03 DIGITALE NIEUWSBRIEF JANUARI 2013

03 DIGITALE NIEUWSBRIEF

JANUARI 2013

WOORD VOORAF

2013 JAAR VAN DE BOERDERIJ

‘2013 is een bijzonder jaar. Het is het jaar van de boerderij…’ stond er in de uitnodiging voor de nieuwjaarsreceptie van de gemeente Molenwaard. Fijn om te merken dat ook een nieuwe vooruitstrevende en op de toekomst gerichte organisatie aandacht geeft aan het cultureel erfgoed. De boerderij die er al eeuwen staat en die zo kenmerkend is voor het gebied. Daar wil ik nadrukkelijk ook de moderne ruilverkavelingsboerderij bij betrekken. De oudste daarvan zijn langzamerhand ook uit cultuurhistorische oogpunt waardevol aan het worden. Dit jaar zal in veel opzichten een boeiend jaar worden. Wat ons allemaal te wachten staat weten we niet. Het nadeel van de toekomst is dat we niet weten wat er komt. Het voordeel van geschiedenis is dat gaat om gebeurde feiten, dus daar verander je niets meer aan. Het enige probleem bij geschiedenis is dat deze gekleurd kan worden weergegeven. Vaak denken wij dat dit alleen gebeurt in landen ver weg, met in onze ogen ongewenste regiems. Mis, het gebeurt ook in ons eigen land. Veelal helemaal niet om bewust een andere kijk op iets te geven. Simpelweg omdat we niet in staat zijn er met een ‘overall-view’ naar te kijken. Wat het bestuur van B&E A-V van 2013 verwacht treft u onder andere aan in deze nieuwsbrief en in de komende nieuwsbrieven gaan we daar mee verder. Het is een nogal technisch geheel geworden, maar daardoor niet minder interessant. Veel lees- en kijkplezier.

2003 was het eerste jaar van de boerderij. Nu tien jaar later, in 2013, is er het tweede jaar van de boerderij. Initiatiefnemer hiervan is Agrarisch Erfgoed Nederland, een overkoepelend orgaan van alle boerderijclubs in den lande. Hoe wij dit precies gaan invullen is nog niet helemaal duidelijk. In elk geval gaat de realisatie van het Masterplan hierin een grote rol spelen. Er komen boerderijverkiezingen en mogelijk een nieuw fotoboek. Laat u verrassen. Wij houden u op de hoogte.

PUBLICITEIT Eén van de activiteiten in 2013 is het veel meer in de publiciteit treden dan u van ons gewend was. Dat gaan we doen op verschillende manieren. De meeste daarvan zijn we nu aan het uitwerken. Deze maandelijks uit te geven nieuwsbrief is overigens een van de acties in dit kader. Deze nieuwsbrief moet dan echter wel zo breed mogelijk worden verspreid. Wellicht wilt u ons daarbij helpen door ons e-mailadressen aan te reiken, die wij gaan gebruiken om de nieuwsbrief vrijblijvend aan te bieden. U kunt natuurlijk ook zelf de nieuwsbrief doorzenden, maar dan vragen we u dit wel consequent elke keer te doen. E-mailadressen van aspirant lezers kunt u melden aan [email protected] .

Dick de Jong, redactie

ADVIES & VOORLICHTING Binnen Boerderij & Erf A-V is een commissie actief, die zich buigt over de boerderij als gebouw, over de bijgebouwen en over de erven. In de praktijk komt het erop neer dat de Commissie Advies & Voorlichting gevraagd en ongevraagd adviseert aan boerderijeigenaren, gemeenten of anderen die iets willen met een boerderij. Eigenlijk is deze commissie een denktank, waarbinnen wordt gebrainstormd door op het vakgebied deskundigen over een verbouwing, een restauratie, een subsidieaanvraag, een bestemmingswijziging, aanpassing van een bestemmingsplan enzovoort. Vaak gaat het om wat we voorheen de ruimtelijke ordening noemden en wat nu steeds vaker wordt aangeduid met ‘de ruimte’. Macro gezien vanuit de overheid en micro vanuit de boerderijeigenaar. Ook u kunt gebruik maken van de adviezen van Advies & Voorlichting. Dat kost u niets,

In deze boerderij was ooit een pleisterplaats voor de postkoets.

SECRETARIAAT BOERDERIJ & ERF A-V  P.A. Eikelenboom  Sluis 57  2964 AT Groot-Ammers  0184-661425  06-53759618  [email protected] DIGITALE NIEUWSBRIEF

1

editie 03 - januari 2013

terwijl een team van kenners van de streek en van de betreffende materie zich over uw vraag buigt. Pas als er echt werk verzet moet gaan worden bieden wij u een offerte aan, uiteraard is dat vrijblijvend.

BRIM De instandhoudingsregeling Brim 2013 is een subsidieregeling voor als rijksmonument geregistreerde panden. Tijdig onderhoud van uw monumentale boerderij kan dure en ingrijpende restauraties voorkomen. Daarom stimuleert de overheid eigenaren van rijksmonumenten tot planmatig onderhoud. Ze doet dat met de instandhoudingsregeling. De regeling bestaat uit het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten 2013 (Brim 2013) en de daarop gebaseerde Subsidieregeling instandhouding monumenten 2013 (Sim 2013). Beide zijn op 1 januari 2013 in werking getreden. Ten opzichte van het verleden zijn er enkele veranderingen. Om zo veel mogelijk aanvragen te kunnen honoreren is de regeling vernieuwd. Afhankelijk van het soort rijksmonument dat u heeft, kunt u subsidie of een lening aanvragen. Waar u voor in aanmerking komt kunt u ervaren door de financieringscheck te doen. Ontdek door het beantwoorden van een paar vragen of u een aanvraag kunt indienen op grond van de instandhoudingsregeling. Kijk op de site www.cultureelerfgoed.nl .

Boerderij in Meerkerk met twee ‘wolfseinden’.

WOLFSEIND Veel daken van boerderijen eindigen aan de voor- en/of achterzijde in een wolfseind. Rare naam eigenlijk, voor een dakschild. Waar komt die naam vandaan? In het rivierengebied wordt vaak de naam wolfeind of wolfseind gebruikt voor wat in feite een wolfdak, wolfsdak of wolvedak is. Bedoeld wordt een dak met een afgeschuinde kant aan de korte kopzijde. Zo’n dak wordt ook wel schilddak genoemd en het aanbrengen van een wolfseind heet weer wolven. Maar bij een schilddak gaan de schilden rondom tot dezelfde laagte neer. Dat is bij een wolvedak niet het geval. Bij oude boerderijen zie je vaak een wolvedak. Het wolfseind zit meestal aan de voorkant. De achterkant is vaak hoger doorgetrokken. Om meer hooi te kunnen bergen is de achterwand in de loop van de tijd verhoogd. Van oorsprong liep het dakschild in de achtergevel van de boerderijen net zo laag door als de zijgevels. Waar de naam wolf in dit verband vandaan komt is niet duidelijk. De één verwijst naar welven, de ander naar het roofdier, waarbij als je er aan de zijkant tegenaan kijkt duidelijk een afgeschuind deel te zien is, bij de overgang van de rug naar de kont. Weer een andere e verklaring stamt uit het begin van de 18 eeuw, wanneer gezegd wordt dat ‘het bij landlieden gebruikelijk is om hun veehutten dermate met riet te bedekken, dat de wolven er … niet konden doorbreken, en zij dus … hunne stallen tegen deze geduchten vijand, door zulk een wolfsdak, beveiligden’. De naam wolvedak komt voor het eerst voor in 1285. Bepalend voor de naamgeving aan het dak is dat de vier kanten niet aan elkaar gelijk zijn. In 1872 vermeldde Van Dale ‘wanneer de eindgevel van een gebouw hoger opgetrokken wordt dan de zijmuren, zodat de voet van het dak rondom niet dezelfde hoogte heeft, noemt men zo een dak wolfdak’. In de bouwwereld komt het woord wolf op nog meer plaatsen voor. Zo is een wolfskuil een langs een gebouw doorlopende verdiepte koekoek, waarop ramen of deuren van een souterrain uitkomen.

ZELFVOORZIENING De afgelopen tijd is ineens het weggooien van voedsel een issue, dat in de hele samenleving de aandacht krijgt. Wellicht naar aanleiding van de feestmaand december toen hoppers etenswaren bij de supermarkten werden wegdesleept. Beelden die bij het weggooien van eten haast als vanzelf boven komen. Wereldwijd schijnen wij 30 tot 50% van ons totale voedsel weg te gooien. En dat terwijl een groot deel van de wereldbevolking dagelijks honger lijdt, echte honger. Wat moet dit bericht nu in een nieuwsbrief over boerderijen. Het heeft alles te maken met de boerderij. Daar woonde vroeger een boerengezin dat zelfvoorzienend was. Bijna alles wat werd gegeten en gedronken kwam van de eigen boerderij. Het brood, de kaas, de vleeswaren (eigen slacht), de aardappels, de groenten (moestuin), het fruit (boomgaard), melk en noem maar op. Weggooien gebeurde niet. Er waren etenswaren voor elk seizoen. Daar werd van te voren over nagedacht. En datgene wat over was werd geruild met de buren of soms wat verder van huis. Uiteindelijk leidde dit tot verkoop van producten. Zo ontstond de melkboer, de kaasboer, de groenteboer, de aardappelboer, de eierboer en alle andere zelfstandigen die boer achter hun functie hadden staan. Zelfvoorzienend zijn betekende ook dat er maatregelen moesten worden genomen om het voedsel gedurende langere tijd goed te houden. De boer van eertijds was hier bijzonder handig in. In het boerengezin werd van moeder op dochter verteld wat hierbij zoal kwam kijken.


2


BEPERKT RESTAURATIEGELD

WET PLATTELANDSWONINGEN

In de vorige nieuwsbrief hebben wij u helaas op het verkeerde been gezet. Het door de provincie gereserveerde geld voor restauratiesubsidie was bedoeld voor andere gebouwen dan boerderijen. Excuses!

De Wet plattelandswoningen is op 1 januari 2013 in werking getreden. Hiermee wordt het mogelijk dat nietagrariërs in een voormalige agrarische bedrijfswoning kunnen wonen zonder dat dit gevolgen heeft voor de milieueisen die aan het bijbehorende agrarische bedrijf worden gesteld. Ook wordt voortaan de planologische status van gebouwen bepalend voor de mate van milieubescherming. Waarvoor een gebouw feitelijk wordt gebruikt is dan niet langer van belang. Hiermee wordt de vitaliteit van het platteland bevorderd zonder de bedrijfsvoering van het bijbehorende agrarische bedrijf te belemmeren. Het gemeentebestuur moet hierbij beslissen of een woning wordt aangewezen als plattelandswoning. Om dit te bewerkstelligen is de huidige wetgeving op een tweetal punten gewijzigd: 1. Het planologische regime wordt het uitgangspunt bij de bescherming van een gebouw of functie tegen negatieve milieueffecten. In de huidige situatie is het feitelijke gebruik het uitgangspunt. Bij de beoordeling van de aanvraag voor een omgevingsvergunning voor het oprichten of het veranderen en ook bij het wijzigen van de werking of het in werking hebben van een inrichting (voorheen: een milieuvergunning) wordt uitgegaan van de planologisch-juridische situatie in plaats van de feitelijke situatie zoals het geval was. Doordat sprake is van een algemene aanpassing van weten regelgeving geldt deze aanpassing zowel voor afgesplitste agrarische bedrijfswoningen als voor bedrijfswoningen op een industrieterrein. In principe geldt deze wetswijziging dus voor alle illegaal bewoonde bedrijfswoningen. 2. Ook heeft de wetswijziging tot gevolg dat voormalige agrarische bedrijfswoningen die door derden worden bewoond (plattelandswoningen) niet worden beschermd tegen milieugevolgen van het bijbehorende agrarische bedrijf. De reikwijdte van de wetswijziging is beperkt tot het agrarische bedrijf waartoe de woning voorheen behoorde. Het niveau van milieubescherming ten aanzien van bedrijven van derden wijzigt niet bij gebruik van de betrokken woning als plattelandswoning. Onder de huidige wetgeving worden bedrijfswoningen op grotendeels dezelfde wijze beschermd tegen hinder van geluid, fijnstof en geur van omliggende derde-bedrijven als een burgerwoning.

Een plaatje langs de Lekdijk.

VOORTGANG MASTERPLAN Op dit moment worden er voorbereidingen getroffen voor het in beeld brengen van de ruimtelijke bepalingen van de verschillende gemeenten in de Alblasserwaard. Hiervoor worden alle bestemmingsplannen bekeken en wordt er een vergelijk gemaakt, waarbij tevens wordt gelet op de voor de verdere ontwikkeling van de boerderijen en andere landschappelijke bebouwing belemmerende bepalingen. Hierover zal Boerderij & Erf A-V met de betreffende gemeenten in gesprek gaan. De daadwerkelijke uitvoering hiervan is in handen van Bert Hartman, die vanuit zijn deskundige achtergrond een welkome aanvulling is voor de boerderijenstichting. Ook wordt er een inventarisatie voorbereid van waardevolle bomen in de regio. Uitgangspunt daarbij zullen de in verschillende gemeenten al bestaande lijsten van geregistreerde bomen zijn. Een flinke groep vrijwilligers is momenteel actief met de beeldbank. Zij hebben als opdracht om de bestaande monumentenlijsten en foto’s met elkaar te combineren en zo nodig aanvullingen te verstrekken. Vervolgens moet hier de kennis die we over de verschillende boerderijen hebben en nog gaan verzamelen aan worden toegevoegd. Iedereen die namens Boerderij & Erf ‘op pad’ gaat krijgt een legitimatiebewijs mee, dat desgevraagd kan worden getoond.

Bij het bericht over dit onderwerp stond op internet dit plaatje, wat we graag aan u doorgeven. SECRETARIAAT BOERDERIJ & ERF A-V  P.A. Eikelenboom  Sluis 57  2964 AT Groot-Ammers  0184-661425  06-53759618  [email protected] DIGITALE NIEUWSBRIEF

3


Er is bewust voor gekozen dit onderdeel van de wetswijziging te beperken tot agrarische bedrijfswoningen en deze niet ruimer van toepassing te verklaren voor bijvoorbeeld door derden bewoonde bedrijfswoningen op een industrieterrein. De toenemende functieverandering en functiemenging op het platteland leidt er op veel plekken toe dat de omgeving in toenemende mate geschikt wordt voor bewoning door anderen dan agrariërs. Deze omstandigheid rechtvaardigt het creëren van een mogelijkheid om de milieuwetgeving onder omstandigheden minder strikt toe te passen dan gebruikelijk.

nen wij als Boerderij & Erf A-V alleen maar blij zijn dat de provincie dit heeft gerealiseerd: 1. Het veiligstellen van de oost-west oriëntatie van de open ruimte in de Alblasserwaard. 2. Het veiligstellen en waar mogelijk versterken van het lommerrijke karakter van de Vijfheerenlanden als contrast met de Alblasserwaard. 3. Het behoud van de ‘kamerstructuur’ (de polders en hun uitstraling), door het herkenbaar houden van de middeleeuwse polderkaden en linten. 4. Het herkenbaar houden en versterken van de differentiatie tussen en binnen de linten. 5. Het herkenbaar houden en versterken van het hoofdwatersysteem. 6. Het ontwikkelen van kwalitatief hoogwaardige dorpsranden bij het bouwen aan de dorpskernen. 7. Het bij de stedenband door middel van aantrekkelijke routes naar het landelijk gebied kwalitatief versterken van de stad-landrelaties. 8. Het behouden en versterken van het contact met de rivier in de stedenband, met name bij herstructureringen en dijkverbeteringen. Zoals u leest, zijn dit allemaal op behoud van het landschap gerichte ambities. Kenmerkend voor dat landschap zijn de vele boerderijen, met hun bijgebouwen, erven en het achterliggend (wei)land. In het document wordt ingegaan op het belang van de waterstructuur, de begrenzing van het gebied door de rivierdijken, het dominant aanwezig zijn van rijkswegen en de Betuweroute enzovoort. Speciale aandacht krijgen de linten, die in het hele gebied aanwezig zijn. Het motto in het Gebiedsprofiel ten aanzien van deze linten is: ‘Linten blijven linten’. Hierbij wordt een driedeling aangehouden: veenlinten, dijklinten en ruilverkavelingslinten. Uitgangspunt is dat die linten in stand moeten blijven. Juist in die linten staan de vele waardevolle boerderijen, die zo kenmerkend zijn voor onze streek. Daarom juicht Boerderij & Erf A-V de totstandkoming van dit Gebiedsprofiel toe. Bij de totstandkoming zijn ook leden van onze organisatie betrokken geweest, vanuit het Gebiedsplatform Alblasserwaard-Vijfeerenlanden. Echter als je leest dat er ook enkele maatschappelijk betrokken partijen aan de totstandkoming van het gebiedsprofiel een bijdrage hebben geleverd, vraag je je toch af, waarom Boerderij & Erf A-V dan niet is gevraagd of geraadpleegd. Vooral vanwege de vrijwel naadloze aansluiting van de doelstellingen van Boerderij & Erf A-V met die van het Gebiedsprofiel. B&E A-V is nota bene een organisatie, die destijds op nadrukkelijk initiatief van de provincie Zuid-Holland tot stand is gekomen. Laten we hopen dat de acht hoog ingeschatte ambities niet beperkt blijven tot onderdeel van een document en alleen in theorie functioneren. In elk geval is het zaak om op te blijven letten. Wij zullen er zeker op terugkomen als we gemeenten gaan benaderen in het kader van de realisatie van onderdelen van het Masterplan. De provincie geeft ons hier wel een heel duidelijke kapstok voor. Wie het hele document wil lezen kan terecht op internet. Op de site van de provincie Zuid-Holland tikt u als zoekelement Gebiedsprofiel Alblasserwaard&Vijfheerenlanden in.

Winter rond de boerderij.

GEBIEDSPROFIEL VASTGESTELD De provincie Zuid-Holland heeft eind 2012 het Gebiedsprofiel Alblasserwaard & Vijfheerenlanden vastgesteld. Dit als vierde in de reeks van 17 opgestelde gebiedsprofielen heeft tot doel het vastleggen van de kwaliteit van de ruimtelijke ordening. In feite gaat het erom dat een aantal waardevolle streekkenmerkende elementen wordt vastgelegd om deze in stand te houden voor de toekomst. Als ‘onderlegger’ voor gesprekken met de gemeenten over de ruimte en de inkleding daarvan. Volgens het gebiedsprofiel is de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden een gebied met drie gezichten:  De Alblasserwaard, met een regelmatige structuur van stukken polders die omgeven zijn door lage kades, watergangen en bebouwingslinten.  De Vijfheerenlanden, met meer grillig gevormde stukken polders die omgeven zijn door lage kades en bebouwingslinten waar ook grienden en boomgaarden een rol spelen.  De ‘stedenband’ langs de Merwede, die door de scheepswerven en andere industrie een stoer en dynamisch karakter heeft gekregen. In samenwerking met de gemeenten, de regio, het waterschap en enkele maatschappelijk betrokken partijen heeft de provincie deze en andere kwaliteiten van de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden bepaald. Nieuwe ontwikkelingen dienen met deze - nu vastgelegde kwaliteiten rekening te houden. Als we kijken naar de acht - belangrijkste - ambities, die op pagina 16 van het document zijn genoemd, kun-


4


RECEPT: SPECULAAS

VOOR U GELEZEN

Wel wat laat, zult u misschien zeggen, een recept voor speculaas. Niet te laat. Overal ter wereld wordt het hele jaar door speculaas gegeten. Een speculaasje bij de koffie. Heerlijk. Speculaas was al bij de Romeinen een bekend gebak. Tijdens hun tochten naar verre landen hadden de soldaten de hiervoor benodigde kruiden ontdekt. En sindsdien is het speculaasje niet meer weg te denken bij een heerlijk kopje koffie.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft een aantal interessante gidsen en brochures beschikbaar. Kijk eens op de website www.cultureelerfgoed.nl onder publicaties. Nieuw zijn de drie gidsen: - Beschermde stads- en dorpsgezichten; - Stads en dorpsgezichten in het bestemmingsplan; - Moderne zonwering. Heeft u zelf geen mogelijkheden om dit uit te printen, laat het ons even weten en wij sturen u een printje toe.

Vroeger op de boerderij gevuld met veel suiker, wat weer energie gaf om het zware werk aan te kunnen. En een flinke scheut gekookte melk. Melk waar men op de boerderij trots op was. En dan als toegift een koekje. Een ‘spikkelaassie’. Dat koffiedrinken had vele functies: iets warms tot je nemen, even rusten, bij elkaar zitten om wat te overleggen of te vertellen en energie opdoen. Dat speculaas over de hele wereld bekend is, is te danken aan de emigranten uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, die door hun behoefte aan een oud vertrouwd speculaaskoekje (zoals ze officieel heten) bakkers elders verleidden tot bakken.

De oude weg Gorcum-Vianen.

MEEDOEN MET B&E A-V? LID WORDEN Een van de goede voornemens van Boerderij & Erf A-V is om in 2013 het aantel leden van de Vereniging Vrienden van Boerderij & Erf flink te laten stijgen. Daarom wordt er een beroep gedaan op iedereen die deze nieuwsbrief onder ogen krijgt: bent u nog geen lid of weet u iemand die eigenlijk best lid zou kunnen worden? Geef het door, zodat we met elkaar nog sterker zijn in het bereiken van onze doelstellingen. Voor het geld hoeft u het niet te laten. Voor het luttele bedrag van € 17,50 krijgt u twee keer per jaar de gedrukte versie van de nieuwsbrief thuisgestuurd, de digitale nieuwsbrieven in uw mailbestand, een uitnodiging voor een voorjaarsvergadering met lezing en een uitnodiging voor de najaarsvergadering met excursie. Ook tussendoor wordt u op de hoogte gehouden en kunt u Boerderij & Erf A-V raadplegen.

Speculaasjes zijn heel makkelijk zelf te maken. Je moet echter wel over een speculaasplank beschikken. INGREDIENTEN 300 gram bloem bloem om te bestuiven 100 gram suiker (naar smaak) 1 pakje bakpoeder 3 eetlepels speculaaskruiden 200 gram boter HULPMIDDELEN Deegroller Glad oppervlakte Bakplaat (geen rooster) Grote kom Vormpjes (om uit te drukken) Oven Bakpapier VOORBEREIDING Leg de boter een half uur van te voren in de koelkast. Verwarm de oven voor op 150 graden. BEREIDING Meng de bloem, suiker, bakpoeder en speculaaskruiden in de kom. Voeg de boter toe en kneed tot een kruimige bal. Rol de bal uit op een met bloem bestoven glad oppervlak (schoon aanrecht, een gladde broodplank) tot ongeveer een halve centimeter dikte. Steek vormpjes uit, en leg die op de bakplaat met bakpapier. Op 140-150 graden ongeveer 20-30 minuten in het midden van de oven bakken. Oven uitzetten en wachten tot de koekjes hard genoeg zijn om op te pakken. Lekker bij de koffie of zomaar tussendoor!

COLOFON: Redactie Dick de Jong Foto’s collectie Boerderij & Erf A-V en anderen Reacties [email protected]


5


03 DIGITALE NIEUWSBRIEF JANUARI 2013

Recommend Documents