12 Inzichten van de Raad van Anders 12 december 2008
Jongeren tussen de 16 en 20 jaar die adviseren over werken? Die inspiratie bieden voor de medewerkers? Binnen onze organisatie is dit sinds een paar maanden werkelijkheid. Microsoft heeft namelijk de Raad van Anders ingesteld. In tegenstelling tot een Raad van Advies of Raad van Toezicht, vaak bestaande uit oudere heren die op basis van expertise en ervaring wijze raad geven, adviseert de Raad van Anders juist vanuit onbevangenheid. De Raad van Anders bestaat uit 18 jonge mensen die Microsoft verrijken met nieuwe inzichten en inspireren om ook zelf met andere ogen naar ontwikkelingen rondom werken en leven te kijken.
Het Nieuwe Werken Microsoft is sinds enige tijd een nieuwe koers ingeslagen: Het Nieuwe Werken. Flexibel werken waarbij de Microsoft-collega’s niet meer naar het werk gaan, maar aan het werk. Een verandering waarin er vooral veel nadruk is gelegd op de ontwikkeling van de organisatie en het aanpassen van de leiderschapsstijl, de werkstijl en de samenwerkstijl. Ons kantoorgebouw transformeerde hierbij van een traditionele werkplek naar vooral een ontmoetingsplek. Dat klinkt natuurlijk allemaal prachtig, maar wat vinden jongeren daar eigenlijk van? De Raad van Anders ging aan de slag met verschillende thema’s rond Het Nieuwe Werken, zoals groei, netwerken en profileren. In verschillende sessies kwam de Raad van Anders bijeen en de jongeren bezochten ook andere organisaties die zich bezighouden met vraagstukken rondom werken in de toekomst, zoals de Rabobank, Rijkswaterstaat en Gsus.
Twaalf inzichten vandale.nl: in·zicht het; o -en 1 mening 2 kijk op de zaak 3 besef, bewustzijn: tot ~ komen De Raad van Anders heeft voor ons de afgelopen maanden een schat aan grappige, ontroerende, leerzame, ontwapenende en bovenal anders-dan-anders ervaringen opgeleverd. De jongeren hebben naar aanleiding van de ervaringen en ontmoetingen twaalf inzichten geformuleerd. Elk inzicht is zo uniek als de leden van de Raad zelf. Zoveel mensen, zoveel meningen. Dat geldt natuurlijk bij uitstek voor een groep jongeren die op basis van individuele kwaliteiten vanuit verschillende regio’s en opleidingsniveaus bij elkaar zijn gezet. Zoals deelnemer Jennifer zei: “Wij zijn zo anders allemaal, wij kunnen het nooit eens worden!” Er is volop heftig gepraat om tot inzichten te komen waarin alle leden zich in meer of mindere mate konden vinden. De jongeren hebben echter één gemene deler: ze hebben géén werkervaring, alleen leerervaring. Ze kijken daardoor niet vanuit ervaring, maar vanuit onbevangenheid. En binnen al die uiteenlopende reacties is er dus niet één visie van de Raad van Anders. Er is gezocht naar een gemene deler, waarvan de invulling per jongere steeds weer anders is. Niks mis mee. En los daarvan: dé Microsoft-medewerker bestaat ook niet.
Onbevangen versus ervaren: kansen versus belemmeringen? De 12 inzichten van de Raad van Anders zijn steeds in tweeën gedeeld, om de authenticiteit van de ervaringen te bewaren. Jongeren zonder werkervaring en Microsoft die-hards komen natuurlijk niet tot eensluitende inzichten. Ze hebben een totaal verschillende aanvliegroute en landen ook op een ander eindpunt. Juist dát te laten bestaan was het uitgangspunt van de Raad van Anders: wees jezelf, denk hardop en deel je ervaringen met elkaar. De gemeenschappelijke vraagtekens, ontdekkingen én overeenkomsten willen we laten zien. Voor de jongeren was Het Nieuwe Werken aanvankelijk onontgonnen gebied. Gaandeweg werden ze steeds zelfverzekerder. Waren ze in de eerste ontmoeting nog enigszins gespannen, bij de laatste ontmoeting zei Shady relaxed: ”Ik zit hier naast my man Theo.” Microsoft kijkt terug op een zeer geslaagde exercitie. Theo Rinsema: “Alleen al het binnenhalen van de Raad van Anders was heel veel waard. Opmerkelijk om te ervaren hoe geïsoleerd onderwijs en bedrijfsleven van elkaar zijn. En wat een mogelijkheden daar liggen. Tot nu toe hebben wij veel aan onze ontmoetingen gehad, zowel de Raad als de Microsoft- collega’s! De Raad van Anders kan een prima tool zijn voor andere bedrijven om nader kennis te maken met jongeren en daarvan te leren voor de toekomst.” En voor we beginnen nog dit: als we in deze tekst spreken van jongeren bedoelen we de jonge leden van de Raad van Anders en niet jongeren in het algemeen.
De 12 inzichten 1. Hiërarchie Jongeren De baas heeft geen apart kantoor, een badge zonder functie en lijkt gelijk te staan aan iedereen. Toch moet hij beslissingen nemen. Dat kan toch niet, dan? Een bedrijf heeft het nodig om een duidelijke leider te hebben, die knopen doorhakt en zegt wat er moet gebeuren. Microsoft Hiërarchie staat los van verworvenheden als een eigen kamer of vaste parkeerplaats. Natuurlijk is in onze organisatie altijd iemand eindverantwoordelijk en is duidelijk wie een beslissing neemt. Maar we zien wel steeds meer dat dat niet perse de hoogste op de ladder hoeft te zijn. Hoe lager in de organisatie je de beslissingsbevoegdheden legt, hoe sneller een organisatie kan inspelen op veranderingen. Voor leidinggevenden betekent dat delegeren en vertrouwen. We zijn benieuwd hoe zich dat verder gaat ontwikkelen, nu bedrijfsgrenzen steeds meer vervagen en lossere netwerken in invloed toenemen.
2. Het Nieuwe Werken Jongeren Behoefte, structuur en omgeving moeten op elkaar aansluiten. Bij Microsoft klopt dit, bij andere bedrijven liggen ideaal en werkelijkheid soms ver uit elkaar. Hét Nieuwe Werken bestaat niet, iedere organisatie geeft er een eigen invulling aan. Bij andere bedrijven geldt een andere invalshoek en Microsoft is ons kader geworden, omdat we daar gezien hebben hoe dingen goed werken en wat de gedachte daarachter is. Elders gevonden verrijkingen van de werkvloer als aromatherapie, als vogeltjesbos gestylede vergaderzalen en elektronisch verstelbare bureaus boden voor ons geen toegevoegde waarde. Het Nieuwe Werken zit in elk geval niet in de buitenkant, in de vorm, maar in het gedachtengoed. Microsoft Eens, de inrichting van een werkplek moet echt aansluiten bij de bedrijfscultuur. Een open en transparante werkomgeving laat zich niet combineren met een sterk hiërarchische leiderschapstijl. Andersom werkt het trouwens ook niet. Wij hebben niet de ideale omgeving, wij proberen de ideale omgeving voor ons te bereiken. Omdat werken (door technologie) losgetrokken is van de werkomgeving, zijn we nu zo bewust bezig met de concrete invulling op de werkvloer. Maar er komt een tijd waarin we niet meer over Het Nieuwe Werken praten, waarin dat gewoon werken is geworden en niets nieuws onder de zon! Omdat mensen elkaar in Het Nieuwe Werken minder vaak ontmoeten, wordt het onderhouden van contact en het stimuleren van samenhang en sfeer wel belangrijker. Naast de ‘koude’ functionaliteiten zal, verwachten wij, de gevoelswaarde van een pand in betekenis toenemen.
3. Vrijheid en verantwoordelijkheid. Jongeren Het kan toch niet dat je zoveel vertrouwen krijgt? Als je niet náár je werk, maar áán het werk gaat, wanneer ben je dan nog precies aan het werk? Onder werktijd boodschappen doen kan bijvoorbeeld écht niet. Of je nu naar een winkel gaat of op AH.nl zit. En als je geen verantwoording af hoeft te leggen aan een direct leidinggevende, omdat deze er fysiek niet is, maar misschien sowieso afwezig is in de organisatie, hoe productief ben je dan? Het is trouwens wel een groot gebaar als je zoveel vertrouwen krijgt. Dat vertrouwen mag je eigenlijk niet schaden. Je moet discipline tonen om te laten zien dat je dat ook aankunt. Microsoft Volgens een oude wijsheid krijg je wat je geeft. Dat geldt ook voor vertrouwen. Wij gaan er in de basis vanuit dat mensen het goed voor hebben met het bedrijf. Door vertrouwen te geven neemt die betrokkenheid verder toe. Natuurlijk borgen wij wel dat mensen dat ook aankunnen. Door goed management en leiderschap te bieden en mensen verder te ontwikkelen in hun competenties. En natuurlijk meten we ook de prestaties, de output. Het gaat niet om verantwoording afleggen over wanneer je werkt, maar over wat je oplevert! In de kenniseconomie draait alles in de kern om de productiviteit en vitaliteit van de kenniswerker. Bij het loskoppelen van werktijden en werk merken wij trouwens vaak ook een mentale barrière. Veel mensen hebben nog steeds een schuldgevoel als ze overdag boodschappen doen of hun manager heeft er mogelijk een oordeel over. Het duurt vaak jaren voordat dit overgaat. Wij hebben hier intern al veel aandacht aan besteed, maar dat kost tijd. Dat moet toch sneller kunnen? Als zelfs jongeren er al op deze manier naar kijken, hoe bereiken we bij hen dan sneller de gevraagde mentale omslag?
4. Beperkingen en mogelijkheden Jongeren “Als ik nu al denk in beperkingen, dan kom ik natuurlijk nooit uit bij die droombaan.” Maatschappelijke betrokkenheid en bewust zijn van wat je doet zijn belangrijker dan een hoog salaris. Waardering van je baas is hierbij bijna net zo belangrijk als een (goed) salaris: “Ik ga liever mijn droom achterna, dan komt het geld vanzelf wel.” Microsoft Wat is er mooier dan je dromen (durven) naleven? Deze generatie jongeren is opgegroeid in een tijd van overvloed. Ze denken over hun eigen toekomst vooral in termen van mogelijkheden en zelfverwezenlijking. Een goed salaris lijkt daarbij bijna een vaststaand gegeven. Wij zien hierin een verandering met voorgaande generaties. Zou deze generatie jongeren straks van mening veranderen als de economische crisis doorzet en zij hier ook persoonlijk de effecten van gaan ondervinden? Of is de piramide van Maslow in dat opzicht verouderd en is voor jongeren een economisch zekere basis minder een voorwaarde om maatschappelijke relevantie en zelfverwezenlijking na te streven? Interessant vinden we ook de maatschappelijke betrokkenheid die de jongeren tonen. Omdat Het Nieuwe Werken veel gaat betekenen op relevante issues als het mobiliteitsvraagstuk, de milieuproblematiek en arbeidsparticipatie, is het een goed vooruitzicht dat jongeren, de toekomstige werknemers, hier warm voor lopen.
5. Digitale sporen op je CV Jongeren We denken absoluut na over privé-gegevens, je wil toch goed voor de dag komen op Hyves? Maar welk effect dit op je latere carrière kan hebben, speelt voor ons nog totaal niet. Natuurlijk, als je solliciteert, is de kans groot dat er even op internet wordt gezocht naar informatie. Maar om daar nu al rekening mee te houden? Microsoft Door internet neemt transparantie alsmaar toe. Dit leidt tot een lagere privacy. Het is dagelijks aan ieder van ons om hierbij de grenzen te bepalen van wat je wel en niet online deelt. Jongeren moeten nog leren om de relatie te leggen tussen wat ze nu delen en wat dat over 10 jaar kan betekenen. Die relatie leggen ze nu blijkbaar nog niet. Anderzijds, online vind je ongefilterd de ‘echte referenties’ over wie iemand is. Is het over 10 jaar niet juist verdacht als je helemaal niets over iemand kunt terugvinden?
6. Profileren Jongeren Over profileren denken jongeren heel verschillend. Sommigen betwijfelen de traditionele brief met in de bijlage het cv. Een filmpje is volgens hen minstens zo effectief. Dan zien ze gelijk wie jij écht bent en kan je gelijk jouw unieke persoonlijkheid laten zien. Anderen gaan juist voor een grotere anonimiteit. Waarom zou je je naam en woonplaats opgeven en vertellen of je een meisje of een jongen bent? Werkgevers moeten toch, ongeacht dat soort gegevens, voor jóu en je kwaliteiten gaan? Microsoft Bij het werven van nieuw personeel gaat het steeds om de persoon en diens potentie, niet om wat diegene allemaal op zijn cv heeft staan. Nieuwe vormen als een persoonlijk filmpje kunnen op een krachtige en creatieve manier iets toevoegen. Maar het blijft belangrijk om je goed in te leven in de context van de ander. Het hangt af van de functie of een werkgever behoefte zal hebben aan meer persoonlijk getinte informatie, of juist op een zakelijker en snellere manier de informatie uit een cv wil destilleren.
7. Relatie met collega’s Jongeren Het Nieuwe Werken betekent dat je elkaar veel minder vaak ziet en nooit weet wanneer dat wel het geval is. Ons viel op dat mensen relaxed met elkaar omgaan. Een goede relatie met je collega’s is goed, maar hoe goed moet je elkaar kennen? Is het bijvoorbeeld relevant als iedereen over zijn of haar eigen jeugd gaat vertellen? Microsoft We stimuleren actief dat mensen elkaar snel beter leren kennen. Omdat we steeds hogere eisen stellen aan samenwerking en we ook steeds meer diversiteit zien op de werkvloer, wordt inzicht in elkaars achtergronden steeds belangrijker. Dit helpt om snel een team te vormen waarin iedereen goed op elkaar is ingespeeld. Maar natuurlijk bepaalt iedereen voor zichzelf wat hij of zij vertelt en wat niet!
8. Scheiding werk-privé Jongeren Bij een fysieke werkplek ben je op je werk. Als je deze verlaat, ben je niet meer op je werk. Als dat niet meer zo is, zoals in Het Nieuwe Werken, heb je dan niet altijd het gevoel aan het werk te (moeten) zijn? Microsoft Wij laten de grenzen tussen werk en privé makkelijker vervloeien. En worstelen daar tegelijkertijd ook mee. Overal en altijd kunnen werken heeft als voordeel dat je meer vrijheid hebt. Om de kinderen naar school te brengen bijvoorbeeld of de zwemles bij te wonen. Aan de andere kant moet je wel op tijd je werk kunnen opleveren en niet teveel werken. Die verantwoordelijkheid verschuift eigenlijk steeds meer van bedrijf naar medewerker. De ene medewerker kan dit beter aan dan de ander. Rond Het Nieuwe Werken doen zich veel interessante vragen voor: Hoe definiëren we werk, op uren of op output? En als je op output meet, wat is dan het verschil tussen parttime en fulltime werken? Wij moeten innovatief met deze problematiek blijven omgaan en mensen leren, in een tijd van informatieovervloed en waarbij werk nooit af is en continu doorloopt, de harmonie tussen werk en privé te bewaken. Hoe geven we ze handvatten mee om ook te stoppen met werken? Dit vraagt om een verzwaring van de kwaliteit van de organisatie en het management.
9. Het nieuwe werken an sich Jongeren Het Nieuwe Werken is een manier van leven die je jezelf moet aanmeten. Je moet er in passen, je moet erin kunnen functioneren, je moet erin leven. Er zijn zoveel factoren van invloed op het wel of niet slagen van Het Nieuwe Werken, dat ik nog wel veel vraagtekens heb hoe het zich in de toekomst ontwikkelt. Ik blijf kritisch. Microsoft Wij kunnen als Microsoft natuurlijk ook niet in de toekomst kijken. Maar ons is wel duidelijk dat, zeker in kenniseconomieën, werken steeds minder afhankelijk zal zijn van waar je bent. We zijn op weg, maar we zijn er nog niet. Wij zien Het Nieuwe Werken als een evolutie, die inhaakt op allerlei relevante maatschappelijke trends. We zitten in een overgangsfase. Doordat ICT werken heeft losgetrokken van een bedrijfspand ontstaan relevante oplossingen: we kunnen bedrijfsgebouwen veel efficiënter gebruiken, wat weer leidt tot lagere kosten en een kleinere CO2-footprint. Misschien vinden we het straks wel maatschappelijk onaanvaardbaar als mensen op weg naar een 9-to-5-baan onnodig uren in de file staan? Zoals we roken in een rookvrije gelegenheid nu ook asociaal vinden...
10. Groei en ontwikkeling Jongeren Hoe kun je groeien in een organisatie die zo plat is als een pannenkoek, waarin niet duidelijk is hoe je omhoog kan komen. Dan heb je toch ook een platte carrière? Microsoft Jij bent verantwoordelijk voor je eigen doelen en ontwikkeling. Juist dat stimuleert groei! En inderdaad, wij verwachten dat carrières steeds minder in een verticale beweging omhoog verlopen, maar dat het steeds meer gaat om de plek die je inneemt in een netwerk, om de verbindingen die je legt. Interessant vinden we de vraag hoe het denken in verticale carrières kan worden doorbroken. Juist omdat jongeren vooral zelfontplooiing en betekenisgeving nastreven. Wat is er nodig om bij hen een bredere blik te stimuleren? Moet hier meer aandacht aan besteed worden in het onderwijs?
11. Beeldvorming kenniswerken Jongeren We deden een associatie-oefening met foto’s en wat bleek? Iedereen van ons associeerde een computer met werk en niet met thuis of vrienden. Microsoft Ook al zijn wij de hele dag bezig met Het Nieuwe Werken: ook in onze associaties zijn beelden hardnekkig. Ook wij associeerden de computer nog steeds vooral met werk. De vraag is wel wat de komende jaren een computer is. Wat is het verschil tussen een computer en een mobieltje waarmee je kunt MSN’en, emailen, sms’en, browsen en bellen?
12. Zijn we er klaar voor? “Het nieuwe leren is op onze scholen allang begonnen, maar over Het Nieuwe Werken is bij ons nog nauwelijks iets bekend.” Wij hebben nu gezien dat de toekomst van werken er heel anders uit gaat zien dan wij tot nog toe konden bedenken. Het was echt heel leerzaam om op allerlei plekken achter de schermen te kunnen kijken. Gek eigenlijk, dat de jeugd van tegenwoordig helemaal niet wordt voorbereid op dat Nieuwe Werken. Microsoft Eens, hier liggen veel kansen. Wij denken dat de aansluiting tussen onderwijs en bedrijfsleven beter kan. Zodat jongeren al vroeg leren na te denken over andere invullingen van essentiële zaken als organisatievormen, zelfsturing of de definitie van werk. Wij hadden wel verwacht dat veel zaken die wij al in praktijk brengen voor de jongeren nieuw zouden zijn, maar de Raad van Anders heeft ons er nog meer van doordrongen dat onderwijs en Het Nieuwe Werken nu vooral gescheiden werelden zijn. Jongeren die nu en de komende jaren als kenniswerker de arbeidsmarkt betreden, zullen te maken krijgen met een grote overgang en veel patronen nog moeten leren doorbreken. Hoe gaan we de jeugd hier beter op voorbereiden? De 12 inzichten vragen dat we op allerlei niveaus hierover in gesprek gaan. Binnen organisaties, op scholen, maar ook binnen gezinnen. Om de kenniseconomie in Nederland te stimuleren, moeten we als burgers, als bedrijven, organisaties en overheid gezamenlijk verandering teweegbrengen en oude patronen doorbreken. Niet alleen door erover te praten, maar vooral ook door te doen! Geven, nemen, participeren. Het onderwijs lijkt ons een goed startpunt om verder mee in gesprek te gaan over Het Nieuwe Werken. Wil je meer weten over de Raad van Anders of de filmverslagen van de bijeenkomsten zien? Kijk dan op www.microsoft.nl/raadvananders
aan zijn eigen mening.
Justin Boot is de benjamin van de Raad van Anders maar heeft grootse plannen voor zijn toekomst: zijn eigen reclamebureau. Hij werkt nu als DJ en in een groentezaak. Niet tegelijkertijd, helaas.
Shinelva Kléberg uit Amsterdam volgt een hbo-opleiding bouwkunde maar wil later het liefst verloskundige worden!
Roxanne Bangma is 16 jaar en zit op de havo in Heemskerk. Als bijbaan werkt ze in een snackbar. Later wil ze tandarts worden.
Elena is een bezige bij van 20 jaar oud: ze zit in de VN Adviesraad en is voorzitter van de introductiecommissie Geschiedenis. Haar droombaan moet veel afwisseling, collega’s en een leuke werkomgeving bevatten.
Ilyas Incesulu is 17 jaar en komt uit Utrecht. Hij zit op het mbo en is rapper. Later wil hij zanger of acteur worden.
Cas van Kleef is 20 jaar en heeft zijn eerste boek al uitgegeven. Ook schrijft hij columns voor het NRC en voor de website Spunk.
Emma Wierda is 17 jaar, zit nog op school maar veel liever is ze bezig met zingen. Ze wil later namelijk van haar hobby haar werk maken met haar eigen band!
Donny Gieskens is 18 jaar zit op het mbo. Zijn droombaan is ICT Consultant.
Paul Kuilboer is 18 jaar en komt uit het oosten van het land. Hij zit op de havo en wil later iets in de horeca gaan doen. Hij houdt van tekenen en zingen!
Nora Helal is 17 jaar en komt uit Amsterdam. Ze is heel sportief en haar droombaan is iets met reizen, dieren of film.
Souad is 19 jaar en afkomstig uit Amersfoort. Ze heeft zitting in een forum over democratie en later wil ze haar eigen modebedrijf.
Owen Neuteboom is 20 jaar en studeert rechten. Later wil hij advocaat worden.
Lucio Messercola is goed bezig: het script dat hij heeft geschreven wordt binnenkort als drama-serie uitgezonden op een grote landelijke televisiezender. Zijn droom regisseur of acteur te worden ligt dus niet al te ver buiten zijn bereik!
Jennifer Maduro is 17 jaar en komt uit Barendrecht. Ze zingt graag en treedt op in binnen- en buitenland. Maar eigenlijk is haar droom de eerste vrouwelijke minister-president van Nederland te worden!
Vincent Demper is 20 jaar oud en komt uit Aalsmeer. Hij studeert boottechniek en watersport; houdt van watersporten en wil later zijn eigen bedrijf in... de watersport!
Stephanie Lieferink is 20 jaar en komt uit Leiden. In de lokale krant, het Leidsch Dagblad, heeft zij haar eigen blog. Ze wil later schrijfster of verpleegkundige worden!
Shady Aamer is 20 jaar en volgt een hbo-opleiding richting commerciële economie. Hij houdt enorm van discussiëren en wil later een eigen bedrijf.
Jascha Dikker is 17 jaar, zit op het vwo en weet nog niet wat hij later wil gaan doen. Vooralsnog hecht hij veel waarde
