DIGITALE NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2013

04 DIGITALE NIEUWSBRIEF

FEBRUARI 2013

WOORD VOORAF

LANDELIJK BOERDERIJENBOEK

Om de een of andere reden moet ik bij februari altijd denken aan de oude benaming sprokkelmaand. Misschien wel omdat ik in mijn kinderjaren dat sprokkelen – helemaal ten onrechte overigens – vereenzelvigde met een oud vrouwtje dat in een besneeuwd bos bezig was hout bijeen te zoeken om nog wat warmte van de kachel te kunnen hebben. Achteraf bezien, denk ik dan wel eens wat teveel ‘W.G. van der Hulst’ te hebben gelezen. Of tenminste teveel gekeken naar de illustraties van de zoon van de schrijver, W.G. van der Hulst junior. Meer over deze maand verderop in deze nieuwsbrief. Een nieuwsbrief, die werd samengesteld op het moment dat ook van start werd gegaan met de halfjaarlijkse papieren versie. Daarom hier en daar een ongewilde dubbeling. Herbestemming van boerderijen is het centrale thema van het jaar van de boerderij 2013. U zult daar in de loop van dit hele jaar mee worden geconfronteerd. Zoveel dat hopelijk eind 2013 de conclusie kan worden getrokken dat de noodzaak van die herbestemming overal is doorgedrongen. Voor Boerderij & Erf Alblasserwaard-Vijfheerenlanden staat 2013 vooral in het teken van de uitvoering van het Masterplan. Dankzij de inzet van een flink aantal vrijwilligers kan deze klus worden geklaard.

Ter gelegenheid van Het Jaar van de Boerderij verschijnt er bij Uitgeverij WBOOKS een kloek boekwerk. In ‘Het Grote Boerderijen Boek’ komt de geschiedenis van het boerenbedrijf en het boerenleven aan bod, van de prehistorie tot aan de tijd waarin wij leven. Het boek maakt de oudste boerderijgeschiedenis van ons land inzichtelijk, door middel van bodemvondsten en kaartmateriaal. Niet alleen de boerderij zelf, ook het historisch landschap, het erf, het interieur en de boer en de boerin passeren de revue. Ook artistiek gezien komt de boerderij volop aan bod: uit de Rijkscollectie beeldende kunst zijn werken opgenomen die een relatie hebben met het onderwerp boerderij. Ten slotte is de bijlage ‘De boer op’ in het boek opgenomen, waarin de lezer wordt aangemoedigd om zelf boerderijen te bezoeken. ISBN 978 90 400 0758 3 - € 49,95 - 384 pagina’s formaat: 24,5 x 31 cm - ± 400 illustraties in kleur en zwart-wit - gebonden uitvoering - in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed - verkrijgbaar in de boekhandel.

Dick de Jong, redactie

2013 JAAR VAN DE BOERDERIJ Aan dit landelijke thema wordt aan het begin van 2013 invulling gegeven door de volgende activiteiten: - Op 26 februari 2013 organiseert stichting Agrarisch Erfgoed Nederland samen met de provinciale en regionale boerderijorganisaties een studiedag herbestemming historische boerderijen. - Van 18 t/m 20 april is de restauratiebeurs in de Brabanthallen in Den Bosch. - 14 maart 2013 is er een lezing ‘de mooiste moestuin’ Door moestuinliefhebster Vera Greutink in Het Beaufort in Markelo. Meer informatie op www.boerderij2013.nl In de volgende nieuwsbrieven houden we u nader op de hoogte van de verdere gebeurtenissen en ontwikkelingen.

Knotwilg van Vincent van Gogh

WAAR EEN WILG IS, IS EEN WEG INLEIDING Wie aan het Nederlandse platteland denkt, ziet veelal een knotwilg voor ogen. Knoestige knotbomen vormen al vele eeuwen een vertrouwd beeld in ons cultuurlandschap. Belangrijke kunstschilders brachten ze in beeld. Generaties boeren oogsten achtereen het hout van de wilg, eenvoudigweg door het uitvoeren van knotwerk. De laatste decennia dreigt de knotboom echter steeds meer uit het landschap te verdwijnen.

SECRETARIAAT BOERDERIJ & ERF A-V  P.A. Eikelenboom  Sluis 57  2964 AT Groot-Ammers  0184-661425  06-53759618  [email protected] DIGITALE NIEUWSBRIEF

1

editie 04 – februari 2013

Het onderhoud kost tijd en is dus te kostbaar. Aan boerengeriefhout, dat de boom eeuw na eeuw leverde, is geen behoefte meer. De bomen staan in de weg bij het sloten en baggeren. En zo zijn er nog wel meer zaken te noemen, die de knotwilg in een kwaad daglicht zetten. Ten onrechte, want we vergeten dan wel het landschappelijk belang en het nut voor flora en fauna. Knotwilgen zijn geknotte schietwilgen. Daarbij worden drie soorten onderscheiden:  knotwilgen of hoofdstoven, afgezaagd op ± twee meter;  kniestoven of stoelen, afgezaagd op 50 tot 60 centimeter;  stoven, die net boven de grond zijn afgezaagd, zoals in de grienden het geval is. Eigenlijk is de knotwilg niets anders dan een wonderlijke wereld van biodiversiteit en als zodanig behoorlijk onderschat.

gesteld dat het terugzetten van ‘de pruik' tevens het behoud van de boom is. De boom blijft er aan de top jong bij, terwijl aan de basis meer en meer het verouderingsproces zichtbaar wordt met het toenemen der jaren.

KNOTWILG Een knotwilg, ook wel witte wilg genoemd, wordt enkele jaren na te zijn geplant op circa twee meter hoogte afgezaagd. Daarna wordt de boom iedere drie tot vier jaar geknot door de nieuw uitgelopen takken af te zagen. Het is hierbij belangrijk dat er een klein stukje tak blijft staan, maar het zagen moet wel zo dicht bij de stam gebeuren dat er geen sprake is van zogenaamde kapstokken (waaraan je je jas zou kunnen ophangen). Om te voorkomen dat de kruin van de boom bij een snelle groei te zwaar wordt, is het van belang dat in de tussentijd de kleinste twijgen worden weggehaald. Dit noemt men het stikken van de knotwilg. Er moeten gemiddeld zo’n zeven gezonde takken op de knot blijven staan. Die knot wordt gevormd door de uitlopers, waaraan de knotwilg zijn naam dankt.

Winterlandschap met knotwilgen.

LANDSCHAP Knotwilgen vormen karakteristieke elementen in het Nederlandse landschap. Om ze hiertoe te behouden dienen ze regelmatig te worden geknot. Voordien was dit vaak winterwerk voor de boer en zijn knecht(en), nu gebeurt dit veelal door vrijwilligers. In dit laatste geval heeft het een meerledige waarde. Het is plezierig en gezond om in de vrije natuur aan het werk te zijn en het is het behoud van het landschap. Ook voor de totale flora en fauna is het van belang. In de humusrijke knot van oudere bomen broeden nogal eens vogels. Er kunnen op de humus ook planten in de knotwilg groeien. Een goed onderhouden knotwilg kan zo'n vijftig jaar oud worden. VAN BELANG Omdat de bomen vroeger zo’n belangrijke economische waarde vertegenwoordigden voor boeren en andere mensen, stonden ze - en staan ze gelukkig op veel plaatsen nog - overal in Nederland. Landschapsschilders als Jan de Beyer, Paulus Potter, Rembrandt en Van Gogh konden bij het vereeuwigen van het Nederlandse landschap dan ook gewoonweg niet om de knotbomen heen. Overigens is het knotten niet typisch Nederlands. Ook in andere landen komen bomen voor die regelmatig geknot, gesnoeid of afgezet worden. FUNCTIE Door alle eeuwen heen is wilgenhout gebruikt als brandstof voor het (keuken)vuur. Ver daarvoor, in het Neolithicum, was wilgenhout dankbaar bouwmateriaal voor de eerste, eenvoudige hutten of woningen. Wij zien in wilgenbomen een eeuwenlange functie voor de boer. Ze dienden als grensafscheiding en beschutten het vee (vaak ook de mens) tegen harde wind, felle zon, hagelbuiten en slagregens. Maar bovenal kon het hout regelmatig geoogst worden. Dat was eeuwenlang van belang voor de boeren die in hun eigen onderhoud voorzagen door zoveel mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden van de in de nabijheid aanwezige natuur. Door de knot op enkele meters af te zagen kon het vee

Wilgenhout gebruikt als erfscheiding.

Het eenmaal in de drie tot vier jaar knotten vergt nogal wat van een boom. Slechts weinig boomsoorten verdragen een zo ingrijpende snoeibeurt. Voortdurend moeten de wonden zich herstellen en moeten er nieuwe scheuten worden aangemaakt. Tegelijkertijd moet worden


2


niet aan de smakelijke twijgen komen. Het regelmatig knotten van bomen gebeurde vroeger beslist niet vanwege de schoonheid van de knot, maar simpelweg omdat de daarbij verkregen producten op allerlei manieren van pas kwamen op de boerderij. Naast ‘boerengeriefboom’ zijn knotwilgen ook van belang voor de natuur. Imkers weten dat als geen ander. In het vroege voorjaar is de wilg namelijk een belangrijke drachtplant. Dan vliegen de bijen, als er voor hen nog maar weinig voedsel te vinden is, op de vroeg bloeiende wilgen, de katjes. Daarnaast hadden de boeren van destijds bijzonder goed door dat de bomen de sloot- en wegkanten verstevigden tegen het wegtrappen door de koeien. Knotbomen werden ook veelal langs poelen aangeplant, omdat de schaduw van de bomen de verdamping beperkt. Bovendien zorgt het bladerdak voor een verminderde plantengroei, waardoor de poel of sloot minder onderhoud vergt. Tegenwoordig wordt de architecturale verschijningsvorm vaak op prijs gesteld.

meidoorn, roos, berk en vlier. Bomen met een rijke plantenwereld zijn ook weer van belang voor de ongewervelden. Het insectenleven is op deze plaatsen vaak erg rijk. Wat op zijn beurt weer van direct belang is voor holenbroeders als de gekraagde roodstaart, grauwe vliegenvanger, ringmus en mees, die graag insecten eten. Zij maken dankbaar gebruik van de vele holtes en spleten die in zo’n boom kunnen voorkomen. Dat geldt overigens ook voor een aantal kleine zoogdieren. Zo vertoeven vleermuizen in de zomer en muizen en kleine marterachtigen graag in deze landschapselementen. Ook voor roofvogels zijn knotbomen belangrijk. De torenvalk, ransuil, bosuil leggen voor hun nest een grote voorkeur aan de dag voor de knotbomen. Meer dan de helft van de steenuilen broedt in knoestige wilgen. Tenslotte kan hier nog de eend genoemd worden, die al heel vroeg in het nieuwe jaar op zoek kan gaan naar een geschikte nestplek in de knopt van een wilg.

VOORKOMEN Knoten (knotwilgen of andere knotbomen) staan langs menige poldersloot, polderweg en boerenkavel. Een houtkant, wordt dat genoemd. Geknotte wilgen langs een weidekavel hebben het voordeel, dat er genoeg licht en regen kan doordringen tot op de grond onder de boom. Het is geenszins in concurrentie met de grasproductie voor de beweiding met vee. Niet alleen wilgen werden als knotboom ingezet. Hiervoor werden onder meer ook de els, de es, de (haag-) beuk, de iep, de populier en de zomereik gebruikt. GERIEFHOUT Er zijn maar weinig bomen in Nederland, waarvan de producten op zoveel manieren toepassing vinden als de knotwilg. Dat komt met name ook door de eigenschappen van het wilgenhout. Het hout is taai en tegelijkertijd buigzaam. Met name door die veerkracht worden de tenen, de een- of tweejarige onvertakte twijgen al tijdenlang voor allerlei bind- en vlechtmateriaal gebruikt. Opgravingen hebben aangetoond dat de mensen reeds voor het begin van onze jaartelling gebruik maakten van wilgentenen. Zij bouwden er huizen mee en vlochten er gebruiksvoorwerpen van. Tot de Tweede Wereldoorlog trof men nog overal op het platteland mandenvlechters of korvers aan. Ook bij het herstel van omheiningen werd handig gebruik gemaakt van de tenen. De twijgen deden door een simpele wrong vaak dienst als touwtje. Denk hierbij ook aan stelen voor werktuigen, horren voor onder het hooi, hekwerken, funderingselementen voor woningen en gebouwen en nog veel meer. Tenslotte kan de functie als veevoer nog worden genoemd. Veel dieren zijn gek op de bast en de jonge twijgen, die ook nog eens uitermate gezond zijn.

Oud en nieuw bijeen.

EEN WEETJE In Zuid-Limburg werden de wanden van de vakwerkhuizen gemaakt van tenen van de wilg of de hazelaar die bepleisterd werden met een mengsel van leem en stro. De dikkere meerjarige takken deden dienst als bonenstaken, stutten voor fruitbomen en stelen van handgereedschap. Aangezien afval toen nog niet bestond omdat alles gebruikt kon worden, verdwenen de restanten van de twijgen, de haren of mutsaard, mutterd of mutsharen (takkenbossen) in de oven van het bakhuis. Dit zogenaamde ‘mutshaar’ is afgeleid van ‘moetsen’ of ‘mutsen’, wat verminken betekent. Het spreekwoord ‘weten waar Abraham de mosterd haalt’ zou hier vandaan komen. Bedoeld wordt, weten waar Abraham de mutsaard haalt: het brandhout voor de brandstapel waar hij zijn zoon Izaak op moest offeren.

FLORA EN FAUNA Planten en dieren reageren veelal direct op weggerotte kernen van bomen. Vooral op de oudere bomen komen veel en bijzondere mossen voor. In het vermolmde hout wortelen planten die weer profiteren van het voedselarm milieu, zoals varens. Andere planten die zich in de knoesten thuisvoelen zijn fluitenkruid, paardenbloem, bitterzoet, hennep- en brandnetel, dagkoekoeksbloem,


3


VERWAARLOZING Met het in gebruik komen van nieuwe materialen en producten verdween de noodzaak om de bomen regelmatig te knotten. Voor het afscheiden van grenzen hoefden ze niet meer te worden gepoot. Prikkeldraad volstond namelijk veel beter. Met de komst van olie en aardgas, verviel ook de noodzaak om voor de winterdag een voorraad brandhout te verzamelen. Klompen werden vervangen door schoenen en laarzen. Bovendien werden de boerengezinnen kleiner. Tegelijkertijd werd de landbouw intensiever, waardoor er in de wintermaanden geen tijd en arbeidskracht meer was om te knotten. Het resultaat was dat de knotbomen werden verwaarloosd. De mutsen werden topzwaar, zodat de bomen uitscheurden of omvielen. Daarnaast verdwenen er nogal wat bomen bij de uitbreiding van landbouwpercelen, ruilverkavelingen, aanleg van industrieterreinen en woonwijken. De boom moest wijken voor de vooruitgang.

DE NAAM De naam wilg stamt van welige boom, in de betekenis van snel groeien. Het is dan ook een welig tierende boom, die vaak wordt geassocieerd met vruchtbaarheid. De botanische naam is Salix. Sal betekent nabij en lix of lis betekent water. Dus: nabij water voorkomend. De boom werd in de oudheid vaak aangeplant langs de oevers van rivieren en andere waters, om erosie van de walkanten tegen te gaan.

BEZOEK STUDENTEN Vorig jaar kregen we al bezoek vanuit Finland. Begin 2013 kwam er bezoek van studenten uit GrootBrittannië. 32 merendeels Engelse studenten Antropologie of Architecture van de Oxford University waren op hun verzoek te gast bij Boerderij&Erf A-V. De dag begon al vroeg. Om negen uur ’s morgens werd de groep studenten in Kinderdijk namens het bestuur welkom geheten door secretaris Paul Eikelenboom en verenigingspenningmeester Jan van Vliet. Hierna volgde een lange wandeling langs de molens, een eerste kennismaking met onze streek. Door de aanwezigheid van deze monumentale maalwerktuigen werd het een indrukwekkende kennismaking. Na dit bezoek vertrok het gezelschap richting Streefkerk, waar een bezoek werd gebracht aan de woning en bed- en breakfastaccommodatie van Jan en Sheila van den Berg aan het Nieuwe Veer. Hier werd een presentatie van het weliswaar nieuwe, maar qua historie beeldbepalende pand gegeven, waarbij Sheila een rondleiding verzorgde. Daarna vertrok de bus naar Ottoland, waar in haar ‘Regthuys’ Joke Karelse een boeiende uiteenzetting over de architectuur van dit oude gebouw hield. Uiteraard werd hierbij de invloed van het water op de bouwstijl en het voorkomen van het monumentale pand niet vergeten. De studenten mochten in het huis van Johan en Joke rondsnuffelen. De zeer geïnteresseerde studenten maakten hier gretig gebruik van en kregen antwoord op hun vele vragen. Ze gaven bij vertrek uit de Alblasserwaard aan zeer onder de indruk te zijn van (de schoonheid van) onze streek. De kennismaking met Holland zat er nog niet op. De groep stak per Schoonhovense Veer de Lek overstak om ‘overlek’ nog meer historie op te snuiven. Het was een boeiende dag, die waarschijnlijk een vervolg zal krijgen na de goede contacten, die zijn gelegd met de faculteit in Oxford.

Hekwerk van wilgenteen.

HERNIEUWE AANDACHT Sinds de jaren zestig nam het aantal knotbomen, samen met andere kleine landschapselementen schrikbarend in aantal af. Het landschap verschraalde, werd kaler en monotoner. Enkele maatschappelijke instellingen zagen deze ontwikkeling met lede ogen aan. De cultuurhistorische waarde van de knotwilg kwam in de plaats van de functionele waarde. Sindsdien zijn er acties die tot doel hebben om de knotwilg te behouden voor de toekomst. Inmiddels is gebleken dat tijdelijke acties niet voldoende zijn. De acties moeten van blijvende aard zijn. Daarbij gaat het om zowel onderhoud als restauratie. Op plaatsen van weggevallen knotwilgen moeten nieuwe worden gepoot. Dat aanplanten kan van november tot maart, mits het niet vriest. Maar volgens boerenoverlevering is februari de beste tijd. Maar dan mag het niet te warm zijn, zodat de sapstroom nog niet op gang is gekomen.

En weer was het deze winter raak.


4


dat het aantal dagen eens in de vier jaar een dag verspringt. In veel Oudnederlandse teksten wordt sporcle gebruikt om de maand februari aan te duiden. Later dacht men ook wel dat dit woord een verbastering was van sprokkel, een ander woord voor zagen.

HET GEZICHT NAAR BUITEN Boerderij en Erf A-V is weliswaar een actieve organisatie, maar werkt veelal op de achtergrond. Wij trachten bij of op zoveel mogelijk manifestaties aanwezig te zijn om informatie te geven. Zo waren we op 8 september 2012 ter gelegenheid van Open Monumentendag aanwezig met een stand in de Schaapskooi in Hei- en Boeicop en op 6 oktober daarop op de Fokveedag in Hoornaar. Ook namen we actief deel aan de organisatie van de Verlichte Boerderijen Route 2012, waar we op de vrijdag- en de zaterdagavonden 9,10,16,17,23 en 24 november te gast waren op de prachtige boerderij van mevrouw van Driel, Dorpsweg 125 in Hoornaar. Alle avonden waren hier bestuursleden aanwezig, die aan veel geïnteresseerde bezoekers informatie over onze vereniging gaven. Tenslotte noemen we de Erfgoeddag Zuid-Holland op 8 november 2012, waaraan ook wij een steentje hebben bijgedragen.

ZELFVOORZIENING In de vorige editie schreven hier over, waarbij werd vermeld welke hoeveelheden voedsel er werden weggegooid. Dat vermelde kwam uit het Dagblad Trouw. Terecht kwam hierop een reactie, want wat we klakkeloos overnamen moet wel enigszins worden genuanceerd. Het echte probleem is dat we in de totale voedselketen, van oogst tot consumptie 25 tot 40% verlies lijden op het voedsel dat bestemd is voor consumptie. Het is wat minder, maar het blijft erg veel.

KRONINGSBOOM SPROKKELMAAND

Bij de kroning van een nieuwe vorst is het gebruikelijk dat er een kroningsboom wordt geplant. De rijksoverheid heeft ook nu direct na de aankondiging van de abdicatie een aanbieding gedaan aan de Nederlandse gemeenten, met optioneel een fraai modern vormgegeven hek. Kennelijk vreesde men al bij voorbaat dat lokaal iniatief niet leidde tot een massale aanplant, maar moest dit in ons land van kruideniers en dominees weer eens van bovenaf worden geregeld. Ingaan op die nationale aanbieding wordt een kostbare zaak. Er is een speciale boom ‘bedacht’. Een niet druipende linde van Chinese afkomst. Regeren is vooruitzien nietwaar? Maar alle gekheid op een stokje: Wist u dat veel boeren - en andere bewoners van het platteland - vroeger ter gelegenheid van de geboorte van een kind, maar ook bij andere bijzondere gebeurtenissen, zoals een huwelijk of een troonswisseling een boom plantten. Bij de geboorte heel vaak een vruchtboom, waarbij de appel het meest in trek was.

Februari is de tweede maand van het jaar in de Gregoriaanse kalender en heeft 28 dagen in gewone jaren. 29 dagen in schrikkeljaren en heel soms 30 dagen. 30 februari is in de geschiedenis drie keer voorgekomen. Voor het laatste in 1931 in Rusland. Andere namen voor februari zijn sprokkelmaand, schrikkelmaand, korte maand, slijkmaand en regenmaand Februari is genoemd naar de Romeinse god Februus, heerser over de purificatie of de onderwereld. Bij de oude Romeinen was februari de maand van de grote reiniging en boetedoening, de februa. In de oudste Romeinse kalender, die tien maanden telde, kwam februari niet voor. Toen het jaar werd verdeeld in twaalf maanden (onder koning Numa Pompilius), werd de laatste maand februaris gedoopt. Het jaar begon toen dus met maart. De schrikkeldag verrekende men logischerwijs aan het einde van het jaar, dus aan het eind van februari. Pas in het jaar 456 werd januari de eerste en februari de tweede maand, de schrikkeldag bleef toen aan het einde van de tweede maand komen. De Romeinen vierden dan hun Lupercalia, reinigingsen vruchtbaarheidsfeesten ter ere van de wolfsgod Lupercus. In diezelfde periode vierden de Germaanse stammen langs de Romeinse grenzen een ontuchtig vrouwen- en vruchtbaarheidsfeest. Beide feestvieringen zullen een gezamenlijke basis hebben gehad. De Romeinen vonden dit heidense riten en duidden deze feesten aan met de naam Spurcalia, naar het Latijnse woord spurcus dat smerig betekent. Van dit woord is het Oudnederlandse woord sprokkelen een etymologische afleiding. De sprokkelmaand februari verwijst dus naar deze oude Germaanse vruchtbaarheidsfeesten. Een andere lezing is dat de oud-Nederlandse naam sprokkelmaand of regenmaand, afgeleid van het woord sporkelen dat springen betekent. Dit slaat op het feit

Aan zo’n hek herken je een bijzondere boom.


5


is. Bak de speculaasjes in ongeveer 10 minuten. Tot de randen net goudbruin zijn. Ze mogen niet te donker worden, want dan valt de smaak van de kruiden weg. Haal de speculaasjes van de platen en koel ze op een rooster af. Lekker bij een ouderwetse kop koffie met melk…

Waar staat deze boerderij? Reacties graag naar het secretariaat.

VOORTGANG MASTERPLAN Intussen is voor de verdere inventarisatie van de monumentale en waardevolle boerderijen en andere landelijke bebouwing voor het hele werkgebied van Boerderij & Erf A-V een vrijwilliger gevonden, die bereid is om dit ter hand te nemen. Begin februari waren we ook zover dat we in beeld hadden welke werkzaamheden er vervolgens nog ‘in de wacht’ stonden. Het overzicht hiervan is begin februari 2013 toegestuurd aan alle vrijwilligers die nog geen taak hebben.

Witte speculaas is ook bij sommige bakkers te koop

UITSMIJTER Natuur en Vogelwacht De Vijfheerenlanden organiseert een dialezing over boerderijen en boerenerven op 7 maart 2013 van 20.00 tot 22.00 uur. Deze wordt gegeven door Ineke de Visser en vindt plaats in De Schaapskooi, Overboeicop 15 in Schoonrewoerd.

RECEPT: WITTE SPECULAAS De vorige uitgave bevatte een recept van speculaas zoals wij dat kennen. In een dagblad vonden we een recept voor zogenaamde witte speculaas. Daarvoor is geen speciale speculaasplank nodig. Aangenomen wordt dat dit de voorloper is van onze huidige speculaasjes. Hier volgt het recept: Ingrediënten (gr = gram en tl = theelepel): 250 gr tarwebloem, 125 gr koude boter in blokjes, 175 gr fijne kristalsuiker, 1/8 tl zout, 1 tl bakpoeder, een flinke mespunt citroenrasp, 1 tl kaneel, 1 tl gemalen anijszaak, 1 tl gemberpoeder, 1 tl gemalen kardemom, 1 tl versgeraspte nootmuskaat, 1 tl gemalen kruidnagel, 2 eetlepels melk. Verwarm de oven voor op 180 graden en zorg ervoor dat er twee ingevette bakplaten gereed staan. Doe bloem en boter in een kom en wrijf dit met de vingertoppen tot een mengsel dat op broodkruimels lijkt. Voeg dan alle andere ingrediënten erbij. Kneed alles met de hand en maak er een mooi rechthoekig blok van 18 x 5 x 4 cm van. Gebruik hiervoor een deegschraper en het aanrecht, zodat er geen vingers te zien zijn. Wikkel de blok goed in plastic folie en zet deze een nacht in de koelkast. Verwijder de volgende dag de folie en snijd met een scherp mes plakken van ½ cm van het deegblok. Leg de plakken met voldoende tussenruimte op de bakplaten; ze zetten tijdens het bakken uit, dus verdeel ze goed. Als beide bakplaten niet in de oven passen bewaar je het tweede in de koelkast tot de eerste gereed

LID WORDEN? Een van de goede voornemens van Boerderij & Erf A-V is om in 2013 het aantel leden van de Vereniging Vrienden van Boerderij & Erf flink te laten stijgen. Daarom wordt er een beroep gedaan op iedereen die deze nieuwsbrief onder ogen krijgt: bent u nog geen lid of weet u iemand die eigenlijk best lid zou kunnen worden? Geef het door, zodat we met elkaar nog sterker zijn in het bereiken van onze doelstellingen. Voor het geld hoeft u het niet te laten. Voor het luttele bedrag van € 17,50 krijgt u twee keer per jaar de gedrukte versie van de nieuwsbrief thuisgestuurd, de digitale nieuwsbrieven in uw mailbestand, een uitnodiging voor een voorjaarsvergadering met lezing en een uitnodiging voor de najaarsvergadering met excursie. Ook tussendoor wordt u op de hoogte gehouden en kunt u Boerderij & Erf A-V raadplegen.

COLOFON: Redactie Dick de Jong Foto’s collectie Boerderij & Erf A-V en anderen Reacties [email protected]


6


DIGITALE NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2013

Recommend Documents