INHOUDSOPGAVE
Voorwoord
V
Ten geleide
VII
Lijst van afkortingen
I.
XXIII
INLEIDENDE HOOFDSTUKKEN
Hoofdstuk 1 Inleiding M. van Luyn
3
1.1 1.2 1.3
3 3 5
Inleiding Ontstaansgeschiedenis van het financieel recht Bronnen van het financieel recht
Hoofdstuk 2 Beleggingsproducten: kenmerken en risico’s W.M. Schonewille 2.1 2.2 2.3 2.4
Inleiding Sparen of beleggen? Basisrisico’s van beleggen Specifieke aan financiële instrumenten verbonden risico’s 2.4.1 Obligaties 2.4.2 Aandelen 2.4.3 Fondsen 2.4.4 Opties 2.4.5 Futures 2.4.6 Turbo’s 2.4.7 Warrants 2.4.8 Gestructureerde producten 2.4.9 Over-the-counter producten 2.4.10 Beleggingsobjecten
11
11 11 12 15 15 17 20 22 25 27 30 31 32 35 XI
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 3 Bancaire, verzekerings- en pensioenproducten E.L.M. van Kranenburg 3.1 3.2
3.3 3.4
3.5
II.
Inleiding Bancaire producten 3.2.1 Spaarproducten 3.2.2 Beleggingsproducten 3.2.3 Leningsproducten Hypotheken Verzekeringsproducten 3.4.1 Schadeverzekering 3.4.2 Levensverzekeringen 3.4.3 Natura-uitvaartverzekering Pensioenproducten 3.5.1 De uitkeringsovereenkomst 3.5.2 Kapitaalovereenkomst 3.5.3 Premieovereenkomst
4.5 4.6
Inleiding Beleggingsonderneming – de definitie Beleggingsonderneming - verschijningsvormen Vergunningsplicht voor beleggingsondernemingen 4.4.1 Vergunning en vereisten 4.4.2 Uitzonderingen op de vergunningsplicht Doorlopend toezicht Orderuitvoeringsbeleid en belangentegenstellingen 4.6.1 Best Execution 4.6.2 Belangenconflicten 4.6.3 Orderverwerking
Hoofdstuk 5 Beleggingsinstellingen A.L. Wissing 5.1 5.2
XII
37 40 40 41 42 44 47 47 49 49 50 50 50 51
SPELERS OP DE FINANCIËLE MARKTEN
Hoofdstuk 4 Beleggingsondernemingen M. van Luyn 4.1 4.2 4.3 4.4
37
Inleiding Reikwijdte 5.2.1 Algemeen 5.2.2 Financieel toezichtregime
55
55 56 57 57 58 59 60 60 60 62 63
65
65 65 65 66
Inhoudsopgave
5.3
5.4
5.5
5.6
5.2.2.1 Reikwijdte definities en vergunningplicht naar huidig recht 66 5.2.2.2 Reikwijdte definities en vergunningplicht naar toekomstig recht 68 Positie beleggingsinstelling op de financiële markten 69 5.3.1 Onderscheid ‘beleggingsinstelling’ en ‘bank’ 69 5.3.2 Onderscheid ‘beleggingsinstelling’ en ‘beleggingsonderneming’ 69 5.3.3 Onderscheid ‘beleggingsinstelling’ en ‘andere effectenuitgevende instellingen’ 71 Verschijningsvormen 72 5.4.1 Inleiding 72 5.4.2 Verdeling naar rechtsvorm 72 5.4.2.1 Rechtsvormen beleggingsmaatschappij 73 5.4.2.2 Rechtsvormen beleggingsfonds 73 5.4.2.3 Herkwalificatierisico 74 5.4.2.4 Fiscale verschillen tussen een beleggingsmaatschappij en een beleggingsfonds 75 5.4.3 Verdeling naar Europese status 76 5.4.3.1 Icbe’s 76 5.4.3.2 ABI’s 77 5.4.3.3 Adequaat toezicht beleggingsinstellingen (ATB’s) en het derdelandenbeleid onder de AIFM-richtlijn 79 5.4.4 Verdeling naar structuur 80 5.4.4.1 Open-end of closed-end beleggingsinstellingen 80 5.4.4.2 Paraplufondsen 81 5.4.4.3 Master-feeder fondsen 81 5.4.4.4 Verdeling naar toelating tot de handel op een gereglementeerde markt (‘beursnotering’) 82 Goederenrechtelijke vragen over afgescheiden vermogen, eigendom en beschikking 83 5.5.1 Beleggingsmaatschappij 83 5.5.2 Beleggingsfonds 83 Spelers en spelregels 85 5.6.1 Beheerder 85 5.6.1.1 Werkzaamheden 85 5.6.1.2 Vergunningplicht en hierop bestaande uitzonderingen en vrijstellingen 85 5.6.1.3 Vergunningeisen 88 5.6.2 Bewaarder 89 5.6.2.1 Werkzaamheden 89 5.6.2.2 Toezichteisen 90 5.6.3 Deelnemers 91
XIII
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 6 Banken C.W.M. Lieverse 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15 6.16 6.17
Banken Banken – het begrip/elementen uit de definitie Het begrip bank in de praktijk Banken die van de vergunningplicht zijn vrijgesteld De bankbeleggingsonderneming Een vrijwillige bankvergunning Het aantrekken van opvorderbare gelden De vergunningplicht als bank, markttoegang algemeen De vergunningvereisten De toets van de aandeelhouders van een bank Toegang tot de Nederlandse markt Toegang tot de buitenlandse markten voor Nederlandse banken Doorlopend (prudentieel) toezicht op een bank Gedragstoezicht op een bank Depositogarantie Code Banken Toekomstige ontwikkelingen
Hoofdstuk 7 Verzekeraars en pensioenfondsen C.W.M. Lieverse 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8 7.9 7.10 7.11 7.12 7.13 7.14 7.15 7.16 7.17
XIV
Verzekeraars, inleiding Verzekeraars, elementen uit de definitie Het begrip verzekeraar/verzekering in de praktijk Vrijgestelde verzekeraars De vergunningplicht als verzekeraar, markttoegang algemeen De vergunningvereisten De toets van de aandeelhouders van een verzekeraar Toegang tot de Nederlandse markt Toegang tot de buitenlandse markten voor Nederlandse verzekeraars Doorlopend prudentieel toezicht op verzekeraars Doorlopend toezicht: financiële eisen Andere activiteiten van verzekeraars/gedragstoezicht Samenwerking met distributeurs Bescherming van verzekerden tegen (dreigende) insolventie van een verzekeraar Code Verzekeraars Toekomstige ontwikkelingen Pensioenfondsen
95
95 95 97 98 98 99 99 100 101 102 103 103 103 106 107 107 107
109
109 109 110 111 111 112 114 114 114 115 116 117 117 117 118 119 119
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 8 Financiële dienstverleners C.W.M. Lieverse 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9
Financiële dienstverlening, inleiding en plaatsbepaling Kernbegrippen uit de financiële dienstverlening Markttoegang voor financiële dienstverleners Markttoegang, vergunningeisen Markttoegang, uitzonderingen Doorlopende eisen aan de bedrijfsvoering van een financiële dienstverlener Beloning van bemiddelaars en adviseurs; provisieregulering en -transparantie Markttoegang tot en buiten Nederland Samenwerking financiële dienstverleners
121
121 123 125 127 128 128 130 131 131
Hoofdstuk 9 Toezichthouders G.P. Roth en M. van Eersel
133
9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8
133 134 135 135 136 136 137 138
Twee toezichthouders: AFM en DNB Informatieverstrekking; geheimhouding Informatie-uitwisseling Financiering Mandatering Samenwerking Aansprakelijkheid Andere toezichthouders; toezicht op toezicht
Hoofdstuk 10 Handelsplatformen F.F. Nagelkerke en E.J.H. Vis-Osendorp 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 10.6 10.7 10.8
Inleiding Ontstaansgeschiedenis van een beurs in Nederland Wat zijn handelsplatformen? Multilaterale handelsfaciliteit (MTF) Gereglementeerde markt Beleggingsonderneming met systematische interne afhandeling (SI) Hoe werkt een handelsplatform? Vergunningprocedure en doorlopend toezicht 10.8.1 Vergunningsprocedure 10.8.1.1 Vergunningplicht 10.8.1.2 Vergunningvereisten 10.8.2 Vrijstellingen of ontheffing op de vergunningplicht 10.8.3 Doorlopend toezicht
141
141 142 143 144 145 146 147 149 149 149 150 155 155 XV
Inhoudsopgave
10.8.4 Handhavingsbevoegdheden van de AFM en DNB 10.8.5 Toepasselijkheid Europese richtlijnen 10.8.6 Toekomstige aanpassingen
III.
FINANCIËLE MARKTEN
Hoofdstuk 11 Inleiding deel financiële markten: de levensloop van een effect M. van Luyn 11.1 11.2
Inleiding De levensloop van een effect 11.2.1 Primaire Markt 11.2.2 Orderopgave 11.2.3 Tradematching 11.2.4 Clearing en Settlement 11.2.5 Custody
Hoofdstuk 12 Primaire markt C.W.M. Lieverse 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7 12.8 12.9 12.10 12.11 12.12 12.13 12.14 12.15 12.16 12.17 12.18 12.19 XVI
157 157 157
Inleiding en terminologie De civielrechtelijke stappen om aandelen of obligaties te creëren De uitgifte en plaatsing van effecten De investeerders, beursnotering De beleggingsinstelling als uitgevende instelling Andere bijzondere uitgevende instellingen: banken/partijen die vreemd vermogen aantrekken Andere typen uitgevende instellingen: ondernemingen en overheden De prospectusplicht; art. 5:2 Wft De prospectusplicht, elementen uit art. 5:2 Wft Het prospectus: de prospectusrichtlijn, inleiding Vrijstellingen van/uitzonderingen op de prospectusplicht, de hoofdlijnen De vrijstellingen en uitzonderingen van de prospectusplicht in de praktijk Het opstellen van een prospectus De prospectusplicht volgens de prospectusrichtlijn: hoe werkt het? Een uitwerking van de prospectusplicht in hoofdlijnen Het bepalen van de bevoegde autoriteit voor goedkeuring van het prospectus Vormgeving van het prospectus De inhoud van het prospectus De taal van het prospectus
161
161 161 161 162 163 164 164
167
167 168 169 170 170 171 172 173 173 175 175 177 177 178 179 180 180 181 182
Inhoudsopgave
12.20 12.21 12.22 12.23
De prospectusgoedkeuring 183 Reikwijdte, geldigheidsduur, wijziging en aanvulling van een eenmaal goedgekeurd prospectus 183 Publicatie van een eenmaal goedgekeurd prospectus 184 Reclame-uitingen 185
Hoofdstuk 13 Overnames van beursfondsen: het openbaar bod P.E.B. Corten 13.1 13.2 13.3 13.4
13.5
13.6
13.7
13.8
Inleiding Motieven voor het uitbrengen van een bod Overgang van de biedingsregels naar de Wft en beleidsmatige aanpassing in 2012 Een aantal opmerkingen over de reikwijdte van de biedingsregels in de Wft 13.4.1 Biedingsregels ook van toepassing op buitenlandse doelvennootschap met notering in Nederland 13.4.2 Buiten besloten kring-element geschrapt De belangrijkste materiële biedingsregels van de Wft 13.5.1 Aankondigen van een openbaar bod (fase 1) 13.5.2 Tussentijdse berichtgeving over het bod (fase 2) 13.5.3 Uitbrengen bod (fase 3) 13.5.3.1 Aanvraag goedkeuring biedingsbericht 13.5.3.2 Certain funds 13.5.3.3 Het biedingsbericht 13.5.4 Aanmeldingstermijn en gestanddoening (fase 4) 13.5.4.1 Algemeen 13.5.4.2 Duur van de aanmeldingstermijn 13.5.4.3 Gestanddoening 13.5.4.4 Best price rule Betaling en levering en de na-aanmeldingstermijn (fase 5) 13.6.1 Betaling en levering 13.6.2 Na-aanmelding 13.6.3 Verbod van gunstiger transacties na gestanddoening Overig 13.7.1 Het verplicht bod 13.7.2 Het partieel bod en het tender bod 13.7.3 Aanpassing Bob en Vrijstellingsbesluit overnamebiedingen Wft in 2012 13.7.3.1 De ‘put up or shut up’-regeling 13.7.3.2 Aanpassing Vrijstellingsbesluit overnamebiedingen Wft Ten slotte
187
187 187 188 189 189 190 191 193 195 195 195 196 197 200 200 201 202 203 204 204 204 204 205 205 207 208 208 209 210
XVII
Inhoudsopgave
IV.
BIJZONDERE ONDERWERPEN
Hoofdstuk 14 Zorgplicht M. van Luyn 14.1 14.2 14.3 14.4
14.5
Inleiding Kwalificatie rechtsverhouding Vormen van beleggingsdienstverlening en soorten klanten Zorgplichten in het kader van beleggersbescherming 14.4.1 Zorgplicht voorafgaand aan de dienstverlening 14.4.2 Zorgplicht bij het aangaan van de dienstverlening 14.4.3 Zorgplicht tijdens de uitvoering van de dienstverlening 14.4.4 Rapportage en controle Krediet en zorgplicht
Hoofdstuk 15 Voorwetenschap en marktmanipulatie P.E.B. Corten en J.S. Kalisvaart 15.1 A. 15.2 15.3 15.4
15.5
15.6
15.7 B. 15.8
XVIII
Inleiding Voorwetenschap Definitie van voorwetenschap Informatie moet concreet zijn De informatie dient betrekking te hebben op het Beursfonds of op de handel 15.4.1 De informatie moet niet openbaar zijn gemaakt 15.4.2 Openbaarmaking heeft significante invloed op de koers Plicht tot openbaarmaking van voorwetenschap en andere preventieve maatregelen 15.5.1 Wijze van algemeen verkrijgbaar stellen van informatie 15.5.2 Bevoegdheid tot uitstel van openbaarmaking van koersgevoelige informatie 15.5.3 Andere preventieve maatregelen Verbod tot gebruik van voorwetenschap 15.6.1 Enkele opmerkingen over de elementen van de verbodsbepaling 15.6.2 Uitzonderingen op het verbod tot gebruik van voorwetenschap Het tipverbod 15.7.1 Enkele opmerkingen over de elementen van het tipverbod Marktmanipulatie Verbod op marktmanipulatie 15.8.1 De vormen van verboden handelingen 15.8.2 Enkele bestanddelen van het verbod op marktmanipulatie nader toegelicht
215
215 215 217 219 219 220 221 223 225
227
227 228 228 228 229 229 229 230 230 231 232 232 232 235 238 238 240 240 240 240
Inhoudsopgave
15.9 15.10
15.8.3 Een aantal voorbeelden Rechtvaardigingsgrond bij een misleidend signaal en kunstmatig prijsniveau Uitzonderingen op de verbodsbepaling
Hoofdstuk 16 Giraal betalingsverkeer door middel van overboeking of incasso R.E. van Esch 16.1 16.2 16.3 16.4
16.5
Inleiding Proces van uitvoering overboeking en incasso Juridische aspecten van de overboeking en de incasso Publiekrecht 16.4.1 Inleiding 16.4.2 Toezichthouders 16.4.3 Toezicht op toegang tot de markt 16.4.4 Prudentieel toezicht 16.4.5 Gedragstoezicht financiële ondernemingen 16.4.6 Gedragstoezicht financiële markten Privaatrecht 16.5.1 Inleiding 16.5.2 Girale betaling bevrijdend 16.5.3 Moment van betaling 16.5.4 De raamovereenkomst betreffende de betaalrekening 16.5.5 Instemming met betaalopdracht 16.5.6 Herroeping betaalopdracht 16.5.7 Weigering betaalopdracht 16.5.8 Uitvoeringstermijn betaalopdracht en incasso 16.5.9 Stornering incasso 16.5.10 Betaalinstrument 16.5.11 Maatregelen bij verlies, diefstal of onbevoegd gebruik van een betaalinstrument 16.5.12 Schade tengevolge van onbevoegd gebruik van een betaalinstrument 16.5.13 Aansprakelijkheid voor niet of gebrekkige uitvoering betalingstransactie 16.5.14 Aansprakelijkheid voor niet of gebrekkige uitvoering van incasso 16.5.15 Aansprakelijkheid voor niet toegestane betalingstransactie 16.5.16 Uitsluiting van aansprakelijkheid 16.5.17 Bewijslast
241 242 243
245
245 245 247 247 247 248 248 249 250 252 252 252 253 254 254 254 255 255 256 256 257 257 258 259 260 261 261 261
XIX
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 17 Afwikkeling van effectentransacties en bewaring van effecten H. Bais 17.1 17.2
17.3
17.4 17.5 17.6
17.7
Inleiding Historie 17.2.1 K- en CF stukken 17.2.2 Giraal effectenverkeer 17.2.3 Andere vormen van bewaring De Wge 17.3.1 Achtergrond en doelstellingen van de Wge 17.3.2 Opbouw van het girale stelsel 17.3.3 Effecten in de zin van de Wge 17.3.4 Opname in het girale systeem en immobilisatie van Nederlandse effectenvoorraad 17.3.5 Inbewaringgeving van een gestolen toondereffect 17.3.6 Levering van ‘Wge-rechten’ 17.3.7 Uitoefening van rechten deelgenoten jegens uitgevende instelling Clearing van effectentransacties Clearing van buitenbeurs (OTC) effectentransacties Vermogensscheiding 17.6.1 Vermogensscheiding in het algemeen 17.6.2 Vermogensscheiding bij beleggingsondernemingen die geen bank zijn 17.6.3 Vermogensscheiding bij beleggingsondernemingen die bank zijn 17.6.4 De beleggersgiro 17.6.5 Alternatieve regelingen ter zake van vermogensscheiding Toezicht op afwikkelsystemen en het voorstel voor een Wet afwikkeldiensten
Hoofdstuk 18 Internationaal privaatrecht en financiële dienstverlening R.E. van Esch 18.1 18.2
18.3
XX
Inleiding Rechtsmacht 18.2.1 Inleiding 18.2.2 Brussel I: geen forumkeuze 18.2.3 Brussel I: wel forumkeuze Het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst 18.3.1 Inleiding 18.3.2 Overeenkomst tussen ondernemingen 18.3.3 Consumentenovereenkomsten 18.3.4 Bestaan en geldigheid van overeenkomsten
263
263 264 264 265 265 266 266 267 268 269 271 272 273 274 275 276 276 277 277 278 279 279
281
281 282 282 283 284 285 285 286 288 289
Inhoudsopgave
18.3.5 De onderwerpen die het toepasselijk recht beheerst 18.4 Goederenrecht 18.4.1 Inleiding 18.4.2 Zaken 18.4.3 Vorderingsrechten 18.4.4 Aandelen 18.4.5 Giraal overdraagbare effecten
V.
RECHTSBESCHERMING, HANDHAVING & COMPLIANCE
Hoofdstuk 19 Compliance en integriteit K. Klaver 19.1 19.2
19.3
19.4
Inleiding Achtergrond en ontwikkelingen 19.2.1 Bestaansgrond van integriteitsregelgeving 19.2.2 Ontwikkelingen in integriteitsregelgeving Wettelijke eisen aan integriteit 19.3.1 Integere bedrijfsvoering 19.3.2 Zorgvuldige dienstverlening 19.3.3 Integer marktgedrag Waarborgen van integriteit 19.4.1 Integere bedrijfscultuur 19.4.2 Compliancefunctie
Hoofdstuk 20 Toezicht, handhaving en rechtsbescherming G.P. Roth en M. van Eersel 20.1 20.2
20.3
290 291 291 291 293 295 296
Inleiding Onderzoek door AFM en DNB 20.2.1 Algemeen 20.2.2 Onderzoeksbevoegdheden (afdeling 5.2 Awb) 20.2.3 AFM en/of DNB Sancties 20.3.1 Reparatoire sancties 20.3.1.1 Algemeen 20.3.1.2 Aanwijzing (artikel 1:75 Wft) 20.3.1.3 Last onder dwangsom (artikel 1:79 Wft) 20.3.1.4 Benoeming van een (stille) curator (artikel 1:76 Wft) 20.3.1.5 Waarschuwing (artikel 1:94 Wft) 20.3.1.6 Overig 20.3.2 Punitieve sanctie: de bestuurlijke boete (artikel 1:80 Wft) 20.3.2.1 Algemeen
299
299 300 300 302 304 304 308 310 311 311 314
317
317 317 317 318 319 320 320 320 321 322 323 324 325 326 326 XXI
Inhoudsopgave
20.4
20.3.2.2 Verdragsrechtelijke aspecten 20.3.2.3 Systematiek van het boetestelsel 20.3.2.4 Publicatie van boetebesluiten (artikelen 1:97 – 98/100 Wft) 20.3.3 Wijzigen, beperken of intrekken vergunning (artikelen 1:104-105 Wft) 20.3.4 Samenwerking in het kader van handhaving tussen toezichthouders 20.3.5 Geheimhouding (artikelen 1:89 ev. Wft) Rechtsbescherming 20.4.1 Rechtsbescherming tegen sanctiebesluiten (hoofdstukken 6 t/m 8 Awb) 20.4.2 Rechtsbescherming tegen publicatie ( afdeling 1.5.2 Wft) 20.4.3 Schadevergoedingskwesties
Hoofdstuk 21 Privaatrechtelijke geschillen in het financieel recht G.P. Roth en M. van Eersel 21.1 21.2
21.3
21.4 21.5
Inleiding Veel voorkomende onderwerpen van geschil 21.2.1 Informatievoorziening 21.2.2 Zorgplicht van (bank)beleggingsondernemingen en financiële dienstverleners 21.2.3 Oneerlijke handelspraktijken Procedures bij de civiele rechter 21.3.1 Individuele procedures 21.3.2 Ondernemingskamer 21.3.3 Collectieve procedures Alternatieve geschillenbeslechting – KIFID en DSI Effect van overtreding van de Wft in civielrechtelijke verhoudingen
327 327 328 329 329 330 330 330 333 334
337
337 337 337 338 342 344 344 347 347 349 351
Hoofdstuk 22 Customer due diligence A.H.J. Kuus
353
22.1 22.2 22.3 22.4 22.5 22.6 22.7
353 354 355 357 359 359 360
Inleiding Customer Due Diligence: Wft en Wwft Klantenonderzoek Risico gebaseerde regelgeving Meldplicht Administratie Handhaving
Trefwoordenregister
361
Over de auteurs
369
XXII
