Ferwurkingen by LinKk 1 septimber 2015 tema: minsken & moetingen
> KATERN VOOR NIET-FRIESTALIGE LEERLINGEN < Opdracht 1 Welkom bij LinKk! Dit is het verwerkingskatern dat bij het eerste LinKk-tijdschrift hoort. Het magazine komt 6 keer per jaar uit. Het thema is ‘Minsken en Moetingen’. Mensen en Ontmoetingen. “Help! Ik krijg Fries als vak, maar dat kan ik helemaal niet!” Deze reacties hoor je vaak van leerlingen die geen Fries spreken. Speciaal voor die leerlingen is dit katern. Met de opdrachten die er in staan kun je toch Fries leren. Gelukkig is Fries niet een hele moeilijke taal om te leren. Vaak kun je het binnen een paar maanden al aardig goed verstaan. Veel succes! In protte súkses!
Eigen cover maken!
Gadgets - Lês no - Nijs oer de stjerren & noch folle mear!!
Minsken & Moetingen
Zoals je misschien al gezien hebt, heeft de LinKk een flitsende cover. In deze opdracht maak jij je eigen cover, een voorpagina die helemaal over jou gaat. Zo kunnen wij jou ‘moetsje’, ontmoeten!
Jelle b en Rimke
? ??
?
?
Wêr om Fry sk?
a.) Vraag ar: ling fo In stel
LOST ‘N PARADISE
TASALIE Matthijs
Tim Geerd BAS Op ynternet freonen wurde mei ûnbekenden is ûnfersta nnich
d.)
e.)
f.)
aan jouw docent om stevig gekleurd A4-papier, plus een kopie van de cover van de LinKk. Zo kun je het logo uitknippen en gebruiken.
& pen ljep ilen Fier ûtsjes k S
1
Septimber 2015 Jiergong 16
b.)
p de plek waar nu de drie dj’s staan komt jouw foto plus O ‘dyn namme’.
c.)
echtsonder zie je foto’s van fierljeppen en skûtsjesilen, wat R zijn jouw sporten en hobby’s? Zoek thuis foto’s op, knip ze uit en plak ze op jouw cover. ‘Wat skriuwst derby?’
L inksonder staan foto’s van leerlingen. Hier kun je foto’s fan ‘famylje en freonen’ plakken. Met hun namen natuurlijk. at past nog meer bij jou? Muziek? W Favo artiest? Je woonplaats? Huisdieren? ‘It is dyn kover!’ il je punten scoren bij je docent? Schrijf het W dan op in het Fries. Je kunt hiervoor online woordenboeken vinden op bijvoorbeeld www.wurdboek.nl of download de app ‘wat wurd it’.
1
Nice to meet you! Leuk om je te ontmoeten! De meeste klasgenoten leer je nu kennen. Maar misschien zijn er dingen die je nog helemaal niet van elkaar weet. Vraag eens aan een ander en probeer de vraag in het Fries voor te lezen. Je mag gewoon in het Nederlands antwoorden. ‘Yn it Frysk mei fansels ek!’ ;-)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
2
Wat is dyn folsleine namme? (Dus foar-, twadde en achternamme) Wat is jouw volledige naam? Hasto ek broerkes en suskes? Hoe hite sy en hoe âld binne sy? Heb jij ook broertjes en zusjes? Hoe heten ze en hoe oud zijn ze? Hoe hite dyn âlders, wat foar wurk dogge sy? Hoe heten jouw ouders, watvoor werk doen ze? Wat binne dyn hobby’s? Wat zijn jouw hobby’s? Wa is dyn idoal? Nei wat foar muzyk harkesto? Wie is jouw idool? Naar watvoor muziek luister jij? Wat is dyn favorite televyzjeprogramma? Wat is jouw favoriete televisieprogramma? Sitsto faak op it ynternet? Op hokfoar websiden? Zit je vaak op het internet? Op watvoor websites? Wa binne dyn bêste freonen? Wie zijn jouw beste vrienden?
Namme
Wenplak
Freonen
Sport
Televyzjeprogramma
Leeftiid
Hobby’s
Muzyk
Bisten
Ynternetsite
Opdracht 2 Fries lijkt soms wel een beetje op Engels, dat is ook de taal die we bij deze opdracht gaan gebruiken om Fries te leren. Welke Friese woorden op het Engels lijken? Kijk hieronder maar eens. Zoek de Engelse woorden bij de Friese en zet vervolgens de betekenis in het Nederlands erachter.
Ingelsk: sleep • cold • there • cheese • rain • key • week • day • house • door • droom •
Frysk 1.
dei
2.
dêr
3.
doar
4.
hûs
5.
kaai
6.
kâld
7.
rein
8.
sliep
9.
tsiis
Ingelsk
Nederlânsk
10. dream 11. wike
3
Opdracht 3 Fries is helemaal niet zo’n moeilijke taal. Een paar regels moet je gewoon goed onthouden! In het Fries hoef je nooit te piekeren over een
f of een v aan het begin van een woord:
altijd een f! Ook aan het begin van een lettergreep (let-ter-greep) krijg je bijna altijd een f! Met die informatie kun je vast onderstaande ontbrekende letters in het Fries invullen: Nederlânsk
Frysk
1.
vlug
. . luch
2.
vervelend
. . e r . . elend
3.
vechten
. . jochtsje
4.
vriend
. . reon
5.
logeren
út . . anhûs
6.
verschil
. . erskil
7.
gevaarlijk
ge . . aarlik
In het Fries begint een woord nooit met een
c of een z.
Aan het begin van een woord schrijf je in het Fries altijd een s! Ook aan het begin van een lettergreep (let-ter-greep) krijg je altijd een
s!
Vul in onderstaand schema de ontbrekende letters in het Fries in: Nederlânsk
4
Frysk
1.
centrum
.. intrum
2.
zeeziek
.. ee .. iik
3.
bezwaar
be .. wier
4.
centrale
.. intrale
5.
zon
.. inne
6.
zoeken
.. ykje
7.
december
de .. imber
8.
champagne
.. jampanje
Opdracht 4 Probeer met dat wat je bij de vorige opdracht geleerd hebt de fouten uit deze tekst te halen. Onderstreep de fouten in de tekst. De walvisk en de prom Der wie ris in walvisk (hy hjitte van Tom) dy krig’ van zyn beppe in lekkere prom. Hy koe him net bite en zlokte him troch de prom, de pit en it veltsje, mar och nei twahûndertnjoggenennjoggentich dagen doe kaam der in prommebeam yn zyn mage, de bledzjes dy groeiden him út de znút – en al de viskjes dy laken him út. Diet Huber, Tutte mei de linten.
Opdracht 5 – Online moetingen en gefaren Op bladzijde 14 en 15 in de LinKk kun je lezen over de gevaren van online ontmoetingen. Leerlingen van het CSG Liudger Waskemeer reageerden op de stelling; ‘Op internet vrienden worden met onbekenden is onverstandig’. a.)
Wie zegt wat? Verbind de uitspraak aan de juiste persoon.
Bas van de Belt
‘Ik soe oanriede om ûnbekenden net te akseptearjen as freon.’
Tasalie Marhi
‘Ik ha immen moete yn in game.’
Matthijs Oedzes
‘Unbekenden tafoegje is net sa snoad.’
Geerd van Selm
‘Miskien wol dyjinge dy wol brûke of bedriigje.’
Tim Joosse
‘Moatst foarsichtich wêze mei it stjoeren fan foto’s fan dysels.’
b.) Schrijf
nu net als de leerlingen van het Liudger een mening over de stelling ‘Op ynternet freonen wurde mei ûnbekenden is ûnferstannich.’ >>
5
6
Opdracht 6 – Lês no! Op de Lês no! (Lees nu!) pagina vind je in elke LinKk super leuke informatie over nieuwe Friese boeken, schrijvers en andere interessante zaken. Het mooie aan deze Lês no! is dat je er ook echt iets mee opschiet. Wil je weten wat? Lees het artikel en probeer onderstaande vragen te beantwoorden. 1. Wat
2.
3.
4.
5.
is in swalker en wêrom hyt it feestje Swalk? Wat is een swalker en waarom heet het feestje Swalk?
Wat krijst by oankeap fan Fryske boeken kado? Watfoar boek is dat? Wat krijg je bij aankoop van Friese boeken cadeau? Watvoor boek is dat?
Hoe hyt it aksjeboek dat spesjaal foar dy en oare jongeren is en wat kostet it? Hoe heet het actieboek dat speciaal voor jou en andere jongeren is en wat kost het?
Hokker ekstraatsje sit der by it aksjeboek? Watvoor extraatje zit er bij het actieboek?
Wêr giet it titelferhaal Dy iene foto oer? Waar gaat het titelverhaal Dy iene foto over?
7
Opdracht 7 Trochstreekpuzel Probeer in de puzzel de Friese woorden voor onderstaande Nederlandse woorden te vinden. Weet je de Friese vertaling niet? Zoek die dan op in het woordenboek, via www.hallofryslan.nl/woordenboek. De woorden staan kris-kras in de puzzel. De overgebleven letters vormen een deel van een bekende Friese zin, kan jij die afmaken?
M U Z Y K F N B Û F G T T E R B R R Â R R E N R E J Z Y V E L E T E I O A J S H K O O E L M T P O K S U E N N L G R E S I K N N D I A L Y B O M S D S I Â O T E N E M T E U N I K K E P P E B E S N S S D F A M Y L J E E I I T S K W F A D A F L A A T E I D O A L T A R E O R B R H O B B Y K
Nederlands:
Fries:
BROER
OMA
CAFÉ
ONTMOETING
DISCO
OPA
FAMILIE
SCHOOL
FRIES
SPORT
HOBBY
TAAL
IDOOL
TELEVISIE
KENNIS
VADER
LAND
VAKANTIE
MOBIEL
VRIEND
MOEDER
VRIENDIN
MUZIEK
ZUSTER
Oplossing van de Friese zin:
8
Nederlands:
Fries:
