14 Actueel
Tekst: Karin Bojorge, Jiska Vijselaar, foto: Governance Support
Denk
FORUM 14 AUGUSTUS 2008
Groot denken, groot doen. Nederland moet showcases hebben. Projecten waarmee Nederland internationale aandacht trekt. Daarvan is Hans de Boer, lid van het Innovatieplatform en oud-voorzitter van mkb-Nederland, overtuigd. “Zet een landmark neer!”
toch eens groot! “We moeten groot denken”, zei premier Balkende begin dit jaar nog bij de presentatie van de plannen door het Innovatieplatform voor een eiland voor de Nederlandse kust. “En ook iets groots doen”, vulde Hans de Boer, lid van het platform en oud-voorzitter van mkb-Nederland, hem aan. “We hebben iconen nodig van Hollandse innovatiekracht.” Een showcase dus, waarmee Nederland internationale aandacht trekt. Want na de voltooiing van de Deltawerken is het lang stil gebleven. Oorverdovend stil. Behalve dan toen De Boer eind vorig jaar zijn plannen voor een kunstmatig aangelegd eiland in de vorm van een tulp presenteerde. cnn, Al Jazeera, the International Herald Tribune, iedereen had belangstelling. ‘Na het palmeiland voor de kust van Dubai, nu een tulp in de Nederlandse kustwateren? Daar moeten we meer van weten.’
Gimmick “Die tulp heb ik zelf bedacht.” De Boer lacht als hij eraan terugdenkt. “Het was een gimmick. Maar wél met een serieuze ondertoon. Samen met Wiebe Draijer (Mc Kinsey) maak ik namens het Innovatieplatform plannen voor de bevordering van ondernemerschap. Ik wil me daar best druk over maken, zorgen dat er wat tot stand komt. Maar hoe geloofwaardig zijn we als de overheid de verbreding van de A4 al niet voor elkaar krijgt? Gaan we echt ondernemerschap uitstralen? Of bewijzen we er alleen maar lippendienst aan? Die vraag heb ik het kabinet voorgelegd. Maar áls je er dan daadwerkelijk voor kiest om ondernemerschap uit te stralen”, vervolgt De Boer, “manifesteer je dan ook als een ondernemend land. Communiceer het. En zet een landmark neer.” Dat was de boodschap verborgen achter het tulpeiland: de politiek moet niet alleen práten over ondernemerschap of het desnoods hard van de daken schreeuwen, het moet vooral laten zíen er echt voor te kiezen. “Weet je wat voor reactie ik op die tulp kreeg van inge nieurs?” De Boer kan zich er nog over opwinden. “Niet zo’n handige vorm!” Hij wil maar zeggen: de boodschap wordt in Nederland soms gewoon niet begrepen. “Het ging niet om
de tulp, niet om een eiland voor de kust. Het was bedoeld als een beeld. Om onszelf en de wereld een idee te geven waar de kansen van Nederland op de wereldmarkt liggen: water, landwinning, energie.” Natuurlijk wil de oud-voorzitter van mkb-Nederland niet beweren dat een landmark allesbepalend is. Hij benadrukt het met klem. “Zaken waar werkgeversorganisaties als vno-ncw en mkb-Nederland zich druk over maken, zoals de concurrentiekracht van ons land, blijven heel belangrijk. We moeten er echt álles aan doen om het ondernemerschap in Nederland te stimuleren. Onderwijs speelt daarin een rol, maar ook de overheid. Denk maar aan de regelzucht. Dát moeten we goed voor elkaar hebben. Maar dat neemt niet weg dat iconen ook betekenis hebben. Grote projecten waarmee we kunnen laten zien waar Nederland sterk in is. Het straalt uit dat je ondernemerschap positief waardeert.” e
Innovatieplatform Vijf jaar geleden gaf het kabinet-Balkenende II het startschot voor het Innovatieplatform. Een platform waarin ideeën worden samengebracht om de Nederlandse concurrentiepositie te verbeteren via de kenniseconomie en het innovatievermogen. De leden van het platform zijn afkomstig uit bedrijfsleven, wetenschap, onderwijs en overheid. Een concreet project waaraan het Innovatieplatform in opdracht van het ministerie van Economische Zaken werkt, is een studie naar de haalbaarheid van een multifunctioneel energie-eiland voor de Nederlandse kust. Onderdeel van deze studie vormt de mogelijke vorm van het eiland, de manier waarop energie opgewekt wordt (bijvoorbeeld door middel van windenergie, getijdenstromen of een valmeer), de wenselijkheid van aanbesteding en de kosten. Daarnaast wordt bekeken of het onder de huidige wet- en regelgeving mogelijk is zo’n eiland aan te leggen. Platformlid Hans de Boer is betrokken bij het uitvoeren van de studie. Begin 2009 zal het plan gepresenteerd worden. Dan kan gezocht worden naar financiers en bedrijven, geïnteresseerd in de ontwikkeling van het eiland.
15
16
FORUM 14 AUGUSTUS 2008
Op de kaart ‘De cpb’s van deze wereld analyseren alle ambities kapot’
Het is al een oud gezegde: één beeld zegt meer dan duizend woorden. “Communicatie in beelden wordt steeds belangrijker”, stelt De Boer. “Het versterkt het imago. Dat besef is in de industrie bijvoorbeeld al veel langer doorgedrongen. Neem de auto-industrie. In principe zijn alle auto’s technisch goed. Maar ontwerp en uitstraling, het imago van de wagen, bepalen hoe hard een merk kan groeien.” De oud-mkb-voorzitter trekt een parallel: “Als het imago van Nederland niet goed is, komt het niet van de grond.”
Goudschaaltje Er is ruimte nodig voor ambities en plannen. Daar komt het pleidooi van De Boer vandaan om groot te leren denken. “Nu analyseren de cpb’s van deze wereld alle ambities kapot. Dat gaat straks ook gebeuren met die tulp. Let maar op: te duur, te ingewikkeld.” Dan haalt hij nog graag even de woorden van Jacques Schraven aan, oud-voorzitter van vnoncw: “Als de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de invasie in Normandië het cpb hadden gevraagd om een risicoanalyse, dan waren ze er nu nog niet geweest.” Het gaat De Boer niet om het cpb of welk ander adviesorgaan ook. Maar hij wil er wel voor waarschuwen dat er aan de ene kant geklaagd wordt over regelgeving en stroperigheid, terwijl daar aan de andere kant een bijdrage aan wordt geleverd door alles op een goudschaaltje te leggen. “Analyses zijn best goed, maar voor je het weet smoort het iedere ambitie in de kiem.” Hij maakt graag in gedachten een uitstapje naar Dubai, hoofdstad van de Verenigde Arabische Emiraten. Daar werden een paar jaar geleden, in het kader van een enorm landaanwinningsproject, eilanden voor de kust aangelegd in de vorm van een palm. De Boer: “Het palmeiland is een metafoor geworden voor ondernemend zijn. De Verenigde Arabische Emiraten hebben de ambitie om van Dubai een logistieke mainport te maken en een financieel centrum vergelijkbaar met Londen of New York. Je ziet nu dat bedrijven flink investeren in Dubai. Ze willen er een poot aan de grond krijgen. Dat effect wil ik ook bereiken met Nederland. Als je ergens wat wilt doen, doe het dan in Nederland. Het is een open samenleving, mensen zijn hoog opgeleid, spreken hun talen, er kán wat. Dat bereik je met een icoon. Maar je moet het natuurlijk ook waarmaken. Maar het begint met: denk groot!” y
Kunnen we eigenlijk nog wel groot denken in Nederland? ‘Megalomaan!’ en ‘onhaalbaar!’ is immersal jaren de standaardreactie op ieder plannetje dat de polder dreigt te ontstijgen. Toch zijn we het ‘groots denken’ nog niet verleerd zo blijkt uit een golf van recente plannen. Stuk voor stuk ideeën die ons land in het buitenland weer op de kaart zouden kunnen zetten. Zo maar doen dan?
Illustratie: Rudolf Das
FORUM 14 AUGUSTUS 2008
Energie-eiland
Illustratie: Rudolf Das
Een eiland in de Noordzee van 6 kilometer lang en 10 kilometer breed met daarin een diepgelegen meer (40 meteronder nap) waarin windenergie opgeslagen kan worden. Bureau Lievense en kema presenteerden hier vorig jaar een eerste studie van. Het idee is niet nieuw: al in 1981 lag er een vooruitstrevend ontwerp (planLievense) voor energieopslag in het IJsselmeer. Heftige kritiek vanuit de milieubeweging en lage energieprijzen deden het plan in 1985 de das om. Maar de kansen lijken gekeerd: met een opslagsysteem kunnen fossiel gestookte elektriciteitscentrales efficiënter draaien. Bij een groot aanbod van windenergie hoeven energie centrales niet meer afgekoppeld te worden of op een laag pitje te draaien. De opslagcapaciteit van het valmeer is groot genoeg om twaalf uur lang een vermogen van 1.500 mw te leveren, vergelijkbaar met een grote elektriciteitscentrale. Het eiland kan bovendien nog volgebouwd worden met windturbines, vis- en algen kwekerijen en een lng-terminal (vloeibaar gas).
Illustratie: Innovatieplatform
Tulp-eiland Een nieuwe polder in de Noordzee van zo’n 50.000 tot 100.000 hectare in de vorm van een tulp. Het Innovatie platform onder voorzitterschap van minister-president Jan Peter Balkenende bedoelde het als metafoor, maar het idee sloeg onmiddellijk aan. Zodra de eerste plaatjes beschikbaar waren, vlogen de beelden de wereld over. En waarom niet? Als die Nederlanders een palmboom-eiland voor de kust van Dubai kunnen opspuiten, waarom dan geen tulp? Als prestige-project lijkt ‘Tulip Island’ dus al geslaagd voor er zelfs maar een korrel zand gestort is. cda-Kamerlid Joop Atsma nam het idee ook direct serieus. Een motie van zijn hand voor een haalbaarheids onderzoek naar een dergelijk eiland werd november vorig jaar aangenomen door de Tweede Kamer. Het eiland zou een oplossing kunnen bieden voor het toenemende ruimtegebrek in Nederland. Daarnaast zou de bescherming van de kust gebaat kunnen zijn bij de aanleg van zo’n polder.
17
FORUM 14 AUGUSTUS 2008
Belle van Zuylen
Illustratie: Burgfonds
18
Als Nederland ergens terughoudend mee is dan is het wel met hoogbouw. Dat weerhield Burgfonds en de Architecten Cie er niet van om in juni met een vernieuwd ontwerp van de 262 meter hoge woon-, werk- en winkeltoren Belle van Zuylen te komen, een hoogte waarbij de Utrechtse Dom toren (112 meter) in het niets verdwijnt. De toren moet verrijzen in het centrum van Leidsche Rijn, de nieuwbouwlocatie bij Utrecht. Naast kantoren en woningen komen in deze toren ook winkels, een hotel en publieke ruimtes met uitzicht punten. De toren is vernoemd naar Belle van Zuylen, een 18de-eeuwse schrijfster en componiste die zei ‘geen talent voor ondergeschiktheid’ te hebben. Het innovatieve aan het gebouw zit hem in de vorm: hoogbouw die op het hoogste punt weer breder is dan in het midden. Het moet ook een duurzaam gebouw worden. Door hergebruik van warmte uit de kantoren wordt het energieverbruik beperkt.
FORUM1414AUGUSTUS AUGUSTUS2008 2008 FORUM
19
SCHEER
Piet Hein Hij is een buitenbeentje in de Nederlandse politiek. Of beter: een anachronisme. Piet Hein Donner lijkt rechtstreeks weggefietst uit de jaren vijftig. Hij is pas vijftig jaar later afgestapt. Wim Kok was als premier ook een fietser in de politiek. Alleen wist die beter hoe de hazen lopen in Den Haag.
Illustratie: Burgfonds
Donner spreekt de taal van de jaren vijfig: plechtige volzinnen. Hij heeft weinig ‘uh’s’ en halve beginnetjes nodig, waardoor het moeilijk is om ertussen te komen als hij aan het woord is. Met zijn bedachtzame manier van praten wiegt hij je als het ware in slaap.
Y-brug
Dat was althans mijn ervaring toen ik hem eerder dit jaar interviewde over het ontslagrecht. Tenminste: daar zou het over gaan, ware het niet dat Donner net aan de rest van het kabinet had beloofd daar voorlopig niets meer over te zeggen. Aanleiding voor die belofte was een media relletje over uitspraken in een ander interview. Donner hield zich aan de afspraak door inhoudelijk weinig los te laten, alhoewel hij het o-woord wel een paar keer in de mond nam (en zo een weddenschap met zijn voorlichter verloor). Lang lukt het hem niet om zich in te houden. Het zomerreces was nog niet begonnen, of de minister gleed weer uit over een eigen bananenschil. Een journalist van De Telegraaf verleidde hem te filosoferen over de betaalbaarheid van de vergrijzing. Donner zei niet veel, maar liet wel doorschemeren dat er ooit een tijd komt dat een bepaalde generatie tot z’n zeventigste zal moeten werken. Terwijl het kabinet het volk nou juist gerust had gesteld met de verzekering dat de pensioenleeftijd voorlopig 65 jaar zou blijven.
Parijs heeft de Eiffeltoren, Londen de Big Ben, Sydney het Opera House, maar wat heeft Amsterdam? Ontwerp een landmark voor Amsterdam, vroeg het populair-wetenschappelijke tijdschrift Quest een aantal architectenbureaus. Het Amsterdamse next architects kwam vorige maand met een voetgangersbrug in de vorm van een Y over het IJ. Een overspanning van meer dan 300 meter met een maximale hoogte van 60 meter zodat cruiseschepen ongehinderd kunnen passeren. Naar boven kun je met de trap of met de roltrappen binnenin de constructie. Bovenin een plein met restaurant en een groots uitzicht over Amsterdam en de grachtengordel: geen toerist zal het willen missen. Bovendien zal de brug het centrum van Amsterdam verbinden met de ontwikkelingen aan de Noordkant van het IJ. Het middelpunt van de stad wordt zo verlegd van de Dam naar het IJ.
Even geen gedoe, even lekker van het reces genieten, moet het kabinet hebben gedacht. In een periode waarin elke snipper nieuws gefundenes Fressen is voor hongerige journalisten en thuiszittende Kamerleden, was een relletje echter snel geboren. Donner kan zijn borst natmaken als de Kamer terug is van zomerreces. Hij kan het blijkbaar niet laten. De rechtsgeleerde die graag wat weg mag filosoferen wint het van de politicus die weet wanneer hij zijn mond moet houden. Dat kan verfrissend zijn in het politieke landschap, maar zo blijft Donner (59) natuurlijk nooit minister tot zijn zeventigste. Pas als hij écht op vakantie gaat, kunnen zijn voorlichters en de collega’s in het kabinet opgelucht ademhalen. Ik stel me voor dat hij aan het fietsen is in de heuvels van Toscane, onbereikbaar voor naar nieuws hengelende journalisten. Want een mobieltje mee op reis, daar lijkt Donner me het type niet voor. Te nieuwerwets.
Illustratie: Next architects
Illustratie: Next architects
Paul Scheer
