1926, 25 JAAR HAAKSBERGSE HARMONIE Een ereboog Blankenburgerstraat hoek Ruisschenborgh "Al is 't meer in 'n diek Toch hoale wie van meziek en vieren doarum bli j van geest op oonze wieze muzikantenfeest." ('n Diek, de vroegere benaming van de Blankenburgerstraat.)
COLOFON:
Deze uitgave in de serie "Open Monumentendag Haaksbergen" kwam tot stand in samenwerking met: De werkgroep Monumenten en Archeologie van de Historische Kring Haaksbergen (Klaas Faber, Jan Goorhuis, Fons Roerink, Kees van Rijn, Ab Radstake, Nico Spit, Henny Westendorp en Clemens Wentink) Gemeente Haaksbergen: Gerard Kok VVV/ANWB Haaksbergen/Enschede Fotografie: Henk Krooshof en Fons Leferink Eindredactie: Gerard Hofste op Bruinink, Bram van Leeuwen en Clemens Wentink Druk: Hassink Drukkers Haaksbergen Foto's: Archief Historische Kring Haaksbergen Haaksbergen, juni 2006
WAT GEET 'T WIER IN HOKSEBARGE TOO Allo Jannaó, Allo Jannaö Et is wier 'n spul, joa, joa, dat zee'j wa zo Allo Jannaö, Allo Jannaö Joa, wie lacht en wie zingt En wie daanst en wie springt Et is een gezellig gedoo Wat geet 't wier in Hoksebarge too Allo Jannaó, Allo Jannaö
FEEST, ONTSPANNING EN VERMAAK
de Open Monumentendag 2006. Deze bovenstaande tekst maakt duidelijk, dat het in Haaksbergen best gezellig is en was... De ligging van ons dorp, niet in het noorden... niet in het zuiden... bracht ons wél het carnaval en de schuttersfeesten, maar toch niet een zuidelijke feestcultuur. Er is altijd een wat serieuze ondertoon te bespeuren in onze wijze van feestvieren, hoewel je dat niet zou zeggen als je kijkt naar het aantal café's dat ons dorp vroeger telde. Maar zoals zoveel in ons bestaan: "Ze waren er...en verdwenen weer". Alleen oude verhalen van gezellige uren en nostalgische foto's bleven bestaan. Deze nieuwe fietsroute lijkt op een kroegentocht, maar is veel meer. Zij vertelt hoe Haaksbergenaren zich vermaakten en steeds bezig zijn hun leven inhoud te geven. Deze feestelijke tocht begint in het centrum van het dorp. Aan de Markt bevonden zich reeds rond 1700 verschillende herbergen, die vaak hun eigen bier brouwden. HET THEMA VOOR
GELUKKIG IS DEZE TRADITIE VOORTGEZET
kan in karakteristieke panden bier gedronken worden. In het buitengebied was het vermaak van een ander gehalte. Hier kon en kan men in rustieke gelegenheden genieten van de landelijke rust met een goed glas bier en een smakelijke maaltijd. Het park "Groot Scholtenhagen" was door de jaren heen de feestlocatie van Haaksbergen. Hier was de kermis en werden de schuttersfeesten gevierd; in de muziekkoepel speelde op mooie zomeravonden de Harmonie. Vermaak in Haaksbergen kende vele kanten. In het buitengebied was de "brulfte" erg populair, maar nog niet zo lang geleden was er zelfs in ons dorp een AAN DE MARKT
heus kindercircus en een bioscoop. Het jaar 2007 brengt Haaksbergen het nieuwe theater "De Kappen" en hopelijk nog meer gezellige uitspanningen. Dankzij de Stichting "Sterevenementen" vinden er verspreid over het jaar meerdere evenementen plaats welke aangevuld worden met gezellige straat- en buurtfeesten. Zo bestaat er een aangename sfeer en mag met recht gezegd zijn Wat geet 't wier in Hoksebarge too! Clemens Wentink, (Historische Kring)
DE OVERHEID FEEST ALTIJD MEE DAT DE OVERHEID een
grote vinger in de pap houdt bij het organiseren van feesten moge duidelijk zijn. Accijnzen en vergunningen spekken de overheidskassen. Vergunningen Drankvergunning en evenementenvergunning. ledere lokaliteit waar alcoholische drank bedrijfsmatig wordt verkocht of verhandeld heeft hiertoe een drankvergunning nodig van burgemeester en wethouders. Dit geeft hen een juridisch instrument om op dit gebied tot een concrete
Aan de borrel bij café Winkelman in Buurse
beleidsvoering te komen. Maar ook voor elk feest dat wordt gehouden en waarbij muziek wordt gemaakt, moet men toestemming hebben van de lokale overheid. In het algemeen zorgt hiervoor de uitbater in wiens etablissement de feestelijkheden plaats zullen hebben. De hiertoe verleende toestemming vult de gemeentelijke kas. Waren tot 1964 drankvergunningen persoonsgebonden, vanaf dat jaar is de vergunning gekoppeld aan het pand. Zo waren er tot 1964 dan ook diverse soorten vergunningen van kracht. Onder een volledige vergunning werd verstaan, dat de houder gerechtigd was tot het schenken en verkopen (slijten) van zowel zwak als sterk alcoholische dranken. In hoeverre hieronder de zogenaamde "huiskamervergunning" viel is niet geheel duidelijk. Ook in Haaksbergen kende men dit fenomeen. In de loop van de 19e eeuw werd in bepaalde woonhuizen sterkedrank geschonken voor de textielarbeiders. Tegen de tijd dat deze uit de fabriek kwamen, werd in de keuken een aantal borrelglazen op een rij gezet en gevuld. De arbeiders kwamen aan de ene zijde het huis binnen, spoelden het stof uit hun keel en verlieten het pand aan de andere zijde. Eens in de week werd er afgerekend. Dit verklaart het grote aantal lokaliteiten die men in de archieven uit die tijd tegen komt. In de loop der tijd zijn deze gebruiken verdwenen. Met een vergunning met verlof A mochten slechts zwak alcoholische dranken worden geschonken. Daarnaast bestond er nog een zogenaamde Slijterijvergunning voor verkoop in "dranken winkels". De maatjes waarin de hoeveelheid sterke drank uit vaten werd afgemeten, dienden regelmatig op hun juiste volume te worden geijkt. Een Sociëteitvergunning werd verleend aan etablissementen voor leden van besloten gezelschappen. Accijnzen Ook de landelijke overheid profiteert sedert de Bataafse Republiek mee zodra er gefeest wordt. Over al het geschonken nat, al dan niet geestverrijkend, moet accijns worden betaald. Zo zijn er verschillende soorten accijns. We kennen accijns op alcohol, op alcohol houdende dranken, zoals wijn en bier, op suiker, op tabak, op minerale oliën, maar ook op alcoholvrije dranken zoals frisdranken en mineraalwater. Om er zeker van te zijn dat deze vorm van belasting op een eenvoudige en doeltreffende manier kan worden geïnd, is de producent als belastingschuldenaar aangewezen. Deze wentelt dit op zijn beurt door middel van doorberekening af op de consument. Deze belasting wordt dus indirect geheven. De rechtsgrond was aanvankelijk gelegen in de behoefte ook de ongrijpbare grote massa een bijdrage aan de staatskas te doen leveren. Er werd bovendien vanuit gegaan, dat door middel van accijnzen het drankmisbruik kon worden beteugeld. Maar als er goed wordt gefeest, wordt hier niet opgelet. De jaarlijkse opbrengsten van de accijnzen vormen een aanzienlijk deel van de benodigde rijksmiddelen, waarbij de accijns op minerale oliën en op bier in de miljarden loopt. Daarnaast brengen de accijnzen op frisdranken meer op dan de accijns op wijnen en alcoholhoudende dranken.
Impost
Voerde de landelijke overheid sedert de Bataafse Republiek deze vorm van belasting in, ook voordien kenden de autonome provinciën een soortgelijke belasting, dikwijls ook onder de benaming impost. Naast accijnzen op bieren verdeeld als gebrouwten, doden- en bijeenkomstbieren, waardebieren en dikke en dunne burgerbieren, kende men accijnzen op gedestilleerd zoals brandewijn en gebrandde wateren. Het innen van deze accijns werd veelal verpacht. Daarnaast zijn in de oude archieven stukken bewaard betreffende de accijns op de "ver-kleininge der kannen"; dit is niets anders dan een accijnsverhoging. Men diende voor een kleinere "kan" evenveel aan accijns op te brengen als vroeger voor een normale. De overheid is altijd vindingrijk geweest als het gaat om meer geld. Ontduiking van accijnzen en invoerrechten
Zoals reeds gemeld, is de heffing van accijnzen een competentie van de landelijke overheid. Een buurland hoeft zich niet aan het Nederlandse beleid te spiegelen en kan dus een lagere accijns hebben. Ter bescherming van het eigen stelsel worden er daarom invoerrechten geheven op uit het buitenland ingevoerde waren waarop accijns van toepassing is. De overheid viert dan zelfs ook feest in Buurse. Uit de vonnissen van de arrondissementsrechtbank te Almelo blijkt dan ook, dat menig Buursenaar veroordeeld wordt voor het ontduiken van de invoerrechten. Dikwijls werd hierbij gebruik gemaakt van de Buurserbeek als transportmiddel van de alcoholische waren die op Duits grondgebied te water werden gelaten en verderop op Nederlands gebied uit de beek werden opgevist. "Hoe meer u feest hoe minder er aanleiding is voor de overheid de accijnzen te verhogen ". Ton Brummelhuis
LOTTERRI'JE (kroegverhaal) OP EEN RUSTIGE doordeweekse avond kwam Wilhelm, een man die zich vaak
vermaakte met het voor de gek houden van andere mensen, ons café binnen. "Albert, doo mien gauw 'nen borrel want ik wil nog eamn noa Hendrik Eijssink." "Wat moi doar dan," vroeg mijn vader. "Venoamd is de trekking van de doewmvereniging en ik heb dree lottn." Mijn vader bracht Wilhelm zijn borrel net op het moment, dat die zijn zakdoek uit zijn zak trok om zijn royaal geschapen neus te snuiten. Tegelijk met de zakdoek kwamen ook drie loten mee, zonder dat hij daar erg in had. Ze vielen op de vloer voor de voeten van mijn vader. Die raapte stilletjes achter Wilhelms rug de loten op en nam ze mee achter het
schap. Daar schreef hij stiekem de lotnummers op, liep toen naar hem terug en bukte zich. "Wilhelm , bunt dat oene lotten?" vroeg mijn vader met een onschuldig gezicht. "Verdomd jao", sprak Wilhelm en nam zijn eigendom weer in ontvan gst. Terwijl de man zijn borrel opdronk, liep mijn vader vlug de deur uit naar Herman, een buurman van ons, en gaf hem het papiertje met de drie getallen. Even nadat mijn vader terug was in het café , stapte Herman binnen. "Gooi'ndag Herman, woar kom ie dan um dissen tied van'n dag vandaon?" vroeg vader. "O", zei Herman, "ik bun eamn naor Hendrik Eijssink wes um bie de trekking te wean." Wilhelm keek op van zijn borrel en vroeg:"Wet ie n'oet-slag?" "Ik heb de eerste tien prieze op e'skreawn," zei Herman en haalde een papiertje uit zijn zak. Herman noemde de cijfers; hij begon bij de tiende prijs. Het gezicht van Wilhelm werd steeds somberder. Maar toen Herman bij de derde prijs kwam, klaarde Wilhelms gezicht helemaal op. Toen Herman de nummers van de tweede en de eerste prijs noemde viel Wilhelms mond van verbazing wagenwijd open. Voor de zekerheid keek hij nóg maar eens op zijn loten. "Albert, doot'r eamn ene in!", riep Wilhelm toen hij weer enigszins bij zijn positieven was gekomen. Dat liet mijn vader zich geen twee keer zeggen. Iedereen mocht een borrel drinken op kosten van Wilhelm! Snel betaalde die de rekening en ging opgetogen richting Hendrik Eijssink. Het heeft daarna zeker een halfjaar geduurd voor hij bij Ottink weer een borrel kwam drinken. Corrie Ottink
Aan de stamtafel
BISMARCK Herman in de Spoorstraat had goede buren en hij kwam geregeld aan de overkant bij Hendrik Eijsink, de caféhouder. Gewoonlijk om bij te praten en een paar borrels te drinken, op bijzondere dagen een paar meer. En met de kermis kreeg je ook wel eens een borrel meer aangeboden, maar ja , hij hoefde alleen maar de straat over en auto's waren er nog nauwelijks. Zo wilde hij die kermisavond naar de overkant en liep frontaal ergens tegen op. Hij ging drie stappen achteruit en onder de kreet "Ik bun Bismarck en wil ie nit an de kante?" liep hij weer vooruit. Weer te pletter tegen zijn tegenstander die geen krimp gaf. Dit herhaalde zich nog enige keren tot hij door omstanders tussen de dikke kastanjebomen door naar de overkant geleid werd! DE SMID KROEMEN
BRUILOFT IN TWENTE SPELEN IN de feestcultuur een bijzondere rol, want feestvieren doe je met gelijkgezinden. In Twente zijn de familiebanden erg hecht; verjaardagen zorgen steevast voor een groot gezelschap van familieleden en buren. Bruiloften kunnen in Twente nog steeds op een flinke populariteit rekenen. Er wordt ook tegenwoordig nog heel wat "uit de kast gehaald" om er een mooi feest van te maken. Maar hoe werd zo'n feest pakweg 100 jaar geleden op het platteland van Twente gevierd? De Haaksbergse geschiedschrijver B. te Lintelo, alias "de snuffe-laar", en dr. A. Benthem kunnen er mooi over vertellen en veel van onze vragen bantwoorden. Hoe zag de uitnodiging eruit? Dure drukwerken om de gasten per post uit te nodigen bestonden nog niet. FAMILIEFEESTEN
De bruelfteneugers
Uitnodigen gebeurde mondeling en je trok er je beste pak bij aan en maakte er een mooi stuk theater van. "De bruelfteneugers zijn op zijn Zondags gekleed, hebben pet of hoed op, die met zijden lint, 6 pauwenveeren en een takje taxis is versierd, en hebben een dikken stok in de hand ter afwering van de heemhonden. " Goeien dag! Hier zet ik mien stok en staf En neem mijn pet voor U allen af. Ik komme van hooger haand,van brugom en broed, Dee stuert ons der allebeide oet, Um oew te neugen op den broedlachte Van Graads en Jannaö Dee loat oew neugen, Dat zal oew heugen, Dee loat oew dagen, Dat zal oew behagen, Op sokker enfoezel Enne wanne vol rozienen, .....
En de bruidsauto, bruidsstoet en bruidskleding? Graads spanden 't peerd vuer de zeilwage en veurden met ziene oole leu noar Jannaö. Hee harre 'n mooi zwart pak an van bes laken, en al was 't neet noa de leste mode van Paries smaakt, den slipjas en den hoogen hood Heken um toch neet slech. Jannaö zag der in eur zieden kleed as ne deftige boerinne oet. Ze harre ne zwoare gooiden kelten tweemaal um den hals en 'n mooi kruus der an, ne mooie musse op, met echte kaante der an, gooiden bellen der in.
Het bruiloftsfeest? Er wordt geen mooie zaal of dure trouwlocatie gezocht; het feest wordt op de deel van het erf gevierd. Doar was nog weinig leaven in de brouwrieje, nier zoo laankzamerhaand wodden dat better, too ze mer luk sproakwater kregen, 't Doerden neet lange of doar begon der eene op de harmonica te spöllen. Too begonnen de jonges noar de meakes te kieken en veraanderden de delle in ne balzaal. Zoo kwam der wille en leaven en was 't gauw tied um an toafel te goan.
Wat stond er op de menukaart?
We moeten ons goed realiseren dat Twente in die tijd tot de armste gebieden van ons land behoorde. Er werd onder de boerenbevolking beslist geen honger geleden, maar het was geen vetpot, vandaar dat ook een bruiloftsmaal vrij eenvoudig was. Joa in dee oole tied wadden der nog wah volle spekpannekooke getten en dikken ries met broenen sokker der achteran. Dat zit in den boek! Noa 't etten wadden het zoo langzaam an tied um met 't broedspaar naar het erve van Graads te goan. De brugom en de broed gangen in de wage zitten. Graads op 't kisjen en onder 't zingen van: "Al is de boer ok nog zoo kroes, Wiej haalt um toch de broed oet 't hoes!" ginkt in d'n draf op weg. Hier en daar stonnen jonge keals langs de weg, dee der 'n sleet of touw oaver heelen, um de wagens tegen te hooien. Vuer één of twee borrels maakten ze de weg weer los. Biej Graads wadden de broedlachte noo veerder evierd. Graads nam ziene jonge vrouwe merre naar de heer d, Jannaö lea de haand op 't hoal en doarmerre was ze as hoesvrouwe an esteld. Het avondfeest ..... de beentjes van de vloer ! Dan daansten 't jonge paar den eersten daans en 'tjonge volk dear 't achteran. In dee teid wazzen 't allemoale nog van dee oolderwetsge daansen zoals de Hoksebarger. De spölleman slaag de moate met de veute en hoo later dat 't wadden op den dag, hoo harder as Graads met de veute trapten. En wat is de bruid mooi! De broed vekleeën zik nog wal es ne kee. Ze mos toch loaten zee, dat ze van nen diken boer was en volle kleere harr merre brach. 't Oet en ankleeën gebuerden vuer 't kammenet, dan kannen de leu met eene zeen, dat ze d'r volle linnen in harre zitten. 't Was ne plezeerige broedlachte, dat was 't. De spölleman harre nen goeien dag ehad en allemoale gangen ze zingend en misschien ok wal nen enkelen slingerend op 't hoes an. De jongs brachten eure meakes noar 't hoes en dee 't getroffen harr e,dat ze nen eande vat wonden, kwam met alle grappen laate noa berre, of mok zeggen vroo?
De Haaksbergse Revue viert tijdens de Open Monumentendag het bruiloftsfeest van Graads en Jannao op erve Dijkhuis (Eibergsestraat)
Drankvergunningen:
De overheid probeerde het drankgebruik en zeker drankmisbruik te beteugelen door een systeem van drankvergunningen in te voeren. Dat dit tot interessante correspondentie leidde, blijkt uit het onderstaande schrijven van tapper en logementhouder R.E. Eijsink aan de Stationsweg, die zich hevig verzet tegen het voornemen aan J. Hemink, het latere Hotel Kamp, een huiskamervergunning te geven. Uit deze brief van 5 april 1886 blijkt, dat een klein dorp als Haaksbergen (4900 inwoners) toentertijd maar liefst 23 gelegenheden had waar drank geschonken werd. Haaksbergen, met recht een "Nat dorp".
Aan Heeren Burgemeester en Wethouders van Haaksbergen De ondergetekende F.R.C Eijsink, tapper en logementhouder,wonend te Haaksbergen,kennis genomen hebbende van het verzoek van Johannes Hemink alhier, tot verkrijging van vergunning voor den verkoop van sterken drank in het klein in zijn woonhuis, gelegen aan den Stationsweg: Neemt bij deze de vrijheid, U,Mijne Heeren,beleefd te informeer en "Dat, hoewel gemeld gebouw in de nabijheid van het station is gelegen, het reizend publiek daarvan volstrekt geen genot kan hebben,daar de alhier passeerende treinen, behoudens buitengewone uitzonderingen,geen oponthoud veroorloven. Dat reeds in dezelfde straat of buurt en ook op een afstand van slechts 3 a 4 minuten van het station, drie tapperijen zijn. Dat in deze gemeente thans nog 23 vergunningen voor den verkoop van sterken drank bestaan, hoewel bij artikel 2 der Drankwet van 28 Juni 1881 (Staatsblad nr. 97) het maximum van de in deze gemeente te verleenen vergunningen is bepaald op 19. Redenen, waarom hij, Mijne Heeren, beleefd in overweging geeft, het verzoek van J.Hemink voornoemd niet te bevorderen, 't Welk doende met verschuldigde hoogachting F..R.C. Eijsink Haaksbergen, 5 April 1886
Clemens Wentink
HET GROOT SCHOLTENHAGEN
de kroon van het wapen van de gemeente Haaksbergen, zo wordt het Scholtenhagengebied wel genoemd. En niet ten onrechte. Het is een uniek gebied. Haaksbergen mag trots zijn op dit rijke gebied, op dit natuurmonument, waarin bovendien sport en recreatie samengaan. Het park is in 1902 door het oprichten van een stichting aan de inwoners van Haaksbergen geschonken door de toenmalige eigenaar, de heer W.H. Jordaan. EEN PAREL AAN
Overdracht van het Scholtenhagen
Een van de eerste daden van de stichting was het bouwen van een muziektent. Deze werd in 1931 vervangen door de huidige muziekkoepel, die in 1994 op de monumentenlijst werd geplaatst. Het jaarlijkse schutterstreffen van de Schutterij verhuisde na verloop van tijd naar het Scholtenhagen. Deze oudste vereniging van Haaksbergen heeft daar sedert enkele jaren tevens haar onderkomen. De oude schietpaal is bewaard gebleven en bevindt zich nabij een der sportvelden. De stichting haalde in 1965 een historische boerderij (De Karelskamp) uit Almelo naar Haaksbergen. Deze werd steen voor steen afgebroken en onder dezelfde naam weer opgebouwd op het Scholtenhagen. De Karelskamp is sedert 1970 een Rijksmonument. Voor de verdere ontwikkeling van het Scholtenhagengebied werd in 1972 de oude stichting vervangen door de nieuwe stichting Groot Scholtenhagen. Dankzij rijkssubsidies en financiële rugdekking van het Gemeentebestuur heeft
het Scholtenhagen sindsdien een aanzienlijke ontwikkeling doorgemaakt. Tal van sportaccommodaties en andere voorzieningen kwamen tot stand, er werd een Kinderboerderij gesticht op het terrein van een voormalige boerderij, een recreatievijver gegraven en een speel/sledeheuvel aangelegd. De nieuwe stichting had van haar voorgangster de verplichting gekregen om een in het park gelegen historische schenkerij te restaureren. Na veel overleg werd hierover met een horecaondernemer overeenstemming bereikt. Voor een goede exploitatie werd niet alleen het café gerestaureerd doch tevens tot uitbreiding overgegaan. In het bovenraam van de vroegere ingang van het café is het originele glas-in-loodraam met het wapen van de fam. Jordaan geplaatst. Dit jaar zijn de recreatievijver, de bruggen en het omliggende terrein gerenoveerd en verbeterd. Rond de vijver werd enkele maanden geleden een Kunstpark met 10 kunstobjecten geopend. Vermeld dient nog te worden, dat in 1989 als eerbetoon aan de stichter Jordaan in het park de buste in brons werd geplaatst. Dit kunstwerk is te zien nabij de muziekkoepel. Gesteld mag worden, dat de testamentaire schenking van wijlen de heer W.H. Jordaan gedurende ruim 100 jaar is geëerbiedigd en diens opdracht op bijzondere wijze is uitgevoerd. Het Scholtenhagen is één groot natuurmonument, een historisch bezit met monumentale en waardevolle elementen. Bernard Exterkate (secretaris van de stichting)
DAAR KOMEN DE SCHUTTERS
schutters aan mensen die schieten, maar "schutten" betekende beschermen. Wij kennen heden ten dage nog het woord beschutten. Een schutter of schoter was in het verleden iemand die ervoor zorgde dat verdwaald vee naar de schutstal werd teruggebracht. Het was een beschermingsmaatregel voor de grondeigenaar. Het beschutten op ideële grondslag groeide in de tijd uit tot een "semi overheidsinstelling". De schutters zorgden voor het handhaven van de orde en het beschermen van de ingezetenen van een stad of dorp en hun have en goed. Omdat de leden van de schutterij zelf voor hun bewapening en kleding moesten zorgen, betekende dit meestal dat het lidmaatschap een kwestie van aanzien en geld was. De meeste leden van de schutterij waren dan ook gerekruteerd uit de plaatselijke middenklasse. De meest bekende Schutterij was die van Amsterdam, dankzij de Nachtwacht. De oudste schuttersgilden in ons land dateren uit de 14e eeuw, waarbij moet worden opgemerkt dat er een onderscheid bestond tussen de handboog- en voetboogschutters. MEN DENKT BIJ
De schutterij
Beide schutterijen hadden ook hun eigen schutspatronen, voor de reformatie ook een eigen altaar in de parochiekerk. Ook anno 2002 heeft een schutterij nog een beschermende taak, zij het in een andere vorm, in een andere zin des woords. Een schutterij heeft ten doel de gemeenschapsbinding ter plaatse te behouden en te versterken, ze is de binding van het heden met het verleden, ze zet een traditie voort. Dit vinden we terug in het devies Broederschap Trouw en Dienstbaarheid. Een schutterij biedt thans gezelligheid en beschutting aan haar leden. Ze geeft de mogelijkheid tot actieve vrijetijdsbesteding door middel van allerlei gemeenschappelijke activiteiten. Ze kent immers een traditie die vaak honderdenjaren oud is: vendelzwaaien, kruisboogschieten, handboogschieten e.d. Schuttersfestijnen zijn daarom altijd kleurige folkloristische festijnen. De opzet van schuttersfeesten, schuttersconcoursen en de daarmee verband houdende festiviteiten zijn met de tijd meegegaan. Maar de oorsprong, de kern van een schutterij, blijft de traditie. De traditie is de pit van de vrucht, de oorsprong en zo moet het blijven. De Haaksbergse Schutterij dateert van 24 maart 1785 en bestaat dus al 221 jaar, mogelijk zelfs langer. Zij heeft een plaats in de gemeenschap verworven en is er niet meer uit weg te denken.
In hoeverre de schutterij daadwerkelijk betrokken is geweest bij schermutselingen bij de nadering van de Franse troepen in 1794/95 is niet duidelijk, evenmin of er enkele schutters hebben deelgenomen aan de Russische veldtocht van Napoleon Bonaparte. Wel is komen vast te staan, dat er in die jaren als oefening schietwedstrijden werden gehouden. Tezamen met vele dienstplichtigen waren de Haaksbergsche Schutters na de Belgische opstand gedwongen in de jaren 1830/34 actieve dienst te verrichten. In augustus 1834 keerden zij terug. Ter hunner ere werden schuttersfeesten georganiseerd. Sinds vorig jaar beschikt de Schutterij over een eigen onderkomen in het park Groot Scholtenhagen. Hiermee ging een lang gekoesterde wens in vervulling. Het gebouw is grotendeels door eigen leden gebouwd. De accommodatie beschikt naast kruisboogbanen over een binnenbaan voor het handboogschieten. In ons nieuwe onderkomen wordt nu ook een centraal archief gevormd, zodat we onze historie kunnen gaan ordenen en archiveren. C.D. Hofman (eerste luitenant)
RELIGIEUZE FEESTEN vele kerkelijke ceremoniën. Eén van de voornaamste in Haaksbergen was het priesterfeest. Als er een priester werd gewijd afkomstig ER WAREN VROEGER
Inhalen van de neomisten Hendrik ten Cate en Bertus Borghuis
uit de parochie, dan werd deze Neomist (nieuwgewijde priester) meestal op zaterdagavond vanaf de Markt in een open landauer of koets, omringd door de familie, geestelijken, burgemeester en vooraanstaande personen uit de gemeente, feestelijk ingehaald door de hele parochiegemeenschap. Daarachter een stoet van bruidjes in het wit met ruikertjes bloemen in de hand, nonnen van het zustershuis, de harmonie en ruiters te paard. Dan volgden verenigingen en instellingen zoals verkenners, gidsen, kajotters, Maria-Gilde, middenstand, zangvereniging, vakbeweging, wandelsport, voetbalvereniging, gymnastiek, schuttersvereniging en vaandelzwaaiers. De optocht ging vanaf het gemeentehuis naar het ouderlijk huis van de Neomist. Dit huis werd vooraf rijkelijk versierd door de buurt met een boog van groen en wit/gele vlaggetjes van de pauselijke kleuren. Ook de toegang naar het huis of oprijlaan was versierd. Tevens werd er een podium geplaatst voor het welkomstwoord en de toespraken voor de Neomist. De volgende zondagmorgen deed de nieuwe priester zijn eerste plechtige mis met "drie Heren" in de stampvolle parochiekerk. Na afloop was er gelegenheid om hem en zijn familie te feliciteren in het Patronaatsgebouw, waar de gehele gemeenschap dan ook gebruik van maakte. Henny Westendorp
DRAAIORGEL ALS MONUMENT GAVIOLI concertorgel "De Tukker" van de Stichting Stadsorgel Enschede bekijken, dan kun je zeker stellen dat deze "oude dame" uit 1895 een monument op zich is!! Toen radio, televisie, platen- en cd-spelers nog uit den boze waren werd er in openbare gelegenheden toch muziek gemaakt, waarbij het draaiorgel een belangrijke rol speelde. Vooral op kennissen en uitspanningen werd de vrolijkheid benadrukt door orgelklanken en we zagen dan ook dat er grotere orgels gefabriceerd werden. Toch waren er 9ok kleinere feestjes en zo werden er rond 1900 steeds meer straatorgels gebouwd, waarbij we meteen denken aan de familie Perlee in Amsterdam. Daar waar in feestzalen de grotere concertdraaiorgels als orkest gebruikt werden, werd het straatbeeld opgesierd door prachtige straatorgels, die in de volksmond de naam "Pierement" meekregen. Het behoud van deze orgels, maar ook het behoud van deze cultuur, werd eind 20ste eeuw een zaak van vrijwilligerswerk. We zagen dan ook de straatorgels uit Amsterdam verdwijnen, omdat de exploitanten geen droog brood meer konden verdienen en hun orgels verkochten aan...buitenlanders! Ook de orgelbouwers zagen het niet meer zitten en zo komt het dat er anno 2006 nog maar 4 bedrijven zijn, die orgels kunnen repareren c.q. bouwen. ALS WE HET
De "Stichting stadsorgel Enschede" heeft ingezien, dat de orgelklanken waarschijnlijk zouden gaan verdwijnen en heeft reeds in 1965 "De Tukker" aangekocht en geëxploiteerd. Om ook orgelklanken op kleinere feesten te laten klinken, werd in 1997 een nieuw orgel, "De Laplander", in gebruik genomen. Dit 52-toets draaiorgel heeft een repertoire met hedendaagse muziek en is gemakkelijk te vervoeren. De jongste aanwinst is echter "het Tukkertje", een 33-toets straatorgel, dat met de hand bediend wordt en vanaf juni langs de terrassen in Enschede zijn klanken laat weergalmen. Hiermee wordt draaiorgelmuziek in ere gehouden en zal ook de volgende generatie kunnen genieten van deze kunstige vorm van muziek maken. Draaiorgels zullen uit Nederland verdwijnen. Met inzet van enkele vrijwilligers kunnen we echter nog jaren genieten van deze bijzondere muziekinstrumenten. Tijdens de Open Monumentendag zal "het Tukkertje " voor een feestelijk tintje zorgen. Benno Molenkamp (Voorzitter stichting stadsorgel Enschede) www. draaiorgel-detukker. nl
JEUGDCIRCUS TELSTAR M2A van de ambachtsschool gaf in 1966 voor het eerst een voorstelling voor een goed doel, met veel succes. Andere goede doelen volgden en zo ontstond gaandeweg jeugdcircus TELSTAR, vernoemd naar een Amerikaanse satelliet. Bij een entree van f 0,25 (een kwartje) bracht dat in het begin f 100 op voor een goed doel. Uiteindelijk groeide het circus tot 115 leden, in de leeftijd van 3 tot 18 jaar. De drijvende kracht was Han Sak, die begon met de act met zijn éénwieler, waarmee hij ook een wereldafstands-record vestigde. Na de presentatie van het glazennummer in "Voor de Vuist weg" van Willem Duis kwam de landelijke publiciteit. Er kwamen meer TV-optredens in jeugdprogramma's en veel voorstellingen in het hele land. DE KLAS
Programmaboekje 1968
Bekende namen waren onder andere de "Atino's", "Hannibal, Nasibal en de Twee Croquetten", de "Rolling Stars" en de "Hiraldo's". TELSTAR zat vanaf 1970 in hun bekende pand van groenteboer Klaver aan de Blankenburgerstraat. Dit pand stond waar nu de Eenhuisstraat begint. Tot de opheffing van TELSTAR in 1974 hebben veel Haaksbergse jongeren en nog meer bezoekers genoten van de circusacts. Terugkijkend is het haast onvoorstelbaar wat een kleine groep amateurartiesten bereikt heeft. F ons Roerink
FIETSTOCHT LANGS DE "HORECA" EN OVERIGE GELEGENHEDEN ONGEVEER 45 KM lang met mogelijkheden in te korten.
Omdat veel van de beschreven objecten niet meer aanwezig zijn, zullen in de periode van de Open Monumentendag (1 tm 20 sept.) op verschillende plaatsen panelen geplaatst worden met oude foto's.
1 2
Start bij VVV- kantoor Richting markt en rondje om de kerk
Koffiehuis "De Zwaan" (vroeger "Hoedemakershuis")
Op deze markt wordt de jaarlijkse kermis gevierd. Rechts achter de kapper op de parkeerplaats stond ooit het "Koffiehuis De Zwaan ". Links om de kerk op de andere hoek vinden -we nu café restaurant "Notarishuis ". Iets verder café "Markt 2 ". Vroeger huisarts dr. Scaf. Op de hoek Markt Spoorstraat de Hema voorheen Hotel "Centraal". Herbergen en tapperijen aan de markt: De belangrijke handelsweg van Deventer naar het Munsterland liep door Haaksbergen. Aan de zuidzijde van deze weg vinden we de kerk als centrum van het dorp en aansluitend aan de kerk en langs de noordzijde stonden de eerste huizen van het dorp. De kooplieden met hun "hessenwagens " hadden pleisterplaatsen nodig. Het grote aantal herbergen aan de markt geeft aan hoe belangrijk deze handel voor Haaksbergen was (circa 1675). Er waren stallingen voor de paarden en meestal brouwde men zijn eigen bier. De herbergen hadden hun eigen fraaie benamingen. "Het Rode Hart" was een herberg waar nu Markt 2 is. "In de Denneboom " stond op de plek waar nu het gemeentehuis is. "Het Witte paard" is de herberg waar de familie Jordaan later de textielhandel begon. Op de plaats van het fraaie pand Markt 8 heeft de herberg "de Zon " gestaan. Ook in de Dom van Munster (wereldwinkel) werd al heel vroeg bier gebrouwen. Markt 18,19,21 en 22 hadden de namen: de Engel, Het Witte Kruis en de Zwaan. Er waren ook een flink aantal tapperijen zonder naam. De naam de Zwaan verhuisde later naar het Hoedemaker s huis als koffiehuis de Zwaan en op de plaats van de Zwaan kwam later weer hotel Centraal. Hotel Centraal: Met zijn kenmerkende voorgevel en het gezellige terras was dit pand jarenlang beeldbepalend voor de markt. De danszaal was zeer geliefd bij de jongeren uit de hele omgeving. In de 60er jaren traden er populaire bands op zoals "Roomers en de Mootchers ". Ook bood Centraal het podium voor talrijke toneelvoorstellingen en werden hier de voorstellingen van de Haaksbergse Revue gehouden. Het was de Horecaondernemer die in 1984 samen met nog 3 collega's toestemming kreeg een terras te openen. Het eerste terras aan de markt. De moderne tijd kondigt zich aan: "Haaksbergenaren op het terras!" Middenjaren 80 besluit de eigenaar het pand te verkopen en de "Hema " zorgt voor stedelijke allures in het dorpse Haaksbergen. Helaas reageert het Gemeentebestuur niet op de roep vanuit de bevolking het karakteristieke pand te behouden. De Hema had haar voortreffelijke artikelen ook aan de man kunnen brengen vanuit een zaak met een historische voorgevel. Een gemiste kans en een smet op de mooie gevelwand van de markt. Hiermee verdween ook één van de laatste grote zalen in het centrum en was het voor theaterminnend Haaksbergen steeds moeilijker om een geschikte speellocatie te vinden.
3 4
R.d. L.a.
Spoorstraat Hibbertsstraat
Hier stond het Postkantoor en daarnaast de Bioscoop van Haaksbergen. De Haaksbergse Bioscoop: In de vijftiger jaren was de bioscoop achter Centraal zo'n beetje de enige vertier brengende gelegenheid. Driemaal per week werden er filmvoorstellingen gehouden. Met name de Tarzan-films en oorlogsfilms werden zeer goed bezocht. Er waren Haaksbergenaren die alle films bezochten. De zaal werd ook gebruikt voor toneelvoorstellingen. Toen op een dag "Het Amsterdams toneel" optrad, zat de zaal bomvol...er werd verteld dat Rooie Sien te zien was in beha. De politieagenten Hilarius en Ruften stonden bij de ingang te controleren of ieder wel 16 jaar was. Uiteraard was er niemand te zien op toneel in beha, toch voelde niemand zich bekocht omdat het een prachtig stukje professioneel toneel was.
5
R.a.
De Braak.
Het Sint Jozefgebouw: Hoek Hibbertsstraat/de Braak. Hier bevond zich het Sint José/gebouw van de R.K. vakbeweging K.A.B. In 1894 werd al een afdeling van de R.K. Arbeidersvereniging opgericht. Eén van de belangrijkste taken was de bestrijding van het alcoholisme. Het drankmisbruik onder de arbeidersbevolking was erg hoog (Dr.Ariëns die enige tijd in Haaksbergen werkzaam was, hield zich o.a. bezig met de strijd tegen het alcoholmisbruik). Alcoholische dranken zullen in dit gebouw waarschijnlijk niet geschonken zijn. Later café-restaurant "De Bron ". Nu gesloopt.
6
R.a.
Kloksteeg.
Het Patronaatsgebouw: Hoek de Braak/Kloksteeg. Het Patronaatsgebouw, in Amsterdamse stijl gebouwd door architect Schilderman, is helaas ook verdwenen. Het gebouw werd gebruikt voor allerlei kerkelijke bijeenkomsten en feesten, vooral voor jongeren. In de 7 Oer jaren werd het gebouw omgedoopt in "De Braak", een jongerencentrum dat vooral bekendheid kreeg door het filmhuis en optredens van bekende cabaretiers zoals Freek de Jonge, Bram Vermeulen en Ivo de Wijs. Het kan beschouwd worden als een voorloper van het Haaksbergs Theater. Foto zie pag. 19
7
R.a.
Spoorstraat. 18
Het Patronaatsgebouw
Hotel Wed. Eijsink Hoek Kloksteeg/Spoorstr. Stond Hotel Wed. Eijsink. In 1966 werd dit pand, voorheen "De Klok", gesloopt. Het was het eerste van een serie karakteristieke Horecapanden in het dorp dat gesloopt werd. Later volgden nog: Hotel J.Eijsink, Hotel Centraal, Hotel Kamp en tenslotte Hotel Morsinkhof. Door de verbeterde mobiliteit verloren traditionele dorpshotels steeds meer hun klandizie. Helaas werden zelden alternatieve bestemmingen gevonden. 8
L.a. B lankenburgerstraat.
"De Moriaan " Hoek Spoorstr./Blankenburg. Het grote, nog steeds statige herenhuis links, opgedeeld in een aantal winkels, is helaas erg verminkt. In haar glorietijd was dit het bekende Hotel "De Moriaan ". De familie Floris Eijsink had bijna een monopoliepositie in de toenmalige Horeca. Zij bezaten de Moriaan, de Klok en Hotel J.Eijsink. Hotel "De Moriaan"
De Moriaan was van oudsher zeer gerenommeerd en scheen over een voortreffelijke keuken te beschikken. Bekend is het verhaal van een buitenlands gezant, die op doorreis in Haaksbergen overnachtte en in zijn memoires melding maakte van het feit dat hij in Hotel De Moriaan van een werkelijk voortreffelijke maaltijd had genoten. Floris en zijn zuster Mine vormden de leiding van het hotel. Verder beschikte men uiteraard over een goede kokkin, mej. Anna Borghuis, die haar opleiding kreeg in Hotel "De Wereld" in Wageningen. Er was een eigen koetsier, die de gasten afhaalde van het station. Een bekende gast in het hotel was de kunstschilder Herman van der Haar, die enige tijd in Haaksbergen werkzaam was. Rechts nu modezaak. Voorheen Café ter Welle, ook een pand van architect J.A Schilderman. De hoofdvormen zijn bewaard gebleven, de mooie details zijn ook hier verdwenen.
9
R.d.
Kruising Mr. Eenhuisstr./Blankenburgerstr. Oversteken.
Hoek, links "de Eet-Alage". Voorheen circus "Telstar", het Kindercircus dat landelijke bekendheid kreeg. Aan de overkant links voorheen "Café Blankenburg" v.d. Kuil en later disco Charlie. Rechts. Café-restaurant met kegelbanen "de Postkoets ".
10
L.a.
Vincentstraat.
Links café Strengers. De Boerenmaat.
11 12 13 14 15 16 17
Rechts aanhouden woonerf rechtsaf, fietspad naar Kortenaerstraat. L.a. Kortenaerstraat. Tot net voor spoor. L.a. Fietspad (langs MBS) - Stationsstraat. L.a. Bouwmeester R.a. Mr. Eenhuisstraat. En klein eindje en daarna gelijk L.a. De Kalter. R.a. Spoorstraat
HotelH.W. Eijsink: Rechts nu te Lintelo meubelzaak. Dit hotel werd in 1908 gebouwd. Toen de kegelsport populair werd kwam er een kegelbaan bij. De eerste kegelclub, die van de baan gebruik maakte was de toenmalige Vereniging "De Haaksbergse Jongens ". In 1948 nam zoon Jan het bedrijf over. Ontelbare Haaksbergenaren vierden hier hun partijen en bruiloften. Jan Eijsink was niet alleen een bekwaam hotelhouder, hij was ook zeer actief
in het verenigingsleven. Hij was jarenlang voorzitter van de voetbalvereniging HSC. Links Scapino, voorheen Hotel Kamp '"n Peter" Hotel Kamp Dubbeltjesdansen ....wie weet het nog? In de danszalen kon bij feestelijke gelegenheden gedanst worden, wel in stijl natuurlijk en na iedere dans moest er betaald worden. Bij de voormalige spoorwegovergang vroeger café Naaldenberg.
Hotel Kamp
18 19
Bij rotonde 3\4 Ra Lansinkstraat tot einde weg L.a. Eibergsestraat.
Links op hoek. Rijschool. Voorheen café ten Vaarwerk. Een typisch hoekpand met kenmerken uit de Amsterdamse school, ontworpen door J.A.Schilderman . Kruising; Eibergsestr./Molenstraat Links. Café Slijterij "Ottink". Rechts aan de Zeedijk opvangtehuis, voorheen café J. G. Winkelman en Hotel Morssinkhof. Café Ottink (thans Zeezicht) Bernard Ottink was de grondlegger van het café, dat hij verkreeg door zijn huwelijk met één van de drie gezusters Oldenkotte, Wilhelmina Oldenkotte. Hij pakt zijn zaken voortvarend aan en na enkele jaren omvatte het pand ook een bakkerij, kruidenierswinkel en paardenstalling. Ook zamelde hij de eieren
Links café Ottink
in bij de boeren, zodat die weer in de eigen zaak doorverkocht konden worden. In het café was het altijd druk. Dankzij de telefoon (zo ongeveer de enige in de straat) kwamen veel handelaren hier even bellen en een borrel drinken. Zondags na de kerk zat de keuken vol vrouwen voor de boodschappen en het café vol mannen die mét de borrel ook het laatste nieuws meekregen. Maar gezelligheid kent tijd..... 's Winters ging de deur om 22.00 uur dicht, 's zomers was er "permissie " tot 23.00 uur. Kleinzoon Corrie handhaafde het pand in oude stijl en ook onder de nieuwe "kroegbaas " en de nieuwe naam blijft het café een nostalgische sfeer uitstralen. 20 21
R.d. R.a.
Zeedijk Buurserstraat.
Onder het Wilhelmina-viaduct door, aan de linkerkant nr. 75 was vroeger het café Wissink, bekend onder de naam "Knolle ". Tijdens de oorlog heeft hier een klas van de RK.-jongensschool les gehad. Vervolgens: Buurserstraat 143. Tot ca 1930 Café-Biljard en Koloniale waren. Fam. Bekkers. Door brand verwoest en daarna herbouwd door de fam. Geerdink en na 1945 uitgebreid met een speeltuin. Café Biljard Speeltuin Geerdink Een café is niet alleen een plaats om een borrel te drinken. Het is door de jaren heen ook de plek om je te vermaken met de typische café-sporten. Het uit
Frankrijk geïmporteerde biljardspel of het Engelse dart. K a a r t en w a s en is natuurlijk nog steeds een populair café-spel. In het buitengebied hadden veel Horecagelegenheden nog lang een klein speeltuintje voor de kinderen als er zondags gefietst werd. Door de concurrentie van de grote pretparken zijn de meeste verdwenen.
Café Geerdink
L.a. R.a. L.a. R.a. L.a.
22 23 24 25 26
Zoomweg Smitterijweg Morgensterweg Oude Enschedesestraat Oude Kampweg
Voorheen: Hoek Oude Kampweg - Enschedesestr. Café "de Panne"
27
R.a.
Enschedesestraat
Bij nr. 215 was café "Nieuwe Haasje" en nr. 219 Café-Bar het "'t Oude Haasje". Een horecabedrijf met een wel heel specifieke bestemming. Het café lag ooit aan de Oude Enschedese weg, maar toen de nieuwe Rijksweg werd aangelegd, was de huidige locatie gunstiger voor de klant. Iets verderop net voor de beek heeft het vroegere Tolhuis gestaan.
28 29 30
R.a. L.a. R.a.
Kattenstaartweg. Oude Enschedesestraat Fietspad Rutbeekweg de LF46
Bij Markepaal "Kattenstaartpaal" Hier -Haaksbergen - Honesch - Usselo samen.
komen
de
marken,
Buurse
31 32 33
R. d. L.a. R.a.
Fietspad Stendermolenweg -gaat over in harde weg Fietspad Langenbergweg (paddenstoel 24438) Broekheurnerweg (paddenstoel 4435)
Rechts café-restaurant "Captain Jack". Vroeger Flake, café Beekzicht (Broekheurnerweg 27)
"Captain Jack"(café Beekzicht) Rond 1925 stond hier aan de Buurserbeek al een horecabedrijf. Grenscommies Bos bouwde hier een café met verlof A. Het karakteristieke pand werd eveneens ontworpen door Schilderman en werd al snel een populaire pleisterplaats voor fietsers en wandelaars. Café Bos beschikte ook over hotelbedden....het openbaar vervoer was toen al helemaal onder de maat, als je eenmaal in Buurse was, was je nog lang niet terug in "de bewoonde wereld".
Theehuis "Beekzicht"
Het pand wisselde enkele malen van eigenaar. In 2000 namen Ine Deperink en haar man Jesse Beill het restaurant over van Herman en Truus Winkelman onder de naam Captain Jack Party Restaurant, een buffetrestaurant waar je ook kunt boerengolven. Richting Buurse Broekheurnerweg 15 "'t Wolterinck". Van ouds een bierbrouwerij. Links Broekheurnerweg 34 Café Winkelman. Café-zalencentrum Winkelman In 1863 besloot het R.K-kerkbestuur om een kostershuis met winkel en café te bouwen. Huurder werd G.J. Wienk uit Zenderen, omdat hij ook organist in de
kerk was. Hij was dus koster, organist, caféhouder en kruidenier. Hij trouwde met Catharina ter Huurne van de Meijer, die eieren en boter van de Buurser boeren verkocht op de markt in Enschede. Gerhard Wienk overleed in 1900 en zijn dochter Gezina trouwde met de ook uit Zenderen afkomstige Herman Winkelman, die bakkersknecht was in Haaksbergen. In een onlangs gevonden liefdesbriefje uit 1898, vraagt Gezina aan Herman om elkaar te ontmoeten op de kermis in Haaksbergen. Herman kocht in 1908 de gebouwen van de kerk en veranderde het kostershuis tot de huidige voorzaal. In 1924 werd een veranda gebouwd en een schuur die vaak dienst deed als feestzaal voor bruiloften. De zaak bleef een typisch familiebedrijf. Alex, de derde zoon van Hendrik, staat nu achter "het schap " samen met zoon Marco. 34 35 36 37
Doorrijden tot na de kerk L.a. De Noor. R.d. Ekkersweg (klein stukje tot bordje TCB Buurse). R.a. Goorden. Tot einde weg.
Einde weg. Aan de rechterkant was Café "De Kruisboer" en recht tegenover: de "Oude Kruisboer ". Café "De Kruisboer"
Café "De Kruisboer"
Gerard Mulder was de laatste caféhouder tot zijn dood in 1983. Hij was zeer geliefd in Buurse en altijd in voor een lolletje. Het bedrijf is nog een poosje
voortgezet door zijn kinderen en toen verkocht aan defam. Klarenbeek. Het is nu woonhuis. Gerard Mulder was behalve caféhouder ook hengstenboer. Voordien waren volgens de overlevering ook de volgende personen nog waard op de Kruisboer: de broer van Jan Haslo en ene Oude Tanke , die ook enkele dames van discutabel pluimage in dienst had. Een boeiend verhaal uit de rijke historie van de Kruisboer is het volgende: In november 1871 ontmoet Hendrika Wargerink bij café de Kruisboer haar verkering Hendrik Leppink. Egbert ter Mors heeft echter ook een oogje op Hendrika laten vallen en krijgt onenigheid met Egbert. Er volgt een vechtpartij en Egbert raakt gewond en overlijdt zelfs. Hendrik wacht de gang van zaken niet af en vlucht naar Duitsland en later zelfs naar Noord-Amerika. De brieven die hij naar familie in Nederland stuurt zijn zo positief dat ook zijn zuster en twee broers naar Amerika gaan. In 1979 kwam een van de nazaten naar Buurse om de achtergronden van deze plotselinge emigratie te onderzoeken...maar de gerechtelijke stukken waren niet meer te vinden. Mevr. Grant uit Californië kreeg wel een lekkere kop koffie van Gerard Mulder. 38
L.a.
Alsteedseweg
Alsteedseweg nr 36/38/40 - "het Pannenkoekenhuis " Boerderij van Heek. Het in 1906 door G. J. van Heek gebouwde pand heeft nog steeds de voorname uitstraling van een modelboerderij. Alsteedseweg nr. 46. Vroeger "Harmölle, weert op d'n Braom". Het meest stroomopwaartse café en kruising handelswegen; Helweg en Hessenweg. Alsteedseweg nr. 48. Deze boerderij was vroeger café "De Helle " en is in 1900 afgebrand. De dochter, Maria ter Helle, is later getrouwd met Deetgerink. Zie steen in muur met het mooie spreuk "God ziet alles ", zelfs hier in de Helle. Den Broam: Omstreeks 1650 was hier aan de Buurserbeek al bewoning. Zo'n veertien erven lagen hier op een zandhoogte, gunstig aan de vaarroute en Hessenweg. Later kwam er behalve een douanepost ook het commiezenhuis en kapiteinshuis. Een zekere Gert Schuiten schijnt in het midden van de zeventiende eeuw kapitein te zijn geweest van deze wachtpost. Behalve kapitein was hij kastelein en er wordt beweerd dat er zelfs een j enever stokerij was. Kortom op "Den Broam" gebeurde het..... hier werd gesmokkeld en gehan deld ......en ook de jaarlijkse kermis werd hier aanvankelijk gehouden. In 1930 kwam het kapiteinshuis in bezit van de NARV (Nederlandse Arbeiders Reis Vereniging) later het NIVON. Het huidige natuurvriendenhuis heeft niets meer van de jeneverlucht van weleer. Let op: Bordje Camping "De Beek".
39
R.a.
40 41
L.a. R.a.
42
L.a.
Bos matenweg in boc ht links houden. Wegwijzer Noaberpad volgen. Deze weg gaat over in fietspad. Volgen tot T -splitsing. Zuidgrensweg. (klein stukje) Direct over de beek, Fietspad volgen tot T -splitsing bij trafohuisje (Zendervel dwe g 18) Zendvelderweg. Deze volgen tot bordje "Eigen weg"
Links staat de "Keet" ee n jeugddisco waar het Grolsch goedkoper is en geen sluitingstijden bestaan. 43 44 45 46 47
R.a. L.a. L.a. R.a. R.a.
Fietspad. Tot paddenstoel 25309. Broekdijk. Tot T-splitsing paddenstoel 24428 Wennewickweg. Tot T-splitsing paddenstoel 67961 Stratersdijk fietspad in tot einde fietspad, paddenstoel 67962 Niekerkerweg. Tot vijfsprong bij paddenstoel 63529
Hier was voor 1940 c af é Wientjes met "Ve rlof - B" voor zw ak alc oholische dranken. Het veen en de turf werden vroeger verhandeld en hier vond dan de afrekening plaats. 48 49 50 51
L.a. R.a. L.a. R.d.
Hanebultenweg. Tot T -splitsing paddenstoel 24413 Oldenkotsedijk. Fiets pad M ole nvel dwe g. O ost endor perwe g oversteke n. M ole nve l dw e g.( har de w e g)
Molenveldweg nr. 14 Voorheen café - speeltuin "Banninks-Hanna ". Café-speeltuin "Banninks-Hanna" Weer een typische uitspanning in het buitengebied. Uniek door zijn simpelheid. Je moest meestal zelf je bier halen. Een heerlijke plek om je in groepsverband te ontspannen. Het bijgelegen voetbalveld was het slagveld voor menig bedrijfs- of buurtvoetbalpartij en "de derde helft" was vaak het belangrijkste wedstrijdmoment. Caié "Banninks-Hanna"
52
Over de brug van de Buurserbeek doorfietsen tot T-splitsing.
De grote boerderij rechts is "Het Molenveld" vroeger ook een "herberg ". 53 54
L.a. L.a.
Hasseltweg. Tot splitsing Korenmolenweg. Tot einde weg paddenstoel 23067
Einde weg komt men bij de watermolen met zijn café-restaurant. Vroeger was hier de "Thee-tuin " van de familie Greve. Theetuin familie Greve: Een heerlijke trekpleister aan de oever van de beek. Op mooie zomerse dagen dé plek om afkoeling te zoeken. Er kon geroeid en gezwommen worden. Ooit werden er zelfs zwemwedstrijden gehouden en waren er echte badhokjes.
Theetuin familie Greve
Brug bij watermolen oversteken en weg vervolgen (Watermolenweg) 55
R.a
Oliemolenweg (na 100 m rechts haalsluiscomplex) hier is de
Botterbeek (de omloop voor de Oostendorper watermolen) weer hersteld, samen met de haalsluis. Rechts aanhouden Lankheterweg Rechts Slingerbeek met rietbeplanting, waterzuiveringsproject "Het Lankheet". 56
R.a.
Scholtenhagenweg.
Aan de linkerkant krijg je het sport- en recreatiepark "Groot Scholtenhagen ". Café-restaurant Boenders, voorheen café Bannink, met op de achtergrond de muziekkoepel waar de Haaksbergse Harmonie vaak optreedt. Het Groot Scholtenhagen: Willem Hendrik Jordaan, textielfabrikant in Haaksbergen, kocht in 1886 het erf Scholtenhagen met de bijbehorende boerderij. Een jaar later liet de familie Jordaan op deze plek een park aanleggen en werd de boerderij uitgebreid met een gelagkamer. In 1891 ging het park over in de handen van een stichting met als doelstelling: "Het vestigen van een gelegenheid voor de ingezetenen van de gemeente Haaksbergen tot ontspanning en ondersteuning van hulpbehoevende oude werklieden van de firma D. Jordaan en Zoon uit de inkomsten der bezittingen der stichting. " Hierdoor werd het Scholtenhagen dé locatie voor feest en ontspanning. De eerste kermissen en ook de schuttersfeesten werden hier gehouden. Dankzij de muziekkoepel, ontworpen door architect J. Nijhuis, zijn nog regelmatig de feestelijke klanken te horen van de Haaksbergse Harmonie of een ander orkest. Scholtenhagenweg affietsen door defietstunnel tot de Eibergsestraat.
57
L.a.
Eibergsestraat
Eibergsestraat nr 157 Hotel Morssinkhof. Voorheen café "'t Hoogeland", bekend onder de naam café Bouwman. Hotel Restaurant "Het Hoogeland": Doordat vanaf de 60er jaren "het grote verkeer" om het dorp heen geleid werd, was het voor veel hotelbedrijven niet gunstig in het centrum te blijven. Zo kon het eenvoudige café Bouwman uitgroeien tot een modern hotelbedrijf.
Bij stoplichten 58 R.a. Westsingel. Na 20m; Gelijk weer oversteken. 59 L.a. Tolstraat. 60
L.a.
Brammeloweg.
Café "HetHooge Land"
61
L.a.
Bartelerweg.
Links de "Manege Brammelhoeve ". 62 63 64 65 66 67 68
R.a.
Bij routepaaltje Diepenheim - Enschede (stichting hippisch toerisme) L.a. Bij splitsing paaltje en woonhuis nr.21 L.a. Na 100 meter (Kattendamsweg) R.a. Rietmolenweg. Tussen Warme bakker Groothuis en Multimate L.a. Fietspad wordt harde weg (Hazemolenweg) R.d. Hazemolenweg. L.a. Goorsestraat (parallelweg).
Rechts. Autobedrijf Aktief. Voorheen café Groothuis. Links. Café-Zalencentrum Dwars. Zalencentrum Dwars: Café's vind je op plaatsen waar mensen elkaar ontmoeten; achter de kerk, aan de markt, aan de grote weg, bij de molen, bij het spoor...
Café Groothuis
Café Dwars ligt strategisch achter de kerk en tegenwoordig ook aan een drukke weg. Het is in dit geval ook niet helemaal duidelijk wie eerder was ...... het café of de kerk?
Rotonde. 69
R.a.
Beckummerweg
Links. Sportaccommodatie " 't Meuke" Beckummerweg 10 Kapsalon Wilma, voorheen café Leferink en voetbalveld St. Isidorushoeve. Het café werd ooit in de volksmond ook wel "het poezematje " genoemd.
Café Leferink
70 71 72 73 74 75 76 77
R.a. R.a. L.a. L.a. L.a. R.a. L.a. R.a.
Leferinkweg. In bocht rechts aanhouden. Fietspad wordt harde weg (Boonkweg) Volgen tot T-splitsing. Heetpasweg Hassinkbrinkweg (paddenstoel 24455) Wissinkbrinkweg (paddenstoel 24452) Schoolkaterdijk (paddenstoel 24454) Albertsweg Hengelosestraat
78
R.d,
Bij rotonde richting Centrum.
Links Chinees restaurant "Shang Hai". Voorheen café ten Voorde "Luuks Leide' 79
L.a.
Hengelosestr. Oversteken Industrieterrein "de Greune"
Gelijk met de bocht links aanhouden en daarna rechts met de weg mee.
80 81 82
L.a. L.a. R.a.
Doorfietsen tot einde fietspad bij tennisbaan. Gelijk na 10 m. R.a. voorlangs het Tennispark TVV. Kolenbranderweg.
Hier rechts ligt het sportpark "de Greune ". 83 84
L.a. R.a.
Veldzichtweg. Tot einde Veldzichtweg. Oude Boekeloseweg.
Einde weg Café "Mos " Café Morssinkhof: Het bruine café is passé... De invloed van de TV, de sportkantine en meer vormen van ontspanning hebben er toe geleid dat met name kleine Horecabedrijven het loodje moesten leggen. We zien dat ook in de Veldmaat, waar alleen café "Mos " de moderne tijd heeft overleefd. Dat de familie Morssinkhof altijd trots was op haar café, toont onderstaande foto. Het café kwam in 1922 in bezit van deze familie en ook met de nieuwe eigenaren Johan en Irma Broekhuis is het een gezellig buurtcafé.
Familie Morssinkhof
85 L.a. Veldmaterstraat
Links nu parkeerplaats. Voorheen Parochiehuis en later café Damen. Rechts. Dierengilde Wielens. Vroeger café ter Huurne. Daarna nog 10 jr. Country and Western van Ben Steneker.
86 87 88
R.a. L a. R.a.
Geukerdijk. Wiedenbroeksingel. Enschedesestraat.
Rechts Restaurant "De Blanckenborg" voorheen villa Blanckenborg. Links Café "de Biester ", voorheen café Holtkamp. Bekend adres voor de melkboeren.
89 90 91 92
R.a. L.a. R.a. L.a.
Vinkstraat. Einde straat stukje wandelpad nemen tot Geukerdijk. Geukerdijk. Kievitstraat. Fa/antstraat.
Links. Dansschool "Dwars " Rechts. Café "Oude Molen " en de Korenmolen.
Café "De Oude Molen " In 1891 maakte de toenmalige eigenaar de windmolen geschikt voor stoomkracht. In 1913 bouwde hij een pakhuis, een houtzagerij en een café naast de molen. Ondanks de stoomkracht ging het de molen niet voor de wind en de nieuwe eigenaar Frans Otte vroeg in 1942 een sloopvergunning, die gelukkig niet werd verleend. Toch was de molen nog lang niet veilig. Er waren zelfs serieuze plannen voor verplaatsing. Dankzij de actieve steun van "de noabers " is dat nooit gebeurd. De oude molen en het café staan nog steeds als onafscheidelijke makkers naast elkaar en profiteren van eikaars klandizie.
93
R.a.
Uitterhoevestraat.
Rechts het muziekgebouw "Haaksbergse Harmonie ". Voor dit zogenaamde repetitielokaal werd in 1962 door Dick Jordaan de eerste steen gelegd. Dankzij dit gebouw kon heel wat muzikaal talent tot ontwikkeling komen.
94 95
L.a. L.a.
Benninkstraat. Blankenburgerstraat.
Hier ziet u aan de rechterkant het in aanbouw zijnde kulturhus "de Kappen " Theater is feest! Sterrebosstraat: "Hier wordt gebouwd.., TEHA Theater De Kappen!"
Hoewel het theaterseizoen 2006/07 zich nog zal afspelen in de vanaf 1980 bestaande accommodatie De Bouwmeester, zijn alle ogen gericht op de bouw van het door architectenbureau Duintjer ontworpen nieuwe theater "De Kappen ". Het gebouw verrijst tussen de voormalige huishoud/nijverheidschool (links) en de voormalige basisschool (architect W. de Wijs). Beide zeer karakteristieke panden uit respectievelijk 1927/54 en 1924. Duintjer koos voor een moderne verbinding. De nieuwe podium voorziening voor theater, muziek, exposities en filmvoorstellingen wordt geïntegreerd en het geheel vormt met de bestaande gebouwen het Kultuurhus, 't lemenschoer. Een complex waar ontmoeting, ontspanning, educatie en cultuur worden samengebracht. De opening zal in mei 2007 plaatsvinden en in september van hetzelfde jaar gaat het eerste theaterseizoen van start.
96 97
Let op: Iets terug fietsen L.a. Ruisschenborgh naar de markt. Einde route.
Opmerking: Niet alle horecagelegenheden zijn in de route opgenomen, omdat er anders te veel wordt afgeweken van de fietsroute.
