Voorwoord In Barger-Compascuum - een klein dorp onder de rook van Emmen - is sinds 1958 een snackbar gevestigd. Nadat er in de beginjaren een aantal keren gedwongen verhuisd moest worden, bevind het verkooppunt zich vanaf eind jaren ‘60 op de hoek van de Postweg met de Jan Berendstraat. Aan deze (patat)boede, -boetje, -tent werd na een totale verbouwing pas in 1983 de naam ‘De Luifel’ gegeven. Dit jaar - 2008 - is het dus 50 jaar geleden dat oprichter Piet Bryan begon met de verkoop van frites en snacks in een houten kiosk. 50 Jaar frites in Barger-Compascuum; een periode om even bij stil te staan. We willen daar graag samen met u op een feestelijke manier vorm aan geven in het weekend van 3 t/m 5 oktober 2008.
50 jaar Snackbar/25 jaar de Luifel Tevens is dit jubileumjaar voor ons aanleiding geweest om een boekje samen te stellen. Aan de hand van foto’s uit de voorbije jaren, aangevuld met teksten is geprobeerd een beeld te schetsen van de geschiedenis van de snackbar. Om niemand tekort te doen is er bewust voor gekozen geen namen van personeel in de tekst op te nemen. Dank daarom aan iedereen die - nu of in het verleden - op welke manier dan ook heeft meegewerkt aan het laten voortbestaan van de snackbar.
Barger-Compascuum, september 2008,
Willy en Karin Bryan 1
Inleiding 2008 - Een portie knapperig gebakken, goudgele frites met mayonaise. Wat kan een mens daar soms toch trek in hebben. Het is ruim 100 jaar geleden dat de allereerste frites in Nederland te koop werd aangeboden maar het is ook 50 jaar geleden dat frites voor het eerst in Barger-Compascuum wordt verkocht. We gaan terug in de tijd en schrijven het jaar 1958
De latere IBO bar heet café Sibum …
… Herman Pragt werkt in zijn smederij … 2
… en op de plaats van de dam ligt een brug. De jongerencultuur uit Amerika waait ook over naar ons land. De jeugd krijgt meer geld te besteden en wil zijn eigen keuzes maken, ook wat eten betreft. Het aantal cafetaria’s neemt een grote vlucht.
Piet Bryan Geboren op 5 april 1933, woont Piet in 1958 aan de Klaverstraat, is getrouwd en heeft één zoon. Piet werkt bij de Gruyter en Thomassen en Drijver, een blikfabriek gevestigd in Hoogeveen. Op dezelfde fabriek werkt ook Jan Bols - de schaatser - die in 1971 Nederlands kampioen gaat worden. Dagelijks rijdt Piet naar Hoogeveen in zijn VW bestelbus waarin hij ook nog een aantal collega’s meeneemt.
In het voorjaar van 1958 gaat Piet de uitdaging aan om met zelf voorgebakken frites en een beperkt assortiment snacks een snackbar te openen in Barger-Compascuum die alleen op de zaterdag en zondag enkele uren geopend is. Op de zaterdag opent hij pas ’s avonds na het eten om een uur of half zeven, op de zondag, ’s middags, zo rond half twee. 3
Deze snackbar is één van de eersten hier in de omgeving. Een houten gebouw, een kiosk, van 3 meter breed en 4 meter lang doet dienst. Deze bevindt zich op de hoek van de Postweg met het Verl. Oosterdiep (Rabobank). Van deze snackbar bestaat maar één enkele foto die hieronder is afgebeeld.
Voor de snackbar: onbekend, Willy Bryan, Tiny Lingenaar en Willy Lingenaar
Omdat de grond van de gemeente wordt gehuurd moet er in opdracht van hen na een aantal jaren worden verhuisd. Piet Bryan krijgt een plek aangewezen aan het Verl. Oosterdiep oz. Helaas bestaat er van deze snackbar geen enkele foto. Dan komt het moment dat er in Barger-Compascuum een politiebureau voor de wijkagent moet komen, uitgerekend op de plaats van de snackbar en weer moet er in opdracht van de gemeente worden verhuisd. Met hulp van zijn vader bouwt Piet Bryan eind jaren ’60 de snackbar aan de Jan Berendstraat weer op.
4
Tot december 1975 runt Piet Bryan samen met zijn zwager Frits Koops de snackbar.
In de beginjaren is het assortiment héél klein. Er worden een kroket, frikadel, braadworst, frites en frisdrank verkocht. De aardappels worden de eerste jaren thuis met de hand geschild en tot frites gesneden, waarna ze in een oven worden voorgebakken. Maar het assortiment breidt zich verder uit; rookworst, halve kip en ijs. Wie kent nog de merken: Ligh-ijs, Okay-ijs en Caraco-ijs? Op een gegeven moment is het zelf voorbakken niet meer nodig en wordt de frites voorgebakken ingekocht. Leveranciers die jarenlang hun producten bij de snackbar hebben afgeleverd en nu niet meer bestaan zijn b.v. Frischo Schoonebeek, Tomas uit Ter Apel voor de verpakkingen en Arends frituurfabriek uit Musselkanaal. 5
December 1975 Maar alles veranderd wanneer Piet Bryan op 14 december 1975 onverwacht met hartklachten wordt opgenomen in het Scheperziekenhuis te Emmen. Na twee weken overlijdt hij op maandag 29 december 1975; Piet Bryan wordt maar 42 jaar. Vrijdag 2 januari 1976 wordt hij begraven op de R.K. begraafplaats aan de Stikker te Barger-Compascuum. Zoon Willy, op dat moment net 19 jaar, helpt dan al een aantal jaren mee in de snackbar. Na het overlijden van zijn vader maakt hij de middelbare school af, vindt administratief werk bij een aannemer en zet in de weekenden de snackbar voort. Tot en met juni 1983 zal het houten gebouw aan de Jan Berendstraat dienst blijven doen als snackbar.
Wanneer we nu foto’s zien van de inrichting van de houten snackbar is het onvoorstelbaar hoe er destijds gewerkt werd. Zo eenvoudig, primitief en met maar weinig wetten en regels. Tussen de bonte verzameling stickers op bovenstaande deurtjes zul je dan ook zeker geen sticker vinden van de smaakpolitie! De eerste jaren was er geen aardgas en werd er gebruikt gemaakt van flessengas en cilinders met gas. De laatstgenoemden stonden gewoon frank en vrij achter de snackbar opgesteld; hoe gevaarlijk! 6
Ook was er geen verwarming, een klein straalkacheltje was het enige om je aan te verwarmen. Mede hierdoor en bij gebrek aan goede isolatie kon het zijn dat je in de winter soms zonder water kwam te zitten. Leidingen bevroren, waardoor er water bij de buren moest worden gehaald. En wat te denken van klanten die bij min 10 onder een afdakje, tussen twee schotten moesten wachten tot hun patatje was gebakken? En waar nu niets buiten de koeling mag worden bewaard en je met een thermometer de temperatuur van de snacks moet controleren was er destijds maar één koelkast. Patat kwam wekelijks in, met papier afgedekte, kisten binnen en werd gewoon buiten de koeling bewaard.
Een andere tijd met andere normen en waarden; onvergelijkbaar. Gerookt werd er vóór, naast maar ook ìn de snackbar. En op rustige momenten werd er ook tijd genomen voor een alcoholische versnapering.
7
Oudejaarsdag Al ruim 35 jaar worden er in de snackbar op oudejaarsdag oliebollen gebakken. Naast wit, krent en appel kun je op deze dag ook voor frites en snacks bij de Luifel terecht. Het recept voor de oliebollen is al die jaren onveranderd gebleven en komt nog van bakkerij Lukkien.
Carnaval Vanaf het moment dat het Stiekelzwien optochten organiseert verkoopt de snackbar tijdens het carnavalsweekend ook met een beperkt assortiment op een aantal andere plaatsen in het dorp.
Maar ook tijdens evenementen als de Zomermarkt en de Stoppelmarkt biedt de snackbar - o.a. door middel van het Luifeltje - haar producten aan.
8
De Luifel 1983
- Naast de oude grotendeels houten snackbar wordt aan de Postweg een nieuwe stenen snackbar gebouwd. De opening vindt plaats op vrijdag 2 juli 1983. Het gebouw is inmiddels 4 keer zo groot als de eerste van 1958. De snackbar meet nu 8 meter breed en 8 meter lang en krijgt de naam ‘de Luifel’. Meer ruimte, nieuwe apparatuur en een breder assortiment snacks. Vanaf dat moment begint de Luifel ook met de verkoop van soft-ijs.
Na vijf jaar vindt in 1988 de eerste grote verbouwing/uitbreiding plaats. Het gedeelte waar de klant wacht wordt vergroot en gedicht. Vanaf die tijd staan dus zowel het personeel als de klanten droog en warm. De gele markiezen aan voor- en zijgevel geven een sfeervolle aanblik.
9
Zeven jaar later, in 1995, volgt de tweede grote verbouwing/uitbreiding. Aan de achterkant wordt over de totale breedte 5 meter aangebouwd. De snackbar is nu 15 meter lang en 10 meter breed. In het nieuwe gedeelte, wat als voorraad- en opslagruimte dienst doet worden ook een koel- en een vriescel gebouwd. Bij de eerste snackbars stond alleen het personeel droog en warm, als ze tenminste vlak voor de oven gingen staan, nu is het voor de klanten ook aangenaam verblijven omdat het hele pand van centrale verwarming wordt voorzien. In het rode pannendak, wat de snackbar een totaal andere uitstraling geeft, worden twee driehoeken geplaatst. Eén met het logo, de smulkop, de andere met de tekst: IJs - Frites - Snacks de Luifel. Terwijl vroeger de bestellingen voor 95% mee naar huis werden genomen zijn er nu ook veel klanten die van de gelegenheid gebruik maken om ter plekke hun trek te stillen. Gezellig binnen eten of 's zomers op het terras zitten met een drankje of een ijsje. Ook is het mogelijk om je bestelling telefonisch door te geven, zodat je niet zo lang hoeft te wachten.
1998 - 40 jaar snackbar, 15 jaar onder de naam de Luifel. Een hele zondag feest bij de snackbar. Er wordt een kleurwedstrijd georganiseerd waar prachtige prijzen mee gewonnen kunnen worden. De eerste prijs is zelfs een fiets. Ook is een rondvlucht boven Barger-Compascuum een prijs. Een aantal mensen kan de Luifel vanuit de lucht bekijken. De kinderen kunnen geschminkt worden en zich uitleven op een luchtkussen. Natuurlijk zijn er diverse aanbiedingen en is er voor iedereen een leuke attentie. 10
2001 - De grond wordt aangekocht. Geregeld gaat er nadien een verzoek richting gemeente om nogmaals te verbouwen/uitbreiden. Maar het duurt nog tot 18 januari 2006 dat, na wijziging van het bestemmingsplan, de vergunning in de bus ligt. Tijdens de periode van inzage die hieraan vooraf gaat worden er nog een paar ongefundeerde bezwaren ingediend. Maar eigenlijk is het van meet af aan al duidelijk dat deze aanvraag een positief resultaat zal opleveren.
Op zaterdag 2 september 2006 wordt er een begin gemaakt met de derde grote verbouwing/uitbreiding die bijna een jaar duurt. De ruimte voor de klanten wordt nogmaals vergroot en opnieuw ingericht. Er komt een toiletgroep en de bergruimte wordt ook weer vergroot. Alle werkzaamheden vinden ’s avonds plaats en op de zaterdag. Maar elke zaterdag moet om half vier de deur weer open want de verkoop gaat natuurlijk gewoon door. Niet één uur is de snackbar tijdens de verbouwing gesloten geweest.
11
Assortiment Op dit moment heeft de klant keus uit diverse frietvariaties en meer dan 125 soorten snacks. Tevens verkoopt de Luifel frisdrank, verpakt- en soft-ijs. De kracht van de snackbar is ook dat er al jaren snacks in eigen keuken worden gemaakt. Het lihanboutje is hier al bijna 40 jaar een voorbeeld van. Ook de gehaktbal en het broodje ‘Luifel’ zijn artikelen waar mensen graag even voor omrijden. Vanaf het moment dat de snackbar een naam kreeg, onderscheidt ‘de Luifel’ zich ook op het gebied van verpakkingen. Alle papieren zakken en draagtassen zijn vanaf die tijd voorzien van bedrukking en de smulkop die aan het gebouw hangt.
Slotwoord 2008 - Bijna twee jaar na aanvang van de laatste verbouwing! Nog altijd staan er werkzaamheden op het programma en zijn er plannen en ideeën die wachten op uitvoering. En dat is niet erg, dat moet zelfs! In beweging zijn om klanten goed van dienst te kunnen blijven. Maar in het weekend van 3 t/m 5 oktober 2008 staan we figuurlijk even stil bij
50 jaar snackbar/25 jaar ‘de Luifel’. Door de jaren heen is de snackbar altijd alleen maar in het weekend geopend geweest en dat is bijzonder. Maar Barger-Compascuum is natuurlijk maar een klein dorp en vrijwel alle medewerkers hebben er altijd een baan naast gehad en dan is het natuurlijk veel en hard werken. En waar gewerkt wordt ………….… (u kent het spreekwoord) ….. want ook dat gebeurt soms bij de Luifel. Daarom BEDANKT! Bedankt voor uw komst en in het gestelde vertrouwen gedurende al die jaren. De Luifel - Barger-Compascuum Tel. 0591-349909 - www.snackbardeluifel.nl
Willy - Karin - Bernice - Cyrille en Bastièn Bryan © Karin Bryan-Wolbers, september 2008.
12
