1 februari Doetinchem

1 februari 2011 - Doetinchem We zijn weer begonnen! Dinsdag 1 februari reizen we af naar Doetinchem. De kerk herken ik meteen, de koster ook. De omgeving is ingrijpend veranderd. Anderhalf jaar geleden was er een braakliggend terrein, nu staan er grote, nieuwe woningen. De predikant vertelt die middag dat ze de bewoners uitnodigt voor een borrel en een rondleiding door de kerk. Deze tweede ronde is inhoudelijk minder algemeen. We richten ons ook niet in de eerste plaats op gemeenteopbouw en beleid, maar op de persoonlijke ontmoeting en het geloofsgesprek. Uit de eerste ronde is wel gebleken dat er verlegenheid op dat vlak is. En tegelijk is er verlangen: ‘Daar zouden we ons meer in moeten oefenen.’ Het programma van de middag (predikanten en kerkelijk werkers) en de avond (kerkenraden, missionaire werkgroepen, gemeenteleden) loopt nu ook veel meer uiteen. Met de predikanten beginnen we met 'wonen in het Woord'. We delen een bijbelgedeelte uit en vragen hen daar een tijdje stil bij te worden. Wat raakt je, waar heb je een vraag bij? Vervolgens wordt er twee aan twee uitgewisseld. Ten slotte vertelt een ieder wat de ánder geraakt heeft. Dat levert een boeketje persoonlijke leeservaringen op. Geen discussie; niemand kan 'de toon' zetten waarop anderen dan weer doorgaan; daardoor komen allerlei aspecten van de tekst aan bod. Een mooie manier om een vergadering te beginnen. De tekst uit Lucas 10 (1-12) roept inderdaad van alles op: irritatie, herkenning, bemoediging. Theologen hebben de neiging bijbelteksten vooral te lezen met het oog op een preek, een meditatie of een stukje voor het kerkblad. Het blijft een uitdaging ook voor jezelf te lezen, de stilte op te zoeken, het persoonlijke gebed. Vervolgens gaan we in gesprek over het onderzoek van Motivaction, waar al een en ander van bekend is geworden via de media. De Nederlandse samenleving kent volgens dit onderzoek acht verschillende ‘leefstijlmilieus’. De Protestantse Kerk bereikt er vooral twee. Hoe raken we in gesprek met de andere zes? Wat is daarvoor nodig? Rond half vijf sluiten we het middagprogramma af met een hapje en een drankje. Dat blijkt in een behoefte te voorzien. Ik geniet van de nagesprekken en vraag her en der hoe men het gevonden heeft. “Beter dan de eerste ronde” horen we van sommigen. “Interessant.” “ Om over na te denken.” Ik ben ook blij met de opkomst: negentien predikanten, dat is meer dan de eerste keer in Doetinchem. De kop is er af! Het avondprogramma begint om half acht. We zijn benieuwd of er mensen komen, er is ijzel voorspeld. Maar zo rond half acht begint het goed te stromen. We tellen een kleine zestig deelnemers, dat is weer meer dan de vorige keer in Doetinchem. Bemoedigend. De avond vind ik erg spannend. We hebben een voorraadje van twaalf filmpjes, allemaal bedoeld om het gesprek op gang te brengen. Welke filmpjes we laten zien is helemaal afhankelijk van het gesprek. Dat maakt het programma interactief en onvoorspelbaar. Leuk, maar ook lastiger om te leiden. Daar moeten we echt onze draai in vinden. Gelukkig hebben we de eerste avond steun van een paar mensen. De filmmaker Dio van Maaren is erbij. Theo Fokkema, die de vorige keer meereisde, zorgt ook nu weer voor de apparatuur en techniek. Onze managementassistente Lia de

Jong verleent ook hand- en spandiensten. We leren veel deze eerste avond. We moeten duidelijker zijn over het doel van de avond: het geloofsgesprek. Natuurlijk is dat niet het enige: missionair zijn wortelt in een houding, in een leefstijl, in daden die spreken. 'Praten' alleen is vruchteloos. Maar zonder woorden zal het ook niet gaan. “Je moet wel iets vertellen” zegt Peter Hendriks in een van de filmpjes. Lia en ik reizen voorzichtig terug naar Utrecht. Na Veenendaal geen waarschuwingen voor gladheid meer. Donderdag naar Alkmaar. Ik ben benieuwd. __________________________________________________________________________________ 3 februari 2011 - Alkmaar Vandaag naar Alkmaar. Gisteren veel gesproken en heen en weer gemaild over Doetinchem. Bekaf voelde ik me gisteravond van die eerste dag en het nadenken en overwegen achteraf. Wat ging goed, wat kan beter? Gelukkig voel ik me nu weer fit. We komen weer aan in de Trefpuntkerk, een kerk die werkelijk 'trefpunt' is van veel activiteiten. We pakken weer uit. In de kar van Theo liggen dozen vol ‘hart en zielpakketten’ die we aan iedereen uitdelen. Een doos met boekjes, voor jezelf en om uit te delen. De dvd met de filmpjes komt daar nog bij. 's Avonds repeteert een prachtkoor van mensen met een verstandelijke handicap in de kerk. Als ze de 'hart en zieldoosjes’ zien liggen zingt er meteen iemand 'met hart en ziel loof ik de Heer'. Kijk, die heeft het begrepen! 's Middags zijn er vijftien predikanten, waarvan vier van Texel! Peter Verhoeff, onze synodevoorzitter, is er ook. We hebben al iets meer de slag te pakken. De gesprekken verlopen geanimeerd. Ik hoor een mooi verhaal over 'Soup & Spirit': een kop soep en daarna een gesprek over spiritualiteit, waar ook veel mensen van buiten de kerk op afkomen. Geschikt voor kosmopolieten... Een van de predikanten merkt op dat uit Motivaction ook blijkt dat veel milieus nogal individualistisch zijn. Dat klopt. Hoe ga je daarmee om, als ‘kerkgemeenschap'? 's Avonds zijn er zo'n veertig mensen, deels bekenden uit de eerste ronde. We zijn nu wat beter op elkaar ingespeeld als het om de filmpjes gaat en de volgorde doen we nu ook anders. Dat werkt beter. De reacties zijn nu ook positiever. Mensen blijven lang hangen bij de drankjes en de hapjes. Prima! Ik rijd opgelucht naar huis. Het gaat wel lukken, we blijven zoeken en schaven, maar we hebben nu de formule wel beter te pakken. Intussen merk ik ook dat het thema 'geloofsgesprek 'mensen veel meer op de huid komt. Het is persoonlijker. De moeiten daarmee zijn ook groot. Dat wist ik al, maar ik besef het nu weer extra. Hoe vinden we woorden? Ik hoop er veel mee te oefenen de komende twee jaar. __________________________________________________________________________________ 8 februari 2011 - Laren Deze week twee keer op pad. Eerst naar Laren, classis Zutphen. Een prachtige plek en een mooie kerk, geschikt voor allerlei soorten bijeenkomsten. Snel ‘om te bouwen’ tot theaterzaal of kerkzaal of receptieruimte, en toch niet puur functioneel. Veel sfeer en schoonheid. ’s Middags ontmoeten we veertien predikanten. Enkelen onder hen staan in kleine dorpsgemeentes. Het kader ontbreekt vaak. Dat wil niet zeggen dat het alleen maar overleven is. Een predikant vertelt hoe gemeenteleden bij een aantal dorpsgenoten een fles wijn kwamen brengen. “Die kunt u thuis opdrinken, maar u bent ook welkom voor een goed gesprek in de pastorie.” Dat leverde al twee

inspirerende ontmoetingen op rond thema’s die mensen zelf aandragen en die ook met ‘zingeving’ en ‘geloof’ van doen hebben. Zuthpen kent veel kunstenaars die zich verzamelen rond de Walburgiskerk. Ds. Olaf Haasnoot is met hen in gesprek. Het gebouw is een prachtig aanknopingspunt voor ontmoetingen. ’s Avonds komen er een kleine veertig mensen. We hebben de volgorde van de filmpjes omgegooid en leggen veel meer nadruk op de agenda van de avond: het geloofsgesprek. Natuurlijk, missionair zijn is meer dan ‘praten’, het gaat om een houding, om je levensstijl. Maar voor de avond is de agenda beperkt: wat is ons verhaal, wat vertellen we? Gemakkelijk is dat niet. Het is intiem, persoonlijk. Tegelijk is het de moeite waard om door te geven – we hebben het zelf immers ook ‘van horen zeggen’? Je hoeft niet meteen je meest persoonlijke geloofservaringen te verwoorden om toch iets te vertellen over je geloof. Zoals die meneer uit Doetinchem vertelde: “Sinds de eerste ronde praat ik meer over mijn geloof, durf ik het initiatief te nemen. Dat doet mezelf ook goed.” __________________________________________________________________________________ 9 februari 2011 - Swifterbant De polder in, een heel andere streek van het land. Echte ‘doeners’, het pioniersbloed stroomt hier volop. De 18 predikanten melden dat het hen goed doet om zo door te praten met collega’s. “Je bent vaak zo alleen bezig.” De avond gaat goed, krijgt steeds meer vorm. We begroeten zo’n tachtig mensen. Creil/Espel is aanwezig met wel 25 mensen. Dat belooft wat. Uit Almere is één mevrouw gekomen, en uit Urk ook één gemeentelid. In Urk is het vandaag biddag, vertelt de koster. Nooit geweten dat ze daar een andere dag kiezen dan de rest van Nederland. Ds. Jan van der Wolf vertelt over diensten in Zeewolde rond het boek van Stephan de Jong Christelijke spiritualiteit voor beginners. Dat levert nogal wat reacties op van mensen buiten de kerk die hun kerkelijke buren erop bevragen. Voor hemzelf ligt zijn drive in de ‘onvoorwaardelijke liefde van God’ die hij graag wil doorgeven. Gemeenteadviseur Peet Valstar vertelt over zijn ontmoetingen met de fysiotherapeut. In de bedding van de relatie werd heel wat verhapstukt over geloof, kerk en God. Dan laten we mensen in groepjes van twee ‘oefenen’. De een mag ‘dummie’ spelen, de ander vertelt naar aanleiding van een zelfgekozen kernwoord iets over zijn of haar geloof. Daarna draaien de rollen om. Het levert hilariteit op en intense gesprekken. Na afloop collecteer ik de woorden ‘ontmoeting’, ’hoop’, ‘Bijbel’, ‘zekerheid’, ‘Jezus’. Ik zeg tegen Hans: “En nu wij, wij moeten dit gewoon ook doen.” Waarop Hans en ik voor de groep elkaar bevragen en om de beurt de dummie spelen. “Hou dat erin”, zeggen mensen na afloop. En: “Ik ga bemoedigd naar huis, dat had ik even nodig.” “We zijn hier in de polder altijd maar weer bezig met activiteiten, dit is een heel welkome aanvulling. Terug naar de Bron.” __________________________________________________________________________________ 15 februari 2011 - Winterswijk Vandaag weer naar de Achterhoek. Winterswijk is een kleine classis. We komen samen in de Zonnebrinkkerk vlakbij het centrum. Een mooie plek met een heel gastvrije kosteres. Ik herinner me opeens de heerlijke koekjes van de vorige keer. Ze zijn er nu weer. ’s Middags ontmoeten we twaalf predikanten, duidelijk minder dan de vorige keer. Volgens een van hen vonden de collega’s ons vorige keer te ‘triomfalistisch’. Daar balen we van. Dat was niet de bedoeling – we willen zeker niet om de vragen en problemen heen huppelen. We willen graag bemoedigen en inspireren, dat wel. Dezelfde predikant vindt het deze middag wél heel prettig. De

doelgroepen van Motivaction leiden tot geanimeerde gesprekken. Eén predikant vertelt hoe hij met dertigers in gesprek is over andere vormen van vieren. Dat leidt tot een ‘mixed economy’: meerdere vieringen naast elkaar. Als je ‘anders’ wilt, loop je ook aan tegen de eigen kerkleden die niet van veranderingen houden. Hoe ga je daarmee om? In Winterswijk wordt geworsteld met het zoeken naar nieuwe wegen nu de jeugdpredikant vertrokken is. Hoe nu verder? Dat is ook een financiële vraag, maar misschien wel allereerst een vraag naar visie. Wat willen we over tien jaar? Welke mogelijkheden zijn er? Hoe verdelen we vervolgens de middelen? Geld volgt visie, leerde ik altijd van onze financieel adviseur, en niet andersom. We eten in het centrum en de gesprekken aan tafel gaan gewoon door: over geloof en hoop, over zorgen en vertrouwen. ’s Avonds denk ik rond een uur of zeven de eerste deelnemer te begroeten. ‘Hartelijk welkom!’ We raken in gesprek bij de koffie en dan blijkt dat mevrouw gekomen is voor een avond over terminale thuiszorg. Ach ja, dat is toch écht iets anders dan missionair werk. Vanaf kwart over zeven druppelen de eigenlijke deelnemers binnen, we tellen er zo’n vijftig. Toch een aardige groep om in gesprek te zijn. Onder de gasten die we aan tafel interviewen is o.a. een JOP-per uit Vorden. Ze herkent zich erg in zoeker ‘Ricky’, haar leeftijdsgenoten. Hoe zou je op haar reageren? Wat betekent ‘zin’ in het leven voor jou? Het zijn spannende vragen. Als we de oefening in geloofsgesprek doen, gaan mensen geanimeerd met elkaar in gesprek. De een speelt de dummie, de ander mag doorvragen. Na een tijdje is het wisselen. Welke woorden zijn belangrijk als het gaat om je geloof? De Achterhoek mag dan terughoudend zijn als het gaat om het geloofsgesprek, ze komen toch wel los. Vond u het moeilijk? Ja, dat wel. Het is ook niet makkelijk, als je het niet echt geleerd hebt. Mijn eigen zus liet me ooit haar catecheseboekje zien: links de vragen, rechts de antwoorden. Als je dat uit je hoofd kende, mocht je belijdenis doen. Ik kan me voorstellen dat het dan moeilijk is om eigen woorden te vinden. We proberen daarom iets aan te reiken in het materiaal dat mensen mee naar huis krijgen. Deze week ben ik ook druk met het schrijven van teksten voor de nieuwe website van de Protestantse Kerk. Daar komt ook een rubriek ‘geloof’ op. Voor mensen die niet vertrouwd zijn met kerk en christelijk geloof. Gelukkig gaat het natuurlijk niet om woorden alleen. Ik hoor in de wandelgangen en van collega’s mooie verhalen over vaders, moeders en grootouders die hun geloof uitstraalden. ‘Ze knielden ’s avonds voor het slapengaan voor hun bed om samen te bidden.’ Als je dat als kind meemaakt, laat dat een onuitwisbare indruk achter. ‘Mijn beppe benadrukte dat je niet moet vergeten te danken. Dat heb ik altijd onthouden.’ Ik hoop nog veel van dit soort verhalen te mogen optekenen. Volgende week voorjaarsvakantie. Geen ronde. Hans gaat op vakantie, ik ga een weekendje weg met man en kinderen en hun aanhang. 1 maart is de classis Arnhem aan de beurt. __________________________________________________________________________________ 2 maart 2011 - Arnhem In de voorjaarsvakantie bezocht ik ‘Chemin Neuf’, een kloostergemeenschap in Oosterhout. Het is een nieuwe ‘orde’ met een oecumenisch karakter. De Benedictijnen in de Paulusabdij zijn vertrokken naar een verpleeghuis in de buurt en vroegen Chemin Neuf de abdij over te nemen, zodat het een plaats van gebed kan blijven. Zie www.paulusabdij.nl Ik heb de mensen van Chemin Neuf leren kennen tijdens een congres aan de VU. Ze nodigden me uit om te komen vertellen over mijn werk. Het werd een mooie avond. We eindigden met gebed- en de gemeenschap beloofde me dat er ook in de toekomst voor de afdeling missionair werk gebeden gaat worden in Oosterhout. Met dat steuntje in de rug ga ik vandaag weer op pad.

De classis Arnhem is vandaag aan de beurt. Deze keer gaan we niet naar Oosterbeek, maar naar Arnhem: de Opstandingskerk. De kerk ligt op een heuvel, en torent dus uit boven de wijk. In de kerk ligt een ‘smoelenboek’ met foto’s van álle gemeenteleden. De dienstdoende koster (vrijwilliger) vertelt me dat dat onderdeel vormt van een geheel. Voorin de kerk vind je rechts de mappen met geboortes en doop, links de mappen met overledenen en in het midden dus de huidige leden. We zijn benieuwd naar de opkomst, de vorige keer was die teleurstellend. Deze keer is het anders: we begroeten maar liefst 18 predikanten. Er zijn allemaal oude bekenden bij en dat voelt vertrouwd. Naast herkenning is er soms ook verwarring over het onderzoek van Motivaction: ‘Moeten we dan acht verschillende kerkdiensten organiseren?’ Mij dunkt van niet. Het hangt allemaal af van je plaatselijke context. Welke milieus herken je in je directe omgeving? Wéét je wat mensen bezighoudt, wat hen raakt? De omgeving van de Opstandingskerk en Velp (waar we een hapje eten) ziet er welvarend uit. Hans en ik schatten in: veel kosmopolieten en neo-conservatieven. Overigens blijven het allemaal ménsen, die ook veel gemeenschappelijks hebben! Tegelijk is duidelijk dat ‘gemaksgeoriënteerden’ vermoedelijk niet veel kunnen met een liedboek vol Oosterhuis. ’s Avonds is de opkomst beperkt: we tellen een kleine dertig mensen. Een flinke groep uit Ellecom-de Steeg, ze komen met twee auto’s. Dat is wat we graag zien: kom met meerdere mensen per gemeente. Maak er een kerkenraadsuitje van! We vermoeden dat er in deze classis best veel predikanten zijn (en nog genoeg geld), maar minder vrijwilligers, die gemiddeld ook wat ouder zijn. Maar dat is maar een indruk, we weten het niet zeker. De gesprekken zijn in elk geval geanimeerd. We interviewen ds. Louis Wüllschleger, die namens de IZB aanwezig is. Wat zou je mensen willen zeggen, die op zoek zijn naar zin? Uiteindelijk zou ik ze graag over Jezus willen vertellen. Het draait om Hem. De vraag is wel: hoe doe je dat? Waar vind je aansluiting, welke woorden kies je? We vragen de zaal opnieuw om eens te oefenen. Kies een woord uit dat belangrijk is voor jouw geloof en vertel er iets over. ‘Kracht’, ‘vertrouwen’, ‘naastenliefde’, ‘inspiratie’. Dat zijn woorden waaraan mensen hun geloofsverhaal ophangen, zo blijkt. ‘Zeg nu nooit meer, dat u geen woorden hebt. U hebt er in ieder geval één’. Tenslotte bevragen Hans en ik elkaar weer en op de één of andere manier gaat het nu over Friesland. Ik vermoed dat dat komt omdat ik diezelfde ochtend in het dienstencentrum een opening heb verzorgd rondom de bijbelliederen van Fedde Schurer. Gezongen door Roel Slofstra. Dat zit nog in het hoofd van Hans. Na afloop vertellen verschillende aanwezigen mij dat ze óók uit Friesland komen. Sneek, Heerenveen. Daar worden mensen altijd blij van. Friezen om útens (die buiten Friesland wonen): ze zijn met velen. En ze vinden het heerlijk elkaar te herkennen. Nóg een mentality-milieu voor Motivaction? __________________________________________________________________________________ 8 maart 2011 - Harderwijk Deze week zijn we weer twee keer op pad. We beginnen in Harderwijk, in de regenboogkerk, een spiksplinternieuwe kerk die (nu nog) nét buiten een nieuwbouwwijk in het weiland ligt. Vlakbij de A28. Je komt er niet zomaar. Ik besluit tenslotte tot een aantal verkeersovertredingen- rijd over het fietspad en slalom om een paar paaltjes heen. De kerk is groot, heel groot. En hoog. Als een hangar. Alles ruikt nieuw, er zijn enorm veel bijzalen. In dit gebouw kerken twee wijkgemeentes van de protestantse kerk. Je merkt aan de vrijwilligers die de koffie schenken, dat ze dat met vreugde en grote inzet doen. Ik word er vrolijk van. 's Middags ontmoeten we 21 predikanten. Ze zijn kennelijk niet afgeschrikt door de eerste ronde, toen was Harderwijk de eerste- en de eerste keer heeft altijd zijn beperkingen. Voor de IZB is Liesbeth van Velzen aanwezig, bestuurslid en getrouwd met één van de predikanten van de Regenboog. Leuk mens, ze vertelt aanstekelijk over de gemeente en heeft een groot hart voor missionair werk. Maar dat mag je ook verwachten van de IZB. De gesprekken met de predikanten

vind ik boeiend, sommigen herkennen zich onmiddellijk in de mentality milieus van Motivaction. Anderen weten niet zo goed wat ze ermee aan moeten. Bij de afsluiting nodigen we predikanten uit in groepjes van twee elkaar te bemoedigen, een zegenbede uit te spreken of voor elkaar te bidden. In Harderwijk zien we dat ook daadwerkelijk gebeuren. Dat roert me. We eten tussendoor bij' Alleman', waar je bediend wordt door mensen met een verstandelijke beperking. Heerlijk eten en heel betaalbaar. 's Avonds komen er zo'n 90 mensen- dat is minder dan de vorige keer, maar toch een mooie groep. Later horen we dat er ook mensen verdwaald zijn en onverrichter zake naar huis zijn gekeerd. Geen ideale locatie qua route dus. Jammer. We horen een mooi verhaal van iemand die vertelt hoe hij via zijn 'meisje' tot geloof gekomen is. 'Ze wilde niet trouwen met iemand die niet gelooft. En toen ze het uitmaakte gaf ze me een bijbel en een dagboekje. Dat ben ik gaan lezen en na een jaar drong het tot me door: ik ben gelovig geworden. Toen heb ik weer contact gezocht en nu zijn we getrouwd.' Later vertelt deze man me dat hij nu leiding geeft aan de Alpha-cursus. __________________________________________________________________________________ 10 maart 2011 - Geldermalsen. We zijn in de gereformeerde kerk van Geldermalsen, de kerk waar ds. Arenda Haasnoot staat, vicevoorzitter van de synode. Ze is onlangs bevallen van een tweeling en zal er dus vermoedelijk niet bij zijn. Het is een groot, rond kerkgebouw. De koster vertelt smakelijk over de voorbereidingen die gaande zijn voor de musical Mozes. Voorin de kerk staat dan ook de berg Sinai. Je kunt hem met een huishoudtrapje beklimmen. De koster is ook lid van de kerkenraad en vertelt dat hij niet op de hoogte was van deze avond. 'Hebben we wel een uitnodiging gehad?' We worden onzeker. Het is toch wel goed gegaan? Half twee is er nog geen predikant verschenen. Wat is er aan de hand? Uiteindelijk komen er vier dominees opdagen, een dieptepunt in onze rondes. De predikanten hier benadrukken de verschillen tussen ds. Offringa en ds. van der Graaf (die de hoofdrol hebben in de film, die we laten zien). Welk Evangelie verkondig je? Hoe praat je over zonde? Het is een goede ontmoeting. Ook hier zien predikanten er niet tegenop voor elkaar te bidden. Maar waar zijn de anderen? We horen over nogal wat vacatures, over veel GB gemeentes die een scheuring achter de rug hebben- maar dat verklaart toch niet alles; de vorige keer waren er hier meer. 's Avonds tellen we een kleine 30 deelnemers, dat houdt ook niet over. Dan wordt opeens veel duidelijk: het is in deze contreien carnavalsvakantie. Veel mensen zijn er een weekje tussenuit. Ik praat nog na met een ouderling uit Drumpt, die erg genoten heeft van de avond. De reacties zijn hier positief, ook ds. Wüllschleger van de IZB vindt dat we de slag nu te pakken hebben. __________________________________________________________________________________ 15 maart 2011 - Hellevoetsluis Vandaag is de classis Brielle aan de beurt. We komen samen in Hellevoetsluis. Ik herinner me nog het kostersechtpaar van de vorige keer. Aardige, gastvrije mensen in een kerk die aan vernieuwing toe is. Binnenkort komt er in elk geval een lik verf, met steun van het Oranjefonds. De classis bestaat uit twee delen. Voorne-Putten, waar Brielle ligt, en Goeree-Overflakkee. VoornePutten wordt wel het ‘eiland zonder heiland’ genoemd, begreep ik tijdens de vorige ronde. GoereeOverflakkee kent veel ‘zware’ kerken – een eiland mét heiland? Hoe dan ook, de eilanden hebben niet veel met elkaar, zo wordt mij verteld. De aanwezige predikanten komen dan voor het merendeel ook uit de omgeving Brielle, vanuit Goeree-Overflakkee zijn er maar weinig. We ontmoeten ook een koopvaardijpredikant, Helene Perfors. Ze bezoekt voor haar werk de hele wereld. Ooit is ze gevraagd om een schip uit de Filippijnen te reinigen van boze geesten. Haar collega’s staan met hun oren te

klapperen. Het relativeert onmiddellijk alle mentality milieus van Motivaction – die zijn ‘maar’ Nederlands. Intussen wel herkenbaar. In mijn gespreksgroepje wordt geconcludeerd dat je vooral in de doordeweekse activiteiten kunt nadenken over ontmoetingen met andere milieus. Op zondag is dat lastiger, hoewel je in je preek wel kunt nadenken over de verschillende leefwerelden van je gemeenteleden. Waar ‘valt’ de boodschap? ’s Avonds zijn er een kleine dertig mensen. We interviewen een JOPper, Dirk-Jan Bierenbroodspot, de predikant van de IZB, ds. Davy Hoolwerf, de predikant van Hellevoetssluis, ds. Tineke Flim, en gemeenteadviseur Theo van Stuijvenberg. Dirk-an legt de nadruk op ‘ruimte scheppen’. Vraag jongeren niet naar de kerk te komen, maar ga met hen in gesprek over de vraag waarom ze níet meer komen. Daar kun je van leren. Je hebt ook kans dat ze daardoor weer vertrouwen krijgen. In jou, en misschien ook in wat je hen aanbiedt. Ds. Flim vertelt over twee soorten wijkgemeentes in Hellevoetsluis. “De onze is druk, met veel kinderen. De andere is meer ingetogen, geconcentreerd en rustig. Dat moet je ook goed naar buiten brengen, zodat mensen die zich oriënteren weten waar ze terechtkomen.” Na afloop raak ik in gesprek met een jonge predikant die vindt dat wij het allemaal wel erg ‘maakbaar’ maken. Ik vertelde o.a. over huwelijkscursussen die wij in Houten aanbieden. Hij aarzelt bij een woord als ‘huwelijkscursus’; het woord cursus suggereert dat je het kunt ‘maken’, dat het te leren valt. Jazeker, antwoord ik. Over relatieopbouw valt een boel te leren en te oefenen. Dat garandeert geen gelukkig huwelijk, maar het kan er wel toe bijdragen. Zelf denk ik overigens dat missionair werk op geen enkele manier ‘maakbaar’ is. Het is werk van de Geest. Maar het sluit onze inzet niet uit, en als dat kan vertaald worden in praktische handvatten, dan graag. Het gesprek wordt onderbroken door Joris van der Spek die mij vertelt over een groots initiatief in Rotterdam. Het heet ‘Preez’ en behelst een zang- en preekspektakel in de Rotterdamse Kuip. Met sprekers en een projectkoor van vijfduizend mensen. De maakbaarheid is voor hem geen issue, we gaan gewoon met veel lef een evenement opzetten. Sponsors gezocht! Ik krijg een mooie glossy folder mee met informatie. Thuisgekomen vind ik in de mail een berichtje van ds. Doff uit Rotterdam. Bij de opening van hun nieuwe kerkgebouw heeft hij tweehonderd boekjes uitgedeeld uit het ‘hart en zielpakket’. De boekjes ‘10 keer over geloof en kerk’ bieden basale informatie en zijn dus nu in handen van buurtbewoners die de nieuwe kerk wel eens van binnen wilden bekijken. ‘Vrijwel iedereen was er blij mee. Een enkeling keek kribbig en zei alleen voor de architectuur te komen’. Leuk, zo’n verhaal. Precies daarvoor hebben we de boekjes bedoeld. __________________________________________________________________________________

22 maart 2011 - Dalfsen Het zalencomplex in Dalfsen ligt tegenover de prachtige oude dorpskerk. We worden zeer gastvrij ontvangen door het kostersechtpaar. Zij koken ook voor ons, we worden daartoe ontvangen in de kamer aan de voorkant, de oude huiskamer van de dokter, nu onderdeel van het zalencentrum. Dit echtpaar kookt ook voor grotere groepen, dus als je een conferentieruimte mét een maaltijd nodig hebt: aanbevolen! 's Middags spreken we 22 predikanten en kerkelijk werkers uit de classis Zwolle. Gerald Bruins van het Nederlands Dagblad is er ook, hij volgt de gesprekken met laptop op schoot. De lezing van Lucas 17 roept weer veel moois op, over 'vrede' die je mag wensen, over enerzijds urgentie ('groet niemand onderweg') en anderzijds rust ('blijf in dat huis'). 72 leerlingen worden uitgezonden. De aanhang van Jezus groeit. Dat is in Dalfsen wel anders: de protestantse kerk is daar de laatste vijf jaar behoorlijk geslonken. Hoe ga je daarmee om? De gesprekken die volgen over Motivaction zijn weer boeiend. Veel

predikanten vinden de bril van Motivaction heel verhelderend en behulpzaam. Eén predikant merkt op dat de 'goede' doelgroep toch wel die van de postmaterialisten is en dat de rest zich maar moet bekeren. Een ander vertelt dat hij met sommige doelgroepen niks heeft, 'het is mijn wereld niet'. Dat betekent vervolgens dat je misschien op zoek moet naar gemeenteleden die wél aansluiting hebben bij deze groep. Zij kunnen de brug voor je leggen. Wees je dus ook bewust van je eigen 'milieu' en de beperkingen ervan. 's Avonds stroomt de zaal vol, een kleine zestig mensen. We horen mooie verhalen over hoe mensen zelf bij geloof en kerk terecht zijn gekomen. Eén mevrouw vertelt hoe haar pake en beppe de kleinkinderen bij hen thuis ontvingen. Er werd plezier gemaakt, gezwommen in het Tjeukemeer en 's avonds bij de maaltijd leerde pake de kinderen het Onze Vader. De week daarna werd je overhoord. Een ander vertelt hoe haar ouders altijd baden voor het eten, in stilte, maar 'je kon merken dat ze écht contact met God hadden'. Weer een ander vertelt hoe geloven voor haar lange tijd iets van gewoonte was, totdat ze een zendelinge op TV hoorde vertellen over haar geloof. 'Dat wil ik ook.' Via een bijbelkring werd haar geleerd om te bidden en God echt te betrekken bij haar leven. Toen werd het geloof in God levende werkelijkheid. De mensen vertellen vrijmoedig hun verhaal, mooi om te horen. Er wordt ook genoten van de filmpjes. Het eerste filmpje over verlangen en verlegenheid ontroert. 'Dat was het mooiste' zegt iemand later. Er wordt ook gelachen om grappige opmerkingen, de sfeer is ontspannen en gemoedelijk. 'Echt Saksisch' legt Hans me uit. De mensen blijven lang napraten. Ik ontmoet een groep uit Olst die een classis verderop is gaan kijken. Zwolle-Zuid is stevig vertegenwoordigd. Ik praat nog wat na met de predikant van Dalfsen over pluriformiteit. 'We missen focus, hoe doe je dat?' De volgende dag staat er een grote foto en een artikel in het Nederlands Dagblad. Ik krijg een mooie mail van twee predikanten die genoten hebben. Eentje is erg tevreden over het uitgedeelde materiaal. Het boekje met moeilijke vragen en antwoorden gaat ze in veelvoud bestellen voor haar gemeente. Dat is bemoedigend om te horen. Ik hoop dat de boekjes hun weg vinden, dat mensen er iets aan hebben en dat ze van daaruit ook meer durven uitdelen. Als het verder zo gaat als in Dalfsen, ben ik tevreden! __________________________________________________________________________________ 29 maart 2011 - Vinkeveen Iedere dinsdag en soms op donderdag gaan Hans van Ark en ik op pad langs dezelfde PKN-classes als vorige jaar. De middag is voor predikanten en kerkelijk werkers, de avond voor kerkenraden, missionaire werkgroepen en wie maar wil. Er is nieuw materiaal, een 'hart en ziel pakket' met een DVD en boekjes. Het programma verdiept de vorige ronde: 's middags o.a. rond Motivaction en 's avonds staat het missionaire geloofsgesprek centraal. Deze week twee keer op pad. We beginnen in Vinkeveen, voor de classis Breukelen. Collega Marja Meerburg en Jan Jonkers zijn ook van de partij. Zij werken samen aan het onderzoek dat Jan deed naar de eerste ronde en ook lopende de tweede ronde zal hij onderzoek doen naar het effect van onze inspanningen. Het onderzoek naar de eerste ronde was hoopgevend: veel mensen zeiden geïnspireerd te zijn en veel kerkenraden zijn aan de slag gegaan met de bezinningsmomenten in de map met 30 kansrijke missionaire modellen. Mede naar aanleiding van de resultaten van de eerste ronde presenteren we nu het onderzoek van Motivaction en stellen we 's avonds het geloofsgesprek centraal. In Vinkeveen ontmoeten we 11 predikanten. Ik hoor een mooi verhaal van ds. Harry Tacken, die iedere week drie gebedsbijeenkomsten houdt in zijn gemeente, om 9.00 u 's ochtends. Iedereen is welkom en 'ik zit er nooit alleen'. er wordt voor van alles en nog wat gebeden, vaak volgt er nog een pasoraal gesprek met één van de deelnemers. 'U doet dat zeker omdat u vroeger katholiek was?' vragen gemeenteleden. 'Nee' zegt Harry, 'ik doe dat op grond van Lucas 18, waar Jezus ons oproept om te blijven bidden en niet te verslappen'. Gebed verdiept. Het is ook een missionaire mogelijkheid:

veel Nederlanders bidden wel eens en staan open voor een gebed. 's Avonds zijn er een kleine zestig mensen. Een vrouw vertelt hoe zij bij geloof en kerk terecht is gekomen. 'Ik ben er mee opgevoed, maar later is het zich gaan verdiepen. Ik ontmoette iemand, die zomaar in de tuin waar we zaten een gebed uitsprak. toen dacht ik: dat wil ik ook'. Na afloop krijgen we bemoedigende reacties- mensen vonden het een heel bijzondere en 'zeer inspirerende' avond. 'De filmpjes komen echt bij je binnen'. 'De sfeer is ontspannen en dat maakt dat het niet eng is'. __________________________________________________________________________________ 31 maart 2011 - Zierikzee Vandaag naar Zierikzee. Daar is alles goed voorbereid. Ik was al op bezoek bij het moderamen van de classis om het geheel door te spreken. Zierikzee heeft ook een eigen poster verspreid met veel boten en zeilen: de wind steekt op. Bij aankomst blijkt het moeilijk een parkeerplek te vinden. Het is 'kreeftendag' en de stad is vol. Wat hijgerig kom ik op het nippertje op tijd. Hans is zelfs nog iets later, maar hij had een ongelukje: toen hij z'n tas uit de auto wilde pakken, kieperde er een doos postzegels uit Vinkeveen uit de auto. Die postzegels zijn bestemd voor de zending en zorgvuldig gespaard. Hans besloot dus om de honderden postzegels eerst van het parkeerterrein te rapen. Gelukkig zijn de predikanten van Zeeland ontspannen mensen. We zitten in de Thomaskerk, waar Michiel de Zeeuw voorganger is. Tijdens de vorige ronde vergaste hij ons op streekproducten met de boodschap: 'sluit aan bij het eigene van iedere context'. Vandaag horen we dat hij iedere week een column heeft in het plaatselijke huis-aanhuisblad. De gemeente timmert ook muzikaal aan de weg met musical en eigen liederen van de predikant en de componist Mar van der Veer- een buitengewoon creatief duo. Ds. Goodijk vertelt hoe zijn kerkgebouw in de zomer altijd open is. Hij voert mooie gesprekken met passerende toeristen, die een kaarsje komen aansteken of de wereldwinkel bezoeken. Ook andere kerkgebouwen blijken open te zijn in Zeeland, sommige zelfs zeven dagen in de week. In de pauze zitten Hans en ik te praten met Frans Hoogendijk, gemeenteadviseur. Een boeiend theologisch missionair gesprek. Over nieuwe vormen van kerk-zijn. Over wat 'kerk' is. De koster zit intussen te puzzelen en meldt ons dat de laatste tijd de puzzelboekjes weer 'kerkelijker'worden. Het woord 'diaconie' komt er weer in voor. Omschrijving: 'armenzorg'. 's Avonds een flinke groep mensen, ik tel er zo'n zestig. Namens de IZB is Louis Wüllschleger van de partij. Een thuiswedstrijd in het voor hem zo vertrouwde Zeeland. Er ontstaat een betrokken gesprek over geloofsopvoeding onder aanvoering van JOPcoach Jonna van den Berge. 'De ouders spelen dé essentiële rol in de geloofsopvoeding.' Zelf vertelt ze hoe ze met jongeren in gesprek is over haar geloof. 'Dat werkt door in alles. Het betekent bijvoorbeeld dat ik niet dronken wil worden. Mijn lichaam is door God geschapen- ik wil er goed voor zorgen'. Zo'n uitspraak levert wel de nodige gesprekken op met tieners! Eén man vertrouwt ons toe dat zijn 5-jarig dochtertje is overleden. Vlak voor haar dood keek ze eens op van haar spel en zei: 'Papa, ik houd zoveel van Jezus'. We zijn er stil van. Mooi, dat zoiets verteld kan worden. We sluiten af met een verrassing: een koor van vrouwen zingt voor ons een bijzonder lied, speciaal gecomponeerd voor de Zeeuwse kerkendag. Jawel, door Michiel van der Zeeuw en Mar van der Veer. 'In een land dichter bij zee gaan verhalen over golven. Golven sleuren alles mee: mensen, huizen en vertrouwen. Toch zie je daar mensen bouwen aan een wereldwijd idee. Zee, Land, wolkeen boven water, zie hoever de hemel gaat. God heeft elk het licht gegeven, deel verlangend naar het leven dat in 's hemels NAAM bestaat, dat in 's hemels NAAM bestaat.' Ik ben nog voor twaalven thuis, Hans en Theo zullen pas na middernacht hun huis bereiken.

__________________________________________________________________________________ 5 april 2011 - IJsselmuiden Vandaag gaan we naar de Hoeksteen in IJsselmuiden, een zeer multifunctioneel gebouw. Als de kerkzaal op maximale grootte is kunnen er elfhonderd mensen in. Tijdens jongerendiensten zitten die er ook. Er komen 22 predikanten uit de omgeving. Een grote gemêleerde groep. We hebben goede gesprekken over de doelgroepen van Motivaction, waarbij we ook nadenken over de vraag: wat is de kracht van iedere groep? Het gaat er overigens niet om dat we de boodschap van het Evangelie voor iedere groep zó ‘verpakken’ dat het moeiteloos naar binnen glijdt. ‘Aanpassing’ is niet het sleutelwoord, het gaat erom dat je begrijpt tegen wie je het hebt, dat je je verdiept in de verschillende groepen in de samenleving. Niet in alle, maar wel in degene die in jouw context aanwezig zijn. Voor veel predikanten is dat een feest van herkenning en inzicht. Anderen blijven moeite hebben omdat ze het toch teveel ‘in hokjes denken’ vinden. Zelf denk ik dat we onwillekeurig mensen sowieso in hokjes indelen. Er zijn mensen en groepen bij wie we weinig aansluiting hebben en die we soms ook met een vooroordeel benaderen. Het is beter je daarvan bewust te zijn, zonder dat je mensen daarmee bestempelt. We eten tussendoor bij ds. Van Veluw thuis. Zijn vrouw heeft royaal en heerlijk voor ons gekookt. ’s Avonds is het druk, we tellen ruim honderddertig mensen! Opnieuw, net als in de eerste ronde, grote afvaardigingen uit Hasselt en Vollenhove. Toch is niet iedereen die er de eerste keer was er nu weer. De helft is nieuw. Henri Wijnne is missionair werker uit Nunspeet en vertegenwoordigt vanavond de IZB. Dat doet hij met verve als hij reageert op het filmpje van toetreder Christiaan. ‘Missionair werk draait om relaties, waarbij je mensen onbevooroordeeld tegemoet treedt.’ Dat dat niet altijd gemakkelijk is blijkt uit een reactie van een kerkelijk werker op het filmpje over Sander. “Sander zou in onze gemeente niet zomaar welkom zijn. Als je ‘oerwoede’ God noemt, gaan bij ons de wenkbrauwen wel omhoog. Bij ons is niet zoveel ruimte voor mensen met andere gebruiken of invalshoeken of andere taal.” Tijdens de geloofsgesprekken twee aan twee zie ik mensen zeer geanimeerd met elkaar in gesprek. Hoe komen we er toch bij dat we ‘geen woorden’ hebben? In een ontspannen setting lukt het wel. Jeugdwerker Janneke Oosterwijk vertelt dat jongeren meer met Jezus hebben dan met God. Jezus is tenminste lekker concreet. Daar kun je je iets, of beter Iemand, bij voorstellen. ‘God’ is zo vaag. Voor volwassenen is het nogal eens andersom: als ze over hun geloof spreken, noemen ze ‘God’, niet Jezus. Jezus lijkt dan eerder een complicerende factor. Aan het eind van de avond zingen we voor het eerst een nieuw lied. Het is speciaal voor de ronde voor ons geschreven door ds. Michiel de Zeeuw uit Zierikzee. Op de wijs van ‘God is getrouw’. Het lied valt heel goed, mensen nemen het allemaal mee en vragen achteraf nog naar extra exemplaren. Wij zijn ook heel blij met dat lied. Hier volgt het: De wind steekt op, de bomen buigen licht. De vogels voelen zich al meer gedragen. Zij leven wij, in zingend evenwicht, alsof ze weten wat de wind zal vragen. Vertrouwen, dat gevleugeld zinsverband, leeft uit Gods hand. De wind steekt op, Gods adem vult het huis. De mensen wagen zich weer aan verhalen

van wie hen draagt, van wie er aan het kruis ons toekomst bracht en leerde ademhalen. Geloven is een luisterend bestaan, een samen gaan. De wind steekt op, we steken nu van wal. De zeilen vangen kracht voor op het water. Wat ons op zee nog overvallen zal, wij vissen tot de morgen, want hij staat er: die ons met brood en vis heeft opgewacht. Het is volbracht. __________________________________________________________________________________ 12 april 2011 - Huizen Deze week ben ik op maandag in Friesland. Daar hebben twee jonge vrouwen, de predikantsvrouw en haar overbuurvrouw, in Ouwsterhaule/Scharsterbrug een avond voor vrouwen georganiseerd. Thema: ‘worden wie je bent’. Ik ben de spreekster. Het is de eerste keer dat zoiets plaatsvindt, ze vinden het best spannend. Als ik het zaaltje binnenkom, valt mijn mond open: het ziet er prachtig uit. Zoveel beter dan de doorsnee kerkzaal. Mooi aangekleed en op iedere tafel een bonbonnière met lekkers, alsof het geen vastentijd is. De vrouwen hopen op minimaal tien deelnemers, het worden er zelfs 25. We beleven een mooie avond, met boeiende gesprekken. Oudere en jongere vrouwen wisselen hun ervaringen uit. Dat biedt ook missionaire mogelijkheden. De volgende dag hoor ik dat de gesprekken voortgingen bij het hek van het schoolplein. Op dinsdag gaan we weer aan de slag met de missionaire ronde. We strijken neer in de Goede Herderkerk in Huizen en ontmoeten tien predikanten. Dat valt wat tegen. Van de acht dominees uit Hilversum is er slechts één. Ook de Gereformeerde Bondsdominees uit Huizen zijn er niet, één uitgezonderd. Ik meld maar dat ik ook beschikbaar ben voor een bijeenkomst van het werkverband. We kunnen het ‘inhalen’! ’s Avonds is de groep groter, we ontmoeten ruim veertig mensen, ook uit gemeentes van wie de predikant er ’s middags niet bij was. Er is ook een flinke groep uit Bussum. Daar worden regelmatig vieringen georganiseerd onder de naam Church2Day. Ná de reguliere ochtenddienst, om 11.45 u. Voor jongeren en jonge gezinnen. Er zijn dan meer kinderen in de nevendienst dan tijdens de reguliere dienst. Af en toe mag ik er voorgaan. Het gaat om een bevlogen en trouwe groep. Ze willen graag deel uitmaken van de Protestantse Kerk. Ik hoop zeer dat de groep niet een eiland is of wordt, maar dat voorgangers en kerkenraden hen van harte zullen steunen en samenwerking zoeken. Wat voor een deel ook al wel gebeurt, zo begrijp ik. Maar over het algemeen is het toch ingewikkeld: nieuwe initiatieven die nieuwe doelgroepen aanspreken. Hoe kunnen we royaal naar elkaar zijn, niet langs elkaar heen leven en elkaar versterken? De rol van de voorganger lijkt me dan cruciaal. Als het om de eredienst gaat ligt het extra gevoelig. We hebben moeite met verschillende liedculturen en stijlen. De conferentie van 25 en 26 maart ‘Veelkleurig Vieren’ was een bescheiden doch inspirerende bijdrage in dit veld. Zie www.eredienstcreatief.nl. Het lijkt me in elk geval goed elkaar niet de maat te nemen of met dédain neer te kijken op liederen of vormen. Het open, welwillende en zorgzame gesprek (de uitdrukking is van Marius Noorloos) is essentieel. Ik hoef niet mijn eigen identiteit en verlangen op te geven, zolang er maar begrip en empathie is. Ik ben onder de indruk van ds. Kansen uit Hilversum die vertelt van missionaire initiatieven in zijn gemeente. Geboren uit verlangen. Hij vertelt erbij dat hij wekelijks een dagdeel neemt waarop hij ‘niks’ doet. Nou ja, niks: dan is er tijd voor persoonlijk bijbellezen, gebed, schrijven, bezinning. Van daaruit wordt er van alles ‘geboren’. Een predikant die goed zorgt voor zijn eigen ziel. Ik las er ooit

een mooi boekje over van J.H. Bavinck, Zielzorg voor de eigen ziel. Het is precies wat wij ook willen stimuleren via de bijbeloefening aan het begin van de middag. We laten dan predikanten in gesprek gaan over Lucas 10, de uitzending van de zeventig. En we sluiten af met de mogelijkheid om in tweetallen elkaar te zegenen en voor elkaar te bidden. In de hoop dat dat iets meer ‘gewoon’ wordt, hoewel het altijd een bijzondere ervaring blijft. Ds. Arjan Markus is er namens de IZB. Hij gaat in op het ‘succes’ van gemeenten als die van Bottenbley. Daarover ontstaat een levendige discussie. Bij het uitdelen van de ‘hart en zieldoosjes’ vertellen mensen mij dat ze de avond heel inspirerend vonden. En de volgende dag vertelt een collega mij dat hij positieve berichten kreeg uit Winterswijk: het was een mooie avond die meer gaat doorwerken dan de eerste. Ik ben verbaasd. Winterswijk was een van de eerste bijeenkomsten, voor mijn gevoel liep het toen nog niet zoals het hoorde. En zie: toch mooie feedback. God kan met kromme stokken recht slaan. Dat weet ik al langer. __________________________________________________________________________________ 17 mei 2011 - Pijnacker De classis Zoetermeer is aan de beurt. Deze keer zitten we niet in het kerkgebouw van de gemeente van ds. Nelly van Kampen, maar in de Ontmoetingskerk, een redelijk nieuw kerkgebouw. Sake Stoppels is lid van deze gemeente en was er ooit voorganger. Hij is er deze middag ook. Zijn boek 'Voor de verandering' is een goed, toegankelijk hulpmiddel bij gemeenteopbouwprocessen. Welke weerstanden leven er tegen verandering? Hoe kun je daarmee omgaan? In het boek is een apart hoofdstuk gewijd aan 'gebed'. Nodig, heel nodig. Er komen twintig predikanten en kerkelijk werkers uit de regio. Daar zijn we blij mee. Kerkelijk werkers, jeugdwerkers, ze zijn allemaal van harte uitgenodigd in de middag, we hebben alleen geen goed adressenbestand van deze groep. We hopen dat ze via de predikanten en kerkenraden attent worden gemaakt op de bijeenkomsten. Eén predikant vertelt dat haar gemeente bestaat uit hoger opgeleide mensen (postmaterialisten, moderne burgerij). De omgeving van de gemeente kent veel lager opgeleiden. De grote vraag van de kerkenraad is nu: willen we echt kerk zijn voor die mensen, ook als dat betekent dat we ons moeten aanpassen? Hoe doen we dat dan? Aan het eind van de middag zien we dat enkele predikanten ook daadwerkelijk voor elkaar bidden. Ontroerend vind ik dat. 's Avonds zijn er veel minder mensen dan we verwachtten op grond van de aantallen predikanten. Een groep van veertig. De mensen zijn wat aarzelend in hun reacties. 'We moeten de inhoud van onze boodschap aanpassen aan de mensen', luidt een stelling. Dat roept veel op. Hans reageert: de inhoud niet aanpassen, wél de taal, de vormen en de thema's, die kunnen wisselen. Maar de kern van het Evangelie blijft hetzelfde. Ds. Evert van den Ham vertelt over zijn visie op zending. Kernwoord is voor hem 'zegen'. Wees een zegen voor mensen om je heen. In woorden, in daden, in alles. __________________________________________________________________________________ 19 mei 2011 - Diemen Donderdag zijn we in Diemen. Parkeren is er lastig, tenminste als je langer wilt blijven: zo'n beetje alles is 'blauwe zone'. We komen samen in De Ontmoeting, de enige overgebleven protestantse kerk in Diemen. Mooi opgeknapt na sluiting van twee andere. Twee enthousiaste vrijwilligers ontvangen ons als kosters van de dag. Dat doen ze veel vaker en ze zijn er druk mee, maar ze slapen nog wél thuis, vertellen ze. In Diemen komen de gemeentes van de 'buitenrand' van de classis Amsterdam: Amstelveen, Ouderkerk, Diemen, Zuid-Oost. Een klein deel van de classis dus. Wel zijn er 's middags negen predikanten. In Amstelveen ligt zo'n beetje de 'bakermat' van het Motivactiononderzoek. Daar

hebben ze inmiddels een consultatie achter de rug van gemeenteleden uit verschillende milieus. Dat leverde boeiende gesprekken op. 'Wat houdt je bezig?' gaf een verscheidenheid aan antwoorden, die passen bij de milieus. Als het gaat om wat de kerk kan betekenen is 'rust' (concentratie) van groot belang. Het leven is vol, we leiden aan infobesitas. ‘s Avonds ontmoeten we ruim twintig merendeels oudere gemeenteleden. De IZB wordt vandaag vertegenwoordigd door Peter Smits die werkt in 'Hebron', een multiculturele gemeenschapsstichting vanuit de Noorderkerk in Amsterdam. In Watergraafsmeer wordt een 'doorstart' gemaakt met een nieuwe predikant, ds. Thijs. Hij is afgelopen zondag bevestigd en het is zijn eerste gemeente. Na 25 jaar in het bedrijfsleven te hebben gewerkt, werkt hij nu in de kerk. Bijzonder. Om hem heen staat een enthousiaste kleine kern van gemeenteleden die er 's avonds dan ook zijn. Hetzelfde geldt voor Ouderkerk waar ds. De Heer staat. De jongerenwerker daar is Niels Gillebaard, hij verwoordt heel puur waarom hij zo blij is met het geloof en een plek als de kerk. Na afloop zijn er verschillende ouderen die met hem door willen praten. Ik kan het me indenken. __________________________________________________________________________________ 24 mei 2011 - Woerden De Maranathakerk in Woerden heeft ruimte voor veel mensen. De koster is een druk bezet man, want er zijn wekelijks veel activiteiten en op zondag vaak meerdere diensten. De hervormde gemeente Woerden kent twee confessionele en twee bondswijken, die afwisselend in de twee gebouwen kerken. ‘Je moet het kerkblad dus goed in de gaten houden’, zegt de koster. Voor nieuwkomers zou het wel eens verwarrend kunnen zijn, denk ik. We ontmoeten ’s middags 18 predikanten en kerkelijk werkers, en twee jonge leervicarissen uit de Jacobikerk. Een van hen, Marrit Bassa, werkte mee aan een onderzoek naar ‘Kerk op IJburg’. De belangrijkste uitkomst was: laat als kerk duidelijk zien wie je bent. Zorg voor een gezicht, een profiel! Nadenken over je context, waar Motivaction toe stimuleert, helpt daarbij. Daarnaast moet je ook nadenken over je eigen identiteit, je eigen ‘kern’ als gemeente. ‘Wat zou de omgeving missen als wij er niet zouden zijn?’ ‘Wat is onze eigen passie en hoe delen we die met anderen?’ Mirjam de Bruijn, jongerenwerker in Woerden, is er ook. Zij leidt bloeiend jongerenwerk in de Maranathakerk. Ik geniet van deze jonge mensen die zich met verve inzetten vanuit hun geloof en bereid zijn mee te bouwen in de kerk – maar dan wel met een missionaire visie. ‘Jongerenwerk is per definitie missionair’, zegt Mirjam. We eten tussendoor bij Frans en Jitske van Dijke. Hij is dovenpastor, zij werkt in het Hofpoortziekenhuis in Woerden. Daar is een prachtig stiltecentrum. ’s Avonds wordt het genoemd als een plaats waar mensen even tot zichzelf kunnen komen en een kaarsje kunnen aansteken. Het is inderdaad een mooie plek, tot stand gekomen door de inspanningen van mijn schoonzus, ds. Margriet van der Kooi. Wij pleiten ervoor dat kerken meer van zulke plekken bieden. Waarom zijn kerken niet vaker open door de week? Om even binnen te lopen, even te zitten in stilte. Wel hoop ik dan dat het kerkgebouw ook schoonheid te bieden heeft. Sommige kerkgebouwen zijn van buiten en van binnen wel héél erg lelijk… ‘Zonder schoonheid verliezen mensen de moed’, schreef de theoloog N.T Wright. Gelijk heeft hij. ’s Avonds zijn er zo’n tachtig mensen, velen zijn voor mij bekenden. Enkelen onder hen vertellen hoe ze weliswaar zijn opgevoed met geloof en kerk, maar dat het pas voor hen ging leven op andere plekken, zoals Youth for Christ of de charismatische beweging. De kerk heeft denk ik veel te danken aan dat soort bewegingen naast de kerk. Deels als aanvulling, deels als kritisch tegenover. Een oudere man uit Woerden laat mij zien dat hij een stapeltje envelopjes bij zich heeft met daarin een Johannesevangelie plus toelichting. ‘Die deel ik uit aan mensen met wie ik over mijn geloof praat.’ Uit de hervormde Kerk van Harmelen komt een ouderling die zich al jaren bezighoudt met

missionaire initiatieven. Hij is ook al wat ouder, maar jong van hart. Ik kom hem bijvoorbeeld ook tegen op het Flevofestival. Hij duwt me een foldertje in handen over een nieuw missionair initiatief: laagdrempelige themadiensten op de zondagmiddag. ‘Gelooft u wel, maar gaat u niet zo vaak naar de kerk?’ staat er op de folder. Deze zondagmiddagbijeenkomsten zijn eigentijds en informeel. ‘Belangrijk is dat niets als “bekend” wordt verondersteld, en dat er ruimte is om vragen te stellen.’ We delen veel ‘hart en zielpakketten’ uit. Mirjam neemt nog wat extra boekjes mee over de moeilijke vragen. Ze vindt het boekje heel geschikt om met tieners te bespreken. Als ik doorvraag, vertelt ze dat dat komt omdat de antwoorden duidelijk en tegelijk open zijn. Ze laten ruimte voor verdere doordenking en reactie. Daar ben ik blij mee. __________________________________________________________________________________ 7 juni 2011 - Leeuwarden De Schakel, het gebouw van de protestantse gemeente in Camminghaburen, ligt tussen een marketingbureau en de tandarts in. We worden gastvrij ontvangen door twee kosters in driedelig grijs. Speciaal voor ons? Nee, dat was voor de uitvaart net ervoor. We ontmoeten 14 predikanten, dat zijn er twee meer dan de vorige keer. Dat valt me mee, ik weet dat er in Leeuwarden veel spanningen zijn over de gebouwenkwestie. Gelukkig, zo hoor ik vandaag, gebeuren er ook mooie dingen en zijn er ook bemoedigende ontwikkelingen. In Leeuwarden-Huizum, waar ik opgroeide, zijn plannen om een missionair werker in dienst te nemen. Dat geeft nieuw elan in de gemeente. De sfeer is hoopvol en positief, aldus ds. Hetty Jansen. Er zijn ook predikanten uit andere classes gekomen: ds. Ariesen uit Bolward en ds. Vriend uit Ouwsterhaule/Scharsterbrug. Daar was ik onlang voor een vrouwenavond, georganiseerd door zijn vrouw. Enthousiaste mensen allebei die genieten van hun werk. In mijn groep spreken we stevig door over Motivaction. Eén predikant vertelt dat ze weerstand voelt bij verschillende groepen. “O, dat zijn van die types...” Maar ze beseft meteen dat anderen vermoedelijk ook zo naar haar kijken. “Dat is zo'n type...” De bril van Motivaction maakt je bewust van je (voor)oordelen over mensen. Dat is winst, lijkt me. Wat is de verhouding tussen je eigen identiteit en je zo verdiepen in je omgeving? Het bijt elkaar niet: een duidelijk profiel en tegelijk openstaan voor wat mensen in je omgeving bezighoudt en dús ook open staan voor verandering. Wat nog iets anders is dan 'aanpassing'. Natuurlijk kan het wel spanning geven. Soms vraagt je omgeving iets wat je niet in huis hebt en misschien ook wel niet wílt hebben. Het lijkt me in elk geval goed om de spanning op te zoeken en erin te gaan staan. Niet zwart-wit kiezen voor 'zo zijn we en we veranderen niet'. Maar ook niet 'u vraagt, wij draaien'. We eten buiten vandaag, bij Van der Valk in Hardegarijp. Theo, onze technicus, leeft toe naar zaterdag. Dan trouwt hij met zijn Jolanda. Ik heb het voorrecht voor te gaan in de huwelijksviering. Hoe zal het weer worden? Als het is zoals vandaag: prima. 's Avonds stroomt het vol in De Schakel, we tellen weer zo'n tachtig mensen. Het publiek is jonger dan ik me van de vorige keer herinner. Er zijn ook oude bekenden bij. Het is heerlijk om veel Fries om me heen te horen. Ds. Ariesen is tussendoor wezen winkelen en heeft gegeten bij de Chinees. Daar kreeg ze een heel gesprek met de Chinese dame die het restaurant runt. 'Wat doet u?' 'Ik ben dominee.' Het gesprek ging vervolgens over wat je dan zoal doet door de week en vervolgens ging het over de betekenis van Pinksteren. In de loop van de avond snelt ds. Ariesen nog even naar de Chinees om het boekje te brengen uit het ‘hart en zielpakket’, waarin laagdrempelig allerlei thema's van geloof worden besproken. Zo ook de betekenis van Pinksteren. Missionair zijn begint met relaties, zeggen wij altijd. Een mooie illustratie ontrolt zich voor onze ogen. De zaal doet betrokken mee, vanavond. Er wordt druk gesproken over het eigen geloof, over het opengooien van de kerk – zodat mensen ook zomaar even binnen kunnen lopen, en over het belang van jeugdwerk. Het thema van de avond wordt meer en meer 'onvoorwaardelijke liefde'. De liefde

die God voor ons heeft en die we uitstralen naar anderen. Treden we anderen tegemoet zonder (voor)oordeel? Christiaan, die in een filmpje vertelt hoe hij tot geloof kwam, vindt dat essentieel. 'Er was geen oordeel over mij.' Mogen zijn wie je bent, mensen onbevangen en open tegemoet treden. __________________________________________________________________________________ 14 juni 2011 - Haarlem De Ontmoetingskerk waar we vandaag zijn is een aantal jaar geleden prachtig gerenoveerd. Een nieuw golvend dak, prachtige akoestiek, prima orgel en vleugel. Ook de hal is licht, de zalen zien er verzorgd uit, er is nagedacht over kleurstelling en inrichting. De kersverse koster Bas Hilbers geniet zichtbaar van zijn werk. Hij vertelt me dat hij van huis uit rooms-katholiek is en niet zo 'kerkelijk'. “Ik stel wel eens onverwachte vragen en dat vindt men wel inspirerend.” Ze vroegen hem hoe hij Pinksteren zou uitleggen aan kinderen. Nadat hij zich had laten uitleggen waar Pinksteren ook alweer over ging zei hij: “Nou, dat is niet zo moeilijk. Stel, er is een orkest en de dirigent is vertrokken. Kan het orkest dan wel verder? Natuurlijk wel, ze hebben goed geoefend, ze kunnen verder in de geest van de dirigent.” Het is derde pinksterdag. In Haarlem en omstreken hebben de scholen pinkstervakantie. Het gevolg is een bijzonder lage opkomst op de missionaire ronde. We ontmoeten 's middags slechts vier predikanten. Maar met hen hebben we wél een heel goed gesprek. Nadine van Hierden is de jongste gemeenteadviseur die rondloopt. Ze vertelt over de bijbelklassen van Ruben van Zwieten op de Zuidas in Amsterdam. Pittige bijbelgedeeltes worden twee uur lang diepgaand besproken en er komen 25 mensen per keer. Zo bijzonder. Natuurlijk niet zomaar herhaalbaar in elke context. In de classis Haarlem wordt nagedacht over een gezamenlijk aanbod voor nieuwe doelgroepen. Ds. Van Arkel uit Castricum vertelt over een avond waarop hij in gesprek ging met een boeddhist. Er was veel belangstelling uit de wijde regio. We eten op een prachtig plekje aan de Molenplas, een tip van de koster. Lekker buiten op het terras. Ik merk dat ik meer en meer zin krijg in de vakantie. 's Avonds komen er opnieuw weinig mensen, een kleine twintig. Dieptepuntje in aantallen. Maar niet in kwaliteit van de avond. We horen mooie verhalen van mensen die juist níet via hun ouders maar langs andere wegen bij geloof en kerk terecht zijn gekomen. Vaak via een echtgenote. De verhalen zijn heel persoonlijk, ontroerend ook. Over gebed, over betrokkenheid van een predikant, over de zondagsschool. Opnieuw wordt duidelijk dat de weg langs persoonlijke relaties gaat, en dat we niet moeten onderschatten hoe groot de invloed van op het oog iets kleins kan zijn. Ds. Vonkeman vertelt hoe de kerk in de vinexwijk van Velserbroek onbekend was. Het gebouw is niet herkenbaar als kerk. Inmiddels is er een website en wordt ook iets aan de buitenkant van de kerk gedaan, zodat duidelijker wordt dat dit een kerk is. Ds. Louis Wüllschleger vertegenwoordigt vanavond de IZB. De folder over de Quick Scan vindt gretig aftrek. De Quick Scan is een aanbod om in twee avonden je gemeente onder de loep te nemen in missionair opzicht. Een blik in de spiegel: hoe staan we ervoor? Daarbij wordt niet alleen de kerkenraad, maar een groot deel van de gemeente betrokken en bevraagd. Zulke spiegels werken prima. De laatste tijd pas ik het toe bij kerkenraadsdagen. Vraag eens aan iemand in je omgeving: wat merk je van de kerk/de gemeente in kwestie? Welke beeld heb je van die gemeente/kerk? ('gemeente' is geen gangbaar woord voor een buitenstaander) Zeg het maar, ook je (voor)oordelen, we gaan niet in de verdediging. En ten slotte: heb je een advies voor ons? De antwoorden zijn tot nu toe steeds vergelijkbaar: we merken niets, we hebben wel 'beelden': ouderwets of moralistisch of een beetje stoffig of juist 'we weten niet goed waar jullie voor staan'. En het advies luidt altijd: kom maar wat meer tevoorschijn, laat maar zien wat je te bieden hebt.

Volgende week naar Veenendaal. Daarna breekt de vakantieperiode aan. __________________________________________________________________________________ 21 juni 2011 - Veenendaal “De vorige missionaire ronde heeft bij ons veel in beweging gezet. We zijn heel alert geworden op onze buurt, zijn aanwezig als er wat te doen is, en we leggen allerlei contacten in de wijk. Allemaal dankzij die map en die film.” Aan het woord is ds. Boogaard uit Veenendaal. “We zijn ons af gaan vragen of we van die mensen in de wijk houden. Daar gaat het om. En verder moet je ruimte maken voor mensen die niet meteen mee willen doen maar wel veel willen meemaken. Meedóen en meemáken, dat is een verschil. En dat mag.” 's Avonds is ds. Boogaard met twaalf gemeenteleden weer aanwezig. Er is in die gemeente echt iets op gang gekomen. Een betere bemoediging zo vlak voor de zomer kan ik me niet wensen. Vorige week was ik in Wognum, bij het werkverband van predikanten. Ds. Zondag uit Middenmeer vertelde hoe de kerkenraad enthousiast terugkwam van de avond in Medemblik. “Wat gaan we er nu mee doen als kerk?” vroeg ds. Zondag. Een kerkenraadslid reageert: “Moeten we er dan iets mee als kérk? Ik dacht dat ik er zélf iets mee moest. Ik ben nu op de camping waar ik werk gaan vertellen dat ik naar de kerk ga en gelovig ben. Dat levert allemaal gesprekken op.” Precies. Dat moet je er dus mee. Als kerk. Het hoeft allemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Een bos bloemen brengen bijvoorbeeld, ook bij mensen die geen lid zijn van de gemeente. Belangstelling tonen. En dan op z'n tijd iets vertellen over je eigen geloof en wat je daar aan hebt. Vanavond in Veenendaal oefenen we dat weer. Mensen vertellen elkaar iets over hun geloof naar aanleiding van woorden als 'liefde', 'vertrouwen', 'Jezus Christus', 'hoop', 'houvast' en 'kracht'. “Zeg nu nooit meer dat u geen woorden hebt voor uw geloof, want die hebt u wel.” Martine Versteeg is er bij als jeugdwerker. Ze werkt in Driebergen en geeft les in Veenendaal. Naar aanleiding van haar dagopeningen ontstaan er soms gesprekjes, vooral als moslimkinderen vragen: 'Juf, u gelooft toch in drie goden?' Martine reageert op het filmpje van Ricky. Ricky vindt dat het in de kerk te vaak gaat over 'later'. Wat is de betekenis voor het hier en nu? Martine reageert: “Het mooie van het geloof is nu juist dat Jezus in dat hier en nu is gekomen. God is mens geworden, midden onder ons, in ons leven van nú is Hij er.” Een oudere meneer vertelt dat de leerlingen van een middelbare school in Veenendaal jaarlijks de opdracht krijgen iets te schrijven over de vraag 'wie is voor jou inspirerend als het om geloven gaat?' 96 procent (!) noemt dan een van de grootouders. Het raakt hem zichtbaar. Kennelijk is er een belangrijke taak weggelegd voor grootouders. Niet om te preken maar wel om op een natuurlijke manier iets te laten zien van hun geloof. Ooit hoorde ik het verhaal van een opa die een brief had geschreven voor zijn kleinkinderen. De brief werd op de begrafenis voorgelezen en begon met de zin: 'Kinderen, zoek Jezus in je leven.' Het werd het begin van een zoektocht van een van die kleinkinderen. In haar studententijd kwam ze op een Alphacursus terecht en heeft ze de rijkdom van het evangelie ontdekt. Opa heeft er niet meer van geweten. Hoewel... Als ik naar huis rijd realiseer ik me weer hoezeer het allemaal draait om relaties. Om de gewone of bijzondere dagelijkse ontmoetingen met mensen. Allemaal gelegenheden waarin geloof ter sprake komt en kan komen. Ook in de vakantie, op de camping, daar waar je bent. Het begint ermee dat mensen van je weten dat je 'van de kerk' bent, dat je een gelovig mens bent. Goede zomer gewenst! In september hervatten we de missionaire ronde, op 13 september zijn we in de classis Zeist, en op 20 september in de classis Heerenveen. Welkom!

13 september 2011 - Zeist Deze week zijn we in de classis Zeist. We komen samen in de Oosterkerk, voor mij een vertrouwde plek omdat ik er met enige regelmaat voorga. We zijn benieuwd of er mensen komen; zo vlak na de vakantie kunnen uitnodigingen nog wel eens tussen wal en schip raken. Kerkenraden hebben nog niet altijd vergaderd. Via Facebook heb ik een aantal Zeistenaren nog herinnerd aan de bijeenkomst. Ds. Roel Bosch meldt dat de kerkenraadsvergadering is afgelast zodat iedereen naar de avond kan komen. Kijk, dat is mooi. Als je met meer mensen uit een gemeente komt, is de kans groter dat zo’n avond doorwerkt in het kerkenraadsbeleid. Naar aanleiding van lopend onderzoek naar de effecten van de tweede ronde hebben we een en ander in het programma aangepast. Zo komen we wat uitvoeriger terug op de eerste ronde, aangezien veel deelnemers daar niets van hebben meegemaakt. We herhalen een aantal essentiële punten: 1. Missionair zijn is niet ‘nog meer doen’. Doe niet meer, eerder minder, maar wel met een andere houding. 2. Schakel niet onmiddellijk naar ‘de activiteit’, begin met bezinning over vragen als ‘waarom zouden we eigenlijk missionair willen/moeten zijn?’ De map met 30 kansrijke modellen biedt zeven bezinningsvragen die daarbij kunnen helpen. In de middag spreken we 18 predikanten en kerkelijk werkers uit de regio. Voor sommigen is het onderzoek van Motivaction heel verhelderend. ‘Ik begrijp nu beter in welke waardengroep mijn gemeenteleden zich bevinden.’ Anderen vinden het wel interessant, maar zien nog niet wat ze er concreet mee kunnen. Dat is iets wat we ook uit het onderzoek terug horen. Ik ben intussen bezig een stuk te schrijven met concrete suggesties. Dat zal binnenkort ook wel op de website terechtkomen (www.pkn.nl/missionair). Een aantal predikanten neemt extra exemplaren van ‘Wonen in het Woord’, een eigentijdse variatie op Lectio Divina, mee naar huis ‘voor de volgende kerkenraadsvergadering’. De sfeer is ontspannen, ik merk dat ik er weer in kom en geniet van de ontmoetingen. We eten op advies van de koster in ‘Het volle bord’ aan de Slotlaan. Een aanrader van de koster, Ger van Kalkeren. Over topkosters gesproken: hij is een van de beste die ik ken. ’s Avonds komen er zo’n 55 mensen, soms in groepjes uit één gemeente. Dat betekent dat er na afloop nog lang wordt doorgepraat in kleine groepen. Eén kerkenraadslid noemt de avond ‘een feest’. Anderen zijn blij met de inhoud, noemen het inspirerend. Een ambtsdrager komt mij melden dat hij zich geen moment heeft verveeld. Het doet me denken aan een gemeentelid dat reageerde op de preek: ‘Dominee heeft me wel eens meer verveeld.’ Tijdens de avond vertelt ds. Rebecca Onderstal over een openluchtdienst die ze samen met andere kerken in Wijk bij Duurstede organiseerde. ‘Doordat we het er allemaal over eens waren dat de dienst missionair moest zijn, werden we het snel eens.’ Het mooist vond ze de mensen die van hun fiets stapten en vanaf een afstandje bleven kijken en luisteren. Ook de mensen op terrassen in de nabijheid konden alles goed volgen. Waarschijnlijk wordt het een traditie, ieder jaar met Pinksteren. De kerk die letterlijk naar buiten gaat. Laat jezelf maar zien! ’s Avonds rijd ik tevreden naar huis. De kop is er weer af. Volgende week naar Joure. Voor alle gegevens zie www.pkn.nl/missionair. __________________________________________________________________________________ 27 september 2011 - Katwijk Deze week gaan we twee keer op stap. In twee uitersten van het land, zowel qua ligging als qua ‘mentaliteit’. Dinsdag doen we in Katwijk De Open Hof aan, met een allervriendelijkst kostersechtpaar dat in de woning naast de kerk woont, sterker nog: hun huis zit aan de kerk vast. Ze lopen zó in en uit. In de hal ligt een foldertje over De Open Hof. De gemeente zegt dat ze er is voor elkaar, en ‘open’ naar buiten. Ze laat zichzelf kennen in vieringen en activiteiten. In de folder wordt een grote variëteit

aan vieringen op een rijtje gezet. Ook wordt kort aangegeven wat de kerk viert met Kerst, Pasen en Pinksteren. Veel gemeentes hebben niet zo’n ‘introductiefolder’. We ontmoeten elf predikanten. Dat valt tegen, vorige keer waren er meer. Hoe kan dat? Is het nieuwtje er af? Zitten we misschien in het verkeerde gebouw? De gemeenteadviseur, Dick van Dijk, vindt het maar niks. Overigens lopen de gesprekken met de aanwezigen heel plezierig. Er is breed herkenning van de mentalitymilieus: ‘een echte eye-opener’. We eten aan zee, aan de boulevard van Katwijk, in een strandtent. Wat een heerlijk weer is het toch. ’s Avonds komen er een kleine veertig mensen, ook al een stuk minder dan de vorige keer. De aanwezigen doen betrokken mee. De nieuwe missionaire ouderling van de Dorpskerk wil graag aan de slag, meteen al op de volgende kerkenraadsvergadering. Hij neemt ook nog een map mee van de vorige ronde. Christiaan Dekker, de hoofdpersoon in een van de filmpjes, is er ook. Zijn getuigenis maakt indruk. “Besef goed dat God allang met mensen bezig is. Mensen buiten de kerk stellen geloofsvragen, ook al herken je ze niet altijd meteen. Ze spreken een andere taal.“ De volgende dag ben ik op een vrouwenochtend in Wierden. Daar ontmoet ik twee jonge vrouwen die een prachtige brochure hebben gemaakt over het vormings- en toerustingsaanbod in de hervormde gemeente. Het ziet er werkelijk prachtig uit. Een mooi voorbeeld van hoe je je aanbod aantrekkelijk maakt. Huis aan huis te verspreiden. __________________________________________________________________________________ 29 september 2011 - Maasbracht Donderdag is Maasbracht aan de beurt. De predikanten in de classis Limburg laten het afweten: van de elf mogen we er slechts drie begroeten. Maar met die drie hebben we dan ook intensief contact. Ds. Rinsma uit Roermond is naast predikant ook nog straatmuzikant en poppenspeler. Dat biedt missionaire mogelijkheden lijkt me! Ds. Hirs uit Venlo was vroeger Dominicaan. Hij vertelt dat Dominicus ooit begon met de gedachte: geen gebouwen, maar mensen die twee aan twee worden uitgezonden. Daar sluit de lezing uit Lucas 10 mooi bij aan. Ds. Soethoudt meldt dat de protestanten goed bekend staan: je kunt er terecht voor een persoonlijke begrafenis, een dominee wil je wél trouwen als je gescheiden bent én je kunt er meer ontdekken over de Bijbel. Nut het uit, denk ik dan. Laat maar zien hoe je van betekenis kunt zijn náást en niet tegenover de Rooms-Katholieke kerk. We eten aan de haven, waar een schip ligt afgemeerd dat de naam 'Algra' draagt. Ook in Limburg kan een Fries zich thuis voelen... 's Avonds komen er ruim twintig mensen uit de regio, dat is vergelijkbaar met de eerste ronde. Het is duidelijk dat de protestantse kerk in Limburg écht klein is. We horen van een mooi project over jongeren en geloof. Binnenkort wordt er een dvd gepresenteerd met interviews met jongeren over wat geloof voor hen betekent. Om het gesprek los te maken, in de kerk en onder groepen jongeren. Ik mag vast een exemplaar meenemen. De IZB is vertegenwoordigd door Inez Jansen, zij woont in Geldrop en kerkt in de Kruispuntgemeente in Eindhoven, een gemeente die ontstaan is vanuit een missionair project. Nu een volwaardige protestantse wijkgemeente. Een groot deel van de kerkenraad van Sittard is aanwezig, samen met de predikant (totaal waren er dus vier!). Ze hebben hun kerkenraadsvergadering ingeruild voor een avond 'missionaire ronde'. Kijk, dat is mooi. Op die manier heb je ook veel meer kans dat zo'n avond niet een incident blijft, maar doorwerkt in het beleid van de gemeente. Kerkenraden: kijk even in de agenda en maak er een gezamenlijk uitje van! (www.pkn.nl/missionair). Volgende week gaan we naar Amersfoort en Den Bosch. Welkom! __________________________________________________________________________________ 4 oktober 2011 - Amersfoort

Deze week hoef ik niet ver te reizen. We beginnen op dinsdag in Amersfoort, in de Bergkerk, voor mij een vertrouwde plek. Er komen 's middags tien predikanten. ds. Machiel van der Giessen van de Nieuwe Kerk heeft drie stagiaires meegenomen, drie jonge vrouwen die aan De Wittenberg in Zeist studeren. (zie www.dewittenberg.nl) Ik geniet van hun frisse inbreng, ze doen volop mee in de gesprekken. Je moet de inhoud van het evangelie niet aanpassen, vinden ze. Aan het eind van de middag zien we nogal wat predikanten voor elkaar bidden. Dat raakt me. Ik hoop zo dat ze moed vatten door deze middagen. Het is geen eenvoudige roeping: dienen in een kerk die achteruit boert in ledentallen. We trekken vandaag op met gemeenteadviseur Peet Valstar die samen met Henk de Roest en anderen een boek over kerksluiting heeft geschreven. Een dikke pil, en net uit. Een soort handboek, met praktische informatie en beschrijvingen van processen en veel voorbeelden van herbestemmingen. Gelukkig ook een boek waarin nagedacht wordt over de missionaire kansen van een doorstart. 's Avonds valt de opkomst tegen: er zijn zo'n twintig mensen. We vragen ons af hoe het komt. Komen de uitnodigingen niet goed door? Is het nieuwtje eraf? De aanwezigen gaan overigens wel geïnspireerd naar huis en vinden het jammer dat er niet meer mensen zijn. We verwijzen maar weer naar de avonden die nog komen: Nijkerk bijvoorbeeld is in de buurt, maar dat duurt nog tot eind 2012... Twee deelnemers vertellen dat het geloof voor hen pas is gaan leven op latere leeftijd. De een in een jongerenkamp, waar je echt gezien werd en mocht zijn wie je bent. De ander in een evangeliegemeente. “Daar durfde ik hardop te bidden.” We treffen een jongerenwerker die nu stage loopt bij JOP: Thomas Berends. Hij heeft al veel ervaring opgedaan bij Youth for Christ, o.a. in Rotterdam-Zuid. Daar zijn jongeren niet zo 'reflectief'. Ze hebben behoefte aan rolmodellen: mensen die in hun wereld passen en tegelijk laten zien 'dat met Jezus de wereld beter af is'. __________________________________________________________________________________ 6 oktober 2011 - Den Bosch In den Bosch ziet het er somber uit. Gemeenteadviseur Atie de Vos meldt ons dat veel predikanten afspraken elders hebben of in het buitenland verkeren. Bovendien zijn er zes vacatures in de classis. We bereiden ons voor op een opkomst van nul predikanten. Dat blijkt mee te vallen. Er komen er toch nog drie die ik met ere noem: ds. Piet Vliegenthart, ds. Marieke den Hartog en ds. Hester Radstake. Alle drie missionair bevlogen en zoekend naar nieuwe wegen. Hoe bereiken we ouders van jonge kinderen? De 'kind op schoot-diensten’ van ds. Vliegenthart doen het nog steeds erg goed (zie hiervoor ook www.pkn.nl/missionair onder de dertig modellen: bij de gemeente met hart voor kinderen). Ds. Radstake heeft een kring van dertigers aangeboord en is met hen in gesprek over allerlei levensthema's. De drie predikanten gaan enthousiast naar huis. Ik bied ze aan om nog eens langs te komen op het werkverband van predikanten. 's Avonds is de opkomst ook erg laag: we zijn in totaal met veertien mensen, onder wie Davy Hoolwerf van de IZB, twee gemeenteadviseurs en Walter Meijles van JOP. Maar Hans Rinkel uit Den Bosch maakt wat mij betreft veel goed. Hij vertelt over de missionaire werkgroep die daar al 35 jaar buitengewoon actief is in de samenleving van Den Bosch. “Het missionaire werk heeft mij behouden voor de kerk.” Na tien jaar activiteit naar buiten kwam ook de beweging naar binnen: de eigen spiritualiteit kwam tekort. Hans is veel gaan lezen en zijn geloof verdiepte zich. 'Relatie' is voor hem een kernwoord als het om geloof gaat. Als ik nog even met hem napraat, hebben we het over de drievoudige relatie die de kern is van de gemeente: relatie met God, elkaar en de wereld. En dat komt overal in terug. Niets is niet-missionair.

De groep was klein vandaag. De Bijbel spreekt dan van 'een rest' en ik heb van ds. Piet de Jong geleerd dat 'een rest' iets anders is dan een restant. De 'rest' is in de Bijbel altijd een hoopvol begin. Daar hoop ik op! __________________________________________________________________________________ 11 oktober 2011 - Hardenberg Deze week zijn we in Hardenberg. Er komen twaalf predikanten, en dat is een mooie score volgens gemeenteadviseur Els Deenen. We waren er ook wel even aan toe, na het dieptepunt in aantallen in de classis Den Bosch. De predikanten reageren verschillend op Motivaction. Sommigen herkennen de verschillende groepen. “Ik merk dat ik aan sommige een hekel heb. Dat bevordert het contact natuurlijk niet”, merkt een van de predikanten op. Een ander kan er niet zoveel mee. “Hier is alleen maar traditionele burgerij.” Dat zou natuurlijk kunnen, maar ook dat geeft je inzicht in hoe je dan kerk kunt zijn. In elk geval is er behoefte aan een concrete vertaling en invulling. We hopen daar binnenkort e.e.a. over op de website te zetten (www.pkn.nl/missionair). De predikanten worden ook geraakt door de nadruk die ds. Offringa legt op ‘ontspanning’. Dat past ook wel bij de Saksische volksaard. Ontspannen aanwezig zijn lijkt me inderdaad een sleutel. Tegelijk kán het ook een alibi zijn om niet in beweging te komen. Ik moet denken aan Bonhoeffer die ergens schrijft dat de genade ont-krampt maar ook opdrijft. Ontspannen, vreugdevol én gedreven. ’s Avonds komen er een kleine zestig mensen. Ik weet dat getallen niet alles zeggen, maar we zijn er toch blij mee. Een van de predikanten uit Hardenberg, ds. Piet Langbroek, vertelt kort wat voor hem van wezenlijk belang is als het gaat om de missionaire gemeente. Daar heeft hij ’s middags nog een tijdje over na zitten denken. Als eerste noemt hij het belang van de inspiratiebron: Jezus, het evangelie. Daarna volgen: authenticiteit, laagdrempeligheid (veel mensen doen mee), humor, enthousiasme, bezig zijn in het hier en nu (op mensen afstappen) en gastvrijheid. Ds. Langbroek bedankt ons na afloop voor onze impulsen. Hij is er blij mee. De volgende dag ben ik in Emmeloord. In een wijkgemeente daar gaan we met de bezoekmedewerkers aan de slag rondom het geloofsgesprek. Ik gebruik de dvd – en iedereen krijgt een boekje met moeilijke vragen én een uitdeelboekje mee. Ik blijf het leuk vinden, zulke ontmoetingen. Mensen delen hun geloof en gaan met wat meer vrijmoedigheid op pad. Donderdag naar Uithoorn. Daar hebben ze de eerste ronde gemist en gaan we de dvd en de map bespreken. Daarna een weekje herfstvakantie. De volgende missionaire bijeenkomst is op 25 oktober in Dokkum! Vorige week in Den Bosch spraken we de koster van de Wederkomstkerk. Deze kerk is op zondag niet meer in gebruik door de protestantse gemeente. Wel kerken er andere kerkgenootschappen: Congolezen, Molukkers en evangelischen. We vroegen: zijn er onderlinge contacten? “Nee”, antwoordde de koster, “maar binnenkort vier ik mijn jubileum en dan wil ik al die verschillende groepen op mijn feestje.” Ik vond het een mooi initiatief van die koster en vermeld het nog maar even. Zo leren we elkaar zien als onderafdelingen van het ene lichaam van Christus. __________________________________________________________________________________ 25 oktober 2011 - Dokkum Dokkum is deze week aan de beurt. Ik rijd eerst naar Tietjerk om met mijn schoonmoeder te lunchen. Daarna bereik ik vlot de Fonteinkerk. Een grote kerk, die onlangs nieuw in de verf is gezet. De kleuren crème, grijs en paars overheersen. Ik vind het wel gedurfd. Mooi zelfs. Het kostersechtpaar Talstra kennen we nog van de vorige keer, al zijn ze inmiddels met pensioen. Omdat de nieuwe beheerster

geveld is – letterlijk, ze viel van de fiets – nemen zij het over. En dat gaat prima. Ze waren ruim veertig jaar koster en weten van de hoed en de rand. We ontmoeten dertien predikanten, onder wie nogal wat oude bekenden. Ds. Burger uit Hallum kan veel met het Motivactiononderzoek. Op de dorpen in Friesland is het beeld erg gemengd. Sommige dorpen kennen vooral bewoners uit de traditionele burgerij, in andere dorpen zijn ook kosmopolieten en neoconservatieven neergestreken. Een directeur van een multinational bijvoorbeeld die de hele wereld gezien heeft en na zijn pensionering weer in Friesland, zijn heitelân, is gaan wonen. In Hallum worden de kerkdiensten tegenwoordig via internet live uitgezonden. Sommige jonge gezinnen die niet naar de kerk gaan, volgen de diensten tijdens het ontbijt. Is dat geen betreurenswaardige ontwikkeling? Nee, vindt ds. Burger, want ze zouden sowieso niet in de kerk zitten. Ook ouderen profiteren van de mogelijkheid. De digikerk van Hallum! Predikanten vertellen bij de borrel over de spanning die in de gemeente kan ontstaan als de dominee zich richt op nieuwe doelgroepen. Waar mag de dominee tijd aan besteden? Kan de kerkenraad ruimte maken? We vertellen van een predikant in de Betuwe die in haar beroepingsbrief heeft staan dat de helft van haar tijd besteed moet worden aan mensen búiten de kerk. We eten in de IJsherberg, tegenover de plek waar de voormalige Oosterkerk wordt omgebouwd tot appartementencomplex. Kerksluiting is aan de orde van de dag. Ik blijf hopen op een missionaire beweging die dat minder nodig zal maken. 's Avonds zijn nogal wat predikanten er wéér. Plus nog een kleine honderd gemeenteleden, vaak hele groepen uit één gemeente of kerkenraad. Kijk, zo zien we het graag. Het is een modelbijeenkomst hier in Dokkum. Sylvia Stavleu vertelt over haar werk bij JOP en wat voor haar 'zin' geeft aan het leven. Mensen uit de zaal delen vrijmoedig iets over hun leven. 'Wat heeft mij geholpen om te gaan geloven?' 'Het voorbeeld van een dominee, die heel gewoon mens was.' We sluiten weer af met het lied van ds. Michiel de Zeeuw, dit keer niet alleen begeleid door Theo (onze technicus) op het orgel, maar ook door koster Talstra op de bugel. Dat klinkt prachtig, heel gedragen. Ze oogsten applaus. Na afloop praat ik nog een tijdje met een oud-klasgenoot van zowel de lagere school als het christelijk gymnasium, Eelke Goodijk uit Ternaard. Veel mensen komen naar ons toe om te bedanken.'Het was inspirerend, hier kunnen we wat mee.' Ik rijd tevreden naar huis en ben tegen half één weer in Houten. __________________________________________________________________________________ 3 november 2011 - Hoogeveen Deze week zijn we in de classis Hoogeveen. Niet in de kerkboerderij deze keer, maar in de grote gereformeerde kerk midden in het winkelcentrum. Er zit een groot zalencentrum aan vast, het ‘Herman Bavinckhuis’. Als ik mijn auto heb geparkeerd op het Bilderdijkplein voel ik me meteen helemaal thuis. Deze middag sta ik er alleen voor, Hans moet mee vergaderen met het managementteam. Ik hoop niet dat het een teleurstelling is: ‘en zie, het was Lea.’ Er zijn veertien predikanten en kerkelijk werkers gekomen. De sfeer is ontspannen. In de gesprekken over Motivaction vertelt Suzanne Groote uit Zuidwolde hoe ze kan genieten van de ‘postmoderne hedonisten’. Van die open, nieuwsgierige mensen zijn het. Suzanne is zelf theatermaakster, ze heeft een ‘klik’ met deze creatieve groep. Een andere predikant merkt op dat de groepen voor hem niet ‘neutraal’ zijn. Hij heeft ervaring met ‘opwaarts mobielen’ die heel egoïstisch kiezen voor het grote geld en niet omzien naar hun familieleden. We krijgen een spannend gesprek. ‘Opwaarts mobielen moet je ook af en toe hard confronteren met zichzelf en met jouw eigen mening. Ze houden niet van wollig gepraat.’ Zijn we goed in confronteren? Ik moet denken aan het artikel van Jan Bart Alblas in Woord&Dienst. De kerk is te feminien, ‘de kerk mist ballen’.

Samen met Theo en Louis Wüllschleger van de IZB eten we om de hoek bij de kerk in La Broschette, een soort eetcafé waar je oerhollandse gerechten kunt bestellen. We bestellen hutspot en krijgen een enorm bord, wat mij betreft voor minstens twee personen. ’s Avonds is het dik genieten: er komen ruim negentig mensen. Gemeenteadviseur Jenneke Span en ik heten hen welkom bij de deur. Een vrolijk begin. Hollandscheveld is er ook weer met een grote groep. De predikant ds. Peschar is er ook bij. Ik ken hem inmiddels ook langs andere wegen: als we op Ameland zijn preekt hij daar de ene zondag, en ik de zondag erna. We horen mooie verhalen over hoe mensen bij kerk en geloof betrokken zijn geraakt. Vaak via de ouders, maar ook door hun partner. Of ze zijn opnieuw of dieper geraakt, bij Youth for Christ of in militaire dienst. Dat laatste hoor ik meer: je zou bijna denken dat het jammer is dat de dienstplicht is afgeschaft. In militaire dienst leren mensen wat oecumene is, en ontdekken ze op een ontspannen en persoonlijke manier iets over geloof en kerk. JOP-coach Laurens Oosterbroek vertelt enthousiast over zijn werk en contacten met jongeren. Wees maar direct en persoonlijk, is zijn boodschap, en heb het vooral ook over Jezus, dat is lekker concreet. Zijn verhaal sluit wel aan bij wat we die middag bespraken. Frank en vrij zijn, niet te bescheiden en vooral niet te wollig. ‘Maar onze twijfel dan?’ vraagt een vrouw uit de zaal. ‘Twijfel is het begin van geloven’ antwoordt Hans. ‘Twijfel is een goede dienstknecht maar een slechte meester’ schrijft John Ortberg in zijn boek Geloof en twijfel. Met een hoofd vol overwegingen en gedachten rijd ik naar huis. De rit is nog lang, maar genoeg om over na te kauwen. En met mooie muziek is een lange reis geen straf. __________________________________________________________________________________ 8 november 2011 - Alphen aan den Rijn Deze week is vol: twee missionaire rondes en een toerustingsavond in Ermelo. Met goede moed trekken we naar Alphen aan den Rijn, naar een spiksplinternieuwe kerk 'de Lichtkring' in de nieuwbouwwijk 'Kerk en Sanen'. Twee predikanten, ds. Van Stralen en ds. Hofma, zijn aan deze kerk en wijk verbonden. Wat een uitdaging! Ds. Van Stralen vertelt hoe hij de lagere scholen in de wijk heeft bezocht en met name bij de openbare school hartelijk ontvangen werd. Jaarlijks leidt hij grote groepen kinderen in de kerk rond. De kerk heeft in de grote, lichte hal een standaard staan met zo'n twintig stel kleurige foldertjes, met titels als 'Welkom in de kerkdienst' (een korte toelichting bij de eredienst in ‘de Lichtkring’), 'Welkom' (met informatie over de gemeente), maar ook 'Vraag naar God', 'APK voor je huwelijk' en 'Heilige Geest' (waarin thema- en toerustingsavonden worden aangeboden). Als gast en nieuwkomer neem je zo een paar flyers mee. Hoe simpel kan het zijn. In elk geval is zoiets veel toegankelijker dan het doorsnee 'vorming & toerustingsboekje'. Ik maak kennis met Franny Bronsgeest, student psychologie die in de wijk onderzoek doet naar dertigers. Ze is enthousiast over de mogelijkheden van de kerk en de missionaire ronde. De classis is stevig vertegenwoordigd met 22 predikanten. De gesprekken zijn open en betrokken. Ik citeer Tim Keller: 'De exegese van de context is minstens zo belangrijk als de exegese van de bijbeltekst.' We eten bij mijn zus en zwager, een heerlijk driegangenmenu. Aan tafel ook weer gesprekken over geloof en kerk. Beppie van der Waal is hier gemeenteadviseur. Ze weet veel van wat er gaande is. Mijn zus vertelt over 'Lichtjes in het donker', een initiatief van vrijwilligers in Alphen: een herinneringsbijeenkomst op de begraafplaats voor iedereen die een overledene wil gedenken. Ze vond het prachtig. De kerk is er echter niet bij betrokken, dat vind ik nou jammer (zie www.lichtjesinhetdonker.nl). 's Avonds komen er zo'n kleine honderd mensen. Ik geniet van de gesprekken die vlot verlopen. Als het zo doorgaat, met zo'n grote opkomst en zoveel betrokkenheid: prima!

__________________________________________________________________________________ 10 november 2011 - Buitenpost Weer naar Friesland, naar de grote gereformeerde kerk van Buitenpost. Daar doe ik het middagprogramma weer alleen. Hans heeft een begrafenis die niet op een andere dag kon. Er komen 16 predikanten, kerkelijk werkers en jeugdwerkers. De sfeer is goed. Eén predikant heeft moeite met de inspiratiecatalogus: koekvormpjes in de vorm van een kerk. Hij heeft er niks mee. Het is ook niet voor hem bedoeld, die koekvormpjes. Bij doorvragen blijkt dat hij wél erg content is met de boekjes geloof, hoop en liefde. Ach ja, voor elk wat wils. De verschillende doelgroepen van Motivaction vind je ook terug in het aanbod van de catalogus. ‘s Avonds zijn er weer veel mensen, ik schat ruim tachtig. De pake van Theo Fokkema, onze technicus, is ook gekomen. Vier dames komen op mij af: 'We zijn hier eigenlijk illegaal, we komen uit Leeuwarden. Daar zijn we ook al geweest, maar we vonden het zó prachtig, we wilden het nog een keer meemaken. Ik wil zó graag nog een keer die warme stroom over me heen. Mag dat?' Natuurlijk, natuurlijk, welkom, welkom. Alleen maar bemoedigend. En overigens: niemand is 'illegaal' in dit land. Mooie verhalen van mensen over hun geloofsweg. Een man vertelt hoe hij op wereldreis was en in Korea gehuisvest werd in een predikantengezin. Daar is hij tot geloof gekomen, nu leeft hij mee in Drachten. Hij oogst applaus met zijn verhaal. Na afloop vertelt een mevrouw over de grote vraag naar de kinderen die niet meer geloven. Kunnen jullie daar niet eens wat mee doen? Een ander vertelt hoe het missionaire elan in de gemeenten nogal is ingezakt; hij kreeg zijn medekerkenraadsleden niet mee naar deze avond. 'Maar we hebben wel gebedsgroepen, we blijven doorgaan.' Ik wens hem zegen. Half één ben ik weer thuis.

22 november 2011 - Dwingeloo Vandaag reizen we door de mist naar het Drentse land, Diever, Dwingeloo. Ik herinner me de prachtige uitvoering van Hamlet nog deze zomer. Nu zijn we in de Brugeskerk in Dwingeloo, een grote gereformeerde kerk. In de zomer worden hier RUM-diensten georganiseerd. RUM staat voor ‘Roept u Maar’. Mensen mogen uit een lijst van driehonderd liederen hun voorkeurslied roepen. De dominee houdt tussendoor een korte overdenking. Bomvol zit het dan. Ik denk dat de liturgen onder ons de haren te berge rijzen… waaruit maar weer blijkt hoe verschillend we zijn, en hoe het onderzoek van Motivaction inderdaad hout snijdt. Er komen tien predikanten. In twee groepen praten we door, en in mijn groepje ontstaat een geanimeerd gesprek. Eén predikant realiseert zich dat hij waarschijnlijk onbewust toch vooral preekt voor de twee doelgroepen die de kerk bevolken. Terecht natuurlijk. Maar hoe maak je openingen naar andere waardegroepen? Waarschijnlijk niet zozeer op de zondagmorgen, maar vooral ook in de ontmoetingen in het dagelijks leven. Het gaat niet zozeer om allerlei activiteiten ‘aanbieden’, maar om contact leggen. Dan kan er wellicht iets uit groeien. Alert zijn, present zijn, benieuwd naar nieuwe mensen in je omgeving. We sluiten de middag altijd af door de predikanten te vragen twee aan twee nog even terug te blikken, iets bemoedigends tegen elkaar te zeggen en een zegenbede uit te spreken of voor elkaar te bidden. Er wordt deze middag lang doorgesproken. Ik hoop altijd maar dat het leidt tot meer bondgenootschap tussen predikanten, die er wel erg vaak alleen voor staan, althans zo kan het zijn en zo wordt het vaak beleefd. ’s Avonds weer een flink gezelschap, een kleine zeventig mensen. Er wordt deze avond een filmpje gemaakt – in de missionaire nieuwsbrief van december sturen we de link mee. Eén meneer vertelt hoe hij via een weddenschap op latere leeftijd is gaan geloven. Een ‘maat’ daagde hem uit: ga een jaar lang mee naar de kerk, ik wed dat je dat niet volhoudt. Maar hij hield vol en is sindsdien niet

meer weg te slaan. Een wel heel bijzondere manier. Een ander vertelt over zijn oma die een kinderbijbel in de kast had staan. Die is hij gaan lezen. “Ik las nu eenmaal veel.” En daar is het begonnen. De Geest waait langs wonderlijke en bijzondere wegen. Dat is bemoedigend en troostvol, zegt IZBmedewerker Kees Koster. Immers: er is ook teleurstelling en verdriet, om jongeren en kinderen die de kerk en ook het geloof de rug toe keren. JOP-coach Laurens Oostenbrink vertelt hoe hij met jongeren over God praat. “Wees vooral duidelijk. Het mag best ook eens confronterend zijn. Maar het begint met heel goed luisteren.” Hij krijgt na afloop veel belangstelling van allemaal mensen die nog wel even door willen praten. Ik vertrek op tijd. De mist is opgetrokken. Is de wind gaan waaien? __________________________________________________________________________________ 29 november 2011 - Nijmegen De Ontmoetingskerk in Nijmegen is vandaag de plek voor de missionaire ronde. Als we binnenkomen ruik ik wierook. Er is net een begrafenis geweest en het gebouw wordt ook gebruikt door de roomskatholieke parochie. Het aantal predikanten valt tegen: er komen er vijf. Later blijken er 's avonds nog drie te komen die 's middags niet konden. Maar toch: geen grote aantallen deze keer. Overigens liep het hier tijdens de eerste ronde ook niet storm. De gesprekken zijn goed, ik ontmoet mooie mensen die zich met hart en ziel inzetten. Ds. Johan Borst van de Ontmoetingskerk is vooral diaconaal-missionair present in de wijk. Het kerkgebouw is iedere dag open en er is altijd wel wat te doen. De mensen die door de week in de kerk komen voor de voedselbank of een inloop met koffie zijn net zo goed kerkgangers, vindt Johan. Af en toe zijn er ‘Jacobusvieringen’ met als motto: op zoek naar verdieping bij alledaagse vragen. Tijdens de uitleg van Motivaction zie ik één predikant hard schrijven, een ander heeft de placemat onder zijn stoel gelegd. Zou hij het niet interessant vinden? Daarvan blijkt later niets. De verschillende doelgroepen die Motivaction onderscheidt roepen telkens veel herkenning op. De streekgemeente Maas en Waal biedt een mooi activiteitenprogramma: goed vormgegeven, met aandacht voor ‘kosmopolieten’ – veel verdieping vanuit een rijke traditie. 's Avonds is Nico van Splunter namens de IZB aan het woord. Hij vertelt over Rotterdam en de missionaire gemeentestichting in Spangen. Er is veel mogelijk, mits je met lef en echte interesse in mensen aan de slag gaat. Wilma Bos werkt voor JOP in Nijmegen. Ze brengt vooral structuur aan en ondersteunt de vrijwilligers die het werk doen. En er is veel te doen! In verschillende gemeentes is er een groeiend missionair bewustzijn sinds de vorige ronde. De map is gebruikt, de film vertoond en besproken. De volgende dag ontvang ik via een gemeenteadviseur een vrolijk mailtje uit Cuijk. Ze vonden het een inspirerende avond en overwegen nu toch maar eens een interkerkelijke Alphacursus te starten. Goed idee! __________________________________________________________________________________ 6 en 8 december 2011 - Sexbierum en Winsum Deze week gaan we twee keer naar de classis Franeker. De vorige keer waren daar zo veel bezoekers, met name predikanten, dat we de groep nu in tweeën hebben gedeeld. Er is in deze classis een (classicale) missionaire werkgroep actief en dat merk je. De eerste bijeenkomst in Sexbierum levert een stevige groep van veertien predikanten op. Eén predikant vertelt dat hij er de vorige keer niet bij was vanwege een sterfgeval. ‘Maar de kerkenraad

was er wel, en ze hielden maar niet op om erover te praten. Dat heeft nieuw elan gebracht. Nu ben ik er wel bij.’ ’s Avonds opent ds. Westra uit Lollum de bijeenkomst namens de classicale werkgroep. Hij moedigt ons aan om, net als het reisgezelschap van de Ring, niet over de berg van de secularisatie heen te lopen, maar ons er dwars doorheen een weg te banen. Later hoor ik dat hij in zijn vrije tijd het eerste deel van de Ban van de Ring in het Fries heeft vertaald. Ik kan onmiddellijk bij hem een exemplaar aanschaffen. Wat een vreugde! Over missionair gesproken: de eigen taal speelt daarin een belangrijke rol. Zo begon het al op het pinksterfeest. Bij de tweede bijeenkomst in Winsum zijn minder predikanten. Het stormt geweldig en dat merk je: de gereformeerde kerk ligt een eindje buiten het dorp op de wind. Wel een bijzondere kerk trouwens: de banken zijn veertig jaar oude bioscoopstoelen uit Sneek, van hout. ‘Als de mensen opstaan hoor je klepperdeklep’, vertelt de koster. Een vrolijke, gastvrije vrouw die ook dirigente blijkt te zijn van verschillende koren. Met Kerst trekt ze ’s ochtends vroeg door een aantal dorpen met een koor en trekzakken (soort accordeons). Hoe laat? ‘Zes uur.’ Toe maar. Het lijkt me wel geweldig om zo wakker te worden gezongen. Ds. Hibma van deze gereformeerde kerk besluit ter plekke toch maar een cursus meditatie te beginnen. Veel kerkleden hebben er niet zoveel mee. Maar ze kent ook een doelgroep die daar zeker belangstelling voor heeft. We eten beide keren in uitstekende eetcafés, ‘Het wapen van Fryslan’ in Easterlittens heeft zelfs ooit een prijs gewonnen. Daar horen we het verhaal van ‘het paaltje van Easterlittens’, over een man die zijn dromen volgt en een schat vindt onder een paal in zijn eigen tuin. ’s Avonds zijn er zo’n zeventig mensen. Wow. En dat met die storm! We krijgen bemoedigende reacties. Eén man geeft me na afloop een dikke knuffel; hij is zo blij met wat we doen, en wenst ons ‘grote zegen’. Zo gaan we wel prettig de kerstvakantie in. 17 januari vervolgen we onze reis in Gouda. __________________________________________________________________________________ 17 januari 2012 - Gouda De missionaire ronde gaat na een reces van ruim een maand weer van start in de classis Gouda. ‘De Veste’ is dé gereformeerde kerk van Gouda, van buiten nauwelijks herkenbaar als kerk. De dominee, Marnix van der Sijs, vertelt dat hij zojuist heeft vergaderd met de kerkrentmeesters. De ingang moet ruimer, opener, en er moet een bord op de muur. ‘En liefst ook nog een toren.’ Het is goed om aandacht te hebben voor de buitenkant, ook van het gebouw. Welke uitstraling heeft dat gebouw? Kunnen mensen het gebouw herkennen als kerk? Natuurlijk heeft dat ook met je theologie te maken. Wil je opgaan in de wijk of herkenbaar aanwezig zijn? Het kan beide, denk ik dan. We spreken zestien predikanten, betrokken mensen, die zich graag verdiepen in wat we aanbieden. De sfeer is goed. We eten bij ds. Van der Sijs en zijn vrouw, hij heeft voor ons gekookt. Ze wonen samen in het centrum in een prachtig gelegen pand. Ze hebben veel meubels uit Kameroen, waar ze een tijd gediend hebben. ’s Avonds vertelt Van der Sijs over het kerstfeest in De Veste. Er werd voedsel ingezameld voor de voedselbanken, het kinderkerstfeest was deze keer open voor alle kinderen in de wijk – via contacten met de scholen – en het liep storm. Op kerstavond werd een wandeltheater georganiseerd, waar 1500 mensen aan deelnamen. (Voor foto’s zie www.devestegouda.nl) Het kinderkerstfeest is een goed voorbeeld van een missionaire activiteit die niet veel extra kost: je doet het toch al, je maakt het alleen meer bekend. John Verkerk uit Gouda vertelt hoe hij op latere leeftijd met geloof en kerk in aanraking kwam, via een enthousiaste overbuurman. ‘Zijn geloof spatte ervan af.’ Dat maakt nieuwsgierig. ‘Zoiets gaat altijd via relaties’, zegt ds. Piet van Midden. Zijn gemeente in Bergambacht groeit. Er is nu een groep van dertig belijdeniscatechisanten. ‘Jongeren nodigen jongeren uit.’ De relaties staan centraal. Het draait om

jou, om wie je bent, wat je zegt en doet. Christus benadert ons via de ander. ‘Dat is hard werken’, zegt ds. Van Midden. ‘Schrijf je tijd of schrijf je jezelf?’ Mooie vraag. Ik maak er een tweet van. Dio van Maaren heeft vanavond foto’s gemaakt, mijn collega Bram Dijkstra heeft de koster geïnterviewd. Een vruchtbare avond al met al! __________________________________________________________________________________ 24 januari 2012 - Hoofddorp De classis Hoofddorp is niet zo groot, begrijp ik van gemeenteadviseur Peter den Hoedt. We komen bijeen in Uithoorn, in De Schutse. Dat er twaalf predikanten komen is prachtig! (Had ook Jezus niet iets met dat getal…) Taco Koster, onze pionier in Getsewoud bij Nieuw-Vennep, is er ook bij. De gesprekken met de predikanten zijn open en zoekend: hoe ontmoet je nieuwe doelgroepen zonder je van de oude te vervreemden? Ik denk dat een eerlijk gesprek op de kerkenraad nodig is. Kunnen we komen tot een meersporenbeleid, of zoals ze dat in Engeland noemen een mixed economy? Dat betekent iets voor de houding van de bestaande gemeente: dat niet alles wat bedacht en georganiseerd wordt speciaal voor jou is. Dat je bedenkt en weet: ik kan iets misschien niet zo waarderen, maar anderen waarderen het des te meer. Je zou verwachten dat die houding in een pluriforme gemeente normaal is, maar de praktijk valt tegen. 'De kerk is er voor mij' is kennelijk toch een grondtoon. We merken het ook in de commentaren op de inspiratiecatalogus. Mensen rekenen ons af op een paar 'producten'. Als ik wijs op ander materiaal, zeggen ze dát wel te waarderen. 'Voor elk wat wils' is niet echt een kerkelijke gedachte. Probleem is natuurlijk wel: hoe verbind je mensen? Want 'eenheid' is wel een kenmerk van de kerk, zonder dat dat 'eenheidsworst' betekent. En zeker niet: gesloten, hechte gemeenschap. Welnu, stof te over. Binnenkort verschijnt een mooi boek van ds. René de Reuver over dit thema: Anders verder. 's Avonds is er veel belangstelling: zeventig mensen. We hebben dat mede te danken aan de ijverige voorzitter van de classis. Hij maakt overal reclame voor de missionaire ronde en laat niet na de classis gedurig te herinneren aan onze komst. We benoemen hem ter plekke tot ambassadeur. Zulke mensen zoeken we in iedere gemeente: mensen die de missionaire agenda bewaken en kerkenraden en belangstellenden op de hoogte houden. Aan het eind van de avond is er een man die het 'hart en ziel-pakket’ aarzelend in ontvangst neemt. “Misschien ben ik het er wel niet mee eens”, zegt hij. “Dat zou kunnen”, antwoord ik. “Maar voel u vrij het mee te nemen, misschien is er een ander die u er een plezier mee kunt doen.” __________________________________________________________________________________ 31 januari 2012 - Wierden Op deze prachtige, winterse dag reis ik naar Wierden. De classis Almelo is aan de beurt. In de Gereformeerde Kerk, met een prachtig zalencentrum dat ook verhuurd wordt voor feesten en partijen, ontmoeten we twaalf predikanten. We hebben een mooi gesprek over diversiteit. Het is goed om elkaar als wijkgemeentes van één protestantse kerk ‘los te laten’. Dat wil zeggen: geef ruimte voor verschillende profielen en nestgeuren en blijf samenwerken waar mogelijk, zonder krampachtig alles één te willen maken. Daar varen de gemeentes wél bij. Het sluit aan bij het boek van ds. René de Reuver dat ik net gelezen heb: één gemeente kan verschillende ‘kerkplekken’ bevatten, ook als er geen wijkgemeentes zijn. Mixed economy, meersporenbeleid. Het komt telkens terug. Eén predikant vertelt hoe hij ‘bankzitter’ is. “Ga op een bankje zitten op het plein, kijk goed om je heen, en voor je het weet komt er iemand bij

je zitten en heb je de meest boeiende gesprekken.” Open aanwezig zijn. Niet gehaast. Alert zijn op wat er op je pad komt en wat misschien wel eens afwijkt van je plannen. We eten tussendoor weer in hetzelfde eethuis als de vorige keer. Déjà vu, het voelt vertrouwd. ’s Avonds komen er honderd mensen. “Er is ook veel PR gedaan in onze gemeente”, vertelt iemand uit Wierden zelf. We interviewen een oudere man uit Almelo die al 27 Alphacursussen heeft (mede) georganiseerd. “Het is verslavend” vertelt hij mij. Ook nu weer is er een groepje gestart, met mensen van verschillende pluimage en achtergrond. Ooit hadden zich slechts vier deelnemers opgegeven. Ze overwogen toen het niet door te laten gaan, maar deze vier mensen waren zo teleurgesteld dat ze toch van start gingen. “We zullen trouw komen.” Twee van hen hebben uiteindelijk belijdenis gedaan. Het zit ’m dus niet in getallen. __________________________________________________________________________________ 7 februari 2012 - Assen Het is weer een flink eind rijden vandaag. Gelukkig is het mooi, droog vriesweer. Ik geniet van de commentaren van de ijsmeesters en het vele Fries op de radio. De tocht der tochten komt eraan, zo hopen we met z'n allen. Maar vandaag dus in Drenthe. We zijn opnieuw in de Bron, een prachtige nieuwe kerk, onderdeel van een groter complex waarin o.a. een lagere school gevestigd is. Dat biedt mooie kansen. In de middag komen veertien predikanten, een aantal van hen voor de eerste keer. Dat betekent dat er wel iets herhaald moet worden uit de eerste ronde. Dat missionair werk niet is nog meer doen, van alles móeten, maar vooral een houding. Een van de predikanten reageert heel kritisch op Motivaction. Veel te veel hokjesdenken. Bovendien: waarom zouden we zo nodig missionair moeten zijn? Dat is inderdaad een goede vraag. Dé basisvraag van missionair werk, de eerste vraag die we in de map met 30 modellen aan de orde stelden. Waar haal je de euvele moed vandaan om anderen te betrekken bij het evangelie? Is dat niet een privézaak? Is het niet arrogant om te denken dat je iets te bieden hebt? Ooit zei iemand tegen me: “Nee, het is juist een nederige taak, je doet het omdat je zelf ontvangen hebt, omdat er Iemand is die jou op pad stuurt.” We eten lekker in hotel De Jonge, samen met ds. De Jong uit Stadskanaal, een predikant die ook letterlijk 'jong' is. Anderhalf jaar aan de slag en vol missionaire ideeën. Inmiddels lid van de Rotary en 'dat levert mooie gesprekken en contacten op'. Nu ook nog meer élan in de gemeente. 's Avonds is een deel van zijn kerkenraad er, en de complete kerkenraad van Borger is gekomen. In totaal zijn er een kleine negentig mensen en dat is meer dan de eerste keer. Het verheugt me. Een predikant vertelt dat hij vijf thema-avonden heeft gehouden rond vijf gekozen modellen uit de map. Een ander vertelt hoe ze nu heel voorzichtig (maar toch!) in gesprek gaan met randkerkelijken. Volgens de methode van Peter Hendriks, 'het geloof ligt op straat'. Niet vragen 'Waarom komt u niet meer?' maar wel: 'Wat houdt u bezig?' Benieuwd zijn naar mensen. Daar begint het. __________________________________________________________________________________ 14 februari 2012 - Hengelo De reis gaat vandaag naar Hengelo, naar de Ontmoetingskerk. 'Ik ben de weg, de waarheid en het leven' staat daar groot op de muur achter het liturgisch centrum geschreven. In Hengelo leven grootse plannen voor missionaire kerkvernieuwing. Mede onder de bezielende leiding van de predikanten, onder wie Peter Hendriks. De hele gemeente is erbij betrokken en dat genereert enorm veel energie. “En als het niks wordt, hebben we in elk geval een prachtige visie waar we nog jaren mee voort kunnen. Een visie, waar iedereen warm van wordt.” Zo'n visie is meestal in een paar zinnen te verwoorden. Geen lange verhalen die een beetje boven de markt zweven.

Onlangs las ik het boek Simple church (de titel is al veelzeggend) waarin ervoor gepleit wordt dat je doel en je proces samenvallen. Wat we nu (proberen te) doen is ook ons doel. Zo breng je je visie en de werkelijkheid van nu dicht bij elkaar. We maken het vaak veel te ingewikkeld. Er zijn acht predikanten gekomen. Dat houdt niet over. Heel Enschede ontbreekt. 'Druk met fusieprocessen' horen we 's avonds van enkele gemeenteleden. Zo jammer dat er zoveel energie weglekt naar deze processen. Een van de predikanten komt al met stevige kritiek binnen: de vorige keer was het niks, ik heb er niks aan gehad en met die map kan ik ook niks. Bijzonder dat ze toch gekomen is. De predikant van Borne heeft zijn studieverlof gewijd aan de dertigers in de kerk. Met boeiende uitkomsten. 's Avonds zijn er dertig mensen. We ontmoeten o.a. de studentenpastor van Enschede. Ze vertelt over de technische studenten die niet van die praters zijn maar wel graag duidelijkheid willen. Apologetische literatuur (waarin het geloof op een rationele manier verdedigd wordt) is aan hen wel besteed, vermoed ik zo. Gemeenteadviseur Janny Wiltjer en IZB-toeruster Anja van Maanen bieden hun diensten aan en praten nog lang na met verschillende mensen. Ik vertrek op tijd. Het regent en ik moet nog een eindje rijden... Volgende week geen ronde, in verband met de voorjaarsvakantie. __________________________________________________________________________________ 28 februari 2012 - Gorinchem Na een rustige voorjaarsvakantie beginnen we weer aan de ronde in Gorinchem. De omgeving voelt voor mij vertrouwd. Hier ga ik wel voor in kerkdiensten en ik ken verschillende predikanten en gemeenteleden uit allerlei plaatsen. We ontmoeten veertien predikanten die allemaal met inzet en bevlogenheid meedenken over de missionaire roeping van de gemeente. Ieder met de eigen invalshoek uiteraard (ze komen uit alle stromingen van de kerk), maar het valt me op dat er een sfeer is van 'we gaan ervoor'. Ds. Holtslag vertelt in mijn gespreksgroep met verve hoe hij gebruik maakt van de sociale media en wat voor missionaire kansen hem dat oplevert. Vraag is wel: hoe bepaal je je grenzen? Blijf je bijvoorbeeld via Facebook in contact met je vorige gemeente? Hij is daar terughoudend in. Ds. Hans van Walsum is er namens de IZB. Hij wordt vergezeld door zijn vicaris, Désirée Prins. We hebben gesprekken over de vrouw in het ambt. 's Avonds komen er zo'n zeventig mensen. We horen mooie verhalen. De jeugdwerker van Gorinchem vertelt hoe ze tot geloof is gekomen door 9-11. De instortende torens hadden haar diep geraakt. Diezelfde avond was ze op een feestje. Dat contrast was voor haar een enorme schok en riep allerlei vragen op over de zin van het leven. Via gesprekken met een vriendin maakte ze een radicale ommezwaai. Een ander vertelt hoe hij op latere leeftijd op zijn knieën gegaan is, vlak voor een open hartoperatie. Na de operatie begon hij meteen te getuigen over zijn geloof in God. Een medepatiënt kwam ook tot geloof. Anderen vertellen hoe ze geraakt werden door het geloof van hun moeder of het verhaal dat de meester van school vertelde: 'Dat heeft mij bij God gebracht.' Wat heb ik toch een mooie baan, ik mag zulke verhalen wekelijks horen. 's Avonds bedanken nogal wat mensen ons voor de mooie avond. “U bent zo enthousiast, u straalt het uit” zegt iemand. Ja, geen wonder, ik straal gewoon terug wat ik ontvang. De start na de voorjaarsvakantie was prima! __________________________________________________________________________________ 6 maart 2012 - Edam-Zaandam De oude Lutherse kerk van Zaandam is vandaag de plek voor de missionaire ronde. Er ligt hier zand op de vloer. Volgens de scriba, die vandaag ook koster is, gaan daar twee verhalen over: het is goed voor de hygiëne én voor de akoestiek. Er zitten hier zondag nog zo’n twintig mensen in de kerk, ‘maar wel

heel betrokken!’ Onlangs was er een doopdienst. De dopeling kreeg een ‘knuffelzwaan’ (de zwaan is het symbool van Luther). We ontmoeten negen predikanten uit de regio. Er is ook een kersverse missionaire jongerenwerker die in Zaandam aan de slag is gegaan. Hij is ‘superenthousiast’ over ons werk en wil best naast zijn parttime baan ook bij ons aan de slag. Veel predikanten vertellen hoe er in hun gemeente een missionaire beweging op gang gekomen is. Nu dat zo een tijdje gaande is, groeit er ook weerstand. ‘Oudere gemeenteleden krijgen door dat het een blijvende zaak is. Ze willen liever geen veranderingen.’ Gelukkig zijn er ook ouderen die juist blij zijn met nieuwkomers en nieuwe initiatieven. ‘Haal hen vooral voor het voetlicht’, adviseert een van de predikanten. ’s Avonds zijn er ruim veertig mensen, vergelijkbaar met de vorige keer. Wel heel veel mensen zijn ‘nieuw’. We vertellen dus ook nog iets over de eerste ronde. We horen weer mooie verhalen. Een man vertelt dat hij het geloof van zijn ouders vaarwel had gezegd. Tot hij op de grote vaart belandde in Jacksonville en met een collega meeging naar een multiraciale kerkdienst. Daar is hij opnieuw geraakt. Een ander vertelt over zijn omzwervingen in allerlei kerken. Een periode van ziekte zette hem stil en toen bedacht hij dat hij nu de kans kreeg om echt met God te leven. Ds. Sjaak Visser vertelt hoe hij de dertigers in zijn gemeente (veertig adressen) allemaal persoonlijk heeft bezocht. Nu zijn er tweemaandelijkse bijeenkomsten, met een maaltijd, op vrijdag. Er komen vijftig mensen, inclusief kinderen. Het lijkt een beetje op een concept uit Engeland, ‘messy church’: samen eten, samen iets doen, samen vieren. ‘Craft, cooking and Christ.’ Er gebeuren mooie dingen in deze regio! __________________________________________________________________________________ 8 maart 2012 - Drachten Vandaag weer naar Friesland. Ik ga eerst lunchen bij mijn zus in Heerenveen. Dat vinden we allebei een mooie activiteit op nationale vrouwendag. Ze is bezig met een boekje waarin ze een verzameling van haar columns bundelt. Schrijven zit ons in het bloed, constateren we. De kerk in Drachten heet 'de Arke' (dat is voor Hans leuk), en hij ligt aan de 'Flevo' (en dat vind ik weer leuk: ik ben fan van het Flevofestival). We worden gastvrij onthaald. Hoe kan het ook anders? Er komen zestien predikanten. Een van hen vertelt hoe ze de vorige keer na afloop meteen een rondje door het dorp is gefietst langs alle kerkenraadsleden om hen alsnog op te porren te gaan. Dat is nu niet meer nodig, want vanavond komt ze met de hele kerkenraad. In mijn gespreksgroepje spreken we nogal uitvoerig over de kerkdienst. Dat is niet dé missionaire plek bij uitstek. De drempel naar een kerkdienst op zondagmorgen is hoog. Toch is het missionaire doel van veel kerkenraden en dominees 'de kerk vol krijgen'. En dat is natuurlijk ook fijn, als dat gebeurt. Een volle kerk. Maar het is niet waar missionair werk begint. Dat begint bij de relaties van gemeenteleden zelf. De gesprekken, de echte ontmoetingen. Vervolgens misschien de uitnodiging naar een geloofscursus of een laagdrempelige gesprekskring of thema-avond. Het is maar de vraag of mensen uiteindelijk uitkomen bij 'de kerkdienst' zoals we die nu kennen. Grote groepen, denk aan jongeren, voelen zich daar helemaal van vervreemd. Eén predikant vertelt dat de mensen die meededen aan een Alphacursus de stap naar de kerkdienst niet maken. Te ingewikkeld. 's Avonds komen er weer zo'n tachtig mensen, net als de vorige keer. Ameland is ook weer vertegenwoordigd, althans de hervormde gemeente. Er zijn drie mensen, inclusief de dominee. Vanavond gaan ze weer met de boottaxi terug naar het eiland. Een deelnemer vertelt hoe ze sinds de vorige keer aan de slag zijn gegaan met de map. Ze kozen voor het model ‘kerk in het dorp' en sindsdien zijn ze zeer bewust bezig met het leggen van allerlei contacten. Nu dus verder met het geloofsgesprek. Ik hoop dat we ze bruikbaar materiaal in handen hebben gegeven. __________________________________________________________________________________

13 maart 2012 - Sneek De Zuiderkerk in Sneek wordt uitsluitend nog gebruikt voor bijzondere diensten: jeugddiensten, kerk en schooldiensten en kind op schootdiensten (ouders met peuters). En natuurlijk de nodige concerten. De kerk is uitgerust met beamers en een lichtinstallatie. Theo, onze technicus, kan daar gebruik van maken. Het beeld is helaas wel wat minder van kwaliteit: iedereen ziet er wat groenig uit. We ontmoeten in de middag zestien predikanten, onder wie ds. Majoor die jarenlang marinepredikant was. Hij heeft veel ervaring in een missionaire setting. En hij is erg enthousiast over ons programma. (’s Avonds komt hij met een hele club uit zijn gemeente. Ze praten nog lang na bij de borrel. ) Voor mijn ogen zie ik hoe een beweging op gang komt. De doelgroepen van Motivaction worden breed herkend. “Ik heb niet altijd zin in sommige groepen. Ik voel me niet bij ze thuis, soms erger ik me.” Ja, het kijken in de spiegel van Motivaction is ook een confrontatie met je waarden en (voor)oordelen. We eten tussendoor in ‘De lachende koe’, een aanrader van de koster. Een goed eetcafé, voor als je eens in Sneek bent. ’s Avonds komen er een kleine honderd mensen, o.a. een grote groep uit Koudum. Ik herken ook mensen uit Gaasterland waar ik afgelopen jaar op een gemeenteavond sprak. Zo langzamerhand leren we het land wel goed kennen. “Goed dat jullie dit doen”, merkt een predikant op. “Zo komt er een wisselwerking tussen de landelijke dienstenorganisatie en de plaatselijke gemeenten en voel je dat we er samen voorstaan.” Precies, dat is ook de bedoeling. De jeugdwerker, Wia Marinus, vertelt hoe ze contacten legt met jongeren en vorig jaar een zeilweekend organiseerde. De jongeren hadden er niet veel zin in. Zeilen met de kerk? Maar ze zette door en het werd een groot succes. Het werkte enorm samenbindend. Jongerenwerk is niet ‘jij vraagt, wij draaien’. Het is ook zélf initiatieven nemen en doorzetten. “Ik wil het graag” had Wia tegen de jongeren gezegd. Ds. Keulen vertelt hoe hij in Heeg voor verschillende doelgroepen kerstvieringen organiseert. Dat is wat hij ook opstak uit de vorige ronde: zorg voor een ‘mixed economy’: verschillende vieringen naast elkaar. Zo bevrijd je elkaar uit de klem van de ene dienst die voor iedereen aansprekend moet zijn. In Rinsumageest en in Jutrijp wordt binnenkort the Passion uitgevoerd. Dus niet alleen in Rotterdam te bekijken! __________________________________________________________________________________ 20 maart 2012 - Ede De Bethelkerk in Ede is een hoge, grote kerk met lange rijen houten banken. De helft van de banken is afgesloten met een touw. De predikant vertelt dat dat niet voor de ochtenddiensten is: dan zit de kerk nog vol. We spreken in de middagbijeenkomst met zestien predikanten, dat is meer dan op de vorige ronde. Ede is een plaats met veel kerken. “We ervaren de secularisatie niet zo. We denken dat het hier nog wel meevalt.” Dat maakt 'missionair elan' lastig. Iedereen is toch lid van een kerk? Natuurlijk is dat niet zo, maar het klimaat kan wel zo aanvoelen. De predikanten komen uit alle 'richtingen' van de kerk, van Gereformeerde Bond tot middenorthodox. Typisch 'vrijzinnig' is er niet in Ede, vermoed ik. Er is slechts één vrouwelijke predikant, uit Bennekom. Bennekom is trouwens met alle predikanten aanwezig. 's Avonds valt de opkomst vergeleken met de vorige keer wat tegen, een kleine dertig mensen. Een man uit Wageningen vertelt dat hij de enige is uit die plaats. Klaas Kopinga, ouderling vorming & toerusting, vertelt hoe ze in zijn wijkgemeente in Ede na de vorige ronde aan de slag zijn gegaan met ontmoetingen op gemeenteavonden, gesprekken over 'wat doen we al en hoe kunnen we dat meer missionair maken'? En: 'wat missen we nog?' Er zijn veranderingen doorgevoerd in de eredienst en

gespreksgroepen gestart waarbij ook de jongere generaties betrokken zijn geraakt. Na afloop vertelt een oudere man mij hoe hij in de trein in gesprek raakte met een moslima. Ze bleek Nederlandse te zijn. “Mijn ouders hebben me niets bijgebracht over geloof, ik heb zelf de stap naar de islam gezet.” Hij heeft met haar gesproken over het christelijk geloof. “Ze vond het een fijn gesprek, zei ze. Nu zorg ik altijd dat ik iets bij me heb als ik met de trein reis. Een boekje om weg te geven.” Het kan je zomaar overkomen: dat je een missionaris in de trein ontmoet. Je kunt er ook zomaar eentje worden. Het begint allemaal bij de ontmoeting. Bij luisteren, en dan iets delen. Wat is voor jou belangrijk? Dit is voor mij belangrijk. Een man uit de zakenwereld vertelt dat Jezus zijn ‘held' is. “We praten in de business over auto's, vrouwen, geld en voetbal. Ik vertel dan over mijn held Jezus.“ Hij is missionaris in een andere milieu dan dat van de meeste kerkmensen. Mooi om te horen. __________________________________________________________________________________ 27 maart 2012 - Groningen In Groningen doen ze in de paasnacht iets bijzonders: ze gaan 'lopen op het oude ritme van de nacht'. Vanaf 23.00 uur 's avonds tot het paasontbijt de volgende ochtend trekt een groep door de stad langs verschillende kerken, en in iedere kerk is iets te doen: een viering, een verhaal, een gebedsdienst of het voorbereiden van een paasontbijt voor dak- en thuislozen. Er wordt geëindigd met een paasontbijt. In Groningen wordt sowieso een gevarieerd aanbod van vieringen gedaan: cantantediensten (een oude traditie), Taizé, Iona. Ik hoor de verhalen van de acht predikanten die we 's middags spreken tijdens de missionaire ronde. Ook het verhaal van een groep vrouwen die af en toe een 'Johan de Heer' zangavond hebben met elkaar. Er is vast ook belangstelling voor een 'Johan de Heer' zangdienst, denk ik dan. Het kerkblad van de stad Groningen ziet er mooi en professioneel uit. “We halen af en toe de landelijke pers”, vertelt een gemeentelid mij 's avonds trots. Aan het begin van de avond vullen mensen altijd 'de missionaire thermometer' in: een kleine 'test' over het missionaire gehalte van de gemeente. 'Ons kerkblad ziet er goed verzorgd uit, als een tijdschrift', is een van de vragen. “Vind ik niet belangrijk”, hoor ik een mevrouw zeggen bij het invullen. Nee, misschien is het voor de eigen gemeenteleden niet zo belangrijk (hoewel...), maar wat als je dat kerkblad ook eens wilt aanbieden aan mensen buiten de kerk? Dan is het wel fijn als het er een beetje professioneel uit ziet! 's Avonds ontmoeten we zo'n veertig enthousiaste Groningers. De reacties zijn na afloop erg positief. “Ik was er de vorige keer ook, dat was geweldig, daarom ben ik er weer”, zegt iemand. Toch is het merendeel van de mensen deze keer voor het eerst. We vragen ons telkens af: waar zijn die mensen die de eerste keer enthousiast naar huis gingen? Denken ze dat we hetzelfde programma doen? We zijn natuurlijk blij met alle nieuwkomers. De plaats Glimmen is gekomen met een grote afvaardiging. Ze doen betrokken mee. Ze 'glimmen' me toe vanaf de eerste rij, hun kersverse dominee in het midden. Leuk om te zien! __________________________________________________________________________________ 29 maart 2012 - Culemborg De classis Tiel is aan de beurt, in De Open Hof in Culemborg. Deze kerk ligt recht tegenover het Koningin Wilhelmina College, oftewel KWC, waar mijn twee oudste kinderen elk zes jaar van hun leven hebben doorgebracht. In de kerk heb ik in een grijs verleden wel eens gepreekt. Ik hoor opnieuw van een kerkelijk werker, tevens ouderling in deze gemeente, dat er destijds heel veel moeite was rond de Alphacursus, een geloofscursus. Past die wel bij de identiteit van onze gemeente? Goed om daarover na te denken. We hebben als missionair werk een folder gemaakt met een overzicht van de

meest gangbare introductiecursussen. Tegelijk is een breed aanbod niet gek: ook in deze cursussen kun je mikken op verschillende doelgroepen. Vandaag moet ik overigens in mijn eentje de kar trekken, Hans is door omstandigheden verhinderd. Gelukkig heb ik Theo, gemeenteadviseur Heleen Haasdijk en IZB-er Davy Hoolwerf aan mijn zijde. Zonder technicus zou ik pas echt nergens zijn. Er is veel gezelligheid, zeker ook bij de maaltijd. Ds. Jan Offringa en kerkelijk werker Hanneke Kuperus ( allebei te zien in een van de filmpjes) eten mee. Het programma loopt prima, mede misschien omdat het niet storm loopt. ’s Middags ontmoeten we tien predikanten, 's avonds zijn er zo'n veertig mensen. Niet alle predikanten zijn blij met 'Motivaction'. Het kan allemaal snel overkomen als 'technisch'. Alsof het niet om de inhoud gaat. Wat mij betreft leren we in de kerk meer en/en zeggen. Enerzijds is het van groot belang dat je nadenkt over je profiel (en de bijbehorende activiteiten, al of niet een Alphacursus bijvoorbeeld), anderzijds is reflectie op doelgroepen een goed idee: je context is geen amorfe massa. Mensen verschillen, en het is goed je te verdiepen in wat hen bezighoudt, in welke wereld ze leven en welke waarden ze hooghouden. Niet om je vervolgens in allerlei onmogelijke bochten te wringen, wel om de mogelijkheden te zien. Inhoud én context. Zoeken naar openheid voor de Geest én plannen maken. Werken én bidden. Na deze avond houdt de ronde een korte pauze. We gaan Pasen vieren. 17 april gaan we naar Winsum (Groningen). __________________________________________________________________________________ 17 april 2012 - Winsum Een lange reis vandaag, helemaal naar Winsum-Obergum, boven Groningen. Maar ik ken het dorp wel een beetje. Mijn schoonouders zijn er geboren en getogen en vanuit de voormalige gereformeerde kerk zijn de grootouders van mijn man begraven. De kerk is inmiddels wel aan renovatie toe. Dat gaat ook gebeuren, begrijp ik van de predikanten. De protestantse gemeente heeft een duidelijk profiel: wij geven geen pasklare antwoorden, wij leven met vragen en open eindjes, en iedereen die met ons wil meezoeken is welkom. Heel anders dan de vrijgemaakte gemeente ter plaatse, zoveel is duidelijk. In de protestante gemeente zijn een paar gezinnen die na een fietstocht de handen ineen sloegen en nu komen met allerlei initiatieven. Ze noemen zich de 'geloof, hoop en liefde'-groep. De predikant vertelt dat hij begonnen is met peuterdiensten en nog steeds op zoek is naar geschikte liedjes. Ik beloof hem te linken naar andere predikanten die hier ervaring mee opdoen. We eten bij JOP per Casper Smits, hij werkt in Kollum en Siddeburen. Als we bij de plaatselijke bloemist een bos voor het gezin Smits kopen, krijg ik een roos aangeboden. Galant Winsum! De predikanten (er komen er veertien) uit de regio kennen ook vermoeidheid en tobberigheid, zo zeggen enkelen van hen. De kerken lopen leeg. Kunnen we nog kerk blijven in het dorp? Zit de crisis niet erg diep? Klinkt ons geloof nog wel door in wat we doen? Ik vertel dat het daar precies over zal gaan 's avonds. ‘s Avonds komen een kleine vijftig mensen, en ze doen betrokken mee. Een van hen vertelt over hoe ze groot werd in een onkerkelijk gezin, maar door een vriendinnetje in aanraking kwam met de kerk. Haar vader was dominee. Daar is het begonnen. Ook de rol van opa's en oma's komt opnieuw ter sprake. Zij zijn voor velen een inspiratiebron van geloof geweest. En dat kan nog steeds. Ds. Sjaak van den Berg van de IZB en Casper Smits benadrukken allebei het belang van de relaties, de onderlinge ontmoetingen. Langs die weg kan God te sprake komen en doen mensen ontdekkingen over het Evangelie. Gemeenteadviseur Piet Beintema vertelt ten slotte hoe in deze regio gemeenten zich steeds nadrukkelijker afvragen wat het nu betekent dat zij in het dorp 'gemeente van Christus' zijn. Dat lijken mij wezenlijke gesprekken.

Ik mag meteen na afloop naar huis en hoor dus weinig reacties. Maar ben wel nog net voor twaalven thuis. __________________________________________________________________________________ 24 april 2012 - Naaldwijk Ik rijd langs de enorme bloemenveiling in Naaldwijk. De missionaire ronde strijkt neer in het Westland. De Ontmoetingskerk heeft een prachtige kas als ontmoetingsruimte, er bloeit zelfs een druif. Gastvrije kosters onthalen ons. Er komen 22 predikanten, en dat is een record voor deze tweede ronde. Veel bekenden zijn erbij, we hebben al met ze te maken vanuit missionaire projecten in de regio. Delft is een missionaire classis, bevestigt gemeenteadviseur Hildegard Faber. In de gesprekken over Motivaction leg ik opnieuw uit dat het er niet om gaat dat we ons eindeloos ‘aanpassen’ aan iedere doelgroep of het evangelie ‘verdunnen’. Het gaat allereerst om: kénnen we de mensen in onze omgeving, weten we wat hen bezighoudt? Willen we ons in die complexe Nederlandse samenleving met zijn verschillende subculturen verdiepen? Vervolgens kan dat evangelie troosten, bemoedigen, maar ook confronteren. We concluderen dat om kwaliteit wordt gevraagd. Allereerst ook kwaliteit in de communicatie. Welke taal gebruik je? Welke muziek en vormen kies je? Het kan ook betekenen dat je verschillende kanten van het evangelie op verschillende momenten belicht. Paulus heeft het in zijn brieven ook niet altijd over hetzelfde. Zijn brieven zijn bedoeld voor de context van de verschillende gemeentes. ’s Avonds blijkt ook weer dat mensen heel verschillende woorden kiezen voor hun geloof. ‘Houvast’ en ‘vrijheid’ en ‘liefde’ en ‘gekend worden’. Het is niet of/of, maar en/en. In Hoek van Holland is de Dorpskerk iedere dag open. Dat horen we niet vaak. De pastoraal werker is daar steeds aanwezig en de ontmoetingsruimte vormt een ‘instuif’ voor wie maar wil. In ’sGravezande is een nieuwe wijkgemeente aan het ontstaan, vanuit een jeugdkerk. Deze wijkgemeente heeft een meer ‘evangelische’ inslag. Het sterke is dat de protestantse gemeente heeft gezegd: dat kan onder ons dak. Het wordt dus geen afscheiding daar, maar een toevoeging. Na afloop van de avond klinkt applaus. Her en der hoor ik wat kritische reacties op de filmpjes: men vindt de predikanten niet orthodox genoeg. “Ik ben het niet met ze eens.” Dat mag natuurlijk. Zolang het maar leidt tot goede gesprekken. De filmpjes blijven bruikbaar want ze zijn juist bedoeld voor dat gesprek. __________________________________________________________________________________ 8 mei 2012 - Zwijndrecht Na de meivakantie starten we in de classis Dordrecht. Nico Evers is hier gemeenteadviseur. Hij kent de classis erg goed en vertelt boeiend over wat er gaande is. Zo verlopen fusieprocessen soms moeizaam, maar zoekt hij met gemeenten altijd het gesprek over missionair gemeentezijn: waartoe zijn wij als kerk op aarde? Hoe kunnen we elkaar steunen in onze roeping, ook al zijn we verschillend? We ontmoeten ds. Piet van Veldhuizen, die samen met andere predikanten een serie van drie avonden belegde over het thema 'familie'. Else-Marie van den Eerenbeemt kwam spreken (met subsidie van de burgerlijke gemeente). Er was enorm veel belangstelling, ook van buiten de kerk. Overigens verschijnt binnenkort een dvd met tien afleveringen van vrouwen uit 'Het Vermoeden' van de IKON. Else- Marie van den Eerenbeemt is een van deze tien. Missionair Werk en Kerkgroei van de Protestantse Kerk maakte er een gesprekshandleiding bij. 's Avonds loopt het goed vol, er komen zo’n tachtig mensen. Dat valt me mee, want ik heb de indruk dat er zo na Pasen steeds minder mensen zullen komen. Er is humor in de zaal, er wordt veel

gelachen. Fijn, want relativeringsvermogen is nodig. 'Humor is ernst met de benen in de lucht' schreef Bomans ooit. Zonder humor in de kerk komen we niet ver. We horen weer mooie verhalen. Een vrouw vertelt hoe haar wereld instortte toen haar ouders gingen scheiden toen ze tiener was. Er was toen een vrouw in de kerk die zich over haar en haar broer ontfermde. Die nam haar mee naar een koffiebar in Scheveningen. Daar leerde ze wat geloof (of beter: wat God) voor je kan betekenen. Het lied 'Er is een Heer, er is een Heer, ...alleen hij wacht totdat Hij ook voor jou zorgen mag' raakte haar diep. Zo goed als mensen en zeker jongeren (!) gezien worden. Nelleke Klomp, jeugdwerker van JOP, bevestigt dat. Henk van der Veen is er namens de IZB. Hij is predikant in Sliedrecht. Ook hij benadrukt de relatie. Het gaat om de ontmoetingen. Aan het eind van de avond oogsten we applaus. 'Mooie avond, hier gaan we zeker wat mee doen' zeggen mensen tegen mij.