DNV KEMA Energy & Sustainability
Visiedocument Nationaal Actieplan Zonnestroom 2013 De groei van de Nederlandse zonne-energiemarkt blijft aanhouden en de markt wordt meer en meer volwassen. Als gevolg hiervan verandert de Nederlandse zonne-energie sector van een interne en ontwikkelingsgeoriënteerde sector naar een sector die volop in de maatschappij meedoet. De groei in geïnstalleerd vermogen aan zonne-energie versnelt. Om deze groei te faciliteren moet rekening worden gehouden met factoren die zich uitstrekken tot buiten de zonne-energie sector zelf. Het hele Nederlandse energiebestel, de publieke opinie en ook de politiek moet een duurzame plaats bieden aan zonne-energie en moet zich voorbereiden op een toekomst waarin zonne-energie een grote rol speelt in de energievoorziening. In dit document zetten de partners van het Nationaal Actieplan Zonnestroom hun visie uiteen over de toekomst van zonne-energie in Nederland.
1
MAATSCHAPPELIJKE ASPECTEN
Op dit moment bestaat een sociale ongelijkheid in Nederland wat betreft zonne-energie. Vanwege diverse wetten en regels heeft niet iedere Nederlander op een gelijke manier toegang tot zonneenergie. Zo kunnen bijvoorbeeld woningeigenaren relatief eenvoudig zonnepanelen aanschaffen en installeren, terwijl huurders beperkt toegang hebben omdat de woningbouwcorporaties nog geen zonne-energie aanbieden. Particulieren, die niet de mogelijkheid hebben op hun woning (door bijvoorbeeld schaduw of gestapelde bouw) een zonnestroomsysteem te installeren en dit vervolgens elders doen, worden met de huidige wetgeving gezien als energieleverancier. Zij worden aangeslagen voor de energiebelasting en zo onterecht achtergesteld bij particulieren die de mogelijkheid van installeren op hun eigen bezit wel hebben. Ook bestaat een verschil tussen rijk en arm, in die zin dat nog onvoldoende financieringsconstructies toegankelijk zijn voor mensen die weinig eigen middelen ter beschikking hebben. Voor hen is de investering nog een drempel, simpelweg omdat ze het geld niet vrij kunnen maken. Verder is het verschil tussen platteland en stad een grote barrière. In het bijzonder in het geval van gestapelde bouw is het nu vanwege wet- en regelgeving moeilijk om toegang te krijgen tot zonne-energie. In de toekomst verdwijnen deze barrières, (mede) door de acties uit het Nationaal Actieplan Zonnestroom. Woningbouwcorporaties worden gestimuleerd zon aan te bieden aan de huurders, financieringsconstructies worden ontwikkeld en toegankelijk voor alle lagen van de bevolking en de wet- en regelgeving wordt evenwichtiger waardoor mensen die wonen in gestapelde bouw ook toegang krijgen tot zonne-energie.
-1-
DNV KEMA Energy & Sustainability
Het resultaat is dat iedereen een gelijke toegang heeft tot zonne-energie en kan profiteren van deze goedkope energievorm. Tegelijkertijd kan iedereen zijn eigen ecologische voetafdruk verkleinen en bijdragen aan een duurzame samenleving. De zonne-energiesystemen stoten geen CO2 uit en hebben daarom dezelfde impact op het milieu als het besparen van energie. Ten slotte zorgt de gelijke toegang tot zonne-energie dat iedereen de kans krijgt om zijn eigen onafhankelijkheid te vergroten. Door eigen energie op te wekken krijgt de consument een gevoel van vrijheid. Ook al blijven de systemen aan het netwerk gekoppeld, het geeft een gevoel van zekerheid dat de eigen energie kan worden geproduceerd onafhankelijk van anderen en onafhankelijk van externe grondstoffen. Dit gevoel is belangrijk voor veel mensen. Het is vergelijkbaar met het macroeconomische belang dat wordt gehecht aan onafhankelijkheid aan specifieke vormen van energie, zoals olie, echter dan op de schaal van een enkel huishouden. Naast zonne-energiesystemen voor kleinverbruikers worden in aanloop naar 2020 zonneenergiesystemen ook aantrekkelijk voor grootverbruikers door aanhoudende prijsdalingen van zonnepanelen. Op dit moment bestaat er voor de exploitatie van grote systemen nog een barrière onder andere door het ontbreken van goede regeling voor salderen op afstand.
2
BETAALBAARHEID
Om de decentrale opwekking van (zonne-)energie te bevorderen, is een aanpassing van de huidige wet- en regelgeving onvermijdelijk. De maatschappelijke Alliantie voor decentrale energie, aangevoerd door de Duurzame Energie Koepel en de Vereniging Nederlandse Gemeenten, pleit voor een verruiming van de salderingsregeling. De partners van het Nationaal Actieplan Zonnestroom sluiten zich hierbij aan en pleiten voor salderen voor de meter van lokaal opgewekte duurzame energie, een verruiming van de salderingsgrens en een budgetneutrale verschuiving tussen energiebelastingschijven. Dit zouden goede en stimulerende maatregelen voor zonnestroom zijn. Bovendien hoeft deze aanpassing slechts tijdelijk te zijn. De aanpassing kan gradueel beperkt worden in een periode van 5 jaar (2013-2018). In die tijd dalen de investeringskosten van zonne-energie zodanig dat zonne-energie zonder stimulering verder kan groeien. De vergroening van het Nederlandse energiebelastingstelsel is wenselijk. Hierin wordt de grootschalige uitrol van zonne-energie over een drempel geholpen en daardoor kan de markt volledig op eigen benen staan. Een integrale aanpak van zowel de elektriciteits-, warmte- en gasmarkt is hierbij essentieel, zoals ook de eerder genoemde Alliantie bepleit.
-2-
DNV KEMA Energy & Sustainability
3
CONTINUÏTEIT
Hoewel de aankondiging van subsidie op zonne-energiesystemen in 2012 een uitstellende werking op offertes heeft gehad, heeft de subsidie uiteindelijk wel voor meer roering in de markt gezorgd. Hierdoor hebben Nederlandse ondernemers een steun in de rug gekregen in tijden dat de marges op zonne-energiesystemen erg klein zijn. Toch heerst de mening dat subsidies op zonne-energiesystemen niet de oplossing zijn op de lange termijn. De prijsontwikkelingen van zonnestroom en grijze stroom zijn dusdanig dat op dit moment netpariteit op basis van salderen bestaat voor kleinschalige verbruikers. Binnen enkele jaren zal ook dynamische netpariteit ontstaan, wat betekent dat de combinatie van gelijktijdig eigen verbruik en het ontvangen van een vergoeding bij terugleveren gelijk is aan de opwekkosten. Aanhoudende prijsdalingen van zonnepanelen en stijging van de elektriciteitsprijs leidt tot een situatie waarin vanaf 2020 ook grote systemen (>1MW) kunnen concurreren met netstroom. Continuïteit in de Nederlandse zonne-energiemarkt is optimaal bij een stabiele situatie. Vanaf 2020 ontstaat in Nederland een vervangingsmarkt. Oude systemen worden hierbij vervangen door vernieuwde systemen. Ook wordt het veranderen van systemen belangrijker dan onderhoud alleen. De systemen gaan meer functies krijgen, denk hierbij aan Smart Grid toepassingen, gebouwintegratie en aan Home Energy Management Systems samen met elektriciteitsopslag. Op den duur neemt de vervangingsmarkt geleidelijk een steeds groter aandeel over van de markt voor nieuwe systemen. In de toekomst kan in Nederland circa 4000 MWp per jaar geïnstalleerd worden. Dit leidt tot een evenwichtsituatie met een opgestelde zonne-energie capaciteit van circa 100 GWp. Hiermee neemt, op basis van het energieverbruik in 2011, het aandeel van zonnestroom in de Nederlandse energiemix toe tot ongeveer twee derde.1
4
WERKGELEGENHEID
De zonne-energiesector omvat alle zonne-energie gerelateerde activiteiten. Een deel hiervan is direct gerelateerd aan de Nederlandse installatiemarkt, terwijl de rest onder andere onderzoek, de maakindustrie en export betreft. In die laatste categorieën vallen ook de sterke Nederlandse onderzoekspositie in het fundamentele en productgerichte onderzoek naar zonne-energietechnologieën en de machinebouw. In samenwerking met de TKI Zonne-energie is bepaald dat voor de hele zonneenergiesector het aantal voltijdsbanen kan stijgen tot circa 10.000 in 2020 en tot ongeveer 40.000 in 2050.
1
Elektriciteitsverbruik in 2011 volgens CBS Statline bedroeg 122 TWh.
-3-
DNV KEMA Energy & Sustainability
Direct gerelateerd aan de Nederlandse markt is de werkgelegenheid ten behoeve van de installatie van zonnestroomsystemen. In de toekomst zal, naar mate de interne markt groeit, de rol van de installateur steeds belangrijker worden. Een schatting van de werkgelegenheid die de interne markt kan bieden is weergegeven in tabel 1. Uit deze tabel kan worden berekend dat ruim 40% van de interne markt rechtstreeks bijdraagt aan de economie van Nederland. Dus elke euro die in Nederland wordt uitgegeven aan zonnestroom vergroot de Nederlandse economie met 40ct. Indien op termijn 4000 MWp per jaar wordt geïnstalleerd, brengt dit een directe economische activiteit in Nederland van minimaal 1 400 miljoen euro per jaar. De werkgelegenheid die hierbij hoort, behelst ruim 17 000 arbeidsplaatsen. Component
Systeemkosten
Toegevoegde waarde in Nederland
Installatie en uitvoering
25%
90%
Omvormer
15%
0-20%
PV Modules
40%
0-10%
Balance of System (BOS)
20%
50-70%
Tabel 1 Opbouw van systeemkosten en toegevoegde waarde in Nederland.
5
DUURZAAM MOTIEF OVERHEID 20-20-20
Nederland heeft zich gecommitteerd aan het Europese doel om in 2020 16% van de energie op te wekken middels duurzame bronnen. Uit recente cijfers blijkt dat Nederland fors achterloopt op deze doelstelling2. De doelstelling van het Nationaal Actieplan Zonnestroom draagt voor een tiende deel bij aan de afgesproken 16% duurzame energie in 2020. Tegelijkertijd kan het plan een forse bijdrage leveren aan de reductie van CO2 uitstoot. Uitgaande van een CO2 uitstoot van 0.43 kg/kWh 3, komt de totale reductie van 4 gigawatt zonnestroom op ruim 2 miljoen ton CO2 per jaar. De maatschappelijke kosten die bespaard worden door de reductie deze hoeveelheid CO2 bedragen 200 miljoen euro per jaar4. Daarnaast is zonne-energie de goedkoopste manier om de doelstelling te halen omdat de prijsdaling van zonne-energiesystemen zich nog zal doorzetten tot 2020. Hierbij is de doelstelling van het Nationaal Actieplan Zonnestroom (4 000 MWp in 2020) een noodzakelijke springplank voor zonne-energie op grote schaal, waarbij gedacht moet worden aan een potentieel van 100 GWp in 2050.
2
http://www.pbl.nl/nieuws/nieuwsberichten/2012/hernieuwbare-energie-nederland-mist-doelstelling-2020ondanks-sterke-groei 3 www.co2monitor.nl: http://www.co2-monitoring.nl/news/30/57/Wijziging-CO2-uitstoot-vanelektriciteitsproductie/ 4 £ 90/tC per year in 2020, or roughly €100/tC per year in 2020: Estimating the Social Cost of Carbon Emissions, R. Clarkson and K. Deyes http://62.164.176.164/d/SCC.pdf
-4-
DNV KEMA Energy & Sustainability
De focus en beleid van de overheid is op dit moment gericht op grootschalige duurzame opwekking. Dit blijkt uit sterke subsidiëring van bijvoorbeeld windparken met de SDE+ regeling. De focus op decentrale duurzame opwekking is zeer beperkt. Door deze focus te verschuiven van centrale naar decentrale duurzame opwekking zal de betrokkenheid van de bevolking sterk vergroten. Behalve een stimulans voor de locale economie zal een focus op zonnestroom dan ook leiden tot een verhoging van de bewustwording van de burger over energiegebruik. De mogelijkheden in duurzame energie opwekking en energiebesparing zullen een groot draagvlak krijgen.
6
CONCLUSIE
Zonne-energie wordt toegankelijk voor iedereen, huurder of eigenaar, rijk of arm, in de stad of op het platteland. Deze gelijkheid houdt in dat iedereen de mogelijkheid krijgt om zijn/haar ecologische voetafdruk te verkleinen en een bijdrage te leveren aan de duurzaamheid van onze samenleving. Daarnaast is iedereen gelijk in het verwerven van een zekere mate van onafhankelijkheid in het voorzien van zijn/haar energievraag. Deze waarden, gelijkheid, duurzaamheid en onafhankelijkheid, worden bereikt op eigen kracht, zonder subsidies. Daarnaast is het effect op de staatskas gering, de gemiste inkomsten uit energiebelasting worden gecompenseerd door toename van BTW inkomsten, belastingopbrengsten door toename van de economische activiteit en toename van de werkgelegenheid. Ook worden de sociale kosten van uitstoot van CO2 uit conventionele opwekkers vermeden. Daarom is het zowel zeer wenselijk als onvermijdelijk dat Nederland afstevent op een groot aandeel van zonne-energie in de energiemix, met een totaal plaatsingspotentieel van 100 GWp in 2050, een stabiele jaarlijkse markt van 4000 MWp met ongeveer 17 000 arbeidsplaatsen gelieerd aan de Nederlandse installatiemarkt en tot wel 40 000 voltijdsbanen voor de gehele zonne-energiesector in 2050.
Dit visiedocument is een publicatie vanuit het Nationaal Actieplan Zonnestroom, gesteund door Alliander, DNV KEMA, ECN, Fudura – onderdeel van Enexis, Mastervolt, Sun Projects, VDH Solar en Wepro Special Projects.
-5-
