03/11/14
De sociale, economische en culturele gevolgen van de betrokkenheid van Schiermonnikogers bij de moderne Nederlandse walvisvaart
“Het was een mooie tijd en het is als je als een kind op een eiland geboren bent… dan sta je op een hoogduin… Dat klinkt wat kinderachtig, maar dan denk je: wat is er achter de horizon, daar is meer dan Schiermonnikoog.”
Auke Talsma, 03-‐09-‐2012
Ter walvisvaart! Het aandeel van Schiermonnikoog De economische gevolgen van de walvisvaart
Kapitein Visser Werkloosheid? Avontuur
Sociale mobiliteit door de walvisvaart?
Geld Een walvisvaarderscultuur op Schiermonnikoog? Conclusie
“Nou dan zei je gewoon ‘ik heb van het winter geen werk’
of ‘ik wil over een paar jaar een huis..trouwen en een huis kopen’. En dan kreeg je een formulier en dan mocht je naar Amsterdam voor een hele strenge keuring. Interview Auke Talsma, 03-‐09-‐2012
Kapitein Visser Werkloosheid?
“Nou, ik zeg het was een eilander kapitein en die kende
hier heel veel mensen. En als je bij de kapitein vroeg mag ik erop, dan maakte hij dat klaar. Die kwam gelijk met een goedkeuring van de maatschappij.” Interview Jan Groendijk, 24-‐10-‐2012.
Avontuur Geld
1
03/11/14
60
Employés
50
Medew. Kinderen 40
Kapitein Visser
Arbeiders 30
Bedrijfsleiders
20
Directeur N.V.'s Coöperaties e.d.
10
Avontuur
Medew.echtgenote
Grafische nijverheid bouwnijverheid kleding en reiniging Leder, rubber Metaalnijverheid Gas, electra, water Voedings en genots. Landbouw Visserij en jacht Winkels Overige handel Verkeer Verzekeringswezen Overheidsdienst Onderwijs Eredienst Huiselijke dienst
0
Werkloosheid?
Geld
Kleine zelfstandigen in de nijverheid Zelfstandige bedrijfshoofden
“Het werd goed betaald..het was niet alleen dat je een goed
maand of weekloon had..maar je kreeg ook een bonus en dat was soms meer dan het loon..hoe meer vissen je had hoe meer je mee thuis kwam..dat was het leuke..” Interview Auke Talsma, 03-‐09-‐2012.
Kapitein Visser Werkloosheid? Avontuur
Geld natuurlijk. Dat was voor iedereen gelijk. Alle andere
antwoorden is flauwekul. Want het is zwaar werk, vies werk en je staat constant in de kou. Dat doe je niet omdat je het zo leuk vind. En na de oorlog was er niks, dus ja.” Interview Clive Hellinga over zijn vader Klaas Hellinga, 07-‐11-‐2012.
Geld
Overige nationaliteiten
700 600 500 400 300 200
1963/64
1961/62
1962/63
1960/61
1959/60
1957/58
1958/59
1955/56
1956/57
1953/54
1954/55
1951/52
1952/53
1950/51
1949/50
1947/48
0
1948/49
100
Totale aantal spanjaarden op de expeditie Totale aantal Duitsers op de expeditie Totale aantal Noren op de expeditie Totale aantal Zuid-‐afrikanen op de expeditie Aantal Nederlanders
Aantal Schiermonnikoger walvisvaarders per jaargang 30 25 20 15 10 5 0
Astitel
800
46 /4 47 7 /4 48 8 /4 49 9 /5 0 50 /5 1 51 /5 2 52 /5 53 3 /5 4 54 /5 55 5 /5 56 6 /5 57 7 /5 58 8 /5 59 9 /6 0 60 /6 61 1 /6 62 2 /6 63 3 /6 4
900
2
03/11/14
Percentage Schiermonnikoger beroepsbevolking betrokken bij de walvisvaart
20
4e jaar
15 10
3e jaar
5
2e jaar
19
46 / 19 47 47 / 19 48 48 / 19 49 49 / 19 50 50 / 19 51 51 / 19 52 52 / 19 53 53 / 19 54 54 / 19 55 55 / 19 56 56 / 19 57 57 / 19 58 58 / 19 59 59 / 19 60 60 / 19 61 61 / 19 62 62 / 19 63 63 /6 4
0
1ste jaar
De geldstroom naar Schiermonnikoog
200000 150000 100000
60/61
59/60
57/58
58/59
55/56
56/57
53/54
54/55
51/52
52/53
50/51
50000
1960/61
1959/60
1957/58
1958/59
1954/55
1955/56
1956/57
1953/54
1951/52
1952/53
Gemiddelde inkomen bemanning Nederlandse walvisvaart 1946-‐1961
1950/51
10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0
Tijd-‐ruimte analyse: geld vooral uitgegeven op het
eiland
250000
49/50
mee ter walvisvaart
1949/50
economie
47/48
Jaarlijks tussen de 1% en 9% van de beroepsbevolking
1947/48
Gewin van de walvisvaart vergeleken met de eilander
48/49
2 0
1948/49
Wat deden de walvisvaarders met het geld?
46/47
4
De verdiensten van de walvisvaarders
De geldstroom naar Schiermonnikoog
0
8 6
1946/47
De verdiensten van de walvisvaarders
10
46 / 19 47 47 / 19 48 48 / 19 49 49 / 19 50 50 / 19 51 51 / 19 52 52 / 19 53 53 / 19 54 54 / 19 55 55 / 19 56 56 / 19 57 57 / 19 58 58 / 19 59 59 / 19 60 60 / 19 61 61 / 19 62 62 / 19 63 63 /6 4
5 jaar of meer
25
19
30
totale geldstroom als gevolg van de betrokkendheid van Schiermonnikoog bij de Nederlandse moderne walvisvaart (in guldens)
Investeren in eigen huis of bedrijf Toeristisch karakter: Hotels, vakantiewoningen,
ijssalon, fietsenverhuur
Geld investeren in opkomende sector ‘Enorme financiele aanvulling’
3
03/11/14
60
Employés
140 50
Medew. Kinderen 120
40
Arbeiders 30
100
Bedrijfsleiders
20
Directeur N.V.'s Coöperaties e.d. Medew.echtgenote
80
1947
1960
10
Eredienst
Onderwijs
Huiselijke dienst
Overheidsdienst
Verkeer
Verzekeringswezen
Winkels
Overige handel
Landbouw
Visserij en jacht
Gas, electra, water
Leder, rubber
Metaalnijverheid
bouwnijverheid
20
kleding en reiniging
Grafische nijverheid
0
40
Voedings en genots.
60
Kleine zelfstandigen in de nijverheid Zelfstandige bedrijfshoofden
0 Landbouw
Nijverheid
Handel en verkeer
Overige dienstverlening
6000
5000 18 16
Kampeerplaatsen
4000
14 12 10 8 6 4
Aantal mannelijke gezinshoofden
Vakantiewoningen
3000
2
N
i jv La er nd he bo id (p uw N i jv er so er he ne N id el i jv > (p 10 er e rs he on id ee z on l < de 10 r p W in er ke so ne l m W e e l in t p ke er l z so on ne de el r p er so ne el O ve r ig Vr e i je b er oe pe n
0
Tijd-‐ruimte analyse: geld vooral uitgegeven op het
eiland Investeren in eigen huis of bedrijf Toeristisch karakter: Hotels, vakantiewoningen, ijssalon, fietsenverhuur Geld investeren in opkomende sector ‘Enorme financiele aanvulling’
2000
Hotels en pensions
1000
0 1945
1954
1958
1961
1974
De verdiensten op de walvisvaart waren zeer goed Gemiddelde inkomen lag 2 tot 3 keer zo hoog Walvisvaart was te combineren met zomerwerk Relatief groot aandeel in Schiermonnikoger
economie
De walvisvaart was een belangrijke economische
stimulans voor zowel de walvisvaarders als het eiland
4
03/11/14
9000
De verdiensten op de walvisvaart waren zeer goed
8000
Gemiddeld inkomen in guldens op Schiermonnikoog
7000
6000
Gemiddelde inkomen lag 2 tot 3 keer zo hoog Walvisvaart was te combineren met zomerwerk Relatief groot aandeel in Schiermonnikoger
economie
5000
Gemiddeld inkomen op de Nederlandse walvisvaart
4000
3000
De walvisvaart was een belangrijke economische
stimulans voor zowel de walvisvaarders als het eiland
2000
1000
0
1946
1950
1955
1958
1960
25
2000000 1800000 1600000 1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0
totale geldstroom als gevolg van de betrokkendheid van Schiermonnikoog bij de Nederlandse moderne walvisvaart (in guldens)
20 15 Procentueel aandeel van de walvisvaart in totale Schiermonnikoogse economie
10 Geschatte totale inkomen op Schiermonnikoog in guldens
46/47
49/50
54/55
57/58
59/60
De verdiensten op de walvisvaart waren zeer goed Gemiddelde inkomen lag 2 tot 3 keer zo hoog Walvisvaart was te combineren met zomerwerk
5 0 46/47
49/50
54/55
57/58
59/60
3 kapitalen: Sociaal, cultureel en economisch Cultureel: Levenservaring, sociaal en opvoedkundig
Relatief groot aandeel in Schiermonnikoger
Sociaal: Sociale relaties en contacten
De walvisvaart was een belangrijke economische
‘enorme financiële aanvulling’.
economie
stimulans voor zowel de walvisvaarders als het eiland
Economisch: Inkomen
Een aannemelijke sociale opwaartste mobiliteit
5
03/11/14
Groepsvorming tijdens de expeditie
Concocted Groups
Een collectieve walvisvaarderscultuur op het eiland?
Founded groups
Self-‐organized groups
Circumstancial groups
Interactie voornamelijk geconcentreerd op de
werkvloer
Tijd-‐Ruimte analyse
Bij terugkomst meteen aan het werk
Wel een individuele walvisvaarderscultuur -‐ Herinneringsobjecten -‐ Boeken en artikelen -‐ Oud-‐walvisvaarder als identiteit Geen collectieve sociale groep
Opwaartste sociale mobiliteit door de walvisvaart Geen collectieve walvisvaarderscultuur Belangrijke economische stimulans voor zowel de
walvisvaarders als het eiland
De walvisvaarders profiteerden van het opkomende
toerisme, maar de toeristische sector profiteerde ook van het geld van de walvisvaarders Zonder walvisvaart was meer onroerend goed op het eiland in handen van ‘buitenstaanders’ gebleven Op Ameland een soortgelijk beeld
6
