Zwemwaterprofiel Lentse Plas

H2Oké Water & Gezondheid Advies

Zwemwaterprofiel Lentse Plas Onderzoek naar de potentie van zwemwater

In opdracht van Gemeente Nijmegen

Verantwoording

Titel

: Zwemwaterprofiel Lentse Plas. Onderzoek naar de potentie van zwemwater

Projectnummer

: 2015004

Status

: definitief

Datum

: 25 juni 2015

Auteur(s)

: dr.ir. E.J.T.M. Leenen (H2Oké Water & Gezondheid Advies)

E-mail adres

: [email protected]

Contact

: H2Oké Water & Gezondheid Advies T +6 23702922 T +6 23702922

Disclaimer Dit rapport heeft de status van een advies. Aan de inhoud van dit rapport kunnen geen rechten worden ontleend. De in dit adviesrapport opgenomen informatie is met de grootst mogelijke zorg samengesteld i.s.m. de Gemeente Nijmegen, Waterschap Rivierenland en Provincie Gelderland. De volledigheid en actualiteit kan echter niet worden gegarandeerd. H 2Oké Water & Gezondheid Advies aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden in en/of onvolledigheid van de aangeboden informatie noch voor schade die geleden wordt als gevolg van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de aangeboden informatie. H 2Oké Water & Gezondheid Advies aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de in dit rapport voorgestelde maatregelen.

2

Inhoudsopgave 1.

Inleiding zwemwaterprofiel .............................................................................................................. 4 1.1 Zwemwaterprofiel ...............................................................................................................................4 1.2 Kwaliteitsklassen en normen ..............................................................................................................5 1.3 Routekaart zwemwaterprofiel .............................................................................................................5

2.

Aanpak ............................................................................................................................................. 7 Hoofdstuk 1 Inleiding ............................................................................................................................7 Hoofdstuk 2 Aanpak ..............................................................................................................................7 Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving .........................................................................................................7 Hoofdstuk 4 Huidige waterkwaliteit .......................................................................................................7 Hoofdstuk 5 Potentiële verontreinigingsbronnen en routes ..................................................................7 Hoofdstuk 6 Berekening zwemwaterkwaliteit (ZWEMPROF) ...............................................................7 Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies ....................................................................................................8 Hoofdstuk 8 Aanbevelingen en maatregelen ........................................................................................8

3.

Gebiedsbeschrijving ........................................................................................................................ 9

3.1 Algemeen Landschapszone ‘De Waaijer’ .......................................................................................... 9 3.2 Lentse Plas .........................................................................................................................................9 3.3 Begrenzing....................................................................................................................................... 12 3.4 Watersysteem .................................................................................................................................. 13 3.5 Ecologie ........................................................................................................................................... 16 3.6 Riolering en afvalwaterzuivering...................................................................................................... 16 3.7 Gezondheidsrisico´s ........................................................................................................................ 18 3.7 Verondiepen .................................................................................................................................... 19 4.

Huidige waterkwaliteit .................................................................................................................... 21

5.

Potentiele verontreinigingsbronnen en routes ............................................................................... 24 5.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 24 5.2 Mogelijke bronnen en routes ........................................................................................................... 24

6.

Berekening zwemwaterkwaliteit (zwemprof) ................................................................................. 26 6.1 Inleiding ........................................................................................................................................... 26 6.2 Resultaten Zwemprof ...................................................................................................................... 26 6.3 Blauwalgen ...................................................................................................................................... 28 6.4 Verondiepen .................................................................................................................................... 29

7.

Evaluatie en conclusies ................................................................................................................. 30

8.

Aanbevelingen en maatregelen ..................................................................................................... 32

9.

Gebruikte literatuur en naslagwerken ............................................................................................ 35 BIJLAGE 1

Invulblad Zwemprof ....................................................................................................... 36

3

1. Inleiding zwemwaterprofiel In Nijmegen-Noord verwezenlijkt de gemeente Nijmegen al enkele jaren het woningbouw project ‘De Waalsprong’. Deze landschapszone ligt ten noorden van Lent en strekt zich uit van Oosterhout tot de Woerdsestraat bij Ressen. Voor waterberging worden er in totaal 3 grote waterplassen door zandwinning aangelegd. Naast een waterbergende functie zijn de plassen ook van belang voor het zuiveren van het afstromende regenwater. De plassen worden daarom ingericht als een groen parkachtig gebied met daarin vooral ruimte voor de natuur. Naast natuur worden er ook diverse recreatieve voorzieningen langs de plassen gerealiseerd, variërend van wandelpaden tot een recreatiestrand met zwemgedeelte. Het is (nog) onduidelijk of er daadwerkelijk zwemwater in de Lentse Plas kan worden aangewezen. Dit is onder andere afhankelijk van de te behalen waterkwaliteit en de veiligheid voor de recreanten ter plekke. Als onderdeel van het proces om te onderzoeken of het mogelijk is om een zwemwaterlocatie aan te wijzen in de Lentse Plas heeft de gemeente Nijmegen opdracht gegeven een zwemwaterprofiel op te stellen voor deze locatie. De Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) is begin 2006 vastgesteld. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. In deze richtlijn worden bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht) alsmede de verstrekking van informatie daarover aan het publiek en de Europese Commissie. Een pro-actief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico’s moeten in kaart worden gebracht in een zwemwaterprofiel en maatregelen moeten worden uitgevoerd om minimaal een ‘aanvaardbare’ kwaliteit te kunnen bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen.

1.1 Zwemwaterprofiel Van iedere zwemwaterlocatie moet worden ingeschat welke emissiebronnen via welke verspreidingsroutes de zwemwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Dit omvat alleen de waterkwaliteit in de zwemzone, welke wordt aangegeven met een ballenlijn en op het informatiebord ter plekke. Hierbij spelen de locatiespecifieke eigenschappen van het zwemwater een belangrijke rol. Alle bevindingen komen samen in een zwemwaterprofiel van de desbetreffende zwemwaterlocatie. Het opstellen van een zwemwaterprofiel is een verplichting volgens de zwemwaterrichtlijn. Op basis hiervan kan de beheerder maatregelen nemen om het risico op besmetting van de zwemmer (verder) te reduceren. Het zwemwaterprofiel, eventueel aangevuld met een aantal extra metingen, maakt het mogelijk om eventuele beheersmaatregelen beter te onderbouwen. Financiële middelen worden hierdoor effectiever ingezet. Tevens kan het zwemwaterprofiel ingezet worden voor communicatie over de kwaliteit van de zwemwater(locatie) en de genomen beheersmaatregelen naar de maatschappij/burger. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te verkrijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en –routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen (Escherichia coli en intestinale enterococcen). In dit zwemwaterprofiel worden ook overige gezondheidsrisico’s, zoals cyanobacteriën (blauwalgen), en bedreigingen, zoals in geval van de Lentse Plas mogelijk verondiepen, meegenomen.

4

Een nieuwe zwemwaterlocatie wordt aangewezen als het mogelijk is om een goede zwemwaterkwaliteit te behalen en te behouden. Alle mogelijke bedreigingen worden hierbij afgewogen.

1.2 Kwaliteitsklassen en normen In de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende kwaliteitsklassen. De indeling én de ‘normen’ hierbij zijn weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1.

Normen voor de verschillende kwaliteitsklassen voor zoet binnenwater wat betreft intestinale enterococcen en Escherichia coli

Parameter Intestinale enterococcen (kve***/100 ml)

Uitstekende kwaliteit

Goede kwaliteit* Aanvaardbare kwaliteit**

Referentiemethode n voor de analyse

200

400

330

ISO 7899-1 of ISO 7899-2

1000

900

ISO 9308-3 of ISO 9308-1

Escherichia coli 500 (kve/100 ml) *

gebaseerd op een 95-percentiel; ** gebaseerd op een 90-percentiel. *** kolonie vormende eenheden

Als een fecale verontreiniging via oppervlaktewater naar een zwemwater wordt getransporteerd treedt verdunning op. De locatiespecifieke eigenschappen van het ontvangende zwemwater zijn van belang bij een beoordeling van de invloed van diverse routes op de microbiologische kwaliteit van het zwemwater.

1.3 Routekaart zwemwaterprofiel Er is een algemeen protocol voor het opstellen van een zwemwaterprofiel. Dit heeft geleid tot een routekaart (zie figuur 1.1) welke voor het opstellen van dit zwemwaterprofiel gebruikt is. Deze aanpak volgens de routekaart resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, zijn omgeving en de mogelijke bronnen, met een indicatie van de grootte van bijdrage van deze bronnen op de waterkwaliteit in de zwemlocatie.

5

Beschrijving gebied/hydromorfologie

Veldbezoek

Historische waterkwaliteit

Lijst: •bronnen •routes Evalueren? Actieprogramma

Meetprogramma Richtgetallen Zwemwater profiel

Analyseren Evalueren

Figuur 1.1.

Algemene routekaart om te komen tot een zwemwaterprofiel

De Gemeente Nijmegen heeft H2Oké Water & Gezondheid Advies gevraagd voor de zwemlocatie Lentse Plas een zwemwaterprofiel op te stellen met gebruikmaking van de “Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel” (Grontmij, RWS-RIZA, 2005). Er wordt nog volop gewerkt in de Waalsprong aan de realisatie van de drie plassen. De Lentse Plas is gegraven en de zandwinning is bijna afgerond, maar aan de andere twee plassen en het stedelijk watersysteem wordt nog gewerkt. Hierdoor is de uiteindelijke situatie nog niet bereikt. Dit zwemwaterprofiel beoogt een doorkijk te geven naar de mogelijke zwemwaterkwaliteit na het realiseren en aanleg van het gehele systeem. Tijdens de aanleg en het zandwinnen in een plas is het onveilig om te zwemmen. Ook zal na realisatie het enige tijd duren voordat de uiteindelijke waterkwaliteit is bereikt, omdat er eerst een evenwichtssituatie moet ontstaan. Het is nog onduidelijk of er in de Lentse Plas daadwerkelijk een zwemwaterlocatie wordt aangewezen. Een onderdeel van deze beslissing is de uitkomst van dit zwemwaterprofiel (zie eerder).

6

2. Aanpak Voor het opstellen van het zwemwaterprofiel voor de eventuele aanwijzing van de Lentse Plas zijn, aan de hand van de “Handreiking voor het opstellen van Zwemwaterprofiel”, alle stappen doorlopen. Hieronder is aangegeven in welke onderwerpen deze stappen terugkomen en waar in de rapportage deze zijn terug te vinden. De gepresenteerde aanpak kan dan ook worden gezien als leeswijzer. Voor de locatie Lentse Plas is de aanpak iets uitgebreider dan een normaal zwemwaterprofiel, omdat hier diverse kwaliteitsaspecten naast elkaar spelen. De hoofdmoot blijft het zwemwaterprofiel, maar er is ook aandacht voor blauwalgen en verondiepen. De bedoeling van dit profiel is voornamelijk om te onderzoeken of zwemwater op deze locatie mogelijk is. Hoofdstuk 1 Inleiding De achtergrond voor het opstellen van een zwemwaterprofiel worden hierin beschreven, alsmede de normen en kwaliteitsklassen volgens de nieuwe zwemwaterrichtlijn. Hoofdstuk 2 Aanpak Hoofdstuk 3 Gebiedsbeschrijving Hierin wordt de zwemlocatie van de Lentse Plas en de omgeving meer in detail beschreven op basis van de in de handreiking genoemde stappen locatiebeschrijving, gebiedsbeschrijving en veldbezoek. Beschreven wordt onder andere de ligging van de zwemzone en het watersysteem waar de zwemzone deel van uitmaakt. Ecologie, riolering en afvalwaterzuivering, gezondheidsrisico’s worden beschreven en wordt kort iets gezegd over verondiepen. Hoofdstuk 4 Huidige waterkwaliteit Aangezien er geen data van de parameters voor zwemwater beschikbaar zijn wordt hier niet gekeken naar de historische data, maar iets meer ingegaan op de huidige waterkwaliteit. In de aanbevelingen zal kort worden ingegaan op een meetprogramma tijdens de aanleg, zodat deze gegevens beschikbaar komen. Na meten kan dit hoofdstuk vervangen worden door de daadwerkelijke metingen. Hoofdstuk 5 Potentiële verontreinigingsbronnen en routes Op basis van het veldbezoek, de gegevens van de waterkwaliteitsbeheerder en de plattegronden is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en –routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden. Elke bron kan dan meetellen. Hoofdstuk 6 Berekening zwemwaterkwaliteit (ZWEMPROF) Na inventarisatie van bronnen en routes is met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) geschat in hoeverre een bepaalde bron of bronnen een bijdrage leveren aan fecale verontreiniging van het betreffende water. Het model geeft als resultaat aan of er a) geen invloed, b) geringe invloed, c) wezenlijke invloed of d) grote invloed is van belangrijke fecale verontreinigingen. Ook wordt hier kort ingegaan op blauwalgen. 7

Hoofdstuk 7 Evaluatie en conclusies Alle gegevens die afkomstig zijn uit de voorgaande stappen zijn naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij is vooral onderzocht welke potentiële bronnen die uit de analyse volgen relevant zijn voor de zwemwaterkwaliteit op de locatie en zijn de resultaten van de spreadsheet modellering (ZWEMPROF) gebruikt. Daarnaast is een soort rangschikking van belangrijke bronnen gemaakt. Op deze manier is duidelijk waar de mogelijke knelpunten zitten en waar eventueel maatregelen genomen zouden moeten worden. Ook wordt hier kort ingegaan op mogelijke kans op blauwalgen. De belangrijkste bevindingen en de (mogelijke) consequenties hiervan zijn op een rij gezet. Ook is met behulp van zwemprof kort beschouwd wat het effect van verondiepen is op de bijdrage van de verschillende bronnen aan de zwemwaterkwaliteit. Hoofdstuk 8 Aanbevelingen en maatregelen De uitkomsten van de analyses van het zwemwaterprofiel kan aanleiding zijn om in het ontwerp of aanleg nog aanvullende aspecten mee te nemen. Indien dit het geval is wordt dat in dit hoofdstuk aangegeven. Ook eventuele aanvullende onderzoeken nodig om tot een goed besluit te komen worden hierin aangegeven.

8

3. Gebiedsbeschrijving 3.1 Algemeen Landschapszone ‘De Waaijer’ In Nijmegen-Noord verwezenlijkt de gemeente Nijmegen al enkele jaren het woningbouw project ‘De Waalsprong’. Deze landschapszone ligt ten noorden van Lent en strekt zich uit van Oosterhout tot de Woerdsestraat bij Ressen. Voor waterberging worden er in totaal 3 grote waterplassen door zandwinning aangelegd (zie figuur 3.1.) Deze plassen zijn verbonden met de watersingels in het stedelijk gebied (zie paragraaf 3.4). Naast een waterbergende functie zijn de plassen ook van belang voor het zuiveren van het afstromende regenwater. De plassen worden daarom ingericht als een groen parkachtig gebied met daarin vooral ruimte voor de natuur. Naast natuur worden er ook diverse recreatieve voorzieningen langs de plassen gerealiseerd, variërend van wandelpaden tot een recreatiestrand met zwemgedeelte.

Figuur 3.1.

Overzicht Ontwerp Landschapszone ‘De Waaijer’ Nijmegen-Noord (Inrichtingsplan, 2013)

Door de zandwinning blijven er diepe plassen (circa 25 meter) over met onderwateroevers (1:4 tot 1:3) en flauwe oevers op de waterlijn (1:6). Momenteel is er discussie of het wenselijk is om de oevers van de plassen verder te verflauwen en om de plassen, indien mogelijk, daarvoor te verondiepen. In de middelste plas (Lentse Plas) wordt een recreatiestrand aangelegd, waarvoor dit zwemwaterprofiel wordt opgesteld.

3.2 Lentse Plas Aan de oostzijde van de Prins Mauritssingel wordt de Lentseplas (middelste plas in figuur 3.1) gerealiseerd (zie afbeelding 3.2). Deze plas heeft een omvang van ruim 18 hectare en heeft na zandwinning en herinrichting een maximale einddiepte van 25 meter.

9

Figuur 3.2.

Ontwerp Inrichting Lentseplas (Beeldkwaliteitsplan)

De Noordoever van de Lentseplas wordt gevormd door een grote recreatieve (leisure) zone. Onder een flauw talud is een zandig strandje aangelegd. Het zandige talud loopt onder water nog circa 40 meter door (zie afbeelding 3.3). Het onderwatertalud loopt door tot NAP+ 6.00. Ten noorden van het zandstrandje komen ligweiden te liggen.

Figuur 3.3.

Profiel zandstrand Lentse Plas)

Aan de westzijde (nr 32 in figuur 3.2) wordt een groot oppervlakte ingericht als natuurlijke stepping stone van vochtig/nat bos, struweel en rietmoeras. Het rietmoeras (34) ligt in de overgang tussen het bos en de watersingel die de Oosterhoutse Plas met de Lentse Plas verbindt. Deze brede natuurlijk strook varieert qua breedte. In deze zone ligt een variabel talud naar de rietoever. De waterhoogte van de plas is gemiddeld ca. 7.90 m +NAP. De zuidoever van de Lentseplas grenst aan woonwijken en heeft een stedelijk karakter. De oostelijke kant van de zuidoever bestaat uit een natuurvriendelijke oever met een flauw talud. Deze oever heeft geen vlakke rietbodem maar een geleidelijk aflopende oever tot circa 2 meter onder waterniveau. 10

Aan de noordoostzijde van de Lentseplas zal de oever bestaan uit een natuurlijke rietzone met een variabele breedte. Vanaf de insteek van het talud zal de maximum breedte van deze zone (0 tot 2 meter waterdiepte) 60 meter breed zijn. Faciliteiten Het strand ligt aan de noordzijde van de plas nabij Cinemec Nijmegen. Er zijn nog geen voorziening, zoals toiletten en/of prullenbakken, gerealiseerd op het strand of de ligweide. Hier dienen nog afspraken over gemaakt te worden. Momenteel liggen er drijf/veiligheidslijnen in de Lentse Plas ten behoeve van de zandwinning in deze plas, maar is er nog geen drijflijn om de zwemwaterzone af te scheiden gelegd. Indien er een drijflijn aangebracht wordt zal deze op een diepte van 1.50 meter worden gelegd. Indien deze locatie wordt aangewezen als een zwemwaterlocatie zal er een informatiebord door de Provincie geplaatst worden met informatie over de zwemwaterlocatie, de exacte zwemzone, de verbodsbepalingen (o.a. verboden voor honden en paarden in het zwemseizoen) en de plek van de faciliteiten (bv. wc, EHBO). Indien er buiten de zwemzone nog zandwinning plaatsvindt, zullen er aanvullende verbodsborden geplaatst moeten worden, waarop aangegeven is dat zwemmen buiten de zwemzone verboden en onveilig is. Bezoekersaantallen Het is onduidelijk hoeveel bezoekers er per dag naar het strand zullen komen. Er zullen voornamelijk bezoekers uit de omringende wijken naar het strand komen, maar waarschijnlijk zullen ook bezoekers uit Nijmegen en omgeving bij mooi weer naar deze locatie trekken op zoek naar verkoeling. Ook de aanwezigheid van Cinemec heeft waarschijnlijk een verhoging van de bezoekersaantallen tot gevolg. Er is gekeken naar bezoekersaantallen bij locaties van vergelijkbare grootte en/of ligging in stedelijk gebied in Nederland. Het omringende gebied en het strand lijken erg qua grootte op de Rijkerswoerdseplassen (overeenstemming in overleg met WSRL, Provincie en Gemeente). Daarom wordt deze als vergelijkbaar gezien met de aantallen die te verwachten zijn op de zwemwaterlocatie in de Lentse Plas. Op een topdag komen hier 4500 bezoekers (3000 normale strand en 1500 surfstrand) en op normale dagen rond de 500 tot 1000. De strandlengte bij deze plas is ongeveer 400 meter en meer dan 4000-5000 personen kan dit strand niet bevatten. De zwemlocatie ligt in stedelijk gebied en dus zullen hier ook honden de locatie bezoeken (ook al is er in het zwemseizoen een hondenverbod). Hoeveel dit er zijn hangt sterk af van de omgeving en het beheer en uit ervaring blijkt dat dit ergens tussen de 5 en 20 honden per dag zal bedragen. Verantwoordelijke instanties Gemeente Nijmegen is formeel de initiatiefnemer van het project en de Landschapszone blijft in eigendom van de gemeente. De zwemwaterlocatie bevindt zich in de provincie Gelderland. De gemeente is eigenaar van en verantwoordelijk voor de zwemwaterlocatie (verantwoordelijk voor het beheer op de vaste droge oevers rond de plas). De provincie Gelderland is toezichthouder op de waterkwaliteit en verantwoordelijk voor de zwemwaterverboden en waarschuwingen. Het Waterschap Rivierenland is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit 11

en de beheerder van het water en de natuurvriendelijke oevers en de plas-dras zones. Dit laatste is reeds vastgelegd in een overeenkomst. Het beheer van de natte zone (de rietzones en het water) wordt door Waterschap Rivierenland gedaan. Hierover zijn afspraken gemaakt tussen de gemeente en het waterschap. Uitgangspunt voor het beheer van de landschapszone ‘De Waaijer’ is een natuurlijke ontwikkeling waarbij slechts beperkt moet worden ingegrepen in de dynamiek van de vegetatieontwikkeling in de natuurvriendelijke oevers. Voor het behoud van riet is periodiek maaien van belang, zodat verruiging van rietland met bosopslag tegengegaan wordt. Waterkwaliteitsbeheer Het zwemwater in de Lentse Plas zal, indien het een zwemwaterlocatie wordt, worden gecontroleerd door Waterschap Rivierenland. Het verwachte monsternamepunt is in figuur 3.4 weergegeven met een rode cirkel. Het Waterschap is nog niet gestart het water te bemonsteren op zwemwaterparameters, maar zal bij een positief advies mogelijk hiermee starten. Het Waterschap zal dan in het zwemseizoen (april tot en met half oktober) het zwemwater controleren op de zwemwaterparameters (Escherichia coli en intestinale enterococcen). Daarnaast is het raadzaam om ook regelmatig te bemonsteren op de aanwezigheid van potentieel toxische blauwalgen, het aantal badgasten, doorzicht, temperatuur, vuil, zuurgraad en zuurstof. Het is de bedoeling dat de provincie Gelderland de Lentse Plas in de toekomst als zwemgelegenheid aanwijst, indien voldaan wordt aan enkele voorwaarden. Voorafgaand hieraan dient de zwemwaterlocatie twee jaar gemonitord te worden op minimaal de zwemwaterparameters.

3.3 Begrenzing De zwemzone (alleen noodzakelijk indien dit inderdaad een zwemlocatie wordt) in de Lentse Plas is vastgesteld volgens het protocol in het rapport ‘KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water' (DHV, 2005) dat gegeven is in bijlage X. Hierbij is er vanuit gegaan dat de waterdiepte in de zwemzone een maximale waterdiepte van 1,5 meter bedraagt. In figuur 3.4 is de voorgestelde zwemzone en het voorgestelde meetpunt weergegeven. Het meetpunt moet volgens de zwemwaterrichtlijn daar liggen waar het meest gezwommen wordt en daarom is deze in het midden van de zwemzone gelegd.

12

k a a Figuur 3.4. De kandidaat zwemlocatie Lentse Plas met de zwemzone en het monsterpunt) r t : v o o r De plassen in de Landschapszone de Waaijer maken, nadat ze gereed zijn (eind 2016), deel l o uit van het hoofdwatersysteem van de Waalsprong (zie figuur 3.5; gereed na 2016 afhankelijk p i van de woningbouwontwikkeling). De voeding van het watersysteem bestaat uit voornamelijk g hemelwater en kwel. Een aanzienlijk deel van de neerslag wordt geborgen in de singels in o de n woongebieden. Het overige water wordt geborgen in de landschapszone. De plassen vormen t w een buffer voor het watersysteem. In natte periodes dragen zij bij aan waterberging; in droge e perioden kunnen vanuit deze plassen de singels worden gevoed en daarmee op peil worden r p gehouden. In tijden van gemiddelde en hoge waterstanden in de Waal is kwel een , c voedingsbron voor het plangebied. Water kan het systeem verlaten door infiltratie, verdamping o en via afwatering. m p a Het watersysteem in de Waalsprong (zie figuur 3.5) wordt volgens de originele plannen (zie r t WIW) verdeeld in een 5-tal ruimtelijke elementen: 1. Plassen in de landschapszone de Waaijer i m (A Oosterhoutseplas, B Lentse Plas en C Zandse Plas); 2. Singelsysteem (lus) Stadseiland e (LS1 t/m LS5); 3. Singelsysteem (lus) Oosterhout (LO1 t/m LO5); 4. Kleine lus van Laauwik n t (LL); 5. Griftsysteem (GR1 en GR2). Het Griftsysteem is voor het zwemprofiel niet relevant. L e n van De plassen in de landschapszone vormen de seizoensberging voor de Waalsprong en zijn t s belang voor het beperken van de schommelingen in de waterstanden in de singels. Bij e waterstanden boven NAP +7,90 m volgen de waterstanden in de singels de waterstandenp in de l plassen. Bij lage plaspeilen worden de singels gestuwd op NAP +7,90 m. Vanuit de plassen a s wordt water ingepompt in de singelsystemen om deze in droge perioden op peil te houden

3.4 Watersysteem

(minimaal 7,60m) en om een minimale circulatiesnelheid in stand te houden. Het Griftsysteem is een losstaand systeem. 13

De singelsystemen hebben een inlaat en een uitlaat. De breedte en drempelhoogte van de uitlaten K10, K4 en K12 van deze systemen zijn afgestemd op het handhaven van een waterstand van NAP +7,90 m. De kunstwerken zijn geautomatiseerd en voorzien van een protocol die het geloosde debiet vanuit de singels tijdens intensieve regen zodanig beperkt, dat de piekberging in de singels wordt benut (en stroomsnelheden worden beperkt). Boven het niveau NAP +8,50 m is een brede drempel aanwezig om de extreme waterstanden in de singels te beperken. De inlaten (K2, K6 en K11) van de singelsystemen omvatten elk 2 pompen. Bij waterstanden van NAP 7,60 m tot NAP +8,20 m wordt een circulatiedebiet verpompt. Daalt de waterstand beneden NAP +7,60 m dan neemt het pompdebiet toe teneinde wegzijging van water naar grondwater en de Waal te compenseren. Bij NAP +7,40 m wordt meer dan het dubbele circulatiedebiet verpompt. De singelsystemen van het stadseiland en Oosterhout zijn echter vrij lang en daarom moet bij heftige buien bij elke inlaat ook water naar de plassen geloosd kunnen worden en is hier ook een uitlaat aanwezig. Het singelsysteem van Oosterhout omvat een lange en korte lus. Om te voorkomen dat allen circulatie in de korte lus ontstaat zorgt K14 voor extra circulatie. De grondwaterstroming is overwegend westelijk en wordt beïnvloed door de waterstand in de Waal. Bij hoge waterstanden in de Waal is er meer westelijk tot noordwestelijk grondwaterstroming. Bij lage waterstanden in de Waal is er een iets zuidelijker gerichte grondwaterstroming (richting rivier). Uit stijghoogteverschillen is gebleken dat er lichte kwel is van het tweede naar het eerste watervoerend pakket. Bij de Waal is sprake van een infiltratiesituatie naar het tweede watervoerend pakket. In de Waal bij Nijmegen wordt de dijkteruglegging gecombineerd met een nevengeul in de uiterwaarden waarin altijd water staat. Bij hoogwater stroomt het water in de geul mee met de rivier en hiermee wordt voorkomen dat het water te veel wordt opgestuwd. Als harde eis is meegenomen dat de kwel in de Waalsprong hierdoor niet toeneemt. Daarom wordt ook een kwelscherm aangebracht. De zandwinplassen in de landschapszone liggen zowel in het 1e als deels ook in het 2e watervoerende pakket. Het oppervlaktewaterpeil en de fluctuatie in de plas wordt voornamelijk beïnvloed door de stijghoogte in het watervoerend pakket en het neerslagoverschot (Bron: Dinoloket; Landelijk model REGIS II.1 - 2008). De diepe zandwinplassen worden in een kwelsituatie gevoed door kwel uit 1e en uit 2e watervoerende pakket. Kwel in het 1e watervoerende pakket bestaat voor circa 50% uit water vanuit de Waal en voor 50% uit lokaal geïnfiltreerde neerslag. Kwel uit het 2e watervoerende pakket bestaat voor ongeveer 90% uit water vanuit de Waal en voor 10% uit lokaal water. (Bron: Nutriëntenbalans Waalsprong, Royal Haskoning, 2007). De plassen liggen in een goed doorlatend pakket en blijven in verbinding staan met het 1e en het 2e watervoerende pakket, waardoor uitwisseling grotendeels mogelijk blijft. Er wordt daarom niet verwacht dat opstuwing zal gaan plaatsvinden. De grondwaterstand verandert niet door het toepassen van grond ten behoeve van de eindinrichting. Mogelijk wordt er verondiept in de plas(sen) en het effect hiervan wordt nog onderzocht.

14

Figuur 3.5.

Watersysteem de Waalsprong (WIW, 2009)

15

3.5 Ecologie In 2008 is een inventarisatieonderzoek van flora en fauna gedaan. Hieruit bleek dat de huidige gebieden waar de Oosterhoutse, Lentse en Zandse Plas worden ontwikkeld arm zijn aan de beschermde soorten (bron: Inventarisaties van de flora en fauna in 2008 in ‘de Landschapszone’, onderdeel van het ontwikkelingsgebied ‘de Waalsprong’, gemeente Nijmegen). Wel wordt aangegeven dat de bosrand in het noordoostelijke deel van de Zandseplas zoveel mogelijk ontzien moet worden. Tussen de winning van delfstoffen en de inrichting van de Landschapszone zit een korte tijdsperiode. Hierdoor is de verwachting dat er weinig ecologische ontwikkeling zal plaats vinden. Dit wordt versterkt doordat in de diepe plassen na zandwinning nog onvoldoende tot geen vestiging- en ontwikkelingsmogelijkheden aanwezig zijn. De kans op aanwezigheid van beschermde soorten in en rond de plas zal daardoor zeer gering zijn. De locaties zijn nog in ontwikkeling en er zijn daarom weinig gegevens over de aanwezigheid van vogels in deze zone. De Zandse Plas wordt ingericht als natuurplas en daarom worden daar de meeste vogels verwacht. Het is lastig om een goede inschatting van het aantal vogels te geven (persoonlijke mededeling medewerkers WUR).

3.6 Riolering en afvalwaterzuivering Het rioolstelsel in de Waalsprong is erop gericht om de vuiluitworp naar het oppervlaktewater zo klein mogelijk te houden. In situaties met zeer hevige neerslag wordt tijdelijke waterberging op straat geaccepteerd. Deze situatie mag maximaal enkele uren duren en eens in de één a twee jaar voorkomen. De maximale waterstand in de Waalsprong bedraagt circa NAP +8,55m. De drempelhoogtes van externe overstorten van de gemengde rioolstelsels liggen daarom minimaal op NAP +8,75 m. Dus wordt er zoveel mogelijk afvalwater in het gemengde rioolstelsel geborgen. De hoeveelheid afvalwater die wordt afgevoerd naar de rioolwaterzuivering in Arnhem is vastgelegd op een maximum van 1443 m3/uur. In de nieuwe gebieden met een specifieke woonfunctie is/wordt bijna geen verhard oppervlak op de riolering aangesloten, maar op wadi's. De kleine verharde oppervlakken die te vuil zijn worden wel direct afgevoerd naar gemengde stelsels. In dit stelsel is een minimale berging van 12 mm en is er een pompovercapaciteit van 0,75 mm/uur geïnstalleerd. Op deze manier is er meer berging mogelijk dan een traditioneel gemengd stelsel (minimale berging van 7 mm met een pompovercapaciteit van 0,7 mm/uur). In enkele gebieden is/wordt in de plannen zoals voorgesteld in het WIW een verbeterd gescheiden stelsel aangelegd (delen bedrijventerrein De Grift, De Citadel en de hoofdwegen). Het bestaande rioolstelsel van Lent (zie figuur 3.6) heeft twee overstorten uit het gemengd stelsel voorzien van een bergbezinkbassin. De overstort bij de Laauwikstraat is gedimensioneerd op 8 keer per 5 jaar overstorten en de andere overstort bij de Parallelweg op 6 maal in 5 jaar. De afgelopen jaren was het extern overstortend volume ongeveer 200 m3 (een zeer geringe overstorting). Overstorten vanuit een gemengd stelsel mogen alleen lozen op watergangen met voldoende doorstroming. Daarom zal de geplande singel van het stadseiland het spoor kruisen nabij de locatie van het bergbezinkbassin Parallelweg. Het gescheiden stelsel Visveld heeft een overstort die als noodoverloop moet functioneren. Volgens het pompenplan 2005 zou er de afgelopen 10 jaar nogal wat oppervlak op het systeem worden aangesloten wat in werkelijkheid nauwelijks is gebeurd en heeft daardoor een grote capaciteit. De afgelopen 5 jaar is het niveau in de pompkelder slechts 7 x boven de 7.50+NAP geweest terwijl de noodoverloop op 8.80+NAP zit en er dus geen lozing is geweest. 16

In het bestaande stelsel bij Oosterhout (hoek Volsellastraat-Weefgewichtstraat zie figuur 3.7) is een overloop die net als die van Visveld als noodoverloop kan worden gezien. In het rioolgemaal wordt de waterstand gemeten en de afgelopen 5 jaar was de hoogste meting 8.32+NAP tijdens een dag pompstoring bij forse neerslag. De hoogste gemeten waarde bij normaal functioneren en extreme neerslag was 7.25+NAP. Deze overloop is dus nog nooit gebruikt. In het verbeterd gescheiden stelsel in de Groothandelsweg is nog een kleine overstort van de wijk aldaar, maar dit is niet relevant voor het zwemwater. Afgekoppeld hemelwater wordt via het oppervlak naar de wadi's afgevoerd, waarbij de maximale afstand die het water over de verharding of door een goot aflegt 150 m is.

Visveld

Laauwikstraat

Parallelweg

Figuur 3.6.

Locaties overstorten en overlopen Lent

17

Groothandelsweg

VolsellastraatWeefgewichtstraat

Figuur 3.7.

Locaties overstorten en overlopen Oosterhout

3.7 Gezondheidsrisico´s Op de zwemwaterlocatie in de Lentse Plas wordt nog niet specifiek gemeten naar verontreinigingen die de zwemwaterkwaliteit bedreigen. De potentiële gezondheidsrisico’s die kunnen optreden worden veroorzaakt door fecale verontreinigingen (ziekteverwekkers) van mens en dier, de aanwezigheid van blauwalgen, de aanwezigheid van zwemmersjeuk, maar ook door een onveilige situatie. De gezondheidsklachten na zwemmen in verontreinigd oppervlaktewater zijn meestal relatief mild. Dit betreft voornamelijk maagdarm-, griepachtige-, huid-, oor- en oogklachten veroorzaken. Deze klachten kunnen worden veroorzaakt door fecale verontreinigingen en door blauwalgen. Zwemmersjeuk is de meest voorkomende gezondheidsklacht bij het zwemmen in buitenwater. De jeukklachten kunnen zich zowel meteen tijdens het zwemmen als licht vertraagd na het zwemmen manifesteren. Zwemmersjeuk wordt veroorzaakt door larven van de parasiet Trichobilharzia, die normaal bij watervogels voorkomt en zich vermeerdert in zoetwaterslakken. Deze larven komen uiteindelijk in het water terecht op zoek naar een nieuwe eindgastheer, een watervogel. Ze kunnen echter ook een zwemmer tegenkomen en de huid van de zwemmer proberen binnen te dringen. De larven kunnen de menselijke huid niet doordringen, maar er ontstaan wel bulten en jeuk.

18

In de watergangen in het bestaande gebied zijn nog nooit blauwalgen waargenomen of zijn er andere watergerelateerde gezondheidsrisco’s gemeld. Momenteel is het watersysteem nog jong en niet in evenwicht. Er zijn wel enkele metingen aan het oppervlaktewater gedaan, maar niet de zwemwaterparameters. Zwemmers mogen verwachten dat hun fysieke veiligheid niet in gevaar komt als zij op een officiële zwemwaterlocatie willen zwemmen. Daarom is in de wet is opgenomen dat voor nieuwe én bestaande locaties jaarlijks een veiligheidsonderzoek moet worden uitgevoerd (Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden, artikel 10d). Het uitvoeren van een veiligheidsonderzoek is een taak van de provincie. Op deze locatie is nog geen veiligheidsonderzoek gedaan, maar de locatie wordt volgens de geldende voorschriften aangelegd. Dit betekent dat het onderwatertalud langzaam afloopt en geen onverwachte kuilen enzovoort heeft. Een van de mogelijke bedreigingen is de veiligheid van eventuele zwemmers door de werkzaamheden die momenteel in de Lentse plas plaatsvinden. Deze zijn afgerond voordat de locatie open gaat voor zwemmers.

3.7 Verondiepen De drie plassen ontstaan na een periode van zandwinning. De op deze wijze ontstane wateren worden over het algemeen gekenmerkt door een grote zichtdiepte en een lage diversiteit (soortenrijkdom) aan flora en fauna. Dit wordt veroorzaakt doordat in deze diepe wateren beperkte vestiging- en ontwikkelingsmogelijkheden aanwezig zijn. Voor de ontwikkeling van een gevarieerde flora en fauna en een betere waterkwaliteit in diepe wateren is de aanwezigheid van een goed ontwikkelde oeverzone en een bereikbare waterbodem erg belangrijk. Het voornemen is om de ontwikkeling van een goede oeverzone in de plassen van de Landschapszone door middel van verondieping dit te bewerkstelligen. Hiervoor is veel verondiepingsmateriaal nodig. De kwaliteit van dit materiaal moet echter zodanig zijn dat de ecologische of milieuhygiënische kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater niet achteruit gaat. Er is een handreiking diepe plassen opgesteld door de werkgroep van het Implementatieteam Besluit Bodemkwaliteit. Dit is een richtlijn waarin de te volgen processen rond de acceptatie van verondiepingsmateriaal en de verwerking daarvan in de plas wordt gegeven. Hieruit volgt welke grond toepasbaar is bij verondieping zodat de ecologische en milieuhygiënische kwaliteit is gewaarborgd. Momenteel speelt of verondiepen kan in de plassen van de Waalsprong indien er een ook een zwemlocatie in de Lentse Plas aanwezig is. In het beleid van het Waterschap wordt aangegeven dat in een plas met een kwetsbare functie (dus ook bij een zwemwaterlocatie) niet verondiept mag worden of alleen met schone grond. Bij verondieping van de naastgelegen plassen moet onderzocht worden of het zwemwater hierdoor niet negatief beïnvloed wordt. Er zal aangetoond moeten worden of verondieping in de andere 2 plassen negatieve invloed heeft op de kwetsbare functie zwemwater. Met name het risico op blauwalg zal onderzocht moeten worden. Daarbij is het van belang naar de opbouw van de plassen te kijken, hoe waar en tot welke diepte de verondieping wordt uitgevoerd en welke eisen dit stelt aan de toe te passen grond, zoals bijvoorbeeld fosfaatgehalten in de toe te passen grond.

19

Een vraag hierbij is ook of de drie plassen als afzonderlijke plassen worden gezien of als een systeem worden beschouwd. Dit is nog niet duidelijk en wordt momenteel onderzocht.

20

4. Huidige waterkwaliteit Het doel van dit zwemwaterprofiel is om te verkennen of zwemwaterkwaliteit te behalen valt in een zwemzone in de Lentse Plas. In een normaal zwemwaterprofiel wordt gekeken naar de historische data van Escherichia coli en intestinale enterococcen en wordt op basis daarvan beoordeeld of het zinvol is om een nadere analyse van de historische data uit te voeren. Aangezien er op dit moment geen gegevens beschikbaar zijn is een analyse van historische data niet mogelijk. Bij een eventueel besluit om inderdaad zwemater te gaan realiseren of dit verder te onderzoeken is het verstandig om te gaan bemonsteren, zodat deze paragraaf ingevuld kan gaan worden. Voor aanwijzing van de zwemwaterfunctie door de Provincie is minimaal de gegevens van 1 zwemseizoen noodzakelijk. Wel zijn er enkele gegevens van de nutriëntengehalten en andere parameters (doorzicht etc.) in het huidige watersysteem (singels, niet de plassen). Deze waterkwaliteitsgegevens zeggen niets over de gezondheidsrisico’s van fecale verontreinigingen, maar ze helpen bij het inschatten van de risico’s op bloei van cyanobacteriën (blauwalgen). Singelsysteem Er zijn metingen gedaan in de aanwezige singels op de nutriënten (N en P) in de Waalsprong en wel: 

in de oostelijke singel vlak bij de stuw naar de Lentse Plas (meetpunt BETU0137).De waterkwaliteit is hier gemeten van 2008 tot 2013. De streefwaarden voor de singel voor totaal P was 0,08 mg/l. In 2009, 2010, 2012 en 2013 werd hieraan voldaan. Ook alle andere parameters voldoen aan de normen.



nabij de westelijke singel aan het eind van de watergang de Rietgraaf (BETU0148).Dit is nog geen onderdeel van het singelsysteem. Het bovenstroomse gebied is nog niet aangepast en bestaat uit agrarisch gebied. Hier is gemeten in 2009, 2012 en 2013. In 2009 voldeed dit meetpunt niet aan de norm voor totaal N en totaal P, in 2012 voldeden beiden en in 2013 was totaal P boven de norm van 0,15 mg P/l..



aan het eind van het Waalsprongsysteem bij de stuw Nijland (BETU0151). Ook hier is van 2008 t/m 2013 gemeten. De streefwaarde voor de singels voor P (0,08 mg P/l) wordt vanaf 2009 gehaald. Totaal N voldoet ook vanaf 2009 ruim aan de norm. De normwaarde is 2,2 mg N/l, terwijl de hoogste toetswaarde voor N hier in 2009 1,2 mg N/l was. De jaren erna ligt deze waarde lager. Deze metingen geven aan dat de waterkwaliteit in enkele singels voldoende is en de streefwaarde voor P haalbaar is.

H2Oké Water & Gezondheid Advies Plassen De waterkwaliteit van de plassen in de Landschapszone is op dit moment nog niet bekend, de plassen worden immers op dit moment nog gegraven. Op basis van algemene kenmerken (met name de morfologie) en invloeden vanuit omliggend gebied en de huidige ondergrond is wel een inschatting te maken wat de waterkwaliteit ongeveer zal zijn als de zandwinplassen gereed zijn. Het worden diepe plassen (achtergebleven na delfstoffenwinning) omgeven door oevers die gekenmerkt worden door een steil talud (1:3 – 1:4). Deze wateren worden over het algemeen gekenmerkt door grote zichtdiepte en een lage diversiteit aan flora en fauna. Dit is gevolg van het ontbreken van vestiging- en ontwikkelingsmogelijkheden. De waterkwaliteit in deze plassen wordt bepaald door het 1e en 2e watervoerend pakket. In de nutriëntenbalans van 2007 is ervan uitgegaan dat het 1e watervoerend pakket 50% van zijn water uit de Waal krijgt en de resterende 50% lokaal water is (geïnfiltreerde neerslag). Ook is er toen vanuit gegaan dat het 2e watervoerend pakket ongeveer 90% van zijn water uit de Waal krijgt en de overige 10% lokaal water is. De percentages vanuit de Waal zijn waarschijnlijk lager, omdat er dijkomlegging plaatst vindt en er een kwelscherm is aangelegd, waardoor er waarschijnlijk meer lokaal water meer invloed heeft. Uit metingen blijkt dat er grote verschillen zijn tussen de twee watervoerende pakketten (bron: WIW: Waterhuishoudkundig inrichtingsplan Waalsprong). Uit metingen in diepe plassen blijkt dat veel P in de bodem wordt vastgelegd en er relatief weinig P vanuit het grondwater naar het oppervlakte gaat (persoonlijke mededeling M. Maessen). Verondiepen heeft waarschijnlijk effect op de aanvoer van grondwater, maar hoe precies is nu nog niet duidelijk. De diepte van de plas zal tijdens de zomermaanden waarschijnlijk leiden tot thermische stratificatie als gevolg van het oplopen van de atmosferische temperatuur. De bovenste waterlagen worden hierbij geleidelijk opgewarmd. Deze warme bovenste waterlaag (epilimnion) ‘drijft’ daardoor als het ware op een koudere onderlaag (hypolimnion). Warm water heeft een lager soortelijk gewicht dan koud water. De twee waterlagen worden daarbij gescheiden door een zogenaamde spronglaag (metalimnion) (zie afbeelding 4.1).

In de loop van de zomer worden de temperatuurverschillen tussen de waterlagen steeds groter, waardoor vermenging tussen deze waterlagen verder afneemt. Het gevolg hiervan is dat er verschillen optreden in biologische en chemische processen in de verschillende waterlagen. Dit kan leiden tot een verschil in chemische samenstelling van het epilimnion en hypoliminion oftewel tot chemische stratificatie en daardoor ook biologische scheiding.

22

H2Oké Water & Gezondheid Advies

Figuur 4.1.

Schematische weergave Thermische stratificatie

De chemische stratificatie leidt in de bovenste waterlaag (epilimnion) tot een afname van nutriënten als fosfaat en stikstof. Hierdoor kan het epilimnion in de loop van de zomer voedselarmer worden. Dit verschijnsel wordt wel de ‘nutriëntenval’ genoemd (Stowa Kennisdocument diepe plassen, 2010). Het draagt bij aan de goede waterkwaliteit die voor diepe plassen ken merkend is. De stratificatie in de plas duurt over het algemeen tot eind oktober / eind november. Doordat dan de (atmosferische) temperatuur daalt, koelt de bovenste waterlaag af. De kouder en daardoor zwaarder wordende bovenste waterlaag zal zover zakken tot zijn dichtheid overeenkomt met het omringende water. De waterkolom wordt zo weer gemengd waardoor de verschillen in waterlagen weer kleiner worden. Tevens dragen najaarsstormen bij aan een verdere vermenging van de waterkolom (door golfslag).

In de Landschapszone is het belangrijk om omstandigheden te creëren waardoor er een spronglaag en een nutriëntenval kan ontstaan. De verwachting is dat er in de Lentse Plas in de Landschapszone een spronglaag op gaat treden, zowel in de oorspronkelijke plannen als na eventuele verondieping.

23

H2Oké Water & Gezondheid Advies

5. Potentiele verontreinigingsbronnen en routes 5.1 Inleiding Op basis van het veldbezoek, de informatie van de waterkwaliteitsbeheerder, de informatie van de locatiebeheerder en de topografische informatie is een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen en –routes voor fecale verontreiniging opgesteld. Alle potentiële bronnen en routes zijn op deze lijst gezet ook al lijken ze niet van belang. Soms blijkt dat juist een bron die vooraf niet als relevant werd beschouwd toch verhoogde waarden veroorzaakt óf dat door samenloop van omstandigheden meerdere bronnen samen verantwoordelijk zijn voor verhoogde waarden.

5.2 Mogelijke bronnen en routes De historische data, de gebiedsbeschrijving, gegevens van beheerders, de analyse van de plattegronden en het veldbezoek brengen onderstaande mogelijke bronnen van zwemwaterverontreiniging naar voren. Dit zijn:  Zwemmers/Bezoekers Het is onduidelijk hoeveel bezoekers er per dag naar het strand zullen komen (zie ook paragraaf 3.2). Er is gekeken naar bezoekersaantallen bij locaties van vergelijkbare grootte en/of ligging in stedelijk gebied in Nederland. Aangenomen wordt dat in het zwemseizoen op een gemiddelde, normale dag tussen de 275 en 500 bezoekers per dag het strand zullen bezoeken. Op een warme, drukke dag loopt dit op tot 5 tot 10 maal hogere aantallen (ervaring meeste zwemwaterlocaties in Nederland), er wordt hier uitgegaan van ongeveer 2500-3000 bezoekers op een drukke dag.  Honden De zwemlocatie ligt in stedelijk gebied en dus zullen hier ook honden de locatie bezoeken (ook al is er in het zwemseizoen een hondenverbod). Hoeveel dit er zijn hangt sterk af van de omgeving en het beheer en zal ergens tussen de 5 en 20 honden per dag bedragen. Daarnaast zullen er in het omringende gebied veel meer honden aanwezig zijn en mogelijk invloed hebben op de waterkwaliteit. De gemeente Nijmegen heeft in de Waalsprong een strikt hondenpoepbeleid: er zijn speciale hondenuitlaatplaatsen en daarbuiten is het verplicht hondenpoep op te ruimen en zijn er hondenpoepbakken geplaatst. Toch zal er wel hondenpoep in het water terecht komen. Immers negatief gedrag is slechts beperkt met handhaving te corrigeren (beperkte capaciteit).  (Water)vogels In de Waalsprong wordt het voeren van eendjes afgeraden. In stedelijk gebied zijn meestal niet heel veel watervogels, maar naast de Lentse Plas wordt een plas met een natuurfunctie(de Zandse Plas) gecreëerd. Het is daardoor aannemelijk dat er ook bij de Lentse Plas en nabij het strand (zeker met mooie ligweides) af en toe vogels aanwezig zullen zijn. Daarnaast is het bekend dat nabij de singels in Lent een aantal ganzen (10 – 20) bivakkeren. Aangenomen wordt dat in de Zandse Plas in sommige gevallen 500 watervogels aanwezig zijn.  Hemelwater/wadi’s In de Waalsprong wordt het meeste afstromende regenwater naar het oppervlaktewater gebracht via wadis (zie ook paragraaf 3.6). Deze wadis zijn zo ontworpen dat het afstromende regenwater door een zuiverende toplaag en een doorlatende onderlaag naar 24

H2Oké Water & Gezondheid Advies een drainageleiding gaat en vervolgens via een gesloten leiding ondergronds naar de singels wordt getransporteerd. Via een drempel wordt dan dit water geloosd op het oppervlaktewater. Ziekteverwekkers worden goed verwijderd met behulp van dit soort bodempassages. Van belang bij wadi’s is goed onderhoud. De Gemeente Nijmegen heeft het beheer en onderhoud van deze wadi’s opgenomen in de bestaande beheerssystemen. Deze wadi’s lozen niet direct op de Lentse Plas maar op de singels, behalve één wadi aan de zuidkant van de Lentse Plas. Deze wadi is daarnaast kwetsbaar voor extra verontreinigingen, omdat er een groenstrook naast ligt en er zeer waarschijnlijk ook honden zullen worden uitgelaten.  Overstorten In paragraaf 3.6 wordt uitgebreid het rioolstelsel en de overstorten in de Waalsprong beschreven. Voor de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone in de Lentse Plas zijn 2 overstortlocaties van belang. De regenaternoodoverlaat bij het Visveld en de riooloverstorting bij de Laauwikstraat zijn degene die het dichts bij de zwemlocatie liggen en een mogelijke invloed kunnen hebben.  Andere mogelijke bronnen Andere mogelijk bronnen die een zwemwaterlocatie kunnen beïnvloeden zijn: andere ongezuiverde lozingen, mestafspoeling van agrarisch achterland en recreatievaart. Deze bronnen van verontreiniging zijn niet logisch op deze zwemlocatie Lentse Plas en worden dus als niet relevant beschouwd.  Bronnen voor nutriënten voor eventuele blauwalgenbloeien Bovenstaande bronnen en routes zijn voornamelijk voor fecale verontreinigingen die het zwemwater kunnen beïnvloeden. Voor de eventuele groei van blauwalgen is de extra bronnen van nutriënten van belang. In de Waalsprong kan dan gedacht worden aan: hondenpoep, vogelpoep, de overstortingen, maaisel en bladval. Het handhaven van de verboden en gedegen beleid hierop zal deze invloed tot een minimum beperken.

25

H2Oké Water & Gezondheid Advies

6. Berekening zwemwaterkwaliteit (zwemprof) 6.1 Inleiding Met behulp van het spreadsheetmodel ZWEMPROF is een schatting gemaakt van de invloed die de verschillende bronnen kunnen hebben op de kwaliteit van het mogelijk toekomstige zwemwater. Het programma is gebaseerd op de zwemwaterrichtlijn en is ontwikkeld door Grontmij in opdracht van de Waterdienst (zie ook helpdeskwater.nl). Het programma geeft, op basis van de ingevoerde randvoorwaarden en mogelijke vervuilingsbronnen, een indicatie van de invloed van de verschillende bronnen op de zwemwaterkwaliteit. De basis hiervoor wordt gevormd door de berekende concentratie in het zwemwater (kve/100 ml) van Intestinale enterococcen en Escherichia coli. In tabel 1.1 staan de nieuwe zwemwaternormen vermeld. Er zijn ook andere berekeningen gedaan, maar deze geven vergelijkbare resultaten als de resultaten verkregen met ZWEMPROF. In Nederland is een berekeningen met ZWEMPROF voor zwemwaterprofielen standaard en daarom is gekozen om deze resultaten hier te presenteren. De resultaten in ZWEMPROF zijn transparant en door iedereen eenvoudig te reproduceren. In paragraaf 6.3 wordt kort ingegaan op de kans op groei van blauwalgen in de Lentse Plas.

6.2 Resultaten Zwemprof In figuur 6.1 is de uitslag van ZWEMPROF voor de zwemzone van de Lentse Plas weergegeven. De toelichting op deze figuur staat hieronder vermeld en het invoerblad dat daaruit volgt is gegeven in bijlage 1. In deze analyse is ervanuit gegaan dat de Lentse plas 450 bij 400 meter is met een gemiddelde diepte van 10 meter. De zwemzone is 400 meter lang en 15 meter breed. Om de gevoeligheid van de verschillende parameters te kunnen beoordelen is dezelfde analyse gedaan met een diepte van gemiddeld 5 meter (om de invloed van verondiepen te onderzoeken) en dan is de overall uitslag hetzelfde (natuurlijk gaan de onderliggende getallen iets omhoog, maar waarden blijven erg laag). Daarnaast is deze analyse gedaan met een grotere zwemzone, ook dan is de uitslag identiek. Wanneer de zwemzone veel kleiner wordt met dezelfde aantallen zwemmers, honden en vogels in de zwemzone zitten dan heeft dit wel effect.

26

H2Oké Water & Gezondheid Advies

legenda EC Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (E.c <200KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (E.c tussen 200 en 500KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (E.c tussen 500 en 900KVE/100ml)

Bijdrage bronnen

Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (E.c >900KVE/100ml)

Naam locatie: Lentse Plas

legenda IE

11-5-2015 Plas

Geen invloed op zwemwaterkwaliteit (IE <100KVE/100ml) Geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit (IE tussen 100 en 200KVE/100ml) Wezenlijk invloed; gemiddelde onder de norm, maar incidenteel overschrijdingen te verwachten (IE tussen 200 en 330KVE/100ml)

Grote invloed bron: maatregelen noodzakelijk (IE >330KVE/100ml)

Zwemmers verdeeld over zone Zwemmers op een kluitje Recreatievaart RWZI Agrarisch achterland RioolOverstort gemengd stelsel gescheiden stelsel Lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf Ongezuiverde lozingen Afstromend wegwater Beroepsvaart Jachthavens Watervogels binnen zwemzone Watervogels buiten zwemzone Dieren op het strand binnen zwemzone Dieren op het strand buiten zwemzone Lokale bron (Incidenteel) Lokale bron (continue belasting)

Figuur 6.1.

gemiddeld EC zeer druk EC gemiddeld IE zeer druk IE eindoordeel EC 399 3990 199 1995 gemiddeld 3192 3990 1596 1995 1197 0 0 0 0 0 0 eindscore IE 0 0 gemiddeld 979 22 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 705 705 22 22 71 71 0 0 0 0 0 0

eindoordeel EC zeer druk 4788 eindscore IE zeer druk 2774

Uitslag Zwemprof Lentse Plas

 Zwemmers Aangenomen is dat in het zwemseizoen op een gemiddelde, normale dag 500 bezoekers per dag het strand zullen bezoeken. Op een warme, drukke dag is gerekend met 2500 zwemmers. Uit de figuur blijkt dat als de zwemmers op een normale dag verdeeld over de zwemzone aanwezig zijn er geen negatieve invloed op de zwemwaterkwaliteit is. Er is een geringe invloed als deze zwemmers zich allemaal dicht bij elkaar in de zwemzone bevinden. Op een drukke dag is er ook een geringe invloed van de zwemmers op de zwemwaterkwaliteit. Bij een bezoekers/zwemmersaantal van 3000 per dag is deze invloed wezenlijk en vanaf meer dan 4000 bezoekers is de invloed groot. Indien meer dan 3 dagen achter elkaar 2500 bezoekers per dag aanwezig zijn wordt de invloed iets groter en is deze na 3 dagen wezenlijk.  Honden De analyse is gedaan met 10, 25 en 50 honden per dag op het strand en de invloed hiervan op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Dan is er geen invloed. Ook een tiental tot honderdtal honden op een aantal honderd meter van de zwemlocatie (zoals bijvoorbeeld vanuit de wadi aan de zuidzijde van de plas of het stedelijk gebied) heeft geen invloed op de zwemwaterkwaliteit in de zwemzone. Als er meer dan 125 honden in de zwemzone zijn dan is er een geringe invloed.

 (Water)vogels Het aantal watervogels zijn een lastig in te schatten, daarom is de analyse gedaan met 15 tot 500 watervogels in de zwemzone per dag. Indien deze vogels goed verspreid in de zwemzone zitten is er geen invloed. Als er berekeningen worden gedaan van 500 vogels in een gehalveerde zwemzone dan is deze invloed gering. Er is gerekend met 5000 vogels in de Zandse plas op een afstand van 50 meter. Dit heeft geen invloed als we ervanuit gaan dat slechts 10% van het water uit de Zandse Plas naar de zwemzone kan stromen. Indien we 27

H2Oké Water & Gezondheid Advies deze fractie groter maken naar 100% dan wordt de invloed gering. Bij meer dan 750 vogels in de zwemzone is de invloed gering, indien dit er meer dan 1400 zijn wordt de invloed wezenlijk.  Hemelwater/wadi’s Deze is niet als aparte bron geanalyseerd, omdat dit niet rechtstreeks naar het zwemwater gaat, maar via de singels én omdat de fecale bronnen (vogels en honden) in hemelwater apart zijn geanalyseerd. Er is nog wel gekeken naar de invloed van een incidentele lozing (300 m3) van afstromend wegwater op 100 tot 450 meter afstand van de zwemzone en dit heeft allemaal geen invloed.  Overstorten Er is in deze analyse uitgegaan van een lozing van 200 m3 op een afstand van 450 meter van de zwemzone en aangenomen dat al dit overstortwater in de zwemzone terecht komt (en dan natuurlijk wel verdund wordt). Dan is er geen invloed, ook niet als het overstortvolume wordt vertienvoudigd tot 2000 m3. Pas bij een volume van meer dan 5000 m3 op deze afstand is de invloed gering. Ook een overlaat van de gescheiden riolering bij Visveld is meegenomen en ook deze lozing heeft geen invloed.  Alle bronnen tezamen De invloed van alle bronnen tezamen wordt weergegeven aan de rechterkant van figuur 6.1. Ook hier is zichtbaar dat alle bronnen tezamen op een gemiddelde dag geen wezenlijk invloed heeft op de zwemwaterkwaliteit. Wel op een drukke dag, maar dit wordt dan vooral veroorzaakt door de bezoekers zelf.

6.3 Blauwalgen Om een gedegen uitspraak te kunnen doen over het risico op blauwalgen zijn er niet voldoende gegevens aanwezig van de locatie en verandert de situatie nog aanzienlijk met de aanleg van de plassen. Daarom is er quick & dirty (met expert opinion) gekeken naar de huidige nutriëntensamenstelling, de aanwezigheid van bronnen en wat dit dan zou kunnen betekenen voor de eventuele groei van blauwalgen in de plassen in de Waalsprong. Het enige wat van het huidige systeem bekend is het doorzicht en enkele metingen van nutriënten. Het doorzicht is groter dan 1 meter en er zijn ook in het huidige systeem nog nooit blauwalgen aangetroffen. Dat is best verrassend, omdat de nutriëntensamenstelling tot 2008 hoger was dan momenteel. Echter, de huidige nutriëntensamenstelling in het stedelijk systeem is niet zodanig dat blauwalgenbloei te verwachten is. Wel is er dan aandacht voor de potentiële bronnen voor nutriënten, zoals genoemd in paragraaf 5.2 en eventuele effecten van kwel. Kwelwater dat in de ondiepe plas en de singels terecht komt, is afkomstig uit het 1e watervoerend pakket, kwelwater dat in de diepe plas komt, komt voor de helft uit het 1e en voor de helft uit het 2e watervoerend pakket. De concentraties in deze pakketten zijn afkomstig uit de put uit het Provinciaal meetnet (Water en stoffenbalans Waalsprong) en zijn vergelijkbaar als de metingen in de singels (gemiddeld 0,08 tot 0,17 mg P/l en 0,2 tot 0,76 mg N/l) . Met andere woorden deze verhogen de nutriëntensamenstelling van het water niet 28

H2Oké Water & Gezondheid Advies merkbaar. Aandacht is dan nodig voor de inbreng van nutriënten door overstortingen, honden en vogelpoep, maaisel, bladval en visvoer. Het rioleringssysteem is zo aangelegd dat de invloed van de riolering geminimaliseerd is door extra berging aan te leggen en al het afstromend water wordt gezuiverd in een wadi voordat het de singels ingaat. Directe afstroming van honden en vogelpoep is een aandachtspunt. Goed beheer van de locatie en informeren van de bewoners over het niet voeren van vogels de hondenpoep-opruimplicht is daarom relevant. Bomen worden niet direct aan de kant van de oevers gepositioneerd en er beleid op maaien en bladval. Daarnaast is het watersysteem volumineus, waardoor eventuele kleine bronnen sterk verdund worden. Aandacht is wel nodig voor vissers, omdat deze vaak vissen voeren en dit kan het gehalte aan voedingsstoffen in watersysteem (zeker plaatselijk) aanzienlijk verhogen. Indien de locatie goed beheerd wordt, de aandacht voor eventuele bronnen blijft bestaan en op tijd maatregelen worden genomen als er iets in het systeem verandert is het te verwachten dat de waterkwaliteit niet zal veranderen ten opzichte van de huidige waterkwaliteit. De invloed van verondiepen moet nog worden onderzocht.

6.4 Verondiepen Verondiepen mag alleen met grond die de waterkwaliteit niet negatief beïnvloedt. In deze paragraaf wordt kort belicht wat de effecten van verondiepen op de waterkwaliteit zou kunnen zijn en wat dan de aandachtspunten zijn. Verondiepen mag alleen met grond die de waterkwaliteit niet verslechtert, met andere woorden mag het niet een bron van fecale verontreiniging of nutriënten zijn. Daarnaast mogen er natuurlijk geen stoffen inzitten die schadelijk zijn voor de mens en het nog te ontwikkelen ecosysteem. De toe te passen grond zal daarom getest moeten worden op deze aspecten en alleen dan mogen worden toegepast als het geen invloed heeft op de waterkwaliteit. Daarnaast is het de praktijk na toepassing de grond te bedekken met een laag schone grond als een extra beschermlaag tegen eventuele niet geteste verontreinigingen (of nieuwe inzichten). Er vanuit gaande dat de toegepaste grond geen verontreinigingen heeft dan zijn er nog andere effecten van verondiepen: - In een diepe plas zal op specifieke plaatsen verondiepen de ecologie kunnen stimuleren, zodat er een rijker ecosysteem ontstaat. - Verondiepen zorgt voor minder verdunning van eventuele verontreinigingen, maar dit is bekeken in 6.2 en heeft voor de Lentse Plas weinig tot geen effect met de huidige verontreiningsbronnen. - Verondiepen kan effect hebben op het wel of niet ontstaan van thermische (en dus chemische) stratificatie. In de plannen voor de Lentse Plas wordt zo verondiept dat de plas ruim dieper dan 11 meter blijft en er dus stratificatie zal optreden. - Verondiepen kan effect hebben op het ontstaan van drijflagen van blauwalgen, indien er blauwalgen aanwezig zijn in het watersysteem. Echter, dat heeft pas effect als de diepte veel kleiner dan 5 meter wordt. Dat is hier niet het geval. Indien er plaatselijk verondiept wordt is het met het oog op het ontwikkelen van blauwalgen handig om rekening te houden met de heersende windrichting en zo de oevers vorm te geven dat er zo min mogelijk plekken ontstaan waar een drijflaag kan blijven ‘hangen’. 29

H2Oké Water & Gezondheid Advies

7. Evaluatie en conclusies Algemeen Een aanwijzing voor een zwemwaterlocatie wordt overwogen in de Lentse Plas. Het is een nieuwe locatie in de Waalsprong, in de Landschapszone nabij de oude kernen Lent en Oosterhout. Uit de analyse (zie hieronder) blijkt dat het mogelijk is om een goede zwemwaterkwaliteit te krijgen in de zwemzone in de Lentse Plas. Een goed beheer van de locatie en het omliggende gebied is hierbij essentieel. Beoordeling fecale verontreiniging Er zijn nog geen data van de zwemwaterparameters Escherichia coli en intestinale enterococcen. Daarom is op basis van een veldbezoek, de plannen en gesprekken met Waterschap en Gemeente Nijmegen de potentiële verontreinigingsbronnen voor fecale verontreiniging in kaart gebracht. Met behulp van het spreadsheet model ZWEMPROF is bekeken in hoeverre potentiële bronnen een verslechterde zwemwaterkwaliteit kunnen veroorzaken. Uit de analyse en de berekeningen is het volgende naar voren gekomen dat:  honden, watervogels en riooloverstorten geen aantoonbare invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit;  zwemmers op een gemiddelde dag geen invloed hebben op de zwemwaterkwaliteit op deze locatie. Op een drukke dag is er sprake van een geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit. Als alle bronnen bij elkaar worden opgeteld hebben zij op een gemiddelde dag geen invloed op de concentraties van respectievelijk Escherichia coli en intestinale enterococcen. Op een drukke dag is er wel invloed, maar dat wordt voornamelijk veroorzaakt door de zwemmers zelf. Beoordeling blauwalgen Er zijn ook nog geen data over de aanwezigheid van blauwalgen op deze locatie. Echter, in de huidige singels in de oude kernen zijn nog nooit blauwalgen aangetroffen en is de nutriëntensamenstelling dicht bij de streefwaarde. De laatste paar jaar is de waterkwaliteit in deze singels verbeterd en is er (nog) geen aanleiding om te verwachten dat blauwalgenbloeien zullen gaan optreden. Analyse van de waterkwaliteit zal hier meer duidelijkheid over moeten geven. Zwemveiligheid Voor de eventuele zwemwaterlocatie Lentse Plas is nog geen veiligheidsonderzoek uitgevoerd. De locatie is nog niet open voor publiek en zolang dit zo blijft zijn er geen risico’s te verwachten. Verondiepen Verondiepen met toepasbare grond, zoals voorgenomen in de Nota Bodembeheer Landschapszone heeft mogelijk geen effect op de zwemwaterkwaliteit. In het beleid van het Waterschap Rivierenland is gesteld dat er niet verondiept mag worden in een plas waar ook 30

H2Oké Water & Gezondheid Advies een zwemwaterfunctie is. Dit is dus een bedreiging voor een eventuele zwemwaterlocatie in de Lentse Plas. Momenteel wordt dit nog nader onderzocht.

31

H2Oké Water & Gezondheid Advies

8. Aanbevelingen en maatregelen In de potentiële locatie Lentse Plas kan zeer waarschijnlijk een goede zwemwaterkwaliteit gerealiseerd worden, indien het beheer en onderhoud voldoende is en hier duidelijke afspraken over gemaakt worden. Daarnaast is het raadzaam om te starten met het meten van een aantal waterkwaliteitsparameters om dit verder te onderbouwen. Hieronder worden per onderdeel een aantal aanbevelingen gedaan. Fecale verontreiniging Zwemmers kunnen de zwemwaterkwaliteit op potentiële zwemwaterzone in de Lentse Plas beïnvloeden. Om een goede zwemwaterkwaliteit te bereiken kunnen de volgende maatregelen worden overwogen:  Voldoende toiletten Zwemmers/bezoekers hebben een effect op de zwemwaterkwaliteit en dus zijn goede toiletvoorzieningen van belang. Afhankelijk van het gemiddeld aantal bezoekers per dag wordt geadviseerd per 150 bezoekers minimaal 1 toilet aan te leggen en boven de 300 per dag een extra toilet realiseren. Bij verwachte extreme drukte wordt sterk aanbevolen nog extra tijdelijke toiletten (dixies) bij te plaatsen.  Voldoende schoonmaken en desinfecteren toiletten De beoogde toiletten dienen voldoende en frequent schoongemaakt te worden, zodat bezoekers ze daadwerkelijk gebruiken.  Voldoende schoonmaken/beheer terrein bij extreme drukte Een goede beheer van het strand en de ligweide wordt aanbevolen. Bijvoorbeeld dagelijks in het zwemseizoen en bij extreme drukte is het aan te bevelen meerdere malen per dag het terrein schoon te maken en de prullenbakken te legen, zodat er zo min mogelijk verontreinigingen in het water spoelen. Daarnaast kan zwerfvuil ongedierte aantrekken, die ’s avonds de locatie (o.a.fecaal) kunnen vervuilen. Het beheer van de stranden betekent dan ook dat eventuele honden- en vogelpoep wordt weggehaald en niet onder geharkt (stimuleert inloop naar het water) of in het water wordt geschoven.  Goed beheer van stedelijk gebied, watersysteem en riolering In dit profiel wordt er vanuit gegaan dat het beheer en onderhoud van de singels en oevers goed gebeurt. Dit betekent handhaving van de hondenpoep-opruimplicht, het ontmoedigen van het voeren van vissen en vogels, goed beheer van de wadi en het rioolstelsel. Ook hiervoor geldt dat eventuele verontreinigingen van de oevers van de singels wordt weggehaald en niet het water in wordt getransporteerd.  Watervogels en inrichting zwemlocatie Waarschijnlijk zullen veel watervogels in de Zandse Plas komen. Aandacht voor de inrichting van de Zandse Plas is dan nodig, zodat deze vogels aangemoedigd worden zich daar op te houden en niet naar de Lentse Plas te verhuizen voor bijvoorbeeld grazen of dergelijke. Dit betekend dat ook de inrichting van de potentiële zwemzone en de ligweides minder aantrekkelijk voor vogel gemaakt kan worden. Daarvoor zijn diverse inrichtingsmaatregelen mogelijk.

32

H2Oké Water & Gezondheid Advies Informatievoorziening En goede informatievoorziening helpt om de locatie schoon te houden of nog verder te verbeteren. De volgende maatregelen worden overwogen:  Informeren bezoekers en zwemmers Het is altijd belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemzone en te wijzen op het effect van hygiëne in de zwemzone. Geef duidelijk aan waar de toiletten en prullenbakken zijn, dat er een hondenverbod is, enz. Ook de exacte zwemzone en het eventueel zwemmen op eigen risico buiten de zwemzone en dergelijke kan dan worden aangegeven.  Veiligheid Momenteel is de potentiële zwemzone nog niet openbaar en vindt er nog zandwinning plaatst. Aanbevolen wordt om de potentiële locatie pas voor publiek te openen als de zandwinning is gestopt. Als er toch eerder gezwommen gaat worden dan is een duidelijke scheiding en minimale afstand van 25 meter tussen de zandwinning en de zwemzone aan te raden.  Drijflijnen Aanbevolen wordt alleen een drijflijn op 1,5 meter waterdiepte aan te leggen, zodat duidelijk waar veilig gezwommen kan worden.  Toezicht Er kan overwogen worden of er op drukke dagen toezicht nodig is of niet. Indien er geen toezicht is dan is het raadzaam om de bezoekers hierover te informeren.  Functiescheiding Waarschijnlijk zal er binnen de zwemzone/plas naast zwemmen ook overige waterrecreatie (roeien en kanoën) plaats gaan vinden. Geadviseerd om deze functies van elkaar te scheiden en met bebording en/of lijnen aan te geven. De zwemzone is alleen bedoeld voor zwemmers.

Blauwalgen  Bladval en maaisel Het blijft raadzaam om het zwemwater met zo min mogelijk nutriënten te belasten. Handhaven en uitvoeren van het huidige beleid op het gebied van beheer van het gebied is daarbij essentieel. Het weghalen van blad en maaisel, zodat dit niet in het water terecht komt is een goede beheersmaatregel.  Visvoer en vissers Het is raadzaam om in de Lentse Plas vissen niet toe te staan of alleen als er niet bijgevoerd wordt. Het voeren van vis voor de hengelsport is een van de grootste bronnen van nutriënten voor blauwalgenbloei in plassen. Mogelijk dat er op een andere plek in de Landschapszone een visplek gecreëerd kan worden.

33

H2Oké Water & Gezondheid Advies Verondiepen Waterschap Rivierenland heeft het beleid dat er geen verondieping mag plaats vinden in een plas met de zwemwaterfunctie. De potentiële zwemzone ligt in de Lentse Plas en er zal eerst uitsluitsel moeten komen of de Lentse Plas als aparte plas van de andere plassen in de Landschapszone kan worden beschouwd.

Monitoren (zwem)waterkwaliteit plassen en singels Er zijn geen gegevens van de zwemwaterparameters E. coli en intestinale enterococcen, nutriënten en blauwalgen. Geadviseerd wordt om minimaal in het zwemseizoen deze parameters te gaan bepalen in de Lentse Plas (in de zwemzone). Daarnaast is het nuttig om ook meer gegevens van de nutriënten en zwemwaterparameters in de nu gegraven plassen en singels te verzamelen. Idealiter wordt ook doorzicht, zuurstof, pH en chlorofyl meegenomen.

Om tot aanwijzing van zwemwater over te gaan zal minimaal 1 jaar moeten worden gemeten. Natuurlijk moet hierbij rekening worden gehouden met de zandwinning en eventueel ook tijdens verondieping. Monitoring wat het effect van verondiepen op de waterkwaliteit is voorzien in de regelgeving.

34

H2Oké Water & Gezondheid Advies

9. Gebruikte literatuur en naslagwerken DHV, 2005. KRW en oppervlaktewater, Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water.

In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat, Rijkswaterstaat, RIZA. Europese Unie, 2006.Richtlijn 2006/7/EG van het Europees Parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Rijkswaterstaat, 2005.Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. RIZA-Grontmij 21-06-05. Grondbank, 2013. Inrichtingsplan Landschapszone ‘De Waaijer”Nijmegen Witteveen en Bos, 2014. Nota Bodembeheer. Gebiedsspecifiek beleid Landschapszone Nijmegen Gemeente Nijmegen, 2009. Beeldkwaliteitplan Landschapszone. Opnebare ruimte, stedenbouw, architectuur. Gemeente Nijmegen, Acceptatie en verwerkingsprotocol. Inrichting Landschapszone “De Waaijer”Nijmegen.2013. Royal Haskoning, 2011. Kunstwerken Watersysteem Waalsprong. Toyal Haskoning, 2004. Water- en stoffenbalans plassen en singels Waalsprong. Arcadis, 2004. Mededeling Waalsprong nutriënten. Gemeente Nijmegen, 2009. Waterhuishoudkundig inrichtingsplan Waalsprong 2009Hoofdrapport en bijlagen. Waterschap Rivierenland, 2010. Verondiepen van diepe plassen. Beleidsnota Waterschap Rivierenland.

Diverse gesprekken met Waterschap Rivierenland, gemeente Nijmegen en Provincie Gelderland.

35

H2Oké Water & Gezondheid Advies

BIJLAGE 1 Invulblad Zwemprof

ZWEMPROF Naam locatie: Datum beoordeling: Type en morfologie Type systeem breedte plas (m) lengte plas (m) gemiddelde diepte plas (m) 450 400 10 1 4000 1 400

1

Lentse Plas 11-5-2015

oppervlak zwemzone (m2) gemiddelde diepte in zwemzone (m) oeverlengte zwemstrand (m)

Zwemmers

Schepen - recreatievaart - beroepsvaart Continue bronnen - RWZI - lozingen slachthuis of mestverwerkend bedrijf - jachthavens (continue belasting) Lokale bron (continu) - belasting E. coli (KVE/halfjaar) - belasting enterokokken (KVE/halfjaar)

3 0

ZWEMw aterPROFielen

Fractie naar zwemwater

-

1

-

1 1

400

1

100 100

100

1 1 1 0,5 0 0 0

0 0 0

25 0 50

450 450 450 200 0 0 0

1

0 0 0

20 0 500 overstort-volume (m3) 200 200 100 300 0 0 0

100

debiet (m3/s) 0 0 0

2500 aantal boten bij extreme drukte 0

gemiddeld aantal per Afstand tot dag aantal bij extreme drukte zwemplek (m) 250 aantal boten per dag 0 0 -

-

3

concentratie 15000 6000 bodemtype aantal hectare

Dieren op het zwemstrand/zwemzone - aantal honden/dag - aantal paarden/dag - watervogels Dieren buiten zwemzone - aantal honden/dag - aantal paarden/dagen - watervogels Incindentele bronnen - overstort gemengd stelsel - overstort gescheiden stelsel - ongezuiverde lozingen - afstromend wegwater Lokale bron (incidenteel) - concentratie E. coli (KVE/l) - concentratie enterokokken (KVE/l) Agrarisch achterland

mestsoort

36