COLLEGEVOORSTEL
Onderwerp Quick scan Kinderboerderij ‘Klein Boveneind’ Te besluiten om 1. Kennis te nemen van de ideeën die zijn verzameld voor de toekomst van kinderboerderij ‘Klein Boveneind’. Inleiding Door middel van een quick scan zijn ideeën verzameld voor de toekomst van kinderboerderij. ‘Klein Boveneind’. Daarbij zijn de volgende bronnen (bijlagen) gebruikt: • • • •
Quick Scan ‘Toekomstbestendige kinderboerderijen; Kinderboerderijen 3.0’ van Blauwe Noordzee in opdracht van Diereninfo (www.diereneducatie.nl); Eindrapport ‘Duurzaamheidsknooppunten’ van SME Advies in opdracht van het Platform NME (IVN, Stichting Veldwerk Nederland, AGDO en SME Advies); De medewerkers van de kinderboerderij; Uitkomsten online en offline debatten en workshops over cluster Groen en Recreatie.
Bij de opzet van deze paragraaf wordt aangesloten bij de aanbevelingen van de Blauwe Noordzee om tot een toekomstbestendige kinderboerderij te komen: • • • • • •
Vernieuw of verhelder de missie en het aanbod van activiteiten; Vergroot de eigen inkomsten; Ontwikkelen een derde geldstroom (naast subsidie en eigen inkomsten); Streef naar ‘shared services’; Introduceer een (nieuw) vrijwilligersmodel; Denk na over (externe) verzelfstandiging of het oprichten van een vriendenstichting.
Beoogd effect Input leveren voor de Algemene Beschouwingen 2014-2017 en de meerjarenbegroting 20142017.
Argumenten Zie de bijlage bij dit advies.
Kanttekeningen Zie de bijlage bij dit advies.
Financiën In deze fase nog niet van toepassing.
Communicatie Dit advies en de bijlagen worden aan de gemeenteraad aangeboden ter voorbereiding op de Algemene Beschouwingen.
Uitvoering Niet van toepassing.
Bijlagen Diverse
2
Quick Scan Kinderboerderij Inleiding Vanaf 1980 kent de gemeente Krimpen aan den IJssel een kinderboerderij. Net als bijv. het zwembad en de muziekschool heeft ook Kinderboerderij ‘Klein-Boveneind’ een ‘eigen’ website. Op deze website (www.krimpenaandenijssel.nl/Kinderboerderij.html) is o.a. de ontstaansgeschiedenis van de kinderboerderij te lezen. Voorgeschiedenis Een lang gekoesterde wens van de gemeente ging in 1976 in vervulling. Het gemeentebestuur kocht toen een van de oude boerderijen van de heer P.C. van Cappellen. Daarna kwam wethouder F.A. van Leeuwen met het plan er een kinderboerderij te vestigen.
Opening Op zaterdag 21 juni, de eerste zomerdag in 1980 werd de kinderboerderij ‘Klein-Boveneind’ officieel geopend. Wethouder mevrouw A. Bosma-Verstijnen verrichtte de opening. Ondanks het herfstachtige weer kwamen honderden kinderen over de ophaalbrug het terrein op om de dieren te aaien en van het openingsfeest te genieten.
De kinderboerderij is een gemeentelijke accommodatie. Dat betekent dat gebouwen en terreinen eigendom van de gemeente zijn en worden beheerd (eigenarenbeheer) door het team Vastgoed van de afdeling InV. De medewerkers van de kinderboerderij zelf zijn ook in dienst van de gemeente en behoren tot de formatie van de afdeling Ruimte (team ‘groen’). De medewerkers voeren het dagelijks beheer van de kinderboerderij en het hertenkamp (in het Middenweteringpark). Daarnaast is één medewerkster belast met natuur- en milieueducatie. Formatie In 2009-2010 is de formatie van de kinderboerderij tegen het licht gehouden. Gebleken is toen dat er per week gemiddeld 4,4445 fte (160 uur) inzet beschikbaar moet zijn om kinderboerderij en hertenkamp in de huidige vorm te beheren. Sindsdien zien de vaste formatie en personele invulling er als volgt uit: Beheerder 1,8889 fte (Leen Ouwendijk en Esther in ’t Veld) Dierenverzorging 2,5556 fte (Leontien Stoel, Jacqueline Westrik en (via Promen) Chris van de Werken) De formatie voor natuur- en milieueducatie bedraagt 0,8889 fte (Corrie Speksnijder). De primaire taak van de educatief medewerkster is het ontwikkelen en verzorgen van natuur- en milieulessen voor het (basis)onderwijs in Krimpen aan den IJssel. De scholen kunnen zich opgeven voor de (kosteloze) lessen. De totale salariskosten bedragen (in 2013) op jaarbasis € 222.377,-. Vastgoed Gebouwen en terrein zijn zoals gezegd eigendom van de gemeente. In 2013 bedragen de (toegerekende) kosten van het eigenarenbeheer € 45.856,-.
3
Overige (directe) kosten Voor beheer en educatie is in de begroting 2013 € 51.182,- geraamd. Overhead Omdat de kinderboerderij integraal onderdeel is van de gemeente c.q. de afdeling Ruimte, worden kosten toegerekend voor overhead, waarbij onder overhead wordt verstaan ‘het geheel van functies gericht op de sturing (management) en ondersteuning (ICT, communicatie, P&O, financiën etc.) van een primair proces’. Geconstateerd is echter dat de huidige manier van doorbelasting c.q. kostentoerekening aan het ‘primaire proces kinderboerderij’ geen transparant beeld geeft. In die zin zal in deze notitie geen specifieke aandacht aan het fenomeen ‘overhead’ worden gegeven. Om tot meer eenduidigheid te komen in de manier van kostentoerekening heeft het MT inmiddels ingestemd met het ‘vernieuwen’ van het huidige systeem. Doelstelling is om de sturing op de overhead(kosten) te verbeteren en transparant te maken waarom kosten wel of niet aan primaire processen worden doorbelast. Totale, direct te beïnvloeden kosten van de kinderboerderij De totale, direct te beïnvloeden kosten van de kinderboerderij bedragen op basis van de begroting 2013 dus: • • • •
Salariskosten Eigenarenbeheer Dagelijks beheer Totaal
: : : :
€ 222.377,€ 45.856,€ 51.182,€ 319.415,-
Inkomsten en overige zaken Op dit moment heeft de kinderboerderij niet of nauwelijks eigen inkomsten. Naschoolse opvang, verenigingen en scholen van buiten Krimpen aan den IJssel kunnen contact opnemen voor natuur- en milieueducatie. Met enige regelmaat worden bijzondere activiteiten georganiseerd (Paas- en Kerstactiviteiten, schaapscheerfeest, kijkdoos maken). De kinderboerderij werkt samen met ‘WeCycle’. Ook is de kinderboerderij inzamellocatie voor gebruikte oliën en vetten. In de schoolvakanties en in de weekenden helpt een aantal kinderen op de kinderboerderij als vrijwilliger mee. De kinderboerderij is een erkend leerbedrijf en biedt aan leerlingen VMBO/MBO Dierenverzorging de mogelijkheid van een stage aan. De kinderboerderij neemt geen maatschappelijke stages aan.
4
Quickscan toekomst kinderboerderij Inleiding Door middel van een quick scan zijn ideeën verzameld voor de toekomst van de kinderboerderij. Daarbij zijn de volgende bronnen (bijlagen) gebruikt: • • • •
Quick Scan ‘Toekomstbestendige kinderboerderijen; Kinderboerderijen 3.0’ van Blauwe Noordzee in opdracht van Diereninfo (www.diereneducatie.nl); Eindrapport ‘Duurzaamheidsknooppunten’ van SME Advies in opdracht van het Platform NME (IVN, Stichting Veldwerk Nederland, AGDO en SME Advies); De medewerkers van de kinderboerderij; Uitkomsten online en offline debatten en workshops over cluster Groen en Recreatie.
Bij de opzet van deze paragraaf wordt aangesloten bij de aanbevelingen van de Blauwe Noordzee om tot een toekomstbestendige kinderboerderij te komen: • • • • • •
Vernieuw of verhelder de missie en het aanbod van activiteiten; Vergroot de eigen inkomsten; Ontwikkelen een derde geldstroom (naast subsidie en eigen inkomsten); Streef naar ‘shared services’; Introduceer een (nieuw) vrijwilligersmodel; Denk na over (externe) verzelfstandiging of het oprichten van een vriendenstichting.
Definitie kinderboerderij Blauwe Noordzee hanteert in zijn quick scan van kinderboerderijen in de regio Haagland, Westland, Leiden en Bollenstreek de volgende definitie van een kinderboerderij.
Een kinderboerderij is een plek met dieren waar onder toezicht direct contact mogelijk is met de aanwezige dieren vanuit een educatief doel. De vorm, grootte en educatieve opzet van de voorziening kunnen verschillen. Een kinderboerderij moet toegankelijk zijn voor het publiek en dus openbaar zijn. Op de kinderboerderij worden verschillende ‘boerderijdieren’ gehouden zoals paarden, koeien, varkens, schapen, geiten, kippen, konijnen, cavia’s en andere knaagdieren. Kinderboerderijen hebben zowel een educatieve als recreatieve functie. Ze zijn doorgaans opgericht als lokaal initiatief vanaf de jaren vijftig toen Nederland steeds verder verstedelijkte. Met als doel om kinderen (en volwassenen) in contact te kunnen blijven brengen met boerderijdieren en te leren waar ons voedsel vandaan komt. Door deze ontstaansgeschiedenis zijn de kinderboerderijen zeer divers. De kinderboerderij is vaak eigendom van de gemeente, een stichting of vereniging of een zorginstelling. Maar ook andere vormen zijn mogelijk. Kinderboerderijen die niet toegankelijk zijn voor het (grote) publiek – maar wel openbaar zijn – kunnen omschreven worden als dierenweides.
5
Duidelijk is dat de gemeentelijke kinderboerderij ‘Klein-Boveneind’ in deze definitie past. Het hertenkamp is een ‘dierenweide’. De educatie vanuit ‘Klein-Boveneind’ heeft het karakter van natuur- en milieueducatie (NME).
Relatie NME en duurzaamheid SME Advies beschrijft in het eindrapport verschillende maatschappelijke ontwikkelingen die van belang zijn voor de positie van natuur- en milieueducatie (NME) binnen het bredere beleidsterrein van duurzaamheid. Er lijkt een beweging te zijn waarbij ‘duurzaamheidsknooppunten’ ontstaan, dat wil zeggen: •
samenwerking van partijen en personen die: o eigenaarschap voelen voor duurzaamheidsthema’s en die samen ‘op reis gaan en zich durven te laten verrassen’; o een open netwerk en geen dichtgetimmerde structuur vormen; o focus aanbrengen in de veelheid aan ‘duurzaamheidsincidenten’; o direct verbonden zijn met de (energieke) samenleving en bereid zijn initiatieven van onderop in hun kracht te zetten; o NME in dienst stellen van het betrekken van de samenleving bij duurzaamheid; o geen praatnetwerk maar een doe-netwerk vormen en in staat zijn concrete resultaten op het gebied van duurzaamheid zichtbaar te maken in de samenleving; o floreren bij ‘de smaak van succes’: successen moeten gedeeld en gevierd worden. o actief communiceren, op alle niveaus en binnen alle relevante inhoudelijke onderwerpen;
Zo’n samenwerkingsverband of knooppunt vindt zijn kracht in de chemie tussen personen en hun organisaties. Sterke kartrekkers, een heldere ambitie en concrete resultaten maken dat het werkt. De duurzaamheidsknooppunten in wording ontwikkelen zich in de richting van drie varianten: • geïnstitutionaliseerde samenwerking (met een ‘centrum’); • coalitie voor het realiseren van concrete doelen; • lerend netwerk. Specifieke bijdragen die NME kan leveren binnen een duurzaamheidsknooppunt zijn: • verbinding leggen met lokale partijen (o.a. het onderwijs); • educatie inbrengen als voorwaarde voor participatie en een bewuste en actieve samenleving; • een breed sociaal instrumentarium inzetten waarmee burgers worden gemobiliseerd; • concrete projecten opzetten en vormgeven; • initiatieven uit de energieke samenleving ondersteunen en verbinden; • resultaten zichtbaar maken.
6
Van een ontwikkeling naar duurzaamheidsknooppunt die SME Advies op een aantal plekken in Nederland ontwaart, is in onze gemeente zeker nog geen sprake. De kinderboerderij is weliswaar een ‘centrum voor NME’, maar er is niet of nauwelijks sprake van (geïnstitutionaliseerde) samenwerking tussen kinderboerderij en andere lokale initiatieven op het gebied van natuur, milieu en/of duurzaamheid.
Missie en strategie ‘Klein-Boveneind’ Wat kunnen de functies van een kinderboerderij zijn? Dit is door de medewerkers van de kinderboerderij uitgewerkt. Naast de educatieve functie kan een kinderboerderij ook een recreatieve, een sociaal-culturele en een therapeutische functie vervullen. Educatieve functie Op de kinderboerderij worden lessen gegeven aan kinderen en soms ook aan volwassenen. Deze lessen zijn vrijwel altijd gebaseerd op een praktische situatie in de omgang met dieren en/of het milieu. De omgang met levende dieren heeft grote waarde voor zowel de persoonlijke als sociale vorming van het kind. De waarde van de lessen aan kinderen van vele basisscholen is van groot belang. Daarnaast krijgen de kinderen ook informatie over het zorgen voor dieren en de dieren in het algemeen. Medewerkers van de kinderboerderij wordt ook om advies gevraagd bij de aanschaf van een dier, voor- en nadelen van huisdieren en bijvoorbeeld verzorgingsaspecten. De kinderboerderij levert dus ook een bijdrage aan het bewust aanschaffen van een huisdier en de keuze daarin. Recreatieve functie De kinderboerderij biedt mogelijkheden voor een zinvolle, ontspannende vrijetijdsbesteding, waarin het dier centraal staat. Deze vorm van vrijetijdsbesteding varieert van een (regelmatig) bezoek tot het actief meewerken aan activiteiten. Van belang hierbij zijn de bereikbaarheid en de ruime openingstijden. Sociaal-culturele functie De kinderboerderij heeft ook een sociaal-culturele functie. Hierbij kunnen we denken aan de kinderboerderij als ontmoetingsplaats. Het kan een positieve bijdrage leveren aan de leefbaarheid van een buurt, wijk of de gemeente in zijn geheel. Therapeutische functie De kinderboerderij heeft de potentie een therapeutische functie te vervullen voor ouderen, verstandelijk en lichamelijk gehandicapten, revaliderende bewoners, kinderen en andere bezoekers. Het vasthouden en aaien van dieren heeft aantoonbaar een rustgevend effect op mensen.
Eigen inkomsten en derde geldstroom De kinderboerderij is nu een gemeentelijke voorziening die volledig uit de algemene middelen betaald wordt. Dit kan mogelijke sponsoren tegenhouden om de kinderboerderij een donatie te geven of bijvoorbeeld dieren te adopteren. Er worden kansen gezien als er een Stichting ‘Vrienden van Kinderboerderij KleinBoveneind’ zou worden opgericht. In de gemeente Rotterdam, waar de acht
7
kinderboerderijen door de gemeente worden beheerd, kent bijv. kinderboerderij ‘De Molenwei’ in het Zuiderpark zo’n stichting (www.vriendenvandemolenwei.nl). Deze Stichting kan actief op zoek naar sponsoren, activiteiten organiseren, een adoptieplan opzetten1, etc, etc. De medewerkers van de kinderboerderij hebben hiervoor tal van interessante ideeën die op andere plaatsen in het land ook door kinderboerderijen worden toegepast. Met de eigen inkomsten kan dan vooral de recreatieve, sociaal-culturele en therapeutische functie van de kinderboerderij versterkt worden. De educatieve functie van de kinderboerderij als ‘centrum voor NME’ zou in aanmerking kunnen (blijven) komen voor een vorm van subsidiëring door de gemeente c.q. de overheid.
Shared services Voor het creëren van ‘shared services’ zou aansluiting kunnen worden gezocht bij de zelfstandige kinderboerderijen in Capelle aan den IJssel en Gouda of bij de gemeente Rotterdam.
Vrijwilligers De inzet van vrijwilligers is nu – t.o.v. het vaste personeel – relatief beperkt. Ook als je dat vergelijkt met de uitkomsten van de quick scan van de Blauwe Noordzee. Oprichting van een vriendenstichting biedt de mogelijkheid om meer vrijwilligers bij de kinderboerderij te betrekken en dan vooral om meer eigen inkomsten te verwerven of – in natura – bij te dragen aan bijv. onderhoud van gebouwen en terreinen. Vergelijk bijv. de inzet van de ‘Vrienden van het Zwaneneiland’ en de Lions Club.
Denk na over (externe) verzelfstandiging of het oprichten van een vriendenstichting Zoals hiervoor al aangegeven lijkt het oprichten van een vriendenstichting en/of een vorm van interne of externe verzelfstandiging gewenst c.q. noodzakelijk om eigen inkomsten, een derde geldstroom en de inzet van vrijwilligers te borgen. Overigens blijkt dat twee kinderboerderijen in de omgeving van Krimpen aan den IJssel zelfstandige stichtingen zijn, nl. in Capelle aan den IJssel (Stichting ‘Klaverweide’, www.kinderboerderijklaverweide.nl) en in Gouda (Stichting ‘De Goudse Hofsteden’, www.kinderboerderijgouda.nl).
Tenslotte Er dient nog verder onderzocht te worden hoe eventuele samenwerking tussen (bijv.) de Jeugdnatuurwacht en de Kinderboerderij verder vorm gegeven kan worden en welk (financiëel) voordeel dit oplevert.
1
8
Een dierenadoptieplan à la ‘De Goudse Hofsteden’ kan bijv. ruim € 10.000,- opleveren.
