ZUID SPANJE: VOGELTREK BIJ DE STRAAT VAN GIBRALTAR EN COTO DOÑANA 8 – 15 SEPTEMBER 2013
Georganiseerd door:
www.birdingbreaks.nl
Reisschema Dag 1 – 8 september Amsterdam – Málaga De vijf deelnemers werden door Jacob Garvelink van Birdingbreaks opgevangen en uitgezwaaid op Schiphol. De vliegreis verliep zeer voorspoedig, zodanig dat het vliegtuig een half uur te vroeg landde. In Málaga had Godfried Schreur, de gids/reisleider, het busje inmiddels geregeld. Zodoende werd de reis zonder oponthoud voortgezet over de snelle tolweg. Het was inmiddels al donker geworden, dus we konden helaas niet meer vogelen. De autorit duurde nog geen twee uur, en iets na middernacht konden we inchecken in het mooie hotel aan de Straat van Gibraltar. Dag 2 – 9 september Straat van Gibraltar – Strand Los Lances – Sierra de la Plata Na het typisch spaanse ontbijtje bezochten we 2 trektelposten. De eerste had een mooi uitzicht op het stadje Tarifa en de Straat van Gibraltar, waardoor we meteen een goede indruk kregen van de geografie van het gebied. Godfried gaf een korte introductie over het fenomeen vogeltrek bij de zeestraat van Gibraltar met behulp van een kaart met beide oevers. De vogeltrek kwam langzaam op gang. We zagen de eerste dwergarenden, slangenarenden, wespendieven, zwarte wouwen, zwarte en witte ooievaars, aasgieren, sperwers, bruine en grauwe kiekendieven, bijeneters, ... meteen vrijwel alle soorten waar het hier om draait. Bij het tweede uitkijkpunt kon iedereen goed een juveniele spaanse keizerarend bewonderen die twee maal langs kwam vliegen. We nuttigigden de lunch bij een mooi uitkijkpunt over de zeestraat met uitzicht op Afrika en op een slangenarend die heel dichtbij op een mast zat. Vervolgens bezochten we het strand ten noorden van Tarifa. De wandeling naar het strand leverde mooie waarnemingen op van grauwe gors, kortteenleeuwerik en een lichte duinpieper. Eenmaal op het strand zagen we de eerste strand- en steltlopers, waaronder strandplevier, maar ook bijvoorbeeld audouins meeuw en een jonge flamingo. De vogeltrek ging ondertussen gewoon door getuige de grote groep witte ooievaars in de verte. We keken toen al niet meer naar alle dwergarenden die overkwamen. In de Sierra de la Plata bezochten we eerst een indrukwekkende rotspartij met verticale kliffen waar aanzienlijke aantallen vale gieren verbleven. Tussen de vale gieren ontdekten we een rüppels gier die zich zowel zittend als vliegend mooi liet bekijken. En even later kwam een jonge havikarend in beeld, vergezeld door zijn ouders! Drie havikarenden, vliegend, stuntend, zittend, giertje pestend. 2
Zuid-Spanje 8 t/m 15 sep 2013
Schitterend! Op een andere plek in dezelfde sierra werd een paartje blauwe rotslijster van redelijk korte afstand bewonderd. Maar de show werd uiteindelijk gestolen door de grootste en misschien wel mooiste dagvlinder van Europa, de Pasja of Jasiusvlinder (Charaxes jasius), die zich ook heel goed liet zien en fotograferen. Onderweg naar het hotel werden nog de hop en de roodkopklauwier vanuit de auto gespot en bekeken. In het hotel konden we genieten van een frisse duik in het zwembad en een heerlijk dinner. Een goed begin...! Dag 3 – 10 september Straat van Gibraltar – La Janda Deze ochtend zochten we eerst, nabij tarifa, naar de gewone bulbul die dit jaar voor het eerst in Spanje heeft gebroed, maar het waaide behoorlijk vanuit oostelijke hoek. Deze straffe wind, de Levante genaamd, gooide echter roet in het eten. De bulbul bleef lekker verscholen op een luw plekje. Gelukkig had iedereen hem al eens in Afrika gezien. Ook het bootochtje op zee om dolfijnen en zeevogels te zien werd helaas afgelast vanwege de Levante-wind. We bezochten vervolgens een trektelpost waar we wederom een voor deze contreien matige trek konden waarnemen. Alle soorten kwamen wel langs, maar niet in de gebruikelijke grote getale, maar sommige wel redelijk laag zodat ze goed geïdentificeerd konden worden door iedereen. Er werd ook nog een rustende jonge havik en een overtrekkende rode wouw ontdekt. Op de lunchplek trok meer over, gemengde groepen slangen- en dwergarend, wespendief, zwarte wouw, witte en zwarte ooievaar, aasgier, maar op grotere hoogte. De middag brachten we door bij een groot rijstveldencomplex van wijlen Laguna de la Janda. Hier zagen we al snel steltlopers waaronder steltkluut, bosruiter, watersnip, en iberische gele kwikstaarten, graszangers, kiekendieven, etc... Topper hier was de westelijke vale spotvogel die in een wilgje zat langs een kanaal. Een grote groep van honderden zwarte ibissen in de verte trok onze aandacht. Gelukkig zaten ze later ook dichtbij langs de onverharde weg in laag gelegen rijstveld met veel open water. Hier zaten bovendien veel steltkluten en andere steltlopers waaronder de kemphaan, maar ook bijvoorbeeld de zomertaling en 4 jonge flamingo´s. De purperreiger gaf acte de presence door zijn smalle kopje boven het rijstveld uit te steken. In de overgang van de lage polder naar hoger en droger land zaten duizenden putters en houtduiven bij een perceel vol met zonnebloemen, alsmede fazant, zomertortels en 2 grijze wouwen. De zoektocht naar de iberische klapkster leverde tapuiten en roodkopklauwieren op en later werden ook verschillende paapjes gevonden. Inmiddels was het hoog tijd geworden om op “huis” aan te gaan. De tijd gaat snel als er veel vogels te zien zijn! De mooie waarnemingen van de middag hadden de ietwat teleurstellende ochtend al snel doen vergeten. Dag 4 – 11 september Los Alcornocales - Straat van Gibraltar – Punta Secreta – Delta van de Palmones rivier Vandaag begonnen we vlakbij het hotel met een wandeling door een gemengd bosgebied met kurkeiken dat deel uitmaakt van het natuurgebied “Los Alcornocales”. Hier konden we mooi o.a. de kuifmees, vuurgoudhaan en een zingende iberische tjiftjaf waarnemen. Na de koffie bezochten we een trektelpost aan de oostkant van de zuidpunt van Spanje. De trek was aardig op gang gekomen en een niet aflatende stroom van roofvogels trok over. Iedereen heeft daar de gelegenheid benut om nog eens goed te oefenen met de verschillende kleden van dwergarend en de variabele slangenarenden en wespendieven. Iedereen had die drie soorten onderhand wel goed onder de knie, alhoewel er op het eind een een donkere dwergarend over vloog die even sprekend op een juveniele havikarend leek... Er vlogen bovendien veel vale gieren rond want dichtbij was blijkbaar aas te vinden. Niet ver van de trektelpost nuttigden we een lekker broodje als lunch om vervolgens aan de kust, uitkijkend over de zeestraat en de Baai van Algeciras naar Gibraltar, zeevogels te zoeken. Er vlogen redelijk ver op zee kuhls pijlstormvogels en op de rotsen zaten o.a. audouins meeuwen en steenlopers. Bij de uitmonding van de Palmones rivier in de Baai van Algeciras rustten redelijke aantallen meeuwen, sterns en steltlopers, maar die werden helaas verstoord door kite surfers. Desondanks hebben we mooi zwartkopmeeuwen, grote en dwergsterns, regenwulp, kleine-, strand- en bontbekplevieren waargenomen. Een visarend was ondertussen aan het jagen boven de rivier iets verder in het gebied. Vandaag kwamen we eens niet te laat bij het hotel aan. Deze avond werd gesmuld van het laatste avondmaal en de koffers gepakt.
3
Zuid-Spanje 8 t/m 15 sep 2013
Dag 5 – 12 september La Janda – Bahia de Cádiz – Laguna de Medina Vandaag zijn we verhuisd van het luxe hotel aan de Straat van Gibraltar naar een ander leuk familiehotel midden in het gezellige badplaatsje Chipiona, vlakbij de oostelijke zijde van Coto Doñana. Onderweg werden mooie vogelstops gemaakt. De eerste wederom bij het rijstveldencomplex want Godfried had een goede tip gekregen van een collega gids. Er zou een rosse waaierstaart zitten! We stopten al snel bij een niets zeggend, weinig inspirerend plekje met drie wilde olijfbomen en terwijl we keken naar een vrouwtje grasmus vloog daar opeens de rosse waaierstaart het kijkerbeeld in! Even later hebben we hem allemaal heel goed en vrij lang kunnen waarnemen terwijl hij voordurend die opvallende staart met witte toppen opwipte. Een verrassende verschijning! Bij de open plek in het laagste rijstveld vonden we ook nog een knobbelmeerkoet tussen de gewone meerkoeten. In deze tijd van het jaar is hij voornamelijk aan zijn lichaamshouding en blauwgrijze snavel te herkennen, want de rode knobbels zijn alleen in het broedseizoen prominent aanwezig. Deze keer kon iedereen de spaanse mussen herkennen tussen de huismussen. De grijze wouwen lieten zich helaast niet weer zien. Daarentegen zagen we jagende kleine torenvalken en liet een jonge grauwe kiek zich van heel dichtbij bewonderen met zijn rossige onderdelen. Eenmaal aangekomen bij de Bahia de Cádiz, een groot en belangrijk wetland bij de provinciehoofdstad, werden de scopen gericht op een groep sterns. Het bleek een gemengde groep grote-, dwerg- en zwarte sterns te zijn. Tussen de meeuwen werden nog twee juveniele dunbekmeeuwen ontdekt en onder de steltlopers waren o.a. zilverplevieren nog in zomerkleed, wulp en regenwulp, etc... Na de lunch maakten we een wandeling door dit getijdegebied. Steltlopers als groenpootruiter, steltkluut en kleine strandloper lieten zich van hun best kant zien. Andere hoogtepunten waren hier de eerste groepen flamingo´s, reuzenstern, graszangers, iberische gele kwikstaarten en uiteraard de jonge slechtvalk die vlak voor ons twee stootduiken maakte op de steltlopers, tevergeefs... De laatste excursie van de dag werd bij de Laguna de Medina gemaakt, een groot en natuurlijk meer met brak water. Op het meer zwommen veel futen, tafeleenden en slobeenden maar helaas geen witkopeenden, dit keer. Vanuit de schuilhut zagen wel wel mooi purperkoeten en een woudaapje, en in de bosjes rondom het meer werd een mannetje gekraagde roodstaart gespot. Dichtbij de laguna ontwaakten een tiental grielen uit hun siesta. In het nieuwe hotel werden we bijzonder vriendelijk onthaald door het personeel en genoten we van een heerlijk dinner. Dag 6 – 13 september Coto Doñana oostelijk van de Guadalquivir - Chipiona Na een wederom typisch spaans ontbijtje bezochten we een paar kleine poeltjes in een slordig ogend gebied vol met plastic kassen. Maar de poeltjes zaten wel helemaal vol met bijzondere vogels: 1 marmereend, 8 witkopeenden, purperkoeten, ralreigers, kwakken, 1 woudaap, ijsvogel, groepje sint helena fazantjes en dat allemaal op korte afstand! Zeer verrassende plek! Na een lekker kopje koffie stond een groot zoutpannencomplex op het programma. Al snel was duidelijk dat dit complex een belangrijke pleisterplaats vormt voor o.a. grutto´s en kluten, maar even verderop waren de zoutpannen helemaal wit gekleurd, niet van het zout, maar van de honderden, zoniet duizenden witte vogels: lepelaars, kleine en grote zilverreigers, meeuwen waarvan een groot deel dunbekmeeuwen, sterns waaronder tientallen reuzesterns, witte en zwarte ooievaars, etc... Een man kemphaan had nog een witte kraag. Twee “nieuwe” steltlopers (voor de reis) werden hier “gescoord” namelijk de kanoet en de krombekstrandloper, terwijl de kleine strandloper zich mooi liet fotograferen. Minstens 2 visarenden vlogen er rond. Een waar vogelparadijs! Aan de oever van de Guadalquivir rivier keken we naar de overkant, het grotere westelijke deel van Doñana. Hier heeft Godfried met behulp van een mooie kaart een uitleg gegeven over de geografie en de geschiedenis van het gebied. In het natuurlijke getijdengebied was het de bedoeling een langere wandeling te maken maar de warmte, of beter gezegd hitte, maakte dat onmogelijk. Vervolgens bezochten we een duingebied waar de inheemse kamaleon (Chamaeleo chamaeleon) zou voorkomen. Dit bijzondere reptiel komt aan de kusten van de Middellandse Zee voor en in Zuid Spanje en Portugal ook aan de Atlantische Oceaan. Na een half uur naarstig zoeken in struikjes gaven sommigen het al op. Maar gelukkig vonden we uiteindelijk twee exemplaren, mannetje en vrouwtje samen, vlak naast het pad. We waren er allemaal al eens langs gelopen zonder ze te zien. Het vrouwtje had een rare zwarte grondkleur met gele stippen en lijnen (zie foto op de titelpagina), hetgeen erop wijst dat het een drachtig vrouwtje betrof. Een bijzonder fraaie en verrassende verschijning! Maar de dag was nog niet over want als laatste excursie stond een bezoek aan een kleine kolonie huisgierzwaluwen op het programma. De huisgierzwaluw is een afrikaanse soort maar is bezig aan 4
Zuid-Spanje 8 t/m 15 sep 2013
een noordwaartse opmars. Voorlopig is er nog maar één echte kolonie bekend en die hebben we dus bezocht. De huisgierzwaluwen waren helemaal niet schuw. Ze vertoonden een soort baltsgedrag en we hebben ze zelfs in één van de nesten zien verdwijnen. Een mooie afsluiter van een volle dag met een aaneenschakeling van hoogtepunten. Dag 7 – 14 september Strand van Chipiona - Coto Doñana - Trebujena Voor het ontbijt speurden we naar zeevogels voor de kust van Chipiona, met als resultaat een paar jan van genten, grote en kleine jager. Na het ontbijt hebben we het strand ten noorden van ons stadje bezocht. Hier vonden we een groepje steltlopers op een strandje dat diende als een soort van hoogwatervluchtplaats. Het gemengde groepje bestond uit drieteenstrandlopers, steenlopers, zilverplevier, bontbekplevier, strandplevier, regenwulp, bonte en kanoetstrandloper. Ze waren duidelijk moe van de lange reis. Wederom aan de oostkant van het vermaarde Coto Doñana bezochten we vervolgens een meertje dat erg stonk maar daar hadden de vogels blijkbaar geen last van want er zat van alles: o.a. kwak, ralreiger, krooneend, sint helena fazantje, etc... Tot onze grote verrassing ontdekten we ook hier twee kamaleons, één kroop snel dieper in het struikgewas maar de andere, een groot vrouwtje, zat open en bloot en liet zich uitgebreid fotograferen. Bij de lunch in het dennenbos werden we vergezeld door vliegen en muggen en dus ook door grauwe en bonte vliegenvangers. Ook de lokale dwergarenden waren luidruchtig aanwezig. Een wandeling door het parasoldennenbos leverde ook nog gekraagde roodstaart, bergfluiter, nachtegaal, en het geluid van de blauwe ekster op. De laatste soort liet zich helaas niet zien. Even verderop in een brakwatermoeras langs de oever van de Guadalquivir ontdekten we 4 mooie marmereenden, 4 krooneenden, een pijlstaart en een overtuigende knobbelmeerkoet zonder knobbels. Tijdens de rit naar het hotel kruiste een grijze wouw ons pad. Een mooie afsluiter van de dag. Het laatste avondmaal geserveerd door onze favoriete serveerster smaakte wederom voortreffelijk. Dag 8 – 15 september Chipiona – Malaga De reis van Chipiona naar Málaga door een fraai en ruig landschap verliep voorspoedig. We hadden bij aankomst nog net tijd om te lunchen op een terrasje waar vele luidruchtige monniksparkieten rondvlogen en zich tegoed deden aan de rijpe vijgen. Toen was het tijd om afscheid te nemen. Tot de volgende keer! Het is een mooie reis geweest waarin we een goede indruk hebben gekregen van de geografie, de landschappen, de natuur, het fenomeen van de vogeltrek en de andere vogels van de uiterste zuidpunt van west Europa. Het is een markante plek! We hebben in het algemeen goed weer gehad, de hotels waren perfect, het eten lekker en het gezelschap van de deelnemers bijzonder aangenaam. We hebben misschien niet de topdagen van het vogeltrekseizoen meegemaakt maar we hebben toch alle soorten goed kunnen zien en het fenomeen vogeltrek met z´n vele facetten live and direct kunnen meemaken. We hebben in totaal 155 soorten waargenomen, waaronder 20 soorten roofvogels! De waarnemingen van de havikarenden samen met de vale gieren en rüppels gieren, die van de spaanse keizerarend, of die rosse waaierstaart, westelijke vale spotvogel, de marmereenden, witkopeenden, purperkoeten, dunbek- en audouins meeuwen zullen ons allemaal bij blijven maar dit keer heeft nota bene een reptiel de show gestolen van deze vogelreis. Waarschijnlijk was het oog in oog staan met de kamaleon voor bijna iedereen het meest verrassende en tot de verbeelding sprekende moment. Godfried Schreur 18 september 2013
5
Zuid-Spanje 8 t/m 15 sep 2013
