Fonds, toegenomen van 128,2% (2013) tot 145,1% (2014).




Jaarverslag 2014

141

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

2014

2013

KERNCIJFERS

S1 Renterisico

2,8%

1,7%

1. BESTUURSVERSLAG


8,0%

9,0%

S3 Valutarisico

3,9%

2,8%


0,0%

0,0%










S5 Kredietrisico

0,9%

1,2%


3,0%

3,0%


0,0%

0,0%


0,0%

0,0%


0,0%

0,0%

S10 Actief risico

0,0%

0,0%

Diversificatie-effect

-7,7%

-6,9%

Vereist eigen vermogen

10,9%

10,8%

Aanwezig vermogen

45,1%

28,2%

Surplus

34,2%

17,4%

S1. Renterisico Het renterisico van het Fonds wordt veroorzaakt doordat de rentegevoeligheid van de verplichtingen afwijkt van de rentegevoeligheid van de beleggingen. Met het renterisico wordt het risico bedoeld dat de dekkingsgraad verandert onder invloed van veranderingen van de rentecurve. Dit risico wordt voor een gedeelte afgedekt door middel van renteswaps en obligaties. Het resterende marktrisico kan worden onderverdeeld in swapspreadrisico en cashflowmismatchrisico.





Jaarverslag 2014

142

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

Onderstaande tabel geeft de renteafdekking weer per ultimo 2014. Hierbij gaat het om de afdekking van de parallelle beweging van de rentecurve. De basispunt gevoeligheid is de waardeverandering bij een parallelle verandering van de rentecurve van één basispunt.


Verplichtingen


Marktwaarde (mln)


Duratie


Basispunt gevoeligheid (mln)


Bezittingen

1. 7 Governance

Marktwaarde (mln)

2014

2013

19.305

15.008

20,3

17,9

39

28

25.337

18.814


Duratie vastrentende waarden (incl. derivaten)

19,9

23,7


Basispunt gevoeligheid beleggingen vastrentende waarden (mln)

26

13


Basispunt gevoeligheid interest overlay (mln)

13

17


Verplichting t.o.v. beleggingen 99,3%

106,6%

Renteafdekking ratio




De renteafdekking ratio komt uit op 99,3% en valt daarmee binnen de gestelde bandbreedte. Zoals in hoofdstuk 1.4 is aangegeven is de renteafdekking mede afhankelijk van de ontwikkeling van de dekkingsgraad.





Jaarverslag 2014

143

Pensioenfonds ING


Figuur Rentehedge Figuur 20. 18. Renteafdekking

1. BESTUURSVERSLAG

%

de

c.

20

14

14 20 p. se

14 20 n. ju

14 m

rt.

20

20 c.

20 rt. m

de

12 20 c. de


13

70


13


80

20


90

p.

1. 7 Governance

se


100

13


20


110

n.


120

ju


13

1. 1 Samenvatting

130




 Doel  Realisatie

Actie BB (van 85,0% tot 100,0%)  Actie CB (van 67,5% tot 85,0% en van 100,0% tot DG%)  Actie Bestuur (<67,5% en boven DG%)






Swapspreadrisico De verplichtingen worden contant gemaakt tegen de marktrente volgens de swaprentes. Het Fonds loopt een swapspreadrisico, omdat een deel van de renteafdekking plaatsvindt met obligaties. De rente op (staats)obligaties beweegt niet altijd gelijk met de swaprentes waarmee de verplichtingen gewaardeerd worden. Deze mismatch staat bekend als het swapspreadrisico. In de periodieke risicorapportage wordt het swapspreadrisico inzichtelijk gemaakt, door de bijdrage van het swapspreadrisico aan het totaal balansrisico niveau te berekenen. Het swapspreadrisico wordt meegenomen in de berekening van het totale balansrisico. Zoals eerder is aangegeven hanteert het Fonds een dekkingsgraad-afhankelijke balansrisico niveau. Bij overschrijding van het


Jaarverslag 2014

144

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

1. BESTUURSVERSLAG







toegestane balansrisico zal een analyse worden uitgevoerd naar de oorzaken en markt omstandigheden van dat moment. Mede op basis van deze analyse wordt een beslissing genomen over eventuele acties. Cashflowmismatch De verplichtingen resulteren in cashflows. Ook de rentes hierover komen tot uitdrukking in cashflows. Het Fonds maakt keuzen in welke mate de cashflows van de rentes van het totale dekkingsgraadrisico worden afgedekt. Als niet exact voor 100% wordt afgedekt reageert de hedge ook meer of minder bij een parallelle beweging van de rentecurve. Figuur 14. Renteafdekking per instrument en looptijdsegment Figuur 21. Renteafdekking per instrument en looptijdsegment € mln

KERNCIJFERS

16

12



8


4


3. OVERIGE GEGEVENS

0

1 jaar

 Staats DU

3 jaar  Staats FR

7 jaar  Staats NL

15 jaar  B&L Overig

25 jaar  Swap

35 jaar

45 jaar

Verplichtingen




Binnen de afdekking van de cashflows worden door het Fonds keuzes gemaakt voor andere looptijdverdeling dan de verplichtingen. Het risico van het kiezen van andere looptijden manifesteert zich bij een niet-parallelle beweging van de rentecurve.


Jaarverslag 2014

145

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG











Onderstaande grafiek geeft weer hoe de renteafdekking is ingericht per instrument en per looptijdsegment. Hierin is te zien dat het Fonds bij de looptijden tussen 15 en 35 jaar meer dan de verplichtingen heeft afgedekt en minder in het segment rond 45 jaar. Inflatierisico De verplichtingen van het Fonds hebben een lange looptijd, waardoor de gevoeligheid voor de ontwikkelingen van de inflatie groot is. In een reële wereld is een hoger dan verwachte inflatie negatief voor de dekkingsgraad van het Fonds. Het doel van de inflatiehedge is het beschermen van het Fonds tegen veranderingen in de verwachting omtrent inflatie. Indien de inflatieverwachting sterk stijgt, daalt de reële marktwaardedekkingsgraad, waardoor de indexatie ambitie mogelijk in gevaar komt. Een stijging van de inflatieverwachting met één basispunt maakt dat de reële verplichtingen met ongeveer € 53 miljoen euro in waarde toenemen. Ten behoeve van het opvangen van onverwachte inflatie worden producten geïntroduceerd, zoals inflation linked bonds en inflation linked swaps. In 2014 is een begin gemaakt met de opbouw van een positie in dergelijke producten. S2. Zakelijke waardenrisico Het zakelijk waardenrisico richt zich met name op de beleggingscategorieën vastgoed en aandelen als onderdeel van de returnportefeuille. Deze beleggingscategorieën vormen een integraal onderdeel van het beleggingsbeleid waarin de strategische beleggingsmix, op basis van de ontwikkeling van de dekkingsgraad en het hieraan gekoppelde risicobudget, ruimte biedt dan wel begrenzingen stelt aan de omvang en samenstelling van de returnportefeuille. Binnen de beide beleggingscategorieën worden na de uitgebreide selectie van fondsmanagers de mandaten gedefinieerd inclusief de te hanteren benchmark. Daarna vindt een doorlopende monitoring plaats op de ontwikkelingen binnen de portefeuille. Hierbij wordt de gerealiseerde performance afgezet tegen de benchmark.



Jaarverslag 2014

146

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG










3. OVERIGE GEGEVENS

Marktrisico Het Fonds staat bloot aan marktrisico in de vorm van mogelijke daling van de marktwaarde van de beleggingen in zakelijke en vastrentende waarden ten opzichte van de verplichtingen. Dit risico wordt weergegeven in het balansrisico. Een daling van aandelen in ontwikkelde markten en het indirect vastgoed van 25% leidt tot een afname van het resultaat en het Eigen vermogen met € 561 miljoen. Een daling van aandelen in opkomende markten en het indirect vastgoed van 35% leidt tot een afname van het resultaat en het Eigen vermogen met € 216 miljoen. Een daling van de niet-beursgenoteerde aandelen (Private equity en Hedgefondsen) met 30% leidt tot een afname van het resultaat en het Eigen vermogen met € 158 miljoen. S3. Valutarisico Valutarisico is het risico dat de waarde van de beleggingen in vreemde valuta verandert als gevolg van een verandering in de valutakoersen. De valutarisico’s in de portefeuille vastrentende waarden worden volledig afgedekt. Voor belangrijkste zes valuta’s voor zakelijke waarden in de ontwikkelde landen worden de risico’s voor de helft afgedekt naar de euro. De lokale valuta in de portefeuille opkomende landen worden niet afgedekt. Bij de keuze voor de beleggingen in deze landen vormt de valutapositie een integraal onderdeel van de beleggingsbeslissingen binnen deze portefeuilles. De monitoring vindt plaats door middel van de uitvoering van investment compliance door investment control en door de risicomonitor.




Jaarverslag 2014

147

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

2014

2013

Totaal voor afdekking

Valuta-afdekking

Totaal na afdekking

Totaal na afdekking

19.525.459

2.127.655

21.653.114

15.901.625

1. 1 Samenvatting

Euro


Amerikaanse dollar

3.056.615

-1.643.849

1.412.766

905.779


Britse pond

418.874

-216.094

202.780

20.090


Hong Kong dollar

342.139

-65.778

276.361

179.888


Zwitserse frank

203.872

-103.588

100.284

10.691


Australische dollar

171.618

-84.109

87.509

-4.922

1. 7 Governance

Japanse yen

161.245

-88.178

73.067

-2.921

1.249.656

-

1.249.656

1.247.861

25.129.478

-73.941

25.055.537

18.258.091









Overige valuta’s en Overige activa en passiva begrepen in beleggingsfondsen

Een daling van de vreemde valuta’s ten opzichte van de euro met 20% leidt, na valuta-afdekking, tot een verslechtering van het resultaat en het Eigen vermogen met € 682 miljoen. S4. Grondstoffenrisico Gedurende 2014 werd niet belegd in grondstoffen. Voor het grondstoffenrisico is geen bijdrage opgenomen in de berekening van het Vereist eigen vermogen (2013: geen). S5. Kredietrisico Onder kredietrisico wordt verstaan het risico dat een tegenpartij betalingsverplichtingen niet nakomt. Het kredietrisico van de beleggingen wordt op maandbasis gemonitord door de externe vermogensbeheerders binnen door het Fonds gestelde randvoorwaarden. Bij de aanstelling van vermogensbeheerders worden in het mandaat afspraken gemaakt over het kredietrisico dat het Fonds wenst te lopen. Voor de intern beheerde portefeuille met staatsobligaties zijn ook grenzen aan kredietwaardigheid gesteld.


Jaarverslag 2014

148

Pensioenfonds ING


Verdeling Vastrentende waarden per risicocategorie:

1. BESTUURSVERSLAG

AAA

4.648.383

26,1%

2.426.344

20,8%

1. 1 Samenvatting

AA

11.595.356

65,1%

7.200.313

61,8%


A

304.437

1,7%

524.377

4,5%


BBB

636.654

3,6%

735.129

6,3%


Lager dan BBB

555.767

3,1%

560.410

4,8%

75.873

0,4%

211.600

1,8%

17.816.470

100,0%

11.658.173

100,0%

55.215

0,3%

277.465

2,4%



Overige activa en passiva begrepen in beleggingsfondsen

1. 7 Governance




2013

Verdeling Vastrentende waarden naar looptijd: Resterende looptijd < 6 maanden Resterende looptijd 6 maanden - 1 jaar Resterende looptijd 1 jaar - 5 jaar Resterende looptijd > 5 jaar


2014

15.483

0,1%

118.891

1,0%

524.069

2,9%

767.517

6,6%

17.221.703

96,7%

10.494.300

90,0%

17.816.470

100,0%

11.658.173

100,0%







Jaarverslag 2014

149

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

2014

< 1 jaar

1 jaar < 5 jaar

818

30.978

4.616.587

4.648.383

1.460

56.053

11.537.843

11.595.356

8.887

108.629

186.921

304.437

BBB

12.497

139.160

484.997

636.654

Lager dan BBB

15.674

183.123

356.970

555.767


31.362

6.126

38.385

75.873

70.698

524.069

17.221.703

17.816.470

< 1 jaar

1 jaar < 5 jaar

> 5 jaar

Totaal

KERNCIJFERS

AAA

1. BESTUURSVERSLAG

AA A




> 5 jaar

Totaal

1. 7 Governance


2013


AAA

205

46.129

2.380.011

2.426.345


AA

48.166

87.607

7.064.540

7.200.313

A

74.485

188.533

261.358

524.376

BBB

35.772

224.874

474.484

735.130

Lager dan BBB

81.188

207.826

271.395

560.409

156.540

12.548

42.512

211.600

396.356

767.517

10.494.300

11.658.173





Overige activa en passiva begrepen in Beleggingsfondsen

Een stijging van de credit spread met 40% leidt tot een afname van het resultaat en het Eigen vermogen met € 158 miljoen.





S6. Verzekeringstechnisch risico De belangrijkste verzekeringstechnische risico’s zijn het langlevenrisico en het kortlevenrisico. Het langlevenrisico vormt voor het Fonds het grootste verzekeringstechnische risico. Onder langlevenrisico wordt verstaan het risico dat deelnemers, gemiddeld genomen, langer blijven leven dan werd aangenomen bij de waardering van de Technische voorzieningen. De Technische voorzieningen bieden in dat geval onvoldoende dekking voor de toekomstige pensioenuitkeringen.


Jaarverslag 2014

150

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Er wordt rekening gehouden met de voorzienbare trend in de overlevingskansen door gebruik te maken van de meest recente prognoses van het Actuarieel Genootschap.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG










Kortlevenrisico is het risico dat deelnemers eerder komen te overlijden dan bij de waardering van de Technische voorzieningen werd aangenomen. Dit risico doet zich voor bij pensioenvormen die uitkeringen bij overlijden kennen, zoals nabestaandenpensioenen. Dit risico wordt grotendeels gemitigeerd door gelijktijdige vrijval van het ouderdomspensioen. De omvang van het Fonds is zodanig dat dit risico beperkt is. Daarnaast worden tot het verzekeringstechnische risico gerekend: procesrisico, risico-opslag voor afwijkingen ten opzichte van de sterftetrend (sterftetrend-onzekerheid) en negatieve afwijkingen van de verwachtingswaarde. Deze drie risico’s bedragen een percentage van de op actuele waarde berekende Technische voorzieningen. Het procesrisico neemt af naarmate het deelnemersbestand toeneemt, omdat de sterftetrend dan beter kan worden geschat. Voor het verzekeringstechnisch risico is € 517 mln opgenomen in de berekening van het Vereist Eigen Vermogen (2013: € 437 mln). De bepaling van de pensioenverplichtingen is gebaseerd op de levensverwachtingen, zoals die eind 2014 door het Actuarieel Genootschap zijn gepubliceerd in de prognosetafel AG2014. Op deze tafel wordt op grond van het deelnemersbestand van het Fonds een correctie toegepast. De tafels voorspellen dat de levensduur nog aanzienlijk zal toenemen. Vanwege de lange horizon is zo’n voorspelling onvermijdelijk zeer onzeker. Jaarlijks wordt getoetst of de gebruikte aannames nog aansluiten bij de waarnemingen in het Fonds.





Jaarverslag 2014

151

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

S7. Liquiditeitsrisico Het liquiditeitsrisico van het Fonds heeft drie verschillende oorzaken:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




• illiquiditeit van de beleggingen. Dit wordt altijd meegenomen bij de beleggingsbeslissing. Het Fonds kiest ook bewust voor niet-liquide beleggingen als deze als aantrekkelijk worden beoordeeld;

• de benodigde cashflows voor de betalingen van pensioenen en voor het voldoen aan de verplichtingen uit hoofde van de derivaten. Dit risico wordt beheerst door middel van een duidelijk cashflow planning;

• het gebruik van derivaten. Het Fonds gebruikt renteswaps en fx forwards om respectievelijk rente- en valuta risico af te dekken. Ook dit risico wordt beheerst door middel van een duidelijk cashflow planning;







3. OVERIGE GEGEVENS

Een rentestijging leidt tot een daling van de waarde van de receiver interest rate swaps. Een receiver swap is een swap waarbij de koper de vaste rente ontvangt en de variabele rente betaalt. Als de waarde van de interest rate swaps negatief wordt, dient het Fonds onderpand te storten. De onderpandverplichting kan worden voldaan uit de portefeuille Staatsobligaties. Als de waarde van deze portefeuille onvoldoende is om aan de onderpandverplichting te kunnen voldoen, dan kan dit leiden tot gedwongen verkopen of het gedwongen beëindigen van derivatencontracten. Om het liquiditeitsrisico met betrekking tot interest rate swaps te analyseren is de liquiditeits behoefte bij een parallelle renteschok van 1%, 2% en 3% berekend. Daarbij moet worden opgemerkt dat bij een stijgende rente de waarde van de portefeuille Staatsobligaties daalt. Dit is meegenomen in de berekening. Schok Paralelle toename 1%

Marktwaarde overlay

Marktwaarde staatsobligaties

252

13.919


Paralelle toename 2%

-634

12.150

3. 2 Overeenkomsten

Paralelle toename 3%

-1.309

10.695



Voor het liquiditeitsrisico is geen bijdrage opgenomen in de berekening van het Vereist eigen vermogen (2013: geen).


Jaarverslag 2014

152

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG





S8. Concentratierisico Onder concentratierisico wordt verstaan het risico dat als gevolg van grote posities binnen de portefeuille een bepaalde ontwikkeling of gebeurtenis een groot effect heeft op de waarde van de portefeuille. Het Fonds heeft op verschillende niveaus concentratielimieten. Het grootste deel van deze concentratielimieten wordt op dagbasis gemonitord. Het Fonds onderkent dat er sprake is van concentratie van vastrentende waardebeleggingen in de landen Nederland, Frankrijk en Duitsland. Dit risico wordt maandelijks gemonitord aan de hand van de risicomonitor. Regionale verdelingen Verdeling Vastgoed per sector


2014


2013

€

%

€

%


Gemengd

539.168

45,6%

455.699

44,9%

2. 1 Balans

Industrieel vastgoed

238.901

20,2%

211.127

20,8%


Kantoren

185.900

15,7%

130.444

12,8%


Winkels

171.939

14,6%

173.195

17,0%


Woningen

45.786

3,9%

46.229

4,5%

1.181.694

100,0%

1.016.694

100,0%




De indeling naar sectoren is gebaseerd op het karakter van de respectievelijke vastgoed beleggingsfondsen, zoals dat is geformuleerd in de daartoe strekkende prospectussen. Verdeling Vastgoed per regio €

%

€

%

Noord-Amerika

417.307

35,3%

355.470

35,0%

Europa

344.455

29,1%

303.876

29,8%


Azië

274.779

23,3%

227.401

22,4%


Oceanië

133.506

11,3%

123.000

12,1%


Midden- en Zuid-Amerika

10.220

0,9%

5.901

0,6%


Afrika


1.427

0,1%

1.046

0,1%

1.181.694

100,0%

1.016.694

100,0%

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

153

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Verdeling Aandelen per categorie

KERNCIJFERS

2014

1. BESTUURSVERSLAG

2013

€

%

€

%

1. 1 Samenvatting

Ontwikkelde markten

3.105.647

76,7%

3.607.332

80,0%


Opkomende markten

680.904

16,8%

611.058

13,5%


262.348

6,5%

292.795

6,5%

4.048.899

100,0%

4.511.185

100,0%




Verdeling Aandelen per regio

1. 7 Governance


€

%

€

%

33,3%

1.828.850

40,5%

Europa

1.349.475


Noord-Amerika

1.588.094

39,2%

1.634.208

36,2%


Azië

829.897

20,5%

775.504

17,2%


Midden- en Zuid-Amerika

146.668

3,6%

146.722

3,3%

2. 1 Balans

Afrika

71.940

1,8%

59.112

1,3%


Oceanië

48.849

1,2%

39.745

0,9%

13.976

0,4%

27.044

0,6%

4.048.899

100,0%

4.511.185

100,0%








Jaarverslag 2014

154

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Verdeling Aandelen per sector

KERNCIJFERS

2014

1. BESTUURSVERSLAG

2013

€

%

€

%

1. 1 Samenvatting

Financiële instellingen

851.628

21,0%

844.754

18,7%


Informatietechnologie

557.075

13,8%

548.268

12,2%


Farmacie

506.155

12,5%

567.783

12,6%


Niet-cyclische consumentengoederen

480.220

11,9%

566.244

12,6%


Cyclische consumentengoederen

438.876

10,8%

553.565

12,3%


Industriële ondernemingen

326.265

8,1%

401.699

8,9%

1. 7 Governance

Basisindustrieën

217.106

5,4%

244.803

5,4%


Nutsbedrijven

209.295

5,2%

164.387

3,6%


Energie

204.130

5,0%

316.263

7,0%


Telecommunicatie

198.920

4,9%

228.990

5,1%



59.229

1,4%

74.429

1,6%

4.048.899

100,0%

4.511.185

100,0%

€

%

€

%



Verdeling Private Equity per regio


Noord-Amerika

243.016

50,6%

193.269

55,3%


Europa

189.457

39,4%

128.808

36,9%


Azië

47.841

10,0%

27.314

7,8%

480.314

100,0%

349.391

100,0%



Belangen groter 5% Onroerende zaken van eenzelfde uitgevende instelling groter dan 5% van de beleggingen in Onroerende zaken:



€

%

Goodman Hong Kong Logistics Fund

89.020

7,5%

Prime Ppty Fdg Ltd Llc

67.692

5,7%


Jaarverslag 2014

155

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Vastrentende waarden van eenzelfde uitgevende instelling groter dan 5% van de beleggingen in Vastrentende waarden:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

€

%

Staatsobligaties Nederland

4.386.687

24,6%

Staatsobligaties Duitsland

4.015.624

22,5%


Staatsobligaties Frankrijk

2.174.553

12,2%


Staatsobligaties Oostenrijk

1.659.870

9,3%


Staatsobligaties België

1.547.675

8,7%




Aandelen van eenzelfde uitgevende instelling groter dan 5% van de beleggingen in Aandelen: Geen Overige beleggingen van eenzelfde uitgevende instelling groter dan 5% van de beleggingen in Overige beleggingen:



€

%

Sail Multi-strategies Fund, (SICAV)

176.784

26,9%

2. 1 Balans

Pomona ING (US) Holdings IV LP

117.261

17,8%


PARTNERS GROUP

96.395

14,7%


HARBOURVEST

85.465

13,0%


PFI Europe Private Equity Fund I PLC

78.074

11,9%





Voor het concentratierisico is geen bijdrage opgenomen in de berekening van het Vereist eigen vermogen (2013: geen). S9. Operationeel risico Het operationeel risico is het risico dat ontstaat als gevolg van het falen of tekortschieten van intene processen, menselijke en technische tekortkomingen of onverwachte gebeurtenissen. Voor het operationeel risico is geen bijdrage opgenomen in de berekening van het Vereist eigen vermogen (2013: geen).


Jaarverslag 2014

156

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

S10. Actief Risico Actief risico treedt op wanneer beleggingsmanagers afwijken van de strategisch gedefinieerde benchmarks. Actief risico wordt in beginsel alleen becijferd voor de aandelenportefeuille en wordt gemeten aan de hand van de tracking error. De tracking error geeft aan in hoeverre de beleggings rendementen van de daadwerkelijke aandelenportefeuille afwijken van de strategisch gedefinieerde benchmark.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG


Om de operationele lasten en kosten te beperken wordt voor aandelenbelangen met een tracking error lager dan 1% geen actief risico becijferd. Het Fonds heeft een tracking error van 1,29%. De tracking error wordt mede veroorzaakt door beleggingen in low volatility aandelen. Kenmerkend voor deze beleggingen is dat bij een crash de waardedaling naar verwachting minder groot is dan bij andere aandelen. In absolute termen mag worden verwacht dat het risico door toevoeging van low volatility aandelen minder groot is.





Voor het actief risico is geen bijdrage opgenomen in de berekening van het Vereist eigen vermogen (2013: geen).


Overige risico’s Het Fonds monitort ook de overige risico’s zoals het tegenpartijrisico. Het tegenpartijrisico bestaat uit de waarde van de derivatenposities, de waarde van het ontvangen onderpand en de netto positie. Per tegenpartij wordt de Standards & Poors rating gemonitord en onderpand wordt dagelijks berekend en uitgewisseld. Het beleggingsbeleid is er op gericht om de cashpositie bij tegenpartijen zo laag mogelijk te houden en bij voorkeur nihil. Tegenpartijen waar direct opneembare cashposities staan, worden eveneens gemonitord op hun kredietwaardigheid.








2.8.2

Niet-Financiële risico’s Omgevingsrisico Onder omgevingsrisico wordt verstaan het risico op van buiten het Fonds komende veranderingen op het gebied van concurrentieverhoudingen, belanghebbenden (waaronder begrepen de Werk gever), reputatie alsmede het algemene klimaat waarin (ondernemings)pensioenfondsen opereren.


Jaarverslag 2014

157

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Operationeel risico Onder operationeel risico wordt verstaan het risico samenhangend met ondoelmatige of onvol doende doeltreffende procesinrichting of procesuitvoering bij het Bestuursbureau en de andere organen van het Fonds. Het Fonds beheerst het operationele risico door middel van een intern beheersingssysteem waarin risico’s en beheersmaatregelen zijn geïdentificeerd en periodiek worden getoetst, mede aan de hand van de bevindingen van de externe accountant. Uitbestedingsrisico Uitbestedingsrisico is het risico dat de kwaliteit van aan derden uitbestede werkzaamheden niet voldoet aan de eisen van het Fonds of dat de continuïteit niet gewaarborgd is. Doelstelling bij het uitbestedingsbeleid is dan ook het waarborgen van de kwaliteit van de dienstverlening door de partijen aan wie het Fonds werkzaamheden heeft uitbesteed en het waarborgen dat het Fonds steeds in control is ten aanzien van de uitbestede processen. In het uitbestedingsbeleid is het uitbestedingsproces vastgelegd en aangegeven aan welke eisen het proces dient te voldoen en welke voorwaarden in een uitbestedingsovereenkomst moeten worden opgenomen. Het Fonds heeft werkzaamheden betreffende het pensioenen vermogensbeheer uitbesteed aan derde partijen. Om te waarborgen dat het Fonds zekerheid heeft dat deze partijen de risico’s uit hoofde van de uitbestede activiteiten in voldoende mate beheersen, zijn met alle partijen overeenkomsten en/of Service Level Agreements aangegaan. In de overeenkomsten is onder meer geregeld dat de externe partijen periodiek rapporteren over de werkzaamheden voor het Fonds. Andere belangrijke rapporten voor het Fonds zijn de zogenaamde ISAE3402 type-II rapporten. Deze rapportages beschrijven een groot aantal processen bij de externe partijen en de wijze waarop deze processen worden beheerst. Een ISAE3402 type-II rapportage is voorzien van een assurance rapport van een onafhankelijke externe accountant. Integriteitsrisico Het integriteitsrisico betreft het risico dat de integriteit van het Fonds wordt beïnvloed als gevolg van niet integere of onethische gedragingen van Bestuursleden, medewerkers van het Bestuurs bureau en leden van de andere organen van het Fonds. Hiertoe heeft het Fonds functiescheidingen aangebracht en wordt het vierogenprincipe toegepast. Voorts kent het Fonds een Gedragscode die van toepassing is op de aan het Fonds verbonden personen. De verbonden personen dienen


Jaarverslag 2014

158

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG







op basis van de in de Gedragscode opgenomen voorschriften te rapporteren aan de externe compliance officer. De compliance officer rapporteert zijn bevindingen op kwartaalbasis aan het Bestuur. Tevens is een klokkenluidersregeling van toepassing op alle verbonden personen van het Fonds. Verbonden personen wordt hiermee gelegenheid gegeven om misstanden al dan niet anoniem te melden, zodat actie kan worden ondernomen in het geval van mogelijke overtredingen van interne of externe regelgeving of andere misstanden. Juridisch risico Onder juridisch risico wordt verstaan het risico samenhangend met veranderingen in en naleving van weten regelgeving en het mogelijk bedreigd worden van de rechtspositie van het Fonds, met inbegrip van de mogelijkheid dat contractuele bepalingen niet afdwingbaar zijn. Daarnaast beschikt het Fonds over juridische expertise en betrekt deze bij het opstellen van contracten en reglementen en bij het uitvoeren van transacties. Voor complexe zaken wordt tevens advies ingewonnen bij gespecialiseerde externe juristen. Het Fonds volgt de ontwikkelingen met betrekking tot de organisatie en governance van het beleggingsen risicobeheersingsproces nauwlettend en toetst de eigen organisatie en governance aan best practices in de markt.




Amsterdam, 4 juni 2015 Bestuur Stichting Pensioenfonds ING





Jaarverslag 2014

159

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













“De zekerheid van pensioen als basisvoorziening is afgenomen. Het is belangrijk dat Pensioenfonds ING zich richt op zijn financiële gezondheid voor behoud van koopkracht.” Patrick Raar werkt bij ING Bank als Finance Informatiemanager


Jaarverslag 2014

160

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

3

OVERIGE GEGEVENS













Jaarverslag 2014

161

Pensioenfonds ING

INHOUD

3.1


Gebeurtenissen na balansdatum

Overige gegevens

1. BESTUURSVERSLAG









De gebeurtennissen na balansdatum zijn in paragraaf 1.9 toegelicht. Hieronder worden de gevolgen van het nFTK toegelicht. Impact nFTK voor het Fonds Voor het Fonds is de DNB-beleidsdekkingsgraad 139,3% ultimo 2014. Ten opzichte van de DNB-dekkingsgraad van 145,1% zoals gerapporteerd eind 2014 ligt de beleidsdekkingsgraad 5,8%-punt lager. Vanaf 1 januari 2015 is de middeling uit de DNB-rentetermijnstructuur vervallen. De toegroei naar de UFR na looptijd 20 blijft (voorlopig) behouden. Op basis van deze gewijzigde rentetermijnstructuur is de DNB-dekkingsgraad 138,6% eind 2014. De DNB-dekkingsgraad onder het nFTK ligt aanzienlijk lager dan de DNB-dekkingsgraad door de steeds verder wegzakkende markt rente. De marktwaardedekkingsgraad voor het Fonds blijft onder het nFTK ongewijzigd op 130,1%. Op basis van de nieuwe rekenregels stijgt de vereiste dekkingsgraad op basis van het feitelijk beleggingsbeleid van 108,2% naar 114,4%. De vereiste dekkingsgraad op basis van het strategisch beleggingsbeleid stijgt van 110,9% naar 116,5%. Hierbij is rekening gehouden met de gewijzigde DNB-rentetermijnstructuur (dus exclusief middeling en met toegroei naar UFR) zoals die vanaf 1 januari 2015 geldt.






Jaarverslag 2014

162

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG


De volgende tabel geeft een vergelijking tussen het Vereist eigen vermogen op basis van het strategisch beleggingsbeleid zoals van toepassing was onder het nieuwe FTK en zoals van toepassing was onder het oude FTK. Het Vereist eigen vermogen op basis van het strategisch beleggingsbeleid onder het nieuwe FTK bepaalt ook of een pensioenfonds in een situatie van herstel verkeert. Bij de berekening van het Vereist eigen vermogen is in de volgende tabel, conform de berekening ultimo 2014, rekening gehouden met additionele risico’s voor Concentratierisico en Actief risico die door middel van een verzwaarde S2-berekening zijn verwerkt.


2014


S1 Renterisico

1. 7 Governance


488.737

2,8%

402.238

2,2%

1.383.025

8,0%

1.662.578

9,2%

681.600

3,9%

659.294

3,6%

-

0,0%

-

0,0%

0,9%

1.407.707

7,8%


S3 Valutarisico




S5 Kredietrisico

157.885






2014 nFTK

516.613

3,0%

540.792

3,0%


-

0,0%

-

0,0%


-

0,0%

-

0,0%


-

0,0%

-

0,0%

S10 Actief risico Diversificatie-effect Vereist eigen vermogen

-

0,0%

-

0,0%

-1.334.727

-7,7%

-1.678.759

-9,3%

1.893.133

10,9%

2.993.850

16,5%





Jaarverslag 2014

163

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Het VEV stijgt met name door:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




• de verzwaarde schokken die worden verondersteld voor het zakelijkewaardenrisico; • een stijging van het kredietrisico. Voorheen werd gerekend met een schok van 40% op de geldende creditspread. Nu dient als minimale schok 60 basispunten gehanteerd te worden. Deze schok loopt verder op naarmate de rating slechter dan AAA wordt. Uitgesloten van een kredietbuffer zijn Europese AAA beleggingen;

• de nieuw veronderstelde correlaties tussen S1 en S5, en S2 en S5 binnen de wortelformule van het vereist eigen vermogen.







3. OVERIGE GEGEVENS

De beleidsdekkingsgraad eind 2014 bedraagt 139,3% en de vereiste dekkingsgraad op basis van het strategisch beleggingsbeleid onder het nieuwe FTK is 116,5%. Dit betekent dat de beleids dekkingsgraad 22,8%-punt hoger is dan de vereiste dekkingsgraad. Het Fonds is daardoor niet in een situatie van herstel. Daarnaast kan een toeslag verleend worden als de beleidsdekkingsgraad hoger is dan 110%. Uitgaande van de beleidsdekkingsgraad eind 2014 betekent dit dat het Fonds een toeslag kan verlenen. Tot slot dient een pensioenverlaging plaats te vinden indien zowel de beleidsdekkingsgraad als de dekkingsgraad lager is dan het minimaal vereist eigen vermogen. Het minimaal vereist eigen vermogen bedraagt 104,0%, de beleidsdekkingsgraad bedraagt 139,3% en de dekkingsgraad bedraagt 138,6%, rekening houdend met de rentetermijnstructuur die vanaf 2015 gaat gelden. Dit betekent dat, indien deze verhoudingen ook in 2015 blijven gelden, het Fonds geen pensioenverlaging dient door te voeren.




Jaarverslag 2014

164

Pensioenfonds ING

INHOUD

3.2


Overeenkomsten

Overige gegevens

1. BESTUURSVERSLAG













Uitvoeringsovereenkomst Het Fonds heeft met de aangesloten ondernemingen voor 2014 en volgende jaren een nieuwe uitvoeringsovereenkomst gesloten. Hierin zijn onder meer de wederzijdse verplichtingen, de financiële verplichtingen en de betaling van bijdragen geregeld. Het nieuwe contract geeft invulling aan de gewijzigde positie van het Fonds als een financieel onafhankelijk en gesloten pensioenfonds. Uitgangspunt van de uitvoering van de pensioenregelingen zijn een kwalitatief hoogwaardige dienstverlening en een efficiënte bedrijfsvoering. Binnen deze uitgangspunten heeft het Bestuur de verantwoordelijkheid voor de beleidsvorming en de besluitvorming om de uitvoering te realiseren. De kosten die samenhangen met en voortvloeien uit de uitvoering van de pensioenregelingen komen voor rekening van de aangesloten ondernemingen voor zover die kosten de reguliere vrijval uit de kostenvoorziening overstijgen. De kosten, verband houdende met het vermogens beheer, komen ten laste van het rendement op het vermogen. Met betrekking tot de beheersing van de kosten stelt het Fonds, in overleg met de aangesloten ondernemingen, een begroting op. De kosten worden over de verschillende aangesloten onder nemingen verdeeld naar rato van het aantal (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden per 31 december van het voorafgaande boekjaar. De bijdrage wordt per kwartaal bij vooruitbetaling aan het Fonds betaald. Met ingang van 1 januari 2014 is de Uitvoeringsovereenkomst van kracht en is voor onbepaalde tijd met een minimumduur van vijf jaar aangegaan. Contractueel zijn afspraken gemaakt die de continuïteit van de uitvoering moeten waarborgen. Vermogensbeheer De dagelijkse uitvoering van het vermogensbeheer wordt uitgevoerd door Acadian Asset Management Ltd, Alliantz Global Investors Europe GmbH, Asia Alternatives Management LLC,


Jaarverslag 2014

165

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG










CBRE Global Multi Manager LTD, EARNEST Partners LLC, Fisher Asset Management LLC, Harbourvest Partners LLC, ING Asset Management B.V., Investec Asset Management Ltd, LGT Capital Partners AG, LLP, Partners Group AG, M&G Investment Management Ltd, MFS International (U.K.) Ltd, Morgan Stanley Investment Mangement Ltd, Nordea Inverstment Management AB (Denmark), PanAgora Asset Management Inc., Pantheon Ventures (U.K.), Payden & Rygel Golbal Ltd, Pomona Capital, Robeco Institutional Asset Management B.V., Russell Investments Ltd, Sail Advisors Ltd en UBS Global Asset Management Ltd. Administratieovereenkomst AZL N.V. voert de administratieve en overige werkzaamheden voortvloeiende uit de pensioenregelingen, overeenkomsten en reglementen van het Fonds uit. In 2014 is een nieuwe overeenkomst van kracht. Ter versterking van de afspraken met de pensioenuitvoeringsorganisatie zijn hierbij afspraken gemaakt over performance-indicatoren voor 17 geselecteerde processen. Deze Bonus/Malus-regeling accentueert de goede verstandhouding met de uitvoerder en de gezamenlijke wil om de dienstverlening aan (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden optimaal in te richten. Gedurende het jaar zijn de resultaten van de 17 processen per kwartaal gemonitord. Uit de periodieke evaluatie is gebleken dat in 2014 bij gemiddeld vijf processen per kwartaal boven de norm werd gepresteerd en bij één proces onder de norm. Northern Trust Global Services Ltd verzorgt als global custodian de bewaarneming en de beleggingsadministratie van effecten en de daaruit voortvloeiende werkzaamheden zoals performance- en compliance monitoring.





Jaarverslag 2014

166

Pensioenfonds ING

INHOUD

3.3


Overige gegevens

Bestemming Saldo van baten en lasten

Het Saldo van baten en lasten wordt, conform de ABTN, als volgt verdeeld (in duizenden euro):

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Bestemming van het Saldo van baten en lasten


Algemene reserves


Extra reserve


Bestemmingsreserve


Reserve toekomstige sterfteontwikkeling


2014

2013

2.011.990

23.153

-

10.227

215.022

-

-

14.676

2.227.012

48.056

1. 7 Governance










Jaarverslag 2014

167

Pensioenfonds ING


3.4

Verantwoordingsorgaan

3.4.1

Oordeel Verantwoordingsorgaan

Overige gegevens

1. BESTUURSVERSLAG












Op grond van de in de Pensioenwet geïmplementeerde Wet versterking Bestuur Pensioenfondsen is per 1 juli 2014 een nieuwe governance-structuur ingevoerd bij Stichting Pensioenfonds ING. Als uitvloeisel hiervan is per die datum een nieuw Verantwoordingsorgaan gestart. Daarin zijn leden van de ontbonden Deelnemersraad en het toenmalige Verantwoordingsorgaan toegetreden. De positie en de bevoegdheden van het Verantwoordingsorgaan zijn vastgelegd in de statuten van het Pensioenfonds en nader uitgewerkt in een reglement Verantwoordingsorgaan, rekening houdend met het bepaalde in de Pensioenwet. Vergaderingen In de periode van 1 januari tot 1 juli 2014 heeft de Deelnemersraad diverse malen overleg gehad met (een delegatie van) het Bestuur over de financiële onafhankelijkheid van het Fonds, een mogelijke splitsing van het Fonds, de invoering van de nieuwe pensioenregelingen per 1 januari 2014, de arbitrageprocedures en de toekomstige governance-structuur van het Fonds. In het verlengde hiervan werden diverse adviezen uitgebracht (zie paragraaf 1.7.5). Het Verantwoordingsorgaan (oude stijl) kwam in die periode vier keer bijeen en heeft advies uitgebracht over het Reglement Verantwoordingsorgaan. Het Verantwoordingsorgaan (nieuwe stijl) heeft sinds 1 juli 2014 vier reguliere vergaderingen gehouden. Daarnaast vond eenmaal een vergadering met het voltallige Bestuur van het Fonds plaats. Verder hebben ter voorbereiding op dit oordeel besprekingen plaatsgevonden met de Visitatiecommissie, de certificerend accountant en de waarmerkend actuaris. Tot slot heeft het dagelijks bestuur van het Verantwoordingsorgaan overleg met de voorzitter en vicevoorzitter van het Bestuur van het Fonds na iedere bestuursvergadering.


Jaarverslag 2014

168

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG












Adviesrecht Op 26 mei 2014 heeft de toenmalige Deelnemersraad een adviesaanvraag ontvangen over het voorgenomen principebesluit tot splitsing van Pensioenfonds ING in een apart pensioenfonds voor ING Bank en NN Group. De behandeling van deze adviesaanvraag is per 1 juli 2014 over genomen door het nieuwe Verantwoordingsorgaan. Na overleg met het Bestuur en diverse stakeholders heeft het Verantwoordingsorgaan op 6 november 2014 negatief geadviseerd. Voornaamste reden hiervoor was dat naar onze mening niet was voldaan aan de randvoorwaarde dat het splitsingsbesluit voldoende gedragen werd. Het Bestuur heeft op 28 februari 2015 besloten om het voorgenomen principebesluit tot splitsing in te trekken en de daaraan gekoppelde adviesaanvraag ingetrokken. Het Bestuur en het Verant woordingsorgaan hebben afspraken gemaakt over het voeren van structureel overleg ter voor bereiding op besluitvorming rondom de toekomst van het Fonds. Te zijner tijd zal een voorgenomen besluit over de toekomst van het Fonds voor advies aan het Verantwoordings orgaan worden voorgelegd. Op 2 juli 2014 is een adviesaanvraag ingediend met betrekking tot het invoeren van een nieuw beloningsbeleid voor Bestuursleden en leden van het Verantwoordingsorgaan. Wij hebben hier positief over geadviseerd. Daarbij heeft het Verantwoordingsorgaan aanbevelingen gedaan, onder andere dat het beloningsbeleid gelijke tred moet houden met het beloningsbeleid van vergelijkbare pensioenfondsen en dat er een evaluatie van de tijdsbesteding van de leden van het Verantwoordingsorgaan plaats moet vinden. Het Bestuur heeft deze aanbevelingen overgenomen. Op 3 september 2014 heeft het Bestuur het communicatiebeleidsplan 2014 – 2016 voorgelegd voor advies. Dit communicatiebeleidsplan beschrijft de langere termijnstrategie en de visie van het Fonds op de communicatie met de doelgroepen. Het Verantwoordingsorgaan heeft positief geadviseerd over het communicatiebeleidsplan 2014 – 2016. De aanbevelingen, waaronder het doen van onderzoek naar de mogelijkheden tot samenwerking op communicatiegebied met de CDC Pensioenfondsen, zijn door het Bestuur overgenomen.


Jaarverslag 2014

169

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG





Bevindingen Het Verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van het rapport van de Visitatiecommissie en wij komen hier bij een aantal onderdelen van ons oordeel op terug. Wij stellen vast dat het Bestuur terdege kennis heeft genomen van het rapport van de Visitatiecommissie. Wij benadrukken het belang van goede opvolging op de governance-gerelateerde vraagstukken en dringen aan op een zorgvuldige en adequaat gedocumenteerde vastlegging door het Bestuur op alle opmerkingen en aanbevelingen. Het Verantwoordingsorgaan zal veel aandacht geven aan de opvolging door het Bestuur op het rapport van de Visitatiecommissie en daar ook nadrukkelijk op terug komen in haar oordeel over 2015. Kijkend naar de taak die het Verantwoordingsorgaan heeft op grond van de ‘Principes voor goed pensioenfondsbestuur’ komen wij tot de volgende bevindingen:










Jaarverslag 2014

170

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Goed pensioenfondsbestuur (Pension Fund Governance)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG












• Interne samenwerking De samenwerking binnen het Bestuur van het Fonds evenals tussen het Bestuur en het Bestuursbureau was het afgelopen jaar niet optimaal. Ook de samenwerking tussen het Bestuur en eerst de Deelnemersraad en later het nieuwe Verantwoordingsorgaan bleek op onderdelen moeizaam. Deze problematiek is niet nieuw en in de voorbije jaren door het Verantwoordingsorgaan al enige malen benoemd in haar oordeel. Wij dringen er bij het Bestuur op aan om een grondige evaluatie uit te voeren en een expliciet plan van aanpak voor het verbeteren van de samenwerking te formuleren.

• Aansturing Bestuursbureau De Visitatiecommissie heeft de aanbeveling gedaan om een helder ambitieniveau uit te spreken voor de dienstverlening door het Bestuursbureau, passend bij de status en grootte van het Fonds. Na een periode van minder dan een jaar heeft het Bestuur besloten om de samenwerking met de directeur van het bestuurs bureau te beëindigen wegens een verschil van inzicht over het te voeren beleid en zorgen bij het Bestuur over de capaciteit van het Bestuursbureau. Wij adviseren om de wijze van aansturing van de directeur te evalueren en de gewenste wijze van samenwerken helder te formuleren. Op die manier wordt de duidelijkheid vergroot en het risico van opereren met een andere visie voorkomen.

• Governance De Wet versterking bestuur pensioenfondsen heeft op 1 juli 2014 feitelijk zijn beslag gekregen. Het Bestuur heeft gekozen voor voortzetting van het paritaire model. De Visitatiecommissie is in haar rapportage stellig: de governance is bij het Fonds niet op orde. Belangrijkste aandachtspunten betreffen de mogelijke belangenverstrengeling (omdat bestuurs- en VO-leden een functie vervullen binnen zowel het Fonds als binnen de nieuwe CDC Pensioenfondsen) en de ondervertegenwoordiging van de gepensioneerden in de organen van het Fonds. Het Verantwoordingsorgaan dringt erop aan om in lijn met de aanbevelingen van de Visitatiecommissie hernieuwd het bestuursmodel te bezien vanuit de actualiteit van een gesloten pensioenfonds.


Jaarverslag 2014

171

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Kostenbeleid In de afgelopen jaren heeft het Verantwoordingsorgaan aan het Bestuur geadviseerd specifiek aandacht te besteden aan het bewaken van de kosten. De aanbeveling die wij in 2013 deden om een duidelijke visie op kosten neer te leggen en ook uit te dragen is nog niet opgevolgd. Communicatiebeleid Het Verantwoordingsorgaan stelt vast dat er voldoende aandacht is voor communicatie en dat de communicatie-uitingen kwalitatief van hoog niveau zijn. Het Communicatiebeleidsplan dat in 2014 is gepresenteerd is ambitieus. In ons advies over dit plan hebben we de aanbeveling gedaan om een prioriteitenlijst op te stellen. Daarnaast herhalen wij dat het aandeel van de groep gewezen deelnemers verder in belang toeneemt en dat dit vraagt om een aangepaste, meer frequente, communicatie met deze groep. Uitbestedingsbeleid Het uitbestedingsbeleid is voldoende beschreven, maar de monitoring van uitbestede werkzaam heden kan zorgvuldiger. Het VO onderschrijft de aanbeveling van de Visitatiecommissie om de monitoring van de kwaliteit van dienstverlening en de bewaking van de risico’s bij business partners verder te professionaliseren. Toeslagbeleid Het Bestuur heeft in augustus 2014 besloten om bij de bepaling van indexatiemogelijkheden uit te gaan van de reële dekkingsgraad. De direct betrokkenen (gepensioneerden) zijn begin 2015 geïnformeerd over het nieuwe beleid. Naar andere deelnemers en stakeholders is niet expliciet gecommuniceerd over deze belangrijke beleidswijziging. Over het nieuwe beleid is geen formeel advies gevraagd aan het Verantwoordingsorgaan. Gezien de importantie van dit besluit hadden wij een intensievere afstemming op prijs gesteld. De regelgeving omtrent het verlenen van toeslagen is verder aangescherpt. Dat kan impact hebben op het gebruik van de bestemmingsreserve. Wij bevelen aan om tijdig te evalueren of (en zo ja, op welke condities) de bij de verzelfstandiging gevormde bestemmingsreserve binnen de nieuwe wettelijke kaders te handhaven is voor het doel waarvoor deze gevormd is.


Jaarverslag 2014

172

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Beleggingsbeleid Het Verantwoordingsorgaan is positief over de gerealiseerde versterking van de bezetting van het beleggingsteam en het gevoerde beleggingsbeleid in 2014, hetgeen mede heeft geleid tot de huidige, relatief sterke financiële positie. Wij vragen aandacht voor het terugbrengen van het inflatierisico, het actualiseren van het beleid inzake maatschappelijk verantwoord beleggen en het evalueren van het gevoerde valutarisicobeleid. Risicobeleid Het Verantwoordingsorgaan heeft in eerdere jaren aangegeven dat de bandbreedte van mandaten in de afgelopen jaren steeds verder is toegenomen, Het Bestuur heeft aangegeven dat die ruimte nodig is om de normale bedrijfsvoering te doen, zeker nu door de lage renteniveaus de impact van mutaties van de rentestand relatief groot is. In lijn met de aanbeveling van de Visitatiecommissie onderstrepen wij het belang om in het beleid op te nemen dat bij overschrijding van financiële risicolimieten de betreffende risico’s worden teruggebracht, tenzij door het Bestuur expliciet wordt besloten dit niet te doen. Oordeel Het jaar 2014 was het eerste jaar waarin het Fonds als gesloten en volledig verzelfstandigd fonds opereerde. Terwijl het Fonds de uitdagingen op financieel vlak (met name als gevolg van de verder dalende rente) op professionele wijze aanpakte, was er op organisatorisch vlak sprake van een moeizaam jaar voor het Fonds. De interne samenwerking was op diverse vlakken niet goed. Verder was er opnieuw sprake van onderbezetting op het Bedrijfsbureau en was er een relatief groot aantal personele wisselingen. Die zaken hebben afbreuk gedaan aan de kwaliteit van de bedrijfsvoering en besluitvorming. Genoemde problematiek is in de voorbije jaren reeds enige keren benoemd door het Verantwoordingsorgaan en om die reden achten wij een grondige evaluatie en de opstelling van een plan van aanpak ter verbetering noodzakelijk waarin ook de aanbevelingen van de Visitatiecommissie expliciet worden meegenomen.


Jaarverslag 2014

173

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Tot slot Het Verantwoordingsorgaan adviseerde in 2014 om voldoende tijd te nemen voor een zorgvuldige behandeling van het splitsingsdossier en onderstreepte het belang van voldoende draagvlak voor beslissingen omtrent de toekomst van het Fonds. Het afgelopen jaar is het Bestuur er niet in geslaagd om bij de diverse stakeholders draagvlak voor haar toekomstvisie te verkrijgen. Wij zijn positief over de initiatieven van het Bestuur om in 2015 bij de uitwerking van de toekomstvisie nadrukkelijk de interactie te zoeken met de stakeholders en het Verantwoordingsorgaan in een vroeg stadium te betrekken bij de uitwerking van de plannen. Wij adviseren om voorafgaand aan het formeel presenteren van een uitwerking van toekomstplannen expliciet te toetsen of er voldoende draagvlak is voor beleidsvoornemens.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG





Amsterdam, 21 mei 2015






3. OVERIGE GEGEVENS

3.4.2

Reactie Bestuur op oordeel Verantwoordingsorgaan Het Bestuur heeft kennis genomen van de bevindingen van het Verantwoordingsorgaan. Het Bestuur onderschrijft dat er aan alle genoemde punten aandacht moet worden geschonken en heeft dan ook besloten deze, zoals dat ook geldt voor de aanbevelingen van de Visitatiecommissie, op de agenda van het Bestuur te zetten om te komen tot een passende opvolging. Het Bestuur dankt de leden van het Verantwoordingsorgaan voor haar werkzaamheden in het afgelopen jaar.



Amsterdam, 4 juni 2015


Jaarverslag 2014

174

Pensioenfonds ING


3.5

Visitatiecommissie

3.5.1

Oordeel Visitatiecommissie

Overige gegevens

1. BESTUURSVERSLAG













Jaarverslag 2014

In het voorjaar van 2015 heeft de visitatiecommissie een visitatie uitgevoerd. Op verzoek van het bestuur heeft de visitatiecommissie daarbij in het bijzonder aandacht besteed aan de afwikkeling van het project financiële verzelfstandiging, het project splitsing en het balansbeheerplan en het nieuwe bestuursmodel, waaronder de nieuwe samenstelling van bestuur en verantwoordingsorgaan. Het integrale rapport is aangeboden aan het bestuur en het verantwoordingsorgaan. De visitatie is uitgevoerd met inachtneming van de Code Pensioenfondsen en de VITP-Toezichtcode. Onder staand treft u de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen van de visitatiecommissie. 1. Evaluatie en follow‐up bevindingen visitatie 2013 De visitatiecommissie heeft geconcludeerd dat de aanbevelingen deels zijn opgevolgd, maar dat een groot deel van de aanbevelingen niet tijdig of niet voldoende is opgevolgd. Aanbeveling: De visitatiecommissie beveelt aan te zorgen voor een structurele, adequate en tijdige opvolging van aanbevelingen. 2. Risicomanagement financieel en niet-financieel: de inrichting, controle en toezicht Beleid en rapportages op het gebied van financieel en niet-financieel risicomanagement zijn goed tot zeer goed vormgegeven. De visitatiecommissie constateert evenwel dat het feitelijke risico management van de niet-financiële risico’s nog onvoldoende voldragen is. Het bestuur geeft niet altijd voldoende follow up aan gesignaleerde risico’s. Hier is door de vorige visitatiecommissie ook aandacht voor gevraagd. Aanbevelingen: De visitatiecommissie beveelt aan meer aandacht te geven aan niet-financiële risico’s en waar nodig voldoende capaciteit vrij te maken voor risico mitigerende maatregelen. De visitatiecommissie beveelt aan om in het beleid op te nemen dat bij overschrijding van financiële risicolimieten de betreffende risico’s worden teruggebracht, tenzij expliciet wordt besloten dit niet te doen. 175

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Jaarverslag 2014

3. Beleggingsbeleid: beleid, uitvoering en monitoring Het balansbeheerplan is zorgvuldig opgesteld en kwalitatief van een hoog niveau. In eerdere visitatierapporten is de aanbeveling gedaan om op gebied van beleggingen taken en bezetting van het bestuursbureau meer met elkaar in overeenstemming te brengen. In dat kader heeft het bestuur besloten de beleggingsportefeuille te vereenvoudigen. Tevens is een principebesluit genomen inzake de wenselijkheid om het bestuursbureau zelf beleggingstransacties te laten initiëren. De visitatiecommissie beoordeelt dat als positief. Wel heeft de visitatiecommissie aanbevelingen op het gebied van de uitvoering. Aanbevelingen: De visitatiecommissie beveelt aan ervoor te waken dat vereenvoudiging van de beleggingen zover wordt doorgevoerd dat operationele risico’s daardoor teveel toenemen. De visitatiecommissie beveelt aan het hierboven vermelde principebesluit volledig te implementeren in kalenderjaar 2015. 4. Uitbestedingsbeleid: beleid, uitvoering, monitoring Het uitbestedingsbeleid is voldoende beschreven, maar de monitoring van uitbestede werkzaamheden kan zorgvuldiger. Aanbevelingen: De visitatiecommissie beveelt aan het bestuursbureau zowel kwantitatief als qua senioriteit zodanig te versterken dat monitoring van uitbestede werkzaamheden plaats kan vinden op een niveau dat past een pensioenfonds van de omvang van PFI. De visitatiecommissie beveelt aan het AO/IC uit te breiden met een normenkader en de scope van de ontvangen ISAE-3402 rapportages te toetsen op dit normenkader. 5. G overnance van het fonds en de samenwerking tussen de verschillende organen, evenwichtige belangenafweging Enkele bestuursleden hebben zitting in zowel het bestuur van PFI als in de besturen van de CDC Pensioenfondsen. Dit heeft geleid tot situaties waarin er sprake kan zijn van belangen verstrengeling. Het bestuur heeft werkafspraken gemaakt over besluitvorming in dergelijke situaties. De visitatiecommissie is van mening dat deze afspraken niet voldoende effectief zijn. Overigens geldt ook voor het verantwoordingsorgaan dat er sprake is van dubbelfuncties. 176

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Per 1 juli 2014 is wederom gekozen voor het paritaire bestuursmodel. De vorige visitatiecommissie heeft kanttekeningen geplaatst bij de beweegredenen daarvoor. Deze commissie constateert dat niet specifiek is stilgestaan – althans niet waarneembaar voor de commissie - bij het feit dat het fonds een gesloten fonds betreft waarin het aantal pensioengerechtigden vele malen groter is dan het aantal actieven. Dit impliceert dat pensioengerechtigden meer bestuurszetels kunnen bezetten dan thans het geval is. Een en ander geldt mutatis mutandis ook met betrekking tot de samenstelling van het verantwoordingsorgaan. Het bestuur is niet in staat gebleken een genormaliseerde werkverhouding met het verantwoordingsorgaan te realiseren. Ook de relatie met het bestuursbureau behoeft aandacht. Er is onduidelijkheid over het ambitie niveau voor de dienstverlening door het bestuursbureau en daarmee over de te leveren werkzaam heden en de bijbehorende kwaliteit. Een van de zaken die de relatie met andere organen bemoeilijkt is dat bestuursleden besluiten niet altijd eenduidig uitdragen. Een zelfevaluatie – met aandacht voor gedragsaspecten – wordt node gemist. De visitatiecommissie concludeert dat de governance niet op orde is. Daarom heeft de visitatiecommissie een groot aantal aanbevelingen gedaan. De belangrijkste vindt u hieronder. Aanbevelingen: De visitatiecommissie adviseert om af te zien van dubbelrollen bij de verschillende fondsen. De visitatiecommissie beveelt aan de functie van compliance officer onafhankelijk te maken en buiten het pensioenfonds te plaatsen. De visitatiecommissie beveelt aan in de geplande zelfevaluatie gedragsaspecten te bespreken en hierbij ook aandacht te hebben voor de rol van de voorzitter. De visitatiecommissie beveelt aan hernieuwd het bestuursmodel te bezien vanuit de actualiteit van een gesloten fonds. De visitatiecommissie beveelt aan om, na overleg met het bestuursbureau, een helder ambitieniveau uit te spreken voor de dienstverlening door het bestuursbureau, passend bij de status en grootte van dit fonds. De visitatiecommissie beveelt aan een Raad van Toezicht in te stellen.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

177

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG












6. Afronding project financiële verzelfstandiging en project splitsing Behoudens enkele kleine kanttekeningen is de visitatiecommissie van mening dat de afronding van het project financiële verzelfstandiging goed is verlopen. De visitatiecommissie kan echter niet anders dan constateren dat er bij het project splitsing sprake is van een onzorgvuldig proces waarbij het preluderen op een nog niet van een positief advies voorzien besluit eerder averechts heeft gewerkt dan een bijdrage heeft geleverd aan een toekomstbestendige efficiënte uitvoering. Daar komt bij dat alle aandacht en (voorbereidende) werkzaamheden voor splitsing ten koste zijn gegaan van lopende zaken, zowel qua bestuurlijke aandacht als qua capaciteit bij het bestuursbureau. Aanbeveling: De visitatiecommissie beveelt aan om het project ordentelijk in te richten en de focus op het belang van de deelnemers van PFI te leggen. 7. Communicatiebeleid en -uitvoering Er is voldoende aandacht voor communicatie en de communicatie-uitingen zijn van hoog niveau. Ook wordt systematisch getoetst op klanttevredenheid en de door de deelnemer ervaren kwaliteit van de communicatie. Systematische toetsing of de deelnemer de boodschap ook begrijpt ontbreekt nog. Aanbeveling: De visitatiecommissie beveelt aan een prioriteitenlijst in het communicatiebeleidsplan op te stellen. Tevens beveelt de visitatiecommissie aan te toetsen of de gerechtigden een correct beeld hebben van het pensioen dat ze van PFI mogen verwachten. Voor het volledige rapport verwijst de visitatiecommissie u naar het Bestuur. De visitatiecommissie dankt het bestuur, het bestuursbureau en het verantwoordingsorgaan van het pensioenfonds voor de positieve en open medewerking.


Amsterdam, 28 april 2015


Jaarverslag 2014

178

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

3.5.2

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG




Reactie Bestuur op oordeel Visitatiecommissie Het Bestuur heeft kennis genomen van de conclusies en aanbevelingen die de Visitatiecommissie in haar rapport heeft opgenomen. Het Bestuur onderschrijft dat er aan alle zwaarwegende punten aandacht moet worden geschonken en heeft dan ook besloten de kritische opmerkingen van de Visitatiecommissie telkens op de agenda van het Bestuur te zetten. Het Bestuur zal beoordelen in welke mate en op welke wijze aan de aanbevelingen gevolg wordt gegeven. Met name de governance van het Fonds – in de breedste zin van het woord - zal de komende maanden een kernaandachtspunt zijn. Het Bestuur dankt de leden van de Visitatiecommissie voor haar werkzaamheden.



Amsterdam, 4 juni 2015








Jaarverslag 2014

179

Pensioenfonds ING

INHOUD

3.6


Overige gegevens

Actuariële Verklaring Stichting Pensioenfonds ING

1. BESTUURSVERSLAG










Opdracht Door Stichting Pensioenfonds ING te Amsterdam is aan Mercer (Nederland) B.V. de opdracht verleend tot het afgeven van een Actuariële Verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2014. Gegevens De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fonds middelen en voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. De accountant van het pensioenfonds heeft mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid (materiële juistheid en volledigheid) van de basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt van de door mij beoordeelde berekeningen heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht:




• heb ik onder meer onderzocht of de technische voorzieningen, het Minimaal Vereist Eigen Vermogen en het Vereist Eigen Vermogen toereikend zijn vastgesteld, en;

• heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds.


Jaarverslag 2014

180

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG










Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. Mijn oordeel is gebaseerd op het Financieel Toetsingskader zoals dat op balansdatum van toepassing was. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Koninklijk Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel. Oordeel De technische voorzieningen zijn, in overeenstemming met de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum ten minste gelijk aan het wettelijk Vereist eigen Vermogen. Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van toereikende solvabiliteit. Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds ING is naar mijn mening voldoende. Daarbij is in aanmerking genomen dat de mogelijkheden tot het realiseren van de beoogde toeslagen toereikend zijn.



ir. M.W. Heemskerk AAG verbonden aan Mercer (Nederland) B.V. Amstelveen, 22 mei 2015



Jaarverslag 2014

181

Pensioenfonds ING

INHOUD

3.7


Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Overige gegevens

1. BESTUURSVERSLAG

Verklaring over de jaarrekening 2014





Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van Stichting Pensioenfonds ING te Amsterdam gecontroleerd. Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds ING op 31 december 2014 en van het resultaat over 2014, in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijke Wetboek (BW). De jaarrekening bestaat uit:





• de balans per 31 december 2014; • de staat van baten en lasten over 2014; en • de toelichting met een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.






De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Wij zijn onafhankelijk van Stichting Pensioenfonds ING (hierna de Stichting) zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).


Jaarverslag 2014

182

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG









Materialiteit Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Op basis van onze professionele oordeelsvorming hebben wij de materialiteit voor de jaarrekening als geheel bepaald op € 251 miljoen. De materialiteit is gebaseerd op 1% van het pensioenvermogen, zijnde het totaal van de pensioenverplichtingen en de reserves. Dit betreft het vermogen dat de basis vormt voor de berekening van de dekkingsgraad. Wij houden ook rekening met afwijkingen en/of mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn. Wij zijn met de Commissie Governance & Audit overeengekomen dat wij aan het Bestuur tijdens onze controle geconstateerde afwijkingen boven € 12,5 miljoen rapporteren alsmede kleinere afwijkingen die naar onze mening om kwalitatieve redenen relevant zijn.






De kernpunten van onze controle In de kernpunten van onze controle beschrijven wij zaken die naar ons professionele oordeel het meest belangrijk waren tijdens onze controle van de jaarrekening. De kernpunten van onze controle hebben wij met het Bestuur en de Commissie Governance & Audit gecommuniceerd, maar vormen geen volledige weergave van alles wat is besproken. Onze controlewerkzaamheden met betrekking tot deze kernpunten bepaald in het kader van de jaarrekeningcontrole als geheel. Onze bevindingen ten aanzien van de individuele kernpunten moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen over deze kernpunten.


Jaarverslag 2014

183

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













Waardering en toelichting van niet-(beurs)genoteerde beleggingen De beleggingen zijn een significante post op de balans van de Stichting. Alle beleggingen dienen krachtens de Pensioenwet te worden gewaardeerd op marktwaarde. Voor een groot deel van de beleggingen is deze marktwaarde te verifiëren aan transacties die tot stand zijn gekomen op de financiële markten (marktprijzen), maar er zijn ook beleggingen die worden gewaardeerd op basis van netto contante waarde berekeningen of een andere geschikte methode, waaronder de intrinsieke waarde per participatie voor posities in fondsen. De waarderingsonzekerheid neemt toe bij netto contante waarde berekeningen en hangt samen met de beschikbaarheid en toepasbaarheid van marktgegevens. Bij de Stichting betreffen dit de posities in derivaten. De posities in niet-(beurs)genoteerde fondsen, met name indirect vastgoed, private equity en hedge funds, kennen eveneens relatief veel waarderingsonzekerheid doordat de waarde wordt ontleend aan de meest recente (niet gecontroleerde) rapportages van de fondsmanagers gecorrigeerd voor kasstromen tot aan balansdatum. De Stichting heeft de waarderingsgrondslagen voor de beleggingen beschreven in de paragraaf ‘2.4.2 Waardering’ en een nadere toelichting opgenomen in toelichting ‘[1] Beleggingen voor risico Pensioenfonds’. Uit deze toelichting blijkt dat per 31 december 2014 € 1.652 miljoen is belegd in niet(beurs)genoteerd indirect vastgoed, private equity en hedge funds. Dit betreft in totaal circa 7% van de beleggingen. Wij hebben de gehanteerde waarderingsgrondslagen beoordeeld en controlewerkzaamheden uitgevoerd op de waardering van de beleggingen per 31 december 2014. De controle van de niet-(beurs)genoteerde fondsen omvatte mede onderzoek van de meest recente rapportages en gecontroleerde jaarrekeningen 2014 alsmede uitkomsten van back-testing procedures. Waardering van en toelichting ten aanzien van de technische voorzieningen De technische voorzieningen waaronder de voorziening pensioenverplichtingen betreffen een significante post in de balans van de Stichting. De technische voorzieningen dienen krachtens de Pensioenwet te worden gewaardeerd op marktwaarde. De waardering is gevoelig voor de gehanteerde (actuariële) veronderstellingen en schattingselementen. Hier ligt een aantal belangrijke conventies aan ten grondslag namelijk dat voor de waardering uitgegaan wordt van de meeste recente


Jaarverslag 2014

184

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













informatie (tafels) omtrent de levensverwachting, zoals gepubliceerd door het Actuarieel Genootschap (AG). De tafels worden gecorrigeerd voor de ingeschatte ervaringssterfte bij de Stichting, zijnde de fonds-specifieke ervaringssterfte. Deze veronderstellingen hebben tezamen met de hoogte van de kostenopslag, waaraan eveneens schattingen aan ten grondslag liggen, bijzondere aandacht gehad in onze controle. Als rentetermijnstructuur hanteert de Stichting de swapcurve. De Stichting heeft de waarderingsgrondslagen voor de voorziening pensioenverplichtingen beschreven in de paragraaf ‘2.4.2 Waardering’ en een nadere toelichting opgenomen in toelichting ‘[10] Voorziening pensioenverplichtingen voor risico Pensioenfonds’ en ‘[17] Mutatie Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het fonds’. Uit deze toelichting blijkt dat schattings wijzigingen hebben plaatsgevonden door toepassing van de in 2014 verschenen herziene prognose tafels en aanpassing van de ervaringssterfte op basis van nader onderzoek. Volgens deze toelichting is de voorziening pensioenverplichtingen hierdoor € 255 miljoen lager uitgekomen. Bij de controle hebben wij gebruik gemaakt van de werkzaamheden van de certificerend actuaris van de Stichting. De certificerend actuaris onderzoekt onder meer de toereikendheid van de technische voorzieningen en de naleving van een aantal specifieke wettelijke bepalingen. De certificerend actuaris heeft daarbij gebruikgemaakt van de door ons in het kader van de jaarrekeningcontrole onderzochte administratieve basisgegevens. Gegeven onze eindverant woordelijkheid voor het oordeel over de jaarrekening als geheel hebben wij met de certificerend actuaris onze planning, werkzaamheden, verwachtingen en uitkomsten afgestemd voor de controle van boekjaar 2014. Hierbij hebben wij specifiek aandacht gevraagd voor de toets van de ervaringssterfte op basis van de aangepaste prognosetafels alsmede de toereikendheid van de kostenopslag. Wij hebben de gehanteerde waarderingsgrondslagen beoordeeld en controlewerkzaamheden uitgevoerd op de waardering van de voorziening pensioenverplichtingen per 31 december 2014. Daartoe hebben wij ons een beeld gevormd van de redelijkheid van de aannames en schattingen van het Bestuur met betrekking tot de gekozen actuariële grondslagen alsmede de uitkomsten van de actuariële grondslagenonderzoek en de gehanteerde waarderingsgrondslagen besproken met


Jaarverslag 2014

185

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG













de certificerend actuaris. Bij de uitvoering van deze werkzaamheden hebben wij een eigen actuariële specialist betrokken en specifiek de uitkomsten van de door de Stichting uitgevoerde analyses op de ervaringssterfte en kostenopslag beoordeeld. Ontvangen bijdragen uit hoofde van financiële verzelfstandiging van het fonds De premiebijdragen betreffen een significante post in de staat van baten en lasten van de Stichting. In de premiebijdragen van werkgevers en werknemers over boekjaar 2014 zijn vergoedingen in het kader van de financiële verzelfstandiging van het pensioenfonds opgenomen. De Stichting heeft de grondslagen voor de verantwoording van de premiebijdragen beschreven in de paragraaf ‘2.4.3 Resultaatbepaling’ en een nadere toelichting opgenomen in toelichting ‘[14] Bijdragen van werkgevers en werknemers’. Uit deze toelichting blijkt dat de werkgever in 2014 een extra storting heeft gedaan in verband met de afkoop van de toekomstige indexaties en de afkoop van de bij- en terugstortverplichting (€ 379 miljoen). Daarnaast volgt uit de toelichting dat een aanvullende storting is gedaan welke is gereserveerd in de bestemmingsreserve (€ 170 miljoen). Wij hebben de gehanteerde grondslagen voor waardering en resultaatbepaling beoordeeld en controlewerkzaamheden uitgevoerd met betrekking tot de verwerking van deze vergoedingen en de hieruit voortvloeiende bestemmingsreserve. Daartoe hebben wij kennis genomen van de afspraken tussen de werkgever en het pensioenfonds en de verwerking getoetst aan de verslag gevingsregels. Wij hebben daarnaast controlewerkzaamheden uitgevoerd met betrekking tot de in 2014 ontvangen gelden en de dotatie aan de bestemmingsreserve uit het fondsrendement. Tot slot hebben wij de toelichtingen met betrekking tot de deze posten onderzocht. Verantwoordelijkheden van het Bestuur voor de jaarrekening Het Bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening en voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. In dit kader is het Bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het Bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.


Jaarverslag 2014

186

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG







Bij het opmaken van de jaarrekening moet het Bestuur afwegen of de Stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het Bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het Bestuur het voornemen heeft om de Stichting te liquideren of de activiteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. Het Bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de Stichting haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle fouten en fraude ontdekken.








Jaarverslag 2014

187

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controle standaarden, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:













• het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

• het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de Stichting;

• het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het Bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan;

• het vaststellen dat de door het Bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de Stichting haar activiteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat de Stichting haar continuïteit niet langer kan handhaven;

• het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen; en

• het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen.

3. 8 Personalia

Jaarverslag 2014

188

Pensioenfonds ING


1. BESTUURSVERSLAG







Wij communiceren met het Bestuur en de Commissie Governance & Audit onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing. Wij bevestigen aan het Bestuur dat wij de relevante ethische voorschriften over onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met het Bestuur over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen. Wij bepalen de kernpunten van onze controle van de jaarrekening op basis van alle zaken die wij met het Bestuur en de Commissie Governance & Audit hebben besproken. Wij beschrijven deze kernpunten in onze controleverklaring, tenzij dit is verboden door wet- of regelgeving of in buitengewoon zeldzame omstandigheden wanneer het niet vermelden in het belang van het maatschappelijk verkeer is.








Jaarverslag 2014

189

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Verklaring betreffende overige door wet- of regelgeving gestelde vereisten

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Verklaring betreffende het jaarverslag en de overige gegevens Wij vermelden op basis van de wettelijke verplichtingen onder Titel 9 Boek 2 BW (betreffende onze verantwoordelijkheid om te rapporteren over het jaarverslag en de overige gegevens):







• dat wij geen tekortkomingen hebben geconstateerd naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de door Titel 9 Boek 2 BW vereiste overige gegevens zijn toegevoegd;

• dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Benoeming Wij zijn door het Bestuur benoemd als accountant van de Stichting. Ondergetekende treedt op als externe accountant sinds de controle van het boekjaar 2014.




w.g. N.M. Pul RA Ernst & Young Accountants LLP Amsterdam, 4 juni 2015





Jaarverslag 2014

190

Pensioenfonds ING

INHOUD

3.8


Personalia per 31 december 2014

Personalia

1. BESTUURSVERSLAG

Bestuur


Bestuursleden benoemd door de werkgever:



Dhr. mr. R. Prins Functie in Bestuur:

Lid; vanaf 28-04-2014: Voorzitter


Lid sinds: 28-02-2012

1. 7 Governance

Einde zittingsperiode 31-12-2017


Hoofdfunctie: Pensioengerechtigde


Nevenfuncties: Voorzitter Stichting Lion Real Estate Investments, Amsterdam



Vicevoorzitter Transitiebesturen NN/ING CDC Pensioenfondsen

2. 1 Balans

Dhr. J.M.M. Boers


Functie in Bestuur: Lid


Lid sinds: 06-08-2014


Einde zittingsperiode 06-08-2018


Hoofdfunctie:


Nevenfuncties: Lid Transitiebesturen NN/ING CDC Pensioenfondsen


Bestuurslid Stichting Lion Real Estate Investments, Amsterdam


Member of the Board NN Greece

3. OVERIGE GEGEVENS

Hoofd Corporate Operational Risk Management NN Group

Bestuursleden benoemd door deelnemers:



Dhr. drs. R. Oosterhout Functie in Bestuur: Vice-voorzitter


Lid sinds: 15-10-2006


Einde zittingsperiode: 31-12-2018


Hoofdfunctie:

Senior Relationship Manager Commercial Banking, Amsterdam


Nevenfunctie:

Plv. voorzitter Stichting Lion Real Estate Investments, Amsterdam

3. 8 Personalia

Bestuurslid van Stichting Notarieel Pensioenfonds

Jaarverslag 2014

191

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Dhr. drs. P.J.H. Koopmans MBA

KERNCIJFERS


1. BESTUURSVERSLAG

Lid sinds: 01-06-2013

1. 1 Samenvatting



Hoofdfunctie:

Head ING Lease Run Off ING Real Estate & Other, Amsterdam


Nevenfuncties:

Investment Committee Member Steadfast Capital Fund II





Bestuurslid benoemd door de gezamenlijke bonden:


Mw. drs. P.M.B. Wilson




Lid sinds: 06-08-2014


Einde zittingstermijn: 06-08-2018 Hoofdfunctie:

Pensioenfondsbestuurder namens CNV Dienstenbond

Nevenfuncties: Lid Bestuur Bedrijfstakpensioenfonds GIL


Lid Transitiebesturen NN/ING CDC Pensioenfondsen




Niet-uitvoerend Bestuurslid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds Zorgverzekeraars


(vanaf 01-07-2014; tot 1-7-2014 bestuurder)


Lid Congrescommissie (Vrouwen in institutioneel pensioen) ViiP (vanaf 12-09-2014)


Lid Commissie Gouden Pump Commissie Award ViiP (vanaf 09-09-2014)


Lid Bestuur Stichting Coöp Pensioenfonds (tot 30-10-2014)

3. OVERIGE GEGEVENS

Lid Bestuur Bedrijfspensioenfonds Bedrijfspensioenfonds voor de Agrarische en


Voedselvoorzieningshandel (tot 01-07-2014)

3. 2 Overeenkomsten



Jaarverslag 2014

192

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Bestuursleden gekozen door de Pensioengerechtigden:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Mw. mr. J. Sips

1. 1 Samenvatting



Lid sinds: 18-01-2008




Hoofdfunctie: Pensioengerechtigde


Nevenfuncties: Bestuurslid Stichting Lion Real Estate Investments, Amsterdam


Lid Raad van Toezicht Stichting Zuidoost Kliniek, Amsterdam


Dhr. ir. W.M. Kastelijn




Lid sinds: 12-12-2014


Einde zittingsperiode: 12-12-2018 Hoofdfunctie: Pensioengerechtigde Nevenfuncties: Bestuurslid VSI Centraal Nederland









Jaarverslag 2014

193

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Directie

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Dhr. drs. A.H.D. Smolenaers AAG MBA

1. 1 Samenvatting

Functie:


Directeur a.i. tot 01-04-2014


Dhr. drs. C. van Nijhuis RA


Functie:


Directeur vanaf 01-04-2014


Dhr. drs. W. van Iersel RBA

1. 7 Governance

Functie:

Directeur beleggingen vanaf 17-03-2014










Jaarverslag 2014

194

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Verantwoordingsorgaan (opgericht per 01-07-2014)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Lid Verantwoordingsorgaan benoemd door ING Bank:


Dhr. drs. A.A. Steenbergen RA


Functie: Lid


Lid sinds: 01-07-2014





Lid Verantwoordingsorgaan benoemd door NN Group:


Dhr. F. Pouwel


Functie: Lid


Lid sinds: 01-07-2014 Einde zittingsperiode: 01-07-2018


Leden Verantwoordingsorgaan benoemd door de Deelnemers van ING Bank:



Mevr. E.J.M. Neijssen Functie: Secretaris


Secretaris sinds: 01-07-2014




3. OVERIGE GEGEVENS

Dhr. J.W. Nieuwenhuize


Functie: Lid

3. 2 Overeenkomsten

Lid sinds: 01-07-2014




Dhr. N.B. Vis RA


Functie: Vicevoorzitter


Vicevoorzitter sinds: 01-07-2014

3. 8 Personalia


Jaarverslag 2014

195

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Leden Verantwoordingsorgaan benoemd door de Deelnemers van NN Group:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Dhr. A. Kant

1. 1 Samenvatting

Functie: Lid


Lid sinds: 01-07-2014





Dhr. mr. drs. M.M.H. Lipsch


Functie: Lid

1. 7 Governance

Lid sinds: 01-07-2014






Dhr. drs. M.G. van Loo CFA Functie: Lid Lid sinds: 01-07-2014 Einde zittingsperiode: 01-07-2018




Dhr. drs. P.M. Scheenstra AAG Functie: Lid


Lid sinds: 01-07-2014







Jaarverslag 2014

196

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Leden Verantwoordingsorgaan benoemd door de Pensioengerechtigden van ING Bank:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Dhr. P. Barneveld

1. 1 Samenvatting

Functie: Lid


Lid sinds: 01-07-2014





Dhr. J.J. van den Berg RBA


Functie: Lid

1. 7 Governance

Lid sinds: 01-07-2014






Dhr. A.S. Jansen AAG Functie: Lid Lid sinds: 01-07-2014 Einde zittingsperiode: 01-07-2018



Leden Verantwoordingsorgaan benoemd door de Pensioengerechtigden van NN Group:



Dhr. H.J. van der Steeg Functie: Lid


Lid sinds: 01-07-2014




Dhr. J.A. Zuidema

3. 2 Overeenkomsten

Functie: Voorzitter


Voorzitter sinds: 01-07-2014




Jaarverslag 2014

197

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Plaatsvervangend lid Verantwoordingsorgaan benoemd door de Deelnemers van ING Bank:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

1. 1 Samenvatting

Dhr. drs. R.F. de Galan


Functie:


Lid sinds: 01-07-2014





Plaatsvervangend lid

Plaatsvervangend lid Verantwoordingsorgaan benoemd door de Pensioengerechtigden van ING Bank:

1. 7 Governance


Dhr. H.W. de Bruin Functie: Lid


Lid sinds: 01-07-2014










Jaarverslag 2014

198

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Verantwoordingsorgaan tot 01-07-2014

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Namens de pensioengerechtigden:

1. 1 Samenvatting

Dhr. ir. W.M. Kastelijn (vanaf 1-1-2014)







Dhr. drs. G.J.H. Broekers Namens de deelnemers:

Dhr. A. Kant Dhr. N.B. Vis RA Namens de werkgever:




Dhr. mr. H.A.N.J. Crauwels Dhr. drs. A.A. Steenbergen RA





Jaarverslag 2014

199

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Deelnemersraad (opgeheven per 01-07-2014)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG

Leden Deelnemersraad gekozen door Deelnemers:

1. 1 Samenvatting

Dhr. drs. R.F. de Galan










Mevr. I. Kiss Dhr. mr. drs. M.M.H. Lipsch Dhr. M.G. van Loo Mevr. K. Meinhardt Mevr. E.J.M. Neijssen Dhr. J.W. Nieuwenhuize Mevr. M.A.G. Roosdorp Dhr. P.M. Scheenstra Dhr. R.F. Wagenaar




Jaarverslag 2014

200

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Leden Deelnemersraad gekozen door Pensioengerechtigden:

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG







Dhr. P. Barneveld Dhr. J.J. van den Berg Dhr. E.W. Evers Dhr. A.S. Jansen Dhr. H.J. van der Steeg Dhr. J.A. Zuidema Plaatsvervangende leden Deelnemersraad gekozen door Deelnemers:





Dhr. J. Harkema Dhr. J.R. Lautenbach Plaatsvervangend lid Deelnemersraad gekozen door Pensioengerechtigden:


3. OVERIGE GEGEVENS

Dhr. H.W. de Bruin




Jaarverslag 2014

201

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Visitatiecommissie 2014

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG







Mevr. mr. dr. E.M.F. Schols-van Oppen Dhr. dr. C. Dert Dhr. drs. R. P. van Leeuwen Certificerend actuaris

Dhr. ir. M.W. Heemskerk AAG Mercer (Nederland) B.V. Actuarieel adviseur





Dhr. drs. A.G.M. den Hartogh AAG AON Hewitt Accountant



Dhr. N. Pul RA Ernst & Young Accountants LLP

3. 2 Overeenkomsten



Jaarverslag 2014

202

Pensioenfonds ING

INHOUD PROFIEL 2014

Compliance Officer (extern)

KERNCIJFERS

1. BESTUURSVERSLAG






Dhr. drs. R. van Altena RA KPMG Advisory N.V. Vaste externe beleggingsadviseurs

Dhr. Th. Aaten Mw. dr. M.W.M. Donders Dhr. prof. dr. C.G. de Vries








Jaarverslag 2014

203

Colofon Het jaarverslag is een uitgave van Stichting Pensioenfonds ING Postbus 79160 1070 NE Amsterdam Concept en ontwerp Strangelove, Amsterdam

Vorige pagina

Jaarverslag Volgende pagina

Recommend Documents