Zorgen voor je hart en je verstand

Zorgen voor je hart en je verstand Dit hoofdstuk gaat over onze emotionele gezondheid. Emotionele gezondheid bestaat uit een pakket van zaken: van jezelf houden, je zeker voelen over je bekwaamheden, omgaan met zorgen, stress en verdriet en om kunnen gaan met andere mensen. Emotioneel gezond zijn betekent je goed voelen over jezelf. Het betekent ook dat je de innerlijke kracht hebt om om te gaan met de ups en downs van het leven. Emotioneel gezond zijn wordt beïnvloed door onze eigen levenshouding of attitude. Wil je meewerken aan emotioneel gezond zijn? SELF ESTEEM ZELFWAARDERING Het Oxford woordenboek omschrijft self esteem (zelfwaardering als) éen goed beeld hebben van je eigen karkater´. Wanneer je een hoge zelfwaardering hebt betekent dit dat je een waardig persoon bent, iemand die het verdient om van te houden. Je respecteert jezelf en je accepteert jezelf en wie je bent. Een goede zelfwaardering heeft over het algemeen te maken met de kwaliteit van de relaties die we hebben gehad en die we hebben opgebouwd met mensen gedurende ons leven. Deze personen kunnen onze ouders, broers en zusters, leraren, partners of vrienden zijn. Als de relaties die we opbouwen en de boodschappen die we uitwisselen met de personen die dicht bij ons zijn, positief, vriendelijk en respectvol zijn en als deze personen ons waarderen voor wie we zijn dan hebben we een sterke mate van zelfwaardering ontwikkeld. Als we, in tegenstelling, zijn afgewezen en niet worden gewaardeerd zal het moeilijker zijn voor ons om van onszelf te houden. Jonge mensen die worden of die zijn blootgesteld aan geweld, zelfs onder het mom van discipline of zorg, zullen waarschijnlijk een heel lage zelfwaardering hebben en wat erger is, ze voelen zich vaak schuldig of onwaardig. Soms voelen ze zelfs dat volwassenen het recht hebben om geweld tegen ze te gebruiken. Een hoge zelfwaardering hebben betekent niet dat we nooit boos op onszelf worden. Iedereen raakt soms een beetje gefrustreerd over zichzelf. Een hoge zelfwaardering verschilt ook van trots of te hoogmoedig zijn. Mensen met een hoge zelfwaardering houden van zichzelf maar ze denken niet dat ze beter of perfecter zijn dan anderen.

47

IK VOEL ME GOED OVER MEZELF. IK BEN BLIJ MET WIE IK BEN.

6

JIJ, JE LEVEN, JE DROMEN: EEN HANDLEIDING VOOR CARAIBISCHE ADOLESCENTEN

WEET JE wat het betekent om emotioneel gezond te zijn? Emotionele gezondheid kan moeilijk zijn om te omschrijven maar je herkent het meestal als je het ziet. Kijk bijvoorbeeld naar Rose. Ze lijkt meestal gelukkig en het schijnt dat ze om weet te gaan met de ups en downs van het leven. • Als ze een slecht cijfer krijgt accepteert ze het en werkt harder. • Wanneer haar vriend de verkering verbreekt huilt ze maar ze realiseert zich dat het niet het einde van de wereld is. • Ze raakt niet overspannen. Wanneer ze stress voelt aankomen praat ze met haar beste vriendin en probeert aan lichaamsbeweging te doen. Roos heeft een hoge zelfwaardering. Haar manieren om stress het hoofd te bieden zijn goed; ze doet aan sport en haar problemen met een betrouwbare vriendin bespreken helpt haar om met de spanning om te gaan en verder te gaan. Maar andere mensen hebben problemen om normale ups en downs van het leven het hoofd te bieden. Nick bijvoorbeeld, die in een zelfde situatie anders omgaat met stress: • Hij kan kritiek niet accepteren en geeft zijn leraren de schuld wanneer hij een slecht cijfer krijgt. • Wanneer zijn vriendin de verkering verbreekt wordt hij depressief, verspreidt praatjes over haar en begint met andere meisjes te flirten. • Hij drinkt bier en rookt sigaretten om zijn stress los te laten. Waarom heeft Nick zoveel problemen om met hetzelfde probleem om te gaan? Een factor kan zijn zelfwaardering zijn. Hij is gekwetst wanneer zijn vriendin hem verlaat en hij gaat om met de pijn door slechte dingen over haar te zeggen. Hij probeert zichzelf te verzekeren dat hij geliefd is door in de armen van andere meisjes te vliegen. Zijn manier om om te gaan met stress is niet erg effectief; alcohol en sigaretten kunnen je helpen je problemen tijdig te vergeten maar het lost ze niet op. Zelfwaardering is iets diep binnen in je en je kan eraan werken en het dagelijks voeden. Om dit te doen moet je: • Jezelf niet constant met anderen vergelijken. Stel je eigen doelen vast en beoordeel jezelf niet op basis van wat anderen hebben bereikt. Het leven is een lange wedstrijd; soms loop je vooraan, soms in het midden en op andere tijden loop je achteraan. • Herken je speciale talenten en probeer jezelf te waarderen zoals je bent. Maak een lijst van de dingen die je goed kan doen. Ben je een kunstenaar, atleet, zanger(es), verhaalverteller of danser(es)? In welke vakken ben je heel goed op school? Zingen kan je talent zijn en je moet voor anderen oefenen om jezelf te verbeteren. Werk aan enkele van de lichtpunten die je laten schijnen en vraag aan anderen wat ze het meest aan jou waarderen. • Wees je bewust van de dingen die je reeds hebt bereikt in het leven zoals een atletiek of muziek award ontvangen, je school diploma, certificaten of erkenningen. • Denk aan de persoon die je bent en wees trots op je beste kwaliteiten. Wat vindt je goed aan jezelf? Je gulheid? Je gevoel voor humor? Je creativiteit? Je vermogen om een kritische denker te zijn?

48

Zorgen voor je hart en je verstand

• Wees je bewust van de dingen die je aan jezelf zou willen verbeteren maar bekritiseer jezelf niet te veel. • Wees realistisch. Stel doelen die je kunt bereiken zodat je tevreden kunt zijn wanneer je ze hebt bereikt. • Geloof in jezelf. Zeg tegen jezelf “Ik kan het”! • Breng tijd door met mensen die om je geven, die je je goed over jezelf laten voelen en krik je gevoel over jezelf op. Blijf uit de buurt van mensen die je zelfwaardering schaden, in het bijzonder als ze het bewust doen! Aan je eigen zelfwaardering werken betekent niet dat je nooit ups en downs zult hebben maar het zal je helpen om ze gemakkelijker het hoofd te bieden. Bijvoorbeeld, beeld je in dat je vrienden je in de steek hebben gelaten. Ze komen samen en laten jou erbuiten. Je voelt je plotseling onzeker . Je kan jezelf afvragen “Is het vanwege mijn huidskleur? Is het vanwege de kleren die ik aantrek? Heb ik iets verkeerd gedaan? Je zelfwaardering zal misschien minder worden en je kan je slecht of verdrietig gaan voelen over jezelf. Sommige mensen raken in paniek in zulke situaties en zoeken naar een gemakkelijke manier om hun zelfwaardering op te krikken en geliefd te zijn bij anderen zelfs als dit inhoudt dat ze iets moeten doen waarvan ze weten dat het niet goed is. Bijvoorbeeld, ze kunnen beginnen om drugs of alcohol te gebruiken, spieken op een examen of stelen om zich geaccepteerd te voelen. Acceptatie voelt goed en het geeft je een boost maar als je zelfwaardering laag is zal acceptatie door anderen het probleem niet weg laten gaan. Het kan zijn dat je jezelf een tijdje beter voelt maar al heel snel zal een kleine stem in je beginnen te zeggen “Je bent niet eerlijk tegen jezelf en je houdt jezelf tegen om de dingen te doen die je leuk vindt en waarin je goed bent”. Die kleine stem is je onderbewustzijn. Het is altijd een goed idee om ernaar te luisteren. Je zelfwaardering opkrikken vereist meer werk dan alleen meegaan in een nieuwe groep vrienden of je ongelukkig gevoel verdoven met drugs of drank (zie Hoofdstuk 13 voor meer over drugs en alcohol). Het zal ook op langer termijn goed voor je zijn. Wanneer je door een minderwaardigheidscrisis heen gaat kan je een paar dingen doen om erover heen te komen: • Bekijk de crisis waarin je zit op een breder vlak. Probeer eraan te denken dat het leven vol ups en downs zit en dat het niet het einde van de wereld is. • Praat met iemand waar je een goede band mee hebt over je problemen en je gevoelens. Ga naar een jeugdbegeleider, leraar of iemand die om je geeft en die zal kunnen helpen om door je crisis te komen. • Herinner jezelf dat veel mensen je waarderen voor wie je bent zoals je vrienden, leraren, ouders of familieleden en dat zij meer dan bereid zullen zijn om je door een moeilijke tijd te helpen. • Heb geduld. Een lage zelfwaardering gaat niet van de ene op de andere dag over maar je zult je snel beter over jezelf voelen. ZELFVERTROUWEN Zelfvertrouwen is een andere belangrijke factor voor emotionele gezondheid. Als zelfwaardering betekent dat je je goed voelt over jezelf en de persoon die je bent dan betekent zelfvertrouwen dat je je goed voelt over je bekwaamheden, de dingen die je in staat bent te bereiken. Mensen die zelfvertrouwen hebben proberen nieuwe dingen zonder zich te veel zorgen te maken over dat ze zullen falen. Ze zijn niet bang om zichzelf in een nieuwe situatie te plaatsen en ze zijn niet overmatig bezorgd over wat anderen over hen denken.

49

6


Zelfvertrouwen voedt zichzelf. Met andere woorden, zelfvertrouwen creëert meer zelfvertrouwen. Dit betekent dat hoe meer je nieuwe dingen probeert, hoe meer zelfvertrouwen je krijgt omdat:

IK HEB NOG NOOIT VOETBAL GESPEELD MAAR IK WIL HET PROBEREN. ALS IK VEEL OEFEN KAN IK HET ZEKER OOK DOEN.

1. Je leert dat je succesvol kan zijn in dingen waarvan je nooit had gedacht dat je ze kon doen. 2. Je leert dat zelfs als je in iets faalt, het niet het einde van de wereld is! Personen met zelfvertrouwen zijn vaak heel geliefd omdat het lijkt alsof ze ten volle van het leven genieten en steeds nieuwe uitdagingen en ervaringen aangaan en opdoen.

Zelfvertrouwen maakt dat je nieuwe dingen uitprobeert zonder je druk te maken over falen.

Werk aan je zelfvertrouwen want het zal je door je hele leven heen helpen. Je kunt dit doen door: • Aan jezelf te denken als een bekwaam persoon, als iemand die dingen kan bereiken. • Geef jezelf voortdurend uitdagingen. Probeer nieuwe dingen en wees open voor nieuwe ervaringen. Oefen met zeggen aan jezelf, “Ik weet misschien niet hoe ik dat moet doen maar ik zou het wel willen proberen”. • Heb gevoel voor humor. Probeer schaamte of wat je leeftijdgenoten denken je niet te laten verhinderen om iets nieuws te proberen. • Zie obstakels als mogelijkheden om te proberen en iets nieuws te leren. Zeg in jezelf: “Oke, hoe kan ik met dit probleem omgaan?” • Als je met iets faalt, bekijk het in een breder plaatje. Wordt niet te bezorgd of boos. Denk aan wat verkeerd ging en wat je een volgende keer anders kunt doen. En laat het dan los.

WEET JE dat er een verband is tussen zelfvertrouwen, zelfwaardering en geslacht? Soms hebben meisjes meer problemen met een lage zelfwaardering en een laag zelfvertrouwen dan hun mannelijke leeftijdgenoten. Waarom is dat zo? Zelfachting en zelfvertrouwen moeten niet bepaald worden aan de hand van of je een jongen of een meisje bent. Iedereen heeft het recht en het vermogen om gewaardeerd en gerespecteerd te worden en om een gezonde zelfachting te ontwikkelen. Iemand’s zelfwaaredring en zelfvertrouwen wordt echter grotendeels beïnvloedt door hoe hij of zij behandeld wordt door zijn of haar ouders, zussen of broers, familieleden, leraren, buren, religieuze en gemeenschapsleiders etc. Op sommige plaatsen worden jongens en meisjes helaas heel verschillend behandeld. Dit is erg onrechtvaardig en kan de manier waarop jongens en meisjes zichzelf en hun bekwaamheden zien heel erg beïnvloeden. Aan jongens wordt vaak verteld dat ze ‘macho’ moeten zijn maar ‘macho zijn’ wordt vaak gekoppeld aan de gedachte dat meisjes en vrouwen minderwaardig zijn. Dit is geen goede manier om vrouwen en meisjes te behandelen daar het vernederend is. Aan de andere kant kan het zijn dat meisjes niet dezelfde kansen krijgen. Ze krijgen misschien minder tijd om te spelen of om uit te gaan met vrienden of om aan sport te doen in vergelijking met hun broers. Verder worden zij vaak niet gewaardeerd voor het harde werk dat ze doen. Als gevolg hiervan kunnen meisjes en vrouwen zich minder waardig en minder in 50


staat voelen om beslissingen te nemen of om voor hun rechten op te komen. Maar mannen en vrouwen zijn gelijk! Als ze dezelfde kansen krijgen kunnen meisjes het vaak even goed doen als jongens op school, in hun baan en met alle andere dingen die zij willen doen. Als je een meisje bent en in een omgeving woont waarin meisjes minder gewaardeerd worden dan jongens en de rechten van meisjes niet gerespecteerd worden zijn hier enkele dingen die je kunt doen: • Vergeet nooit dat je evenveel waard bent en dezelfde rechten hebt als anderen, ongeacht wat anderen zeggen. Je bent intelligent en capabel. • Grijp elke gelegenheid aan die je hebt om nieuwe vaardigheden te leren en haal het beste uit ze. Denk eraan, iedere keer dat je succesvol bent met iets je aan jezelf en anderen bewijst dat je het net zoveel waard bent als elk ander persoon. • Betrek jezelf in recreatieve en vrijwillige activiteiten die je helpen om je goed te voelen over jezelf. • Wees realistisch over de uitdagingen die voor je staan maar geef de hoop niet op. Als je in een maatschappij woont waar vrouwen en meisjes worden ondergewaardeerd verwacht niet dat dit van het ene op het andere moment zal veranderen maar laat het je ook niet hopeloos voelen. • Praat met je ouders of een andere volwassene. Bijvoorbeeld, als je ouders je van school weg willen halen, probeer met ze te praten en zoek een andere ondersteunende volwassene die met hen kan praten. Leg uit hoe belangrijk onderwijs voor je is en vraag of ze je kunnen helpen om een oplossing te vinden. • Maar het meest belangrijke, kom op voor je rechten! We hebben allemaal dezelfde rechten en moeten dezelfde mogelijkheden krijgen om onderwijs te genieten en onze toekomst te plannen. DON’T WORRY, BE HAPPY! Heb je het lied met deze titel wel eens gehoord? Het heeft een pakkende melodie. Maar hoe gemakkelijk is het om gelukkig te zijn? Tenslotte heeft iedereen dingen waar ze zich zorgen om maken en jonge mensen hebben heel veel zorgen - om zichzelf, hun uiterlijk, hun vrienden, succes op school, de toekomst etc. Wanneer je bezorgd bent, vraag dan aan jezelf of de situatie echt de moeite waard is om je zorgen over te maken zoals: • Dingen die je niet kunt veranderen. Zoals hoe je eruit ziet, de kleur van je huid, de samenstelling van je haar en de grootte van je borsten of je penis. Je bent mooi en knap op je eigen manier. Bovendien is het je persoonlijkheid die je aantrekkelijk maakt bij anderen. Focus op wie je bent en niet op hoe je eruit ziet. • Aardse goederen die je je niet kunt permitteren. Wanneer je dure kleren ziet in een winkel, verlies geen tijd met je zorgen maken over het feit dat je ze niet kunt kopen. Aardse goederen brengen geen geluk of einde aan zorgen. Wees tevreden met jezelf, hoe je bent en met wat je hebt. Werk hard voor wat je wilt hebben. • Geen vriend of vriendin hebben. Sommige mensen hebben een vriend of vriendin wanneer ze jong zijn. Maar velen vinden geen speciaal persoon tot veel later in hun leven. Het kan enige tijd duren om een duurzame relatie op te bouwen. Wees geduldig en haast jezelf niet in een relatie alleen maar omdat je misschien denkt dat je nu al een vriendin of vriend moet hebben. • Druk van je leeftijdgenoten. Doe alleen die dingen waarvan je denkt dat ze goed voor je zijn. Laat de drang om indruk te maken op anderen je er niet toe brengen om dingen te doen 51

Als ik die mooie jurk maar kon hebben. Dan zou ik altijd gelukkig zijn …..

6


waarvan je denkt dat ze slecht zijn en waarbij je je niet op je gemak voelt.

IK HEB NOOIT EEN VRIENDIN GEHAD, IS ER MISSCHIEN IETS MIS MET MIJ?

• Eenzaam zijn. Eenzaamheid is iets wat een ieder op bepaalde tijden meemaakt. Er zal altijd wel een moment zijn waarop je voelt alsof je niemand hebt om mee te praten of dat niemand je begrijpt. Gewoonlijk duren deze momenten maar kort en iedereen krijgt er mee te maken. Om sommige situaties moet je je zorgen maken. Bijvoorbeeld:

• Je ouders kunnen je schoolgeld niet betalen, en je maakt je ernstig zorgen over je onderwijs. Praat met een leraar of een andere volwassene die je vertrouwt, om te kijken of zij suggesties hebben. Probeer ook te praten met een religieuze leider of iemand die gerespecteerd wordt in de samenleving om te zien of zij iemand kennen die je kan helpen. Misschien kun je overstappen naar een goedkopere school of een weekend job vinden om wat geld te verdienen. • Jij en je vriend of vriendin hadden onbeschermde seks en het heeft misschien geleid tot een zwangerschap. Praat met een betrouwbare vriend of volwassene over je situatie. Het beste wat je kunt doen is naar een kliniek gaan voor een zwangerschapstest en advies. Ga met je vriendin mee om haar te ondersteunen of vraag je vriend om met je mee te gaan. Als er sprake is van een zwangerschap denk er aan dat jullie beiden verantwoordelijk zijn. Blijf kalm en neem je tijd om samen te beslissen hoe jullie met de situatie zullen omgaan. Vraag advies van een betrouwbare volwassene en doe je best om elkaar te ondersteunen (zie Hoofdstuk 11 voor meer over zwangerschappen). • Je hebt een gerucht gehoord dat een van je ex-vriendjes of vriendinnetjes AIDS heeft. Je weet niet of het waar is maar moet je je laten testen? Probeer counseling te krijgen en een test te doen zodat je jezelf gerust kan stellen of actie kan ondernemen als dat nodig is. Neem iemand mee voor ondersteuning (zie Hoofdstuk 10 voor meer over HIV en AIDS). • Een oudere volwassene of klasgenoot heeft je kleine presentjes en cadeautjes gegeven maar nu wil hij of zij dat je seks met hen hebt als betaling voor alle geld dat hij aan je heeft uitgegeven. Geef niet toe aan de druk om iets te doen waar je je niet prettig bij voelt. Dit is waarschijnlijk niet het soort relatie dat je wilt hebben en het kan leiden tot een zwangerschap of SOA. Deze situaties zijn vaak moeilijk en je hebt misschien de hulp nodig van een volwassene. Probeer met je ouders, een familielid of ander betrouwbaar persoon te praten over je situatie en twijfels. • Je bent slachtoffer van een vorm van geweld, misbruik of seksueel molest (voor meer informatie, zie Hoofdstuk 12). Je moet proberen te praten met iemand die je vertrouwt en waarmee je in het geheim kan praten, vraag om hun ondersteuning en bedenk manieren om het probleem op te lossen. Maar het belangrijkste, voel je niet schuldig omdat je in een situatie van geweld zit en denk nooit dat je het verdient. Je hebt het recht te leven zonder geweld en bescherming en veiligheid te zoeken. In dit soort situaties moet je goed nadenken over alle mogelijkheden die je hebt en de mogelijke gevolgen van elk van deze mogelijkheden zodat je de beste weg kunt kiezen die je moet gaan.

Probeer je zorgen niet alleen op te lossen. Probeer met iemand te praten.

52


Je zorgen maken over soortgelijke situaties kan voor meer spanning zorgen waardoor je je overweldigd voelt door je problemen. Als je je gespannen voelt zal je lichaam je signalen geven: je kan niet stoppen om aan het probleem te denken, je wilt misschien niet eten, je hart klopt misschien sneller en je hebt moeite met ademhalen, je kan bijvoorbeeld moeilijk in slaap vallen s’avonds of je hebt nachtmerries en voelt je depressief. In heel ernstige situaties kan het zijn dat je gedachten hebt over zelfmoord. Als je één van deze tekenen van stress hebt kan je de volgende actie ondernemen: • Haal diep adem. Als je zo gespannen bent dat je kortademig wordt of je licht voelt in je hoofd, stop dan met waar je mee bezig bent. Haal langzaam diep adem. Hou de lucht in je longen voor een paar seconden voordat je uitademt. • Probeer na te gaan wat de oorzaak is van je stress. Maak een lijst van alle dingen waardoor je je gespannen voelt. Wat denk je dat deze spanning veroorzaakt? Heb je te veel verantwoordelijkheden op je genomen? Is er iets wat je van je lijst kan halen of een beetje uit kan stellen? • Praat met iemand. Je hoeft je problemen niet alleen op te lossen. Andere personen die je kent zijn ook door moeilijke tijden gegaan en kunnen misschien nieuwe inzichten geven in je probleem. Zoek iemand die je vertrouwt – iemand die je probleem zal begrijpen. Dit zou een ouder, een familielid of een nabije vriend kunnen zijn, een leraar, buur, arts, jeugdbegeleider, religieuze leider of een andere betrouwbare volwassene. Dit zijn slechts een paar van de personen die je zouden kunnen helpen om een oplossing te vinden. • Doe aan lichaamsbeweging. Ren, speel voetbal of volleybal of doe een flinke wandeling. Ga zwemmen. Lichaamsbeweging is een goede manier om om te gaan met stress. Het kan ook leuk zijn om oefeningen te doen met een vriend. • Zorg dat je voldoende slaapt. Probeer met een ontspannen gevoel naar bed te gaan. Ontspan al je spieren één voor één als je in bed ligt en probeer niet naar de televisie te kijken voordat je gaat slapen. • Eet gezond voedsel. Eet altijd ontbijt en sla geen maaltijden over zelfs als je geen honger voelt. • Gebruik gebed of meditatie als een manier om jezelf tot rust te brengen, te ontspannen en om te gaan met je stress. • Doe iets wat je echt leuk vindt. Doe iets wat je zal helpen om je gedachten af te leiden van je zorgen zoals tijd doorbrengen met een goede vriend, te tekenen, je gevoelens op te schrijven, te zingen, in de tuin te werken, koken, naar muziek luisteren etc. Je moet proberen om niet het volgende te doen wanneer je stress probeert op te lossen: • Je stress afreageren op anderen. Laat stress je niet zover drijven dat je onbeleefd, ruw, onvriendelijk of gemeen wordt tegen andere personen. Dit zal er alleen maar voor zorgen dat je je slechter voelt over jezelf. • Alcohol of drugs gebruiken als verlichting. Dit is geen oplossing. Alcohol en drugs beinvloeden die delen van je hersenen die je helder laten denken en je gedrag beheersen en ze laten je dingen doen waarvan je later spijt zult hebben. • Je gevoelens ophopen. Al je spanningen en bezorgdheden binnen houden zal je niet helpen ze op te lossen en het zal er niet voor zorgen dat de stress verdwijnt. Het zal uiteindelijk aanvoelen alsof je wilt ontploffen. Probeer je gevoelens te delen met de personen die dicht naast je zijn en die je kan vertrouwen. Deze manieren om om te gaan met stress zijn niet effectief en ze kunnen je leven nog ingewikkelder maken. Stress is iets wat je kunt beheersen, laat het dus niet de overhand op je nemen.

53

6


OMGAAN MET VERDRIET Soms kan het leven maken dat je je erg verdrietig voelt en dat geen enkele poging om positief te zijn, goed te eten, aan sport te doen of te slapen je beter laat voelen. Soms heb je alle reden om je verdrietig te voelen. Bijvoorbeeld als je de dood meemaakt van iemand in je familie of een persoon die je kent. Het kan zijn dat je de persoon heel erg mist en je heel verdrietig voelt. Iemand verliezen waar je van houdt kan heel moeilijk zijn maar je kan er doorheen komen. Hoewel het verdriet om iemand te verliezen altijd bij je zal blijven zul je je eens weer gelukkig voelen. Na een periode van verdriet hebben, zul je je gereed voelen om door te gaan. DEPRESSIE Soms beginnen mensen extreem verdrietige en negatieve gevoelens te hebben over het leven. Ze voelen dat niets in hun leven betekenis heet en er niets is om voor te leven. Deze gevoelens van extreem verdriet of hopeloosheid worden depressie genoemd. Depressie kan veroorzaakt worden door een verdrietige gebeurtenis zoals de dood maar vaak is het moeilijk voor mensen die zich depressief voelen om precies aan te geven waarom ze zich zo voelen. Hierdoor kan het zijn dat ze er moeite mee hebben om zelfs te realiseren dat ze depressief zijn. Het kan zijn dat ze een aantal veranderingen in zichzelf opmerken zoals: • Zich de meeste tijd verdrietig voelen. • Gebrek aan energie. • Moeilijkheden met slapen of te veel slapen (soms kan depressie het moeilijk maken voor mensen om zelfs uit bed te gaan). • Moeilijkheden om helder te denken. • Constante hoofdpijn en maagproblemen. • Niet in staat te genieten van activiteiten die men vroeger leuk vond. • Een verandering in eetgewoonten (zoals verlies van eetlust of te veel eten) of drank- of drugsgebruik om problemen te vergeten. Heb je je ooit op deze manier gevoeld of heb je deze veranderingen ooit opgemerkt bij een vriend of vriendin? Depressief zijn is ernstig dus onderneem actie of het nu om jezelf of om een vriend of vriendin gaat. Hier volgen enkele stappen die je kunt nemen of een vriend of vriendin kan helpen om te nemen: • Probeer erachter te komen waarom je je verdrietig voelt. • Praat met andere personen over je gevoelens en wat je verdrietig maakt. Probeer ze niet van je af te schuiven of te negeren. • Doe aan lichaamsbeweging en probeer dingen te doen die je leuk vindt en waardoor je je goed voelt over jezelf. • Zoek ondersteuning en begeleiding van een counselor of betrouwbare volwassene. Probeer naast deze dingen socialer te zijn en tijd door te brengen met andere mensen. Sluit je aan bij een kerk of moskee of jeugdgroep. Tijd doorbrengen met anderen kan je helpen je gedachten af te leiden van de dingen die je verdrietig maken. Anderen helpen kan ook een goede manier zijn om jezelf goed te voelen. Probeer een jong kind te helpen die probeert te lezen of help een vriend of buur met het maken van keuzes. Het kan gek klinken maar je zult misschien verbaasd zijn over hoe anderen helpen kan maken dat jij je veel beter voelt over jezelf en 54


de problemen waar je mee te maken hebt. Vergeet ook niet om de nodige slaap te krijgen. Als deze zaken echter niet helpen en de depressie houdt enkele maanden aan of als je je zo verdrietig en hopeloos voelt dat je denkt aan zelfmoord (je zelf doden) dan is het heel belangrijk dat je professionele hulp zoekt. Als dit gebeurt, probeer direct iemand te vinden waarmee je kunt praten. Dit kan een familielid, een leraar of een professionele begeleider zijn. Veel priesters en religieuze leiders zijn erg goede begeleiders en ze geven altijd vertrouwelijke ondersteuning en advies aan mensen. In veel landen zijn er ook speciale telefoonlijnen(vb. kindertelefoon) die je kunt gebruiken om confidentiële hulp te krijgen wanneer je een probleem hebt. Er zijn oplossingen voor je problemen, probeer ze daarom niet alleen op te lossen wanneer je je depressief voelt.

Wanneer je je slecht voelt kan het helpen van anderen zorgen dat je je beter voelt.

WEET JE dat alcohol een depressie erger maakt? Veel mensen gaan meer drinken wanneer ze zich depressief voelen, grotendeels omdat het hen helpt om hun problemen te vergeten. Alcohol schijnt de hersenen te verdoven en problemen te verzachten. Alcohol is echter geen goede manier om gevoelens van verdriet en depressie te lijf te gaan. In feite valt alcohol onder de categorie drugs genaamd “kalmerende middelen” omdat zij de functie van de hersenen en andere organen in het lichaam vertragen. Alcohol en andere verdovende middelen maken de depressie juist erger. Alles wat zij doen is voorkomen dat de persoon om hoeft te gaan met datgene wat hem depressief maakt. Als gevolg hiervan kan het zijn dat alcohol een ‘kruk’ wordt waarop men steunt wanneer problemen opduiken. Mensen kunnen zo verslaafd raken aan alcohol dat ze hun problemen er zonder niet onder ogen kunnen komen. OMGAAN MET ANDEREN Om gaan met anderen is een ander belangrijk deel van emotionele gezondheid. Een goede relatie met je ouders en vrienden zal je helpen je goed te voelen over jezelf in het algemeen en zal je ook helpen om te gaan met de ups en downs van het leven. Goed om kunnen gaan met anderen heeft te maken met een heleboel belangrijke vaardigheden en kwaliteiten zoals: Zelfbewust zijn. Zelfbewust zijn betekent in staat zijn te herkennen wat je voelt en waarom. Zelfbewust zijn betekent dat wanneer je je ‘uit je element’ voelt, je de tijd neemt om na te gaan wat je voelt – verdriet, boosheid, frustratie, opgewondenheid etc. – en dan de tijd neemt om dit uit te werken. Ben je bezorgd om je leerprestaties? Ben je bezorgd om de relatie met een vriend of vriendin die minder lijkt te worden? Heeft iemand gemaakt dat je je slecht voelt over jezelf? Zelfbewust zijn zorgt dat je begrijpt wat het probleem is en wat het heeft veroorzaakt. Met deze informatie kan je het probleem beginnen op te lossen. Als je je zorgen maakt over je schoolwerk kan je met je ouders of leraren praten en de hulp ontvangen die je nodig hebt om je weer zelfverzekerd te voelen. Als je je zorgen maakt over een vriendschap kun je stappen ondernemen om met deze vriend of vriendin te praten over hoe belangrijk je de vriendschap vindt en kunnen jullie samen proberen uit te vinden hoe jullie de vriendschap weer kunnen verstevigen. Als iemand ervoor zorgt dat je je slecht voelt over jezelf kun je kiezen om die persoon ermee te confronteren om hem/haar te laten weten dat je je slecht voelt wanneer ze je op een bepaalde manier behandelen. Of als dat niet helpt kun je besluiten om weg te blijven van de persoon die je je slecht laat voelen. 55

6


Tenslotte kan zelfbewust zijn je ook helpen je eigen tekortkomingen, de zwakke punten waaraan je moet werken, te herkennen. Heb je enkele gewoonten of neigingen die je zou willen veranderen? Misschien heb je gemerkt dat wanneer je het slecht doet tijdens een examen op school, je de neiging krijgt iemand anders de schuld te geven. “De leraar heeft een hekel aan me”, zeg je aan jezelf. Of je denkt “Andere studenten maakten een heleboel lawaai waardoor ik me niet kon concentreren”. Anderen de schuld geven is een gemakkelijke gewoonte om aan te leren maar het weerhoudt je ervan eerlijk te zijn en verantwoordelijkheden op je te nemen. Als iets niet uitpakt zoals jij het zou willen ligt het aan jou om te proberen het te veranderen! Medelijden hebben met jezelf en doen alsof je het slachtoffer bent van de handelingen van anderen zal niets oplossen.

IK BEN ZO OPVLIEGEND TEGENOVER DEBORAH DE LAATSTE TIJD TERWIJL ZE NIETS VERKEERD DOET. IK MOET PROBEREN UIT TE VINDEN WAT ME DWARS ZIT ZODAT IK KAN STOPPEN OM HET OP HAAR AF TE REAGEREN.

Zelfbewustzijn is het vermogen om te herkennen wat je voelt en wat de reden is dat je je zo voelt.

Medelevend zijn Medelevend zijn is net als zelfbewust zijn maar is meer het vermogen te kunnen begrijpen hoe iemand anders zich voelt en waarom. Medelevend zijn betekent dat je je kunt plaatsen in de schoenen van een ander, een vriend of vriendin, ouder, familielid etc. Je kan hun bezorgdheden, angsten, noden en problemen begrijpen en je kan je inbeelden hoe zij zich voelen. Net zoals zelfbewustzijn je helpt te weten wat je nodig hebt zo kan medelevendheid je helpen begrijpen wat anderen nodig hebben. Problemen oplossen en creatief denken Goede oplossingen vinden om moeilijke problemen op te lossen vereist creatief denken of het vermogen mogelijke oplossingen te vinden die niet voor de hand liggen. Het is het vermogen om de kunnen brainstormen en na te denken over mogelijke manieren om met een probleem om te gaan in plaats van jezelf te beperken tot wat je andere mensen hebt zien doen. Beeld je bijvoorbeeld in dat je zwanger wordt terwijl je nog op school zit en alle andere meisjes die je kent die zwanger geraakt waren de school hadden verlaten en hun studie niet hadden afgemaakt. Creatief denken houdt in dat je er niet van uit gaat dat je de school zal hoeven te beëindigen simpelweg omdat je andere meisjes dat hebt zien doen. Je kunt misschien onderwijsblijven volgen tijdens de zwangerschap of misschien kan je naar school terugkeren na de geboorte van het kind. Misschien is er een centrum voor tienermoeders waar je je studie of opleiding kan voortzetten. Creatief denken betekent praten met andere mensen (leraren, jeugdbegeleiders, ouders, tantes, ooms en vrienden) en alle mogelijkheden onderzoeken die voor je open kunnen staan. Luister- en onderhandelvaardigheden Dit zijn vaardigheden die je nodig hebt om een probleem of een verschil met iemand anders uit te werken. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je uit wilt gaan met vrienden maar je ouders willen dat je thuis blijft. Deze situatie vereist goede luisteren onderhandelvaardigheden. Luisteren en onderhandelen kan moeilijk en frustrerend zijn en het kan zijn dat je voelt alsof je wilt ‘ontploffen’ of het uit wilt schreeuwen. Het beste is om kalm en geduldig te blijven terwijl je uitlegt waarom je je voelt zoals je je voelt en wat het is dat je nodig hebt terwijl je ook probeert te luisteren en te respecteren wat andere mensen voelen en nodig hebben.

56


WEET JE hoe je een probleem creatief en assertief moet oplossen? Anna, 16 jaar en woont met haar tante sinds haar ouders zijn overleden. Haar tante wil dat ze elke dag na school in de winkel werkt, wat een groot probleem is voor Anna omdat ze vindt dat ze meer tijd nodig heeft om te studeren. Ze begint zich heel gespannen te voelen omdat haar examens naderen. Ze heeft problemen om s’avonds te slapen omdat ze zich zoveel zorgen maakt om haar studie. Anna begint boos te worden op haar tante. Ze vraagt zich af of haar tante haar eenvoudigweg ziet als werkarbeider en niet echt van haar houdt of zich bezorgd maakt over haar toekomst. Anna is zelfbewust. Ze weet dat ze de neiging heeft om dingen op te kroppen totdat ze plotseling in woede uitbarst. Dit zorgt vaak voor problemen omdat haar tante boos wordt en zegt dat ze onrespectvol is. Daarom besluit Anna om het dit keer anders aan te pakken. In plaats van agressief te worden en haar tante te vertellen “Je houdt niet van me!”, gedraagt ze zich assertief. Ze zegt kalm tegen haar tante: “Ik maak me heel erg veel zorgen om mijn studie maar ik wil u ook wel helpen in de winkel”. Dor zichzelf op deze manier te uiten, komt Anna op voor zichzelf en voor haar eigen behoefte om meer te studeren. Tegelijkertijd begrijpt ze de behoeften van haar tante voor hulp in de winkel. Ze toont medeleven met haar tante die haar hulp nodig heeft in de winkel. Haar tante reageert positief en begripvol. Samen denken ze creatief na over hoe het probleem kan worden opgelost. Ze vinden een schema waardoor Anna meer tijd krijgt om in de middagen te studeren maar ze helpt ook haar tante op de avonden wanneer ze dat het meest nodig heeft. Het is geweldig hoe Anna zich voelt nadat ze haar probleem op deze manier heeft aangepakt. Ze voelt meteen minder stress en ze lijkt haar leven weer onder controle te hebben. Niet elk probleem kan echter op deze manier worden aangepakt. Soms kan het zijn dat je je moet richten op een oplossing die zorgt dat je je veilig voelt zelfs als dit de andere persoon ongelukkig maakt. Stel bijvoorbeeld dat je vriend of vriendin weigert om een condoom te gebruiken, hoeveel pogingen je ook doet om hem of haar te overtuigen. Blijf je aandacht in zo’n situatie gericht houden op je eigen veiligheid. Assertief zijn. Assertief zijn betekent opkomen voor jezelf. Assertief zijn betekent direct en eerlijk zijn met jezelf en anderen over wat je nodig hebt en wil. Het betekent ook dat je je bewust bent van je rechten en klaar staat om ze te verdedigen. Bijvoorbeeld, je blijft toegewijd aan het feit dat je recht hebt op onderwijs zelfs als je zwanger bent, of om goed geïnformeerde beslissingen te nemen over zaken die je gezondheid en ontwikkeling in gevaar kunnen brengen. Mensen die niet assertief zijn komen waarschijnlijk niet voor zichzelf op, zelfs wanneer zij slecht worden behandeld. Mensen die niet assertief zijn hebben vaak een gebrek aan zelfvertrouwen en zelfwaardering om voor hun eigen behoeften op te komen en hun gevoelens of lichaam te beschermen. Assertiviteit verschilt heel erg van agressief zijn. Personen die zich agressief gedragen zijn soms onbeleefd en onvriendelijk en geven niet om de gevoelens van anderen. Te agressief zijn kan schadelijk zijn voor je emotionele gezondheid omdat je je daarna vaak slecht voelt omdat je onvriendelijk bent geweest. De gouden regels van assertiviteit zijn: • Besluit wat je voelt of wilt en zeg het op een respectvolle en niet pijnlijke manier. Wees niet bang om eerlijk te zijn over je gevoelens. Mensen zouden ze moeten respecteren. Je voelde je bijvoorbeeld niet op je gemak of ongelukkig toen je vriend of vriendin je geslachtsdelen aanraakte. Als dit gebeurt zeg zoiets als, “Ik voelde me ongemakkelijk toen je me aanraakte en ik wil niet dat je weer zo aanraakt”. Iemand die je respecteert en om je geeft zal geen dingen willen doen waarmee je je niet op je gemak voelt.

57

6


• Hou oogcontact. Oogcontact zorgt ervoor dat de andere persoon weet dat je serieus bent over wat je zegt en dat je oplet of ze naar je luisteren.

CLIFTON, , IK WIL LIEVER DAT WE CONDOOMS BEGINNEN TE GEBRUIKEN. IK MAAK ME ZORGEN OVER ZWANGER RAKEN EN ANDERE PROBLEMEN.

MELISSA, JE WEET DAT IK NIET MET ANDERE MEISJES OMGA.

JE HOEFTJE • Maak geen excuses. Zeg wat je echt GEEN ZORGEN bedoelt. Bijvoorbeeld, als je je niet gereed TE MAKEN! voelt om seks te hebben maar je vriend of vriendin legt druk op je, probeer dan geen excuses te maken door de naam van andere personen te gebruiken. Zeg niet “Mijn moeder kan elk moment thuiskomen”. “Ik heb buikpijn” of “Ik heb het druk met studeren dus ik heb nu geen tijd”. Het kan zijn dat je je partner verward met al deze excuses. Hij of zij kan denken dat je ergens anders wilt gaan of het op een andere dag wilt doen of dat je het wel zult doen als een condoom wordt Assertief zijn betekent duidelijk en direct zijn over wat je wilt. gebruikt. Hij of zij zal misschien niet realiseren dat wat je daadwerkelijk zegt is “Ik voel me niet gereed om seks te hebben IK VERTROUW JE WEL. en daarom wil ik het nu niet doen.

MAAR IK ZAL ME GEWOON BETER VOELEN ALS WE BESCHERMING GEBRUIKEN….

• Ga niet op zoek naar de goedkeuring van anderen. Als je iets niet wilt doen, zeg het duidelijk en vraag niet of het wel okay is. Bijvoorbeeld als iemand je dwingt om alcohol of drugs te gebruiken, zeg dan niet “Ik wil liever niet als je dat ook goed vindt….?”. Zeg in plaats daarvan “Nee, dank je wel. Ik hoef het niet”. Wijs hen dat je weet wat je wilt en niet uitbent op hun goedkeuring.

OK……LATEN WE BESCHERMING GEBRUIKEN. IK WIL NIET DAT JE ONGERUST BENT!

• Raak niet verward door de beweringen van een ander. Blijf herhalen wat je wilt of niet wilt. Misschien blijft je vriendin druk op je uitoefenen met allerlei beweringen over waarom je seks zou moeten hebben. “Hou je niet van me?” vraagt ze, “Maar mijn vorige vriend had seks met me”. Blijf bij wat je wilt en geef niet toe. Vertel haar “Ik ben niet je vorige vriend. Ik ben mezelf en ik wil geen seks hebben”. • Denk er aan dat je het recht hebt van gedachten te veranderen. Misschien hebben jij en je vriend een paar dagen geleden gesproken over seks en je hebt hem verteld dat je seks met hen zou hebben. Maar je had een paar dagen om erover na te denken en nu ben je zeker dat het niet de juiste tijd is, dat je er niet klaar voor bent en dat de relatie er niet klaar voor is. Hij zegt “Maar je hebt ingestemd dat we seks zouden hebben”. Zeg aan hem “Ik ben van gedachten veranderd. Ik heb besloten dat ik niet gereed ben”. Als hij je respecteert zal hij je begrijpen als je van gedachten verandert en besluit om te wachten. De basis levensvaardigheden besproken in dit hoofdstuk – zelfvertrouwen, zelfwaardering, omgaan met stress en verdriet, zelfbewustzijn, medeleven, problemen oplossen, onderhandelingsvaardigheden en assertiviteit – zijn belangrijk voor een goede emotionele gezondheid. Als je ze meester bent zul je met veel dingen die je probeert in je leven succesvol zijn en zul je beschikken over de bouwstenen om gezonde relaties op te bouwen.

58


Samenvatting van Hoofdstuk 6

Zorgen voor je hart en je verstand Emotioneel gezond zijn betekent dat je in staat bent om: • Je goed over jezelf te voelen. Je houdt van jezelf en respecteert jezelf. Je hebt een goede zelfwaardering. • Je goed te voelen over je bekwaamheden. Je maakt je niet al te veel zorgen om falen en je bent niet bang om nieuwe dingen te proberen. Je bent zelfverzekerd. • Om te gaan met zorgen en stress. Je maakt je niet onnodig zorgen om dingen zoals hoe je eruit ziet, dingen die je niet kan kopen, druk van je leeftijdgenoten of geen vriend of vriendin te hebben. • Om te gaan met verdriet. Je laat problemen en verdrietige gebeurtenissen je niet overweldigen en je hopeloos voelen. • Te herkennen wat je voelt en waarom. Je bent zelfbewust. Wanneer je je niet goed voelt, denk je na over wat je voelt (verdriet, opwinding, boosheid, frustratie) en wat de oorzaak is van de manier waarop je je voelt. • Te begrijpen wat iemand anders voelt en waarom. Je kan jezelf in de schoenen plaatsen van een ander en begrijpen wat zijn of haar bezorgdheden, angsten en noden zijn. Deze bekwaamheid om te begrijpen wat anderen voelen wordt medeleven genoemd. • Problemen op te lossen en creatief te denken. Wanneer je een probleem hebt kan je manieren bedenken om ermee om te gaan. Je kan oplossingen vinden die niet meteen voor de hand liggend zijn. • Uit te leggen aan een ander wat je wilt en waarom je je zo voelt en aandachtig luisteren naar hun reactie. Je kan vertellen wat je wilt wanneer je probeert om een probleem of een verschil van mening op te lossen terwijl je luistert en respectvol bent tegenover de gevoelens en behoeften van anderen. Je kan proberen om een oplossing uit te werken die goed is voor jullie beiden. Je hebt goede luisteren onderhandelingsvaardigheden. • Op te komen voor jezelf. Je kan opkomen voor wat je wilt en nodig hebt. Je bent duidelijk en eerlijk over je eigen gevoelens. Je laat jezelf niet toe om door anderen onder druk gezet te worden om iets te doen wat je niet wilt. Denk eraan dat je het recht hebt om beslissingen te nemen over dingen die je leven beïnvloeden. Er zullen momenten zijn waarin je advies en hulp van anderen nodig zal hebben – van een ouder, een leraar, tante, oom, oudere zus of broer, religieuze leider of jeugdbegeleider. Om hulp vragen wanneer je dat nodig hebt is een belangrijk onderdeel van het behouden van een goede emotionele gezondheid.

59

6

Wij en onze ouders Adolescentie is een periode van radicale veranderingen en overgang. Veel van deze veranderingen zullen je helpen om je horizon uit te breiden buiten de familiecirkel en zelfstandiger te worden. Tijdens de adolescentie worden we emotioneel minder afhankelijk van onze familie en beginnen we voor onszelf te denken. Denk eraan dat onze ouders of volwassenen die voor ons zorgen, van ons houden en om ons geven en slechts het beste in het leven voor ons willen. Ze willen niet dat we dezelfde fouten maken die zij gemaakt hebben toen zij volwassen werden. Sommige adolescenten hebben ouders en volwassenen om zich heen waarmee zij een goede band hebben en belangrijke dingen kunnen bespreken. Anderen hebben misschien problemen om met hun ouders of verzorgers te praten, vooral tijdens de adolescentie wanneer de relatie met de ouders of verzorgers ingewikkelder kan worden. Soms hebben we problemen of maken we ruzie met onze ouders of verzorgers omdat we vinden dat ze te ouderwets en traditioneel zijn of misschien voelen we dat ze ons niet voldoende vertrouwen. Een open geest behouden en leren hoe we goed kunnen communiceren met onze ouders en andere volwassenen zal ons helpen om conflicten op te lossen en gebalanceerde relaties op te bouwen.

N HUN A N ZE DELE 14, JAMAIC KKELIJK E CRYSTEL, A M E G N DERS ZIJ ‘MIJN OU VIES‛. . EN ME AD S MET ME N LE EN ZE GEV E Z GEVOE IJ B E GELUKKIG IK VOEL M MIJN A DEN TOEN , ST. LUCI G TE WOR N E R OM T S N CATHY, 17 E G G R NE LD ME TE EDER BEGO N. ZE HIE D E R IJ E T D ‘MIJN MO N IE A D R VE MAAR IN BEGIN TE E TE ZIEN M LICHAAM N A V N . VRIENDE DST NODIG SOMMIGE T HET HAR IS U J E Z HAD IK N BAGO MS WILLE D AND TO , TRINIDA MIJ EN SO R 14 , O R O V IO N N JU S ZORGE EN‛. OTOUDER N VRIEND ‘MIJN GRO A MET MIJ G M O IK T A ZE NIET D

Hoewel het belangrijk is dat ouders de veranderingen die wij als jongeren meemaken tijdens de adolescentie proberen te begrijpen, en ook onze gevoelens en behoeften, kunnen wij zelf ook meehelpen door open en eerlijk met hen te zijn over onszelf, onze gevoelens en onze opvattingen. Het is niet altijd gemakkelijk voor onze ouders om te aanvaarden dat hun kinderen volwassen worden. Het feit dat we onafhankelijk worden, dat we hun waarden en regels in twijfel trekken en minder aandacht lijken te hebben voor de familie, is moeilijk te begrijpen en kan een oorzaak zijn voor wrijving in de familie. In dit hoofdstuk zullen we leren hoe we onze familie moeten waarderen, inzicht krijgen in het begrijpen van onze ouders en andere volwassenen en nadenken over hoe we om moeten gaan met verwachtingen en moeilijkheden die te maken hebben met relaties. 61

7


Het kan heel moeilijk zijn om een relatie met onze ouders of verzorgers te behouden of te verbeteren maar je inspanningen zullen beloond worden wanneer je er achter komt dat de band met hen steeds gemakkelijker wordt. ONZE FAMILIE WAARDEREN Wat zijn enkele van je beste kenmerken, de dingen die je het leukst vindt aan jezelf? Misschien denk je dat je gevoel voor humor een van je beste kenmerken is of misschien zie je jezelf als gul. Misschien voel je je goed over je muzikale talent of je snelheid bij rekenen. Vraag jezelf daarna waar deze kenmerken en sterke punten vandaan komen. Waar en van wie heb je ze geleerd? Het kan zijn dat je enkele van deze kenmerken ziet in je ouders, tantes en ooms of andere leden van de familie. Heb je het gevoel voor humor van je moeder? De gulheid van je vader? Soms is het gemakkelijk om zo verstrikt te raken in argumenten met onze ouders en overige familieleden dat het moeilijk is om te zien hoeveel ze ons hebben gegeven. Het kan zijn dat je niet ziet wat jullie gemeen hebben vanwege jullie verschil van mening. Op andere tijden kan het zelfs zijn dat je je schaamt voor je familie. Misschien hebben je ouders niet veel geld, vindt je dat je huis te klein is en schaam je je misschien om je vrienden naar huis te brengen. Misschien vindt je dat jouw familie anders is omdat je alleen woont met je moeder of je grootouders. Hoe groot, klein, rijk of arm of verschillend ze ook zijn, het is belangrijk dat je je familie waardeert en hen leert accepteren voor wie ze zijn. Richt je aandacht op al datgene wat je familie aan je heeft kunnen geven in plaats van wat ze je niet hebben gegeven. Je familie heeft een grote rol gespeeld in het vormen van wie je bent; ze hebben je vele waarden gegeven die je in je leven zult gebruiken. DE WAARDEN EN OPVATTINGEN VAN ONZE OUDERS BEGRIJPEN Adolescentie is vaak een tijd waarin we de verschillen tussen onszelf en onze ouders willen ontdekken. We willen onafhankelijker zijn, wat volkomen normaal en gezond is. Echter, onafhankelijker worden is niet gemakkelijk. In feite kan het heel moeilijk zijn voor zowel de jongeren die de adolescentie doormaken als hun ouders of verzorgers. Onze familie kan het moeilijk hebben wanneer we nieuwe gedachten, nieuwe manieren van hoe we eruit willen zien uitproberen en ze maken zich misschien zorgen over onze nieuwe ideeën. Het kan moeilijk zijn voor ouders en verzorgers om te erkennen dat we volwassen worden en voor onszelf beginnen te denken en onze eigen mening beginnen te hebben. Ze zien ons misschien nog steeds als kinderen. Hoewel het soms frustrerend kan zijn om met onze familie om te gaan moeten we proberen geduldig te zijn terwijl we allen proberen om ons aan te passen aan deze grote veranderingen en open met elkaar over de dingen proberen te praten. EN DAT T ZE ZEGG A , ST. LUCI ING OMDA D LE K ZE TE R M E GRACE, 19 O V NS O U ERVAN HET ONEE AAR IK HO M . N . “WE ZIJN IJ U Z O NS OKKEN H OR JONGE AT RKEN EN R JEANS VO ZEGGEN D IK VAN JU N A D LOCKS. ZE R D E A E E R M , D N T N E E G H IJ A M T R D T VAN IND DA N OOK NIE ZIJN. IK V ZE HOUDE S SLECHT CK LO D A E R ET D MENSEN M TIJL IS”. EN MODES E S T CH SLE

Denk eraan dat onze ouders tijdens een andere tijd zijn opgegroeid. Zelfs als zij te ouderwets of traditioneel lijken is het soms niet het slechtste wat er is. De denkwijze en opvattingen van onze ouders kan een link zijn naar onze cultuur en familiegeschiedenis die een belangrijk onderdeel van ons uitmaken. We kunnen veel leren van de cultuur van onze ouders en andere familieleden zoals de geschiedenis van onze familie en gemeenschap, traditionele muziekinstrumenten, liederen en verhalen en traditionele dansstijlen en gerechten. 62

Wij en onze ouders

Beeld je jezelf in zonder al deze dingen. Beeld je in dat je niet wist wie je voorouders waren. Wie zou je dan zijn? Waar zou je behoren? Onze voorouders, hun taal, cultuur en opvattingen zijn een belangrijk onderdeel van onze identiteit! Wees trots op je geschiedenis en probeer de waarde te zien van bepaalde tradities. Natuurlijk brengen moderne ontwikkeling en denken ook een heleboel goede dingen met zich mee; dingen die ons leven beter maken, zoals onderwijs, medicijnen en nieuwe ideeën over de rollen en rechten van mannen en vrouwen. Bijvoorbeeld, meisjes hebben vandaag de dag meer mogelijkheden voor onderwijs en interessante carriëres dan hun grootmoeders ooit hadden. Oude opvattingen zoals dat vrouwen en meisjes thuis moeten blijven om te koken en voor het huis te zorgen en opvattingen zoals vroeg trouwen zijn ook veranderd. En dit is goed omdat enkele van deze opvattingen niet nuttig waren voor jongeren, vooral meisjes en hun belemmerden in hun mogelijkheden voor ontwikkeling. Leer over je geschiedenis en cultuur, traditionele muziek,

We leven in een spannende tijd met veel ideeën en mogelijkheden in termen van instrumenten en dans. hoe we ons leven willen leiden. We kunnen het beste van beide werelden kiezen, de beste van de tradities en het beste moderne denken en ontwikkeling. We hebben de keuze om te omarmen wat we goed vinden en willen en die zaken afwijzen die niet goed voelen. Terwijl je probeert je eigen beslissingen te maken over welke traditionele en moderne gewoonten je wilt aannemen, probeer dan te luisteren en gevoelig te zijn voor de opvattingen van je ouders en overige familieleden. Het kan helpen als je probeert om je eigen gevoelens en gedachten uit te leggen en de volwassenen die dichtbij je zijn te vragen waarom ze zich op een bepaalde manier voelen. OMGAAN MET DE VERWACHTINGEN VAN ONZE OUDERS EN ANDERE VOLWASSENEN De verwachtingen van ouders en grootouders kunnen soms een zware last lijken. Het kan zelfs zijn dat ze zich zo vasthouden aan de plannen die ze voor ons hebben dat ze niet luisteren naar de ideeën die wij hebben. Sommige ouders verwachten inderdaad heel veel van hun kinderen en het kan moeilijk zijn om daarmee om te gaan tijdens onze puberteit en adolescentie.

A OP ME. , ST. LUCI EEL DRUK LAURA, 14 N TTEN TE V E Z S OE EN GEE R D E D D E “MIJN OU ALLES GO IK T A D CHTEN ZE VERWA UT MAAK”. FO LE ENKE HIJ WIL LERAAR WORDEN? IK ZEG NEE! HIJ WORDT ARTS. DAT IS WAT IK WIL VOOR MIJN ZOON!

Misschien hebben je ouders het in hun hoofd gezet dat je arts zult worden maar je houdt niet van wiskunde of scheikunde. Of misschien verwacht je moeder dat je zult trouwen en zal blijven wonen in de gemeenschap waar je bent maar je wilt naar de universiteit gaan en journalist worden. Deze situaties kunnen moeilijk zijn. Onze ouders geloven vaak dat ze weten wat best voor ons is. Het kan moeilijk voor hen zijn om de verschillen in de dromen die wij hebben en de dromen die zij voor ons hebben te erkennen. Probeer geduldig te zijn met hen en te onthouden dat ze een goede toekomst voor ons willen. Het kan helpen om met ze te praten en hen te vertellen over onze doelen en dromen en waarom we ze na willen streven en om van gedachten met hen te wisselen. Dit zal maken dat ze weten wat we denken d.m.v. onze beslissingen en dromen waardoor ze ons waarschijnlijk serieuzer zullen nemen.

63

7


MET ONZE OUDERS COMMUNICEREN Gebrek aan communicatie is de oorzaak van veel problemen tussen ons en onze ouders of verzorgers. Een eerlijke en open discussie hebben kan heel moeilijk zijn voor sommige mensen.

“MAM, LUST JE EEN GLAASJE SAP OF EEN KOPJE THEE?”

De meeste ouders willen hun kinderen heel graag door de adolescentieperiode helpen maar weten vaak niet goed hoe ze dat moeten doen. Het is waarschijnlijk dat hun ouders niet met hen over adolescentie en andere veranderingen in hun leven hebben gesproken. Het kan moeilijk voor hen zijn om ons te helpen wanneer zij zelf tijdens deze periode niet veel hulp van hun ouders hebben gehad of geen ervaring hebben op dit gebied. Hoe leren we openlijk met onze ouders, tantes, ooms, grootouders of andere familieleden te praten? Hoe kunnen we leren beter te luisteren naar de volwassenen in ons leven? Wat moet gebeuren zodat we een vertrouwelijke relatie hebben met onze ouders? Hoe moeten we zelfs ermee beginnen vooral als we ruzie met hen hebben? Er is geen eenvoudig antwoord maar er zijn enkele nuttige tips:

Laat je ouders merken dat je om ze geeft en ze tevreden wilt stellen. “MAM, LUST JE EEN GLAASJE SAP OF EEN KOPJE THEE?”

• Help om goodwill te creëren. Stel voor dat je je ouders helpt met taken in huis. Terwijl je dat doet kun je het specifieke probleem waar je mee zit naar voren brengen. Als je hen helpt zullen zij zich eerder geneigd voelen om te luisteren naar wat je te zeggen hebt. • Kies een geschikt moment om te praten. Het juiste moment kiezen is belangrijk! Kies een moment wanneer je ouders niet te moe of te druk zijn zoals in het weekend wanneer zij zich meer ontspannen voelen en zich minder druk maken over hun werk. Hoewel het frustrerend kan zijn om rekening te moeten houden met hun stemmingen en schema is een goede timing belangrijk voor communicatie. • Begin met eenvoudige onderwerpen. Soms helpt het ook om te beginnen met onderwerpen die niet te moeilijk zijn of waarmee zij waarschijnlijk zullen instemmen. In veel families beginnen ouders en kinderen alleen met elkaar te praten wanneer ze het ergens niet met elkaar over eens zijn zoals wanneer de kinderen iets willen doen wat de ouders niet goed vinden. Dit kan een vervelend moment zijn om aan een gesprek te beginnen. • Respecteer elkaars verschillen. Probeer het standpunt en de bezorgdheden van je ouders te respecteren. Op deze manier zullen ze eerder jouw opvattingen en perspectieven respecteren. Zowel jij en je ouders hebben goede redenen om zich te voelen zoals jullie doen en de verschillen die jullie hebben wederzijds respecteren kan de eerste stap zijn voor een open communicatie. • Verdien hun vertrouwen. Ouders zijn eerder geneigd je meer onafhankelijkheid te geven als je hen toont dat je verantwoordelijk bent en dat ze je kunnen vertrouwen. Als ze je vragen om op een bepaalde tijd thuis te zijn, zorg dat je op dat uur thuis bent. Ze zullen je een volgende keer eerder weer toestemming geven om uit te gaan (of je zult misschien zelf langer mogen blijven!) als ze eenmaal zien hoe verantwoordelijk je bent. • Wees open met je ouders/verzorgers. Denk eraan dat je zo snel aan het veranderen bent dat je ouders zelf het gevoel krijgen dat ze je niet meer kennen. Probeer hen de persoon te laten zien die je aan het worden bent. Praat met hen over je dromen, verwachtingen en behoeften zodat ze zich zelfverzekerd voelen over de persoon die je aan het worden bent en wat je wilt bereiken. Het kan ook helpen om je bezorgdheden en twijfels met hen te delen en hen je vrienden te laten ontmoeten zodat ze weten met wie je uitgaat. Je ouders kunnen je voorzien van waardevolle begeleiding in tijden dat je dit nodig hebt. 64

Wij en onze ouders

Wanneer je ouders het gevoel hebben dat ze je goed kennen zullen ze zich beter in staat voelen je te helpen. Het zal hen ook helpen om je te accepteren als de volwassene die je aan het worden bent en je ook zo behandelen. Uiteindelijk zullen ze zich meer op hun gemak voelen om je toe te staan meer en meer beslissingen zelf te nemen.

VRIEND BERNARD, MAM, DIT IS MIJN EN NA SCHOOL. IK WE STUDEREN SAM JE HET LEUK DACHT DAAROM DAT TE ZOU VINDEN OM HEM ONTMOETEN.

Laat je ouders merken dat je om hen geeft net zoals je wilt dat zij jou tonen dat ze van je houden. Een kleine vorm van genegenheid kan veel opleveren! Het goed kunnen vinden met je ouders kan moeilijk zijn als je het gevoel hebt dat ze te streng of overbezorgd zijn of dat hun verwachtingen te hoog zijn. Je zal tijd en geduld nodig hebben om je communicatie met hen te verbeteren maar Wees open met je ouders en laat hen je vrienden ontmoeten het zal de moeite waard zijn. Je zal het waarderen wanneer zodat ze weten dat ze je kunnen vertrouwen. je merkt dat ze je meer beginnen te vertrouwen of wanneer je naar hen toe kunt gaan voor ondersteuning of advies. WANNEER WE ANDERE BRONNEN VAN HULP NODIG HEBBEN Soms kan het zijn dat het verschil van denkwijze tussen ons en onze ouders te groot lijkt. We hebben misschien geprobeerd om met hen te praten en het heeft niets opgeleverd. Stel je bijvoorbeeld voor dat je ouders je vertellen dat je niet langer naar school kan. Je hebt geprobeerd om hen uit te leggen hoe belangrijk school voor je is. Je hebt hen zelfs verteld over je droom om journalist te worden maar ze hebben een andere mening. Er zijn verschillende situaties zoals deze die moeilijk zijn om alleen op te lossen. In deze gevallen helpt het om een andere volwassene te hebben waarmee je kan praten en die voor je kan opkomen. Probeer te praten met een andere volwassene die je vertrouwt, die je begrijpt, zoals een familielid, een oudere broer of zus, een leraar, een familievriend, de ouder van een nabije vriend, een religieuze leider of een sociaal werker. Vraag hen om advies. Je kan ook andere manieren proberen om dit onderwerp met je ouders te bespreken. Probeer de lijn van communicatie open te houden! Zelfs als je geen communicatieprobleem hebt met je ouders maar slechts advies of begeleiding wilt kan het soms zijn dat je het gemakkelijker vindt om te praten met een tante, oom of een ander familielid. Er zijn veel volwassenen die om je geven en die je graag zullen helpen als je hen vraagt.

OOM DEAN, MIJN VADER EN IK ZIJN HET NIET EENS OVER IETS.

KIND, DENK ERAAN DAT JONGENS VERGIF ZIJN! ZE LOPEN MAAR MET EEN DING IN HUN HOOFD ROND:

IK HOOP DAT U MIJ KUNT HELPEN.

SEX! SEX! SEX!

OH PA! WAT WEET JIJ NOU!

Vraag aan je ouders wat ze denken en waarom. Het kan zijn dat ze een goede reden hebben voor de manier waarop ze denken.

Als je problemen hebt om met je ouders te praten, probeer dan een andere volwassene te vragen om hulp en advies.

65

7



Wij en onze ouders Adolescentie is een tijd wanneer we meer problemen kunnen hebben om met onze ouders en andere volwassenen om te gaan, maar het hoeft niet perse zo te zijn. Hier zijn enkele tips: • Waardeer je familie. Breng meer tijd door met nadenken over wat je familie je heeft gegeven zoals persoonlijke sterke punten, waarden en andere dingen die je goed vindt aan jezelf. Kijk niet alleen naar wat ze je niet hebben kunnen geven. • Wees begripvol voor de opvattingen en waarden van je ouders. Je ouders groeiden op in een andere tijd. Zelfs als je voelt dat je ouders te traditioneel of ouderwets zijn, zoek naar iets positiefs aan wat ze je hebben geleerd en probeer van hen te leren over je geschiedenis, traditionele gewoonten en muziek. • Vergeet niet dat je ouders willen wat zij denken dat het beste voor je is. Omgaan met de verwachtingen van je ouders kan moeilijk zijn vooral wanneer de dromen die zij voor je hebben en de dromen die je zelf hebt niet overeenkomen. Praat met je ouders over je doelen en waarom je ze na wilt streven. Laat hen zien dat je serieus bent over je dromen en hard zal werken om ze te verwezenlijken. • Wees eerlijk en open met je ouders. Kies goede momenten om met je ouders te praten. Geef hen een kans om de volwassen persoon die je aan het worden bent te leren kennen en laat hen zien hoe betrouwbaar en verantwoordelijk je bent. • Respecteer elkaars verschillen. Vraag je ouders waarom ze voelen wat ze voelen en probeer hun bezorgdheden te begrijpen en te respecteren. • Wees geduldig met je ouders. Geef hen tijd om gewend te raken aan het feit dat je een volwassene wordt die misschien meningen heeft die van de hunne verschillen. Wijs hen dat je om kunt gaan met verantwoordelijkheid en ze zullen eerder geneigd zijn je meer vrijheid te geven. • Wees geduldig met jezelf. Een meer open en hechtere relatie opbouwen met je ouders kost tijd en hard werken. Raak niet gefrustreerd als dit niet van de ene op de andere dag gebeurt. Soms kunnen de verschillen van mening tussen jou en je ouders te groot zijn. Als dit gebeurt, zoek dan een zorgzame volwassene die je kunt vertrouwen – een tante en oom, oudere broer of zus, familie, vriend of vriendin, leraar, religieuze leider of sociaal werker – en vraag om advies en hulp om de problemen met je ouders op te lossen.

66

Vriendschap en liefde Dit hoofdstuk gaat over vriendschap en liefde. Vrienden worden vooral belangrijk tijdens de adolescentie. VRIENDSCHAP Vrienden kunnen een grote rol spelen in het vormen van de persoon die we zijn. Ze kunnen maken dat we ons blij voelen en ons kennis laten maken met nieuwe ervaringen en ideeën waardoor we onze horizon uitbreiden. Misschien delen ze zelfs onze dromen en proberen ze ons te helpen om onze toekomst te plannen. Onze vrienden kunnen ook een antwoord geven op vele van onze vragen gedurende de adolescentie en ons op ons gemak helpen voelen met alle veranderingen die we meemaken. Wanneer we in problemen zijn, moedigen vrienden ons aan en helpen ons met onze problemen. Ze helpen ons, ons zekerder te voelen over onszelf. Vriendschap is gebaseerd op vertrouwen. Het is geweldig als we in staat zijn iemand te kunnen vertrouwen en te weten dat deze persoon ons respecteert en ons niet in de steek zal laten.

8 Vriendschappen zijn belangrijk tijdens de adolescentie en tijdens ons leven.

O D & TOBAG NEN DE , TRINIDA EN BEGON D N IE LAURA, 17 R V N IJ ERKEN M E VAN M OP TE M E “DE MEEST N LICHAA U H HEBBEN D IN E N W E . ING DAT DEED ZELFDE E IK D VERANDER T E A W D T D ELFDE TIJ LEERDE DA Z E IK D N D E N N O R SPROKE INGEN BE VERANDER ”. N E D D N HA PROBLEME IK RG OMDAT A EREN ME E 14, JAMAIC CT L, PE IK A S T E T S R A Y N W CR GEN E OVER NDEN MO ENING UIT “MIJN VRIE IK MIJN M T A D M O N EN E EERLIJK B LECHT IS”. GOED OF S T A D K N DE IS OM F MEISJE GUYANA JONGEN O N E E MEN. E T E N ANNE, 14, M E N SINGEN T S EN TE ZIJ D LI S N E IS”. IE B R N V “OM VERKEERD EN SAME NEER IETS E HELPEN T N A R E W D N N E A T DE TE PRA ET ELKAAR OOK OM M

67


We kunnen genegenheid tonen in vriendschappen en romantische relaties zonder seksueel betrokken te zijn:

IETS NA , 15, GUYA EKS IN OF DT GEEN S HARRISON U O VAN H T P J A IENDSCH LATER SPI “ONZE VR AT WE ER D AAR N LK E E K N M E O WE D SCHAP IS D N IE WAARVAN R V ZE ”. EBBEN. ON S ANDERS ZULLEN H ELPEN, NIK H E T N E D ALS VRIEN ON IS EEN PERSO , BELIZE RIENDIN V MILTON, 17 N E EN E E . T T A B DENKEN D NTACT HE “MENSEN SUEEL CO AN K K E S S N IE E V E JE ALL IE JE AD WAARMEE ON VAN W NT O U S K R N PE E N M E IS E JE PROBLE VRIENDIN T WIE JE MAND ME IE , N E G KRIJ DELEN”.

Er gaat niks boven het hebben van een goede vriend! Goede vrienden respecteren en houden van ons om wie we zijn. Ze helpen ons om ons goed te voelen over onszelf en helpen ons om een andere persoon echt te vertrouwen. Met behulp van een goede vriendschap kunnen we leren hoe we met iets eens of oneens kunnen zijn. We worden ook sterk om onze eigen mening te hebben. In staat op te komen voor onszelf en waar we in geloven is een levensvaardigheid en het is belangrijk in de ontwikkeling van onze vriendschappen met anderen. In feite helpen vrienden ons om vele belangrijke vaardigheden aan te leren die ons zullen helpen om succesvol te zijn in het leven zoals: • Goed communiceren en open zijn over onze gevoelens en gedachten. • Naar de gevoelens en meningen van een ander luisteren en ze begrijpen. • Behulpzaam zijn wanneer iemand in problemen zit of zich slecht voelt. • Overleggen (bijvoorbeeld wanneer jij en een vriend het oneens zijn over iets, kan het zijn dat je moet praten over een compromis (tussenweg). • Samenwerken en verantwoordelijkheden delen. • Verschillen van mening en overtuigingen accepteren en respecteren (jij en je vriend zijn het misschien niet over alles eens, maar dat is niet erg). Vrienden kunnen vooral belangrijk worden tijdens de adolescentie omdat we ons dan vaak meer herkennen in onze vrienden dan in onze ouders. Dit is een van de eerste fasen naar onafhankelijkheid. Als je ouders denken dat tijd doorbrengen met je vrienden tijdverlies is, probeer ze dan uit te leggen waarom je voelt dat je vrienden zo belangrijk voor je zijn. Vraag hen terug te denken aan hun eigen adolescentieperiode en hoe belangrijk het voor hen was om vrienden te hebben. Het kost tijd en moeite om goede, hechte vriendschappen op te bouwen en een vriendschap opbouwen gebeurt niet van het ene op het andere moment. Het wordt langzaam en stap voor stap opgebouwd. Een vriendschap opbouwen betekent leren een andere persoon te accepteren en omgekeerd om te leren om geaccepteerd te worden. 68

Vriendschap en liefde

WEET JE hoe je om moet gaan met een conflict? Het kan zijn dat je een grote onenigheid of zelfs een ruzie met iemand hebt waarvoor je geen oplossing ziet. Er zijn echter stappen die je kunt ondernemen om met deze onenigheden om te gaan. Conflicten hoeven niet vermeden te worden en ze hoeven zeker niet te leiden tot geweld. Conflicten kunnen ons de gelegenheid geven om na te denken over wat we geloven en over onze houdingen. Als conflicten op de juiste manier worden opgelost kunnen ze ons helpen om onze relaties te versterken. Wanneer je een conflict met een andere persoon meemaakt, denk dan na over de volgende stappen om je meningsverschillen te kunnen overbruggen: 1. Zorg voor een goede setting. Spreek samen af dat jullie zullen proberen om een vredige oplossing te vinden en stel basisregels vast (bijv. niet schelden,, elkaar niet beschuldigen, schreeuwen of elkaar onderbreken). 2. Kijk samen naar de perspectieven (gezichtspunten). Elke persoon krijgt de kans om de onenigheid (het conflict) vanuit zijn of haar gezichtspunt uit te leggen zonder onderbroken te worden. De andere persoon luistert aandachtig en vraagt op een respectvolle manier naar uitleg als iets niet duidelijk is. Door de andere persoon te helpen zich gerespecteerd te voelen ben je op de juiste weg om het conflict op te lossen. 3. Zoek naar interesses die jullie gemeen hebben. Bespreek samen wat de belangrijkste zaken zijn en waarom verschillende zaken belangrijk zijn voor elke persoon. Bekijk wat de gezamenlijke interesses zijn (bijv. jullie willen beiden het probleem oplossen zonder geweld). 4. Creëer mogelijkheden. Neem tijd voor elke persoon om te praten over mogelijke oplossingen voor het probleem. Maak een lijst van de mogelijkheden zonder onmiddellijk een daarvan te beoordelen of je eraan gebonden te voelen. Probeer aan oplossingen te denken waarbij alle partijen iets winnen – denk aan een win-win situatie! Te vaak gaan we ervan uit dat voor iemand om te winnen de andere persoon moet verliezen. In werkelijkheid is het vaak mogelijk om een oplossing te vinden waar een ieder zich goed bij voelt. 5. Evalueer de opties. Nadat een aantal mogelijkheden zijn voorgesteld, bespreekt elke persoon zijn of haar gevoelens over de voorgestelde oplossingen. Beide partijen kunnen zaken naar voren brengen en vaak zullen beiden een tussenweg moeten kiezen om tot een oplossing te komen die aanvaardbaar is voor beide personen. Misschien moeten ze juist afspreken dat ze het oneens zijn over sommige punten om tot een oplossing te komen. 6. Sluit een overeenkomst. Beide personen geven aan wat is overeengekomen en ze kunnen dit opschrijven en misschien delen met een derde persoon. Ook kunnen ze een datum afspreken wanneer zij kunnen bespreken hoe het met de overeenkomst gaat. ONTDEKKEN DAT IEMAND GEEN ECHTE VRIEND IS Er kunnen momenten zijn wanneer iemand waarvan jij dacht dat hij of zij een vriend was, dat niet blijkt te zijn. Bijvoorbeeld, wanneer een vriend je geheimen aan een ander vertelt of slechte geruchten over je verspreidt, dan gedraagt hij of zij zich niet als hoe een vriend dat zou moeten doen. Dit kan een pijnlijke situatie zijn. Probeer met de persoon te praten en uit te leggen hoe je je voelt en vraag hem of haar te stoppen met datgene wat je dwars zit. Als de vriend niet stopt om je slecht te behandelen, vermijdt hem of haar dan verder. Een vriend verliezen kan verdrietig zijn maar je zult betere vrienden maken. O D & TOBAG VERLOREN , TRINIDA RIENDEN V N IJ GARVIN, 15 M N A V E EREN. NU T E MEES T RESPECT IE N N “IK HEB D E REN G IN RESPECTE MIJN MEN ND EN WE IE R OMDAT ZE V E T AR EEN ECH HEB IK MA ELKAAR”.

69

8


Vrienden kunnen ook druk op je uitoefenen; dat wil zeggen, onze vrienden kunnen een grote invloed hebben op de manier hoe we denken en hoe we ons gedragen. Deze invloed kan zowel positief als negatief zijn. Positieve invloeden van onze leeftijdgenoten kunnen ons stimuleren om goed gedrag over te nemen zoals harder studeren of goede daden verrichten. Negatieve invloeden van onze leeftijdgenoten echter, kunnen reden zijn tot bezorgdheid. Het kan ertoe leiden dat jonge mensen dingen doen die schadelijk zijn zoals het gebruiken van alcohol en drugs. E A ANNEER Z 16, JAMAIC EISJES W M E R E D NATALIE, N NA S”. E DRUK VA P JONGEN “IK VOEL D E MAKEN O T K U R D IN PROBEREN

Soms wanneer onze vrienden een groep vormen kan het zijn dat we druk voelen van de groep om bepaalde dingen te doen of ons op een bepaalde manier te gedragen om erbij te horen. Druk van leeftijdgenoten of vrienden kan een grote invloed hebben omdat we net als de anderen van de groep en deel van de groep willen zijn. Het kan zijn dat we indruk willen maken op de groep of op onze vrienden en we willen waarschijnlijk ervoor zorgen dat we niet achterblijven. Probeer eerlijk tegen jezelf te blijven. Neem enige tijd om na te denken over je waarden en principes, de dingen die je goed vindt aan jezelf. Vermijdt het doen van dingen waarmee je je niet op je gemak voelt alleen maar omdat je een stel vrienden niet wilt verliezen.

Soms sluiten mensen je uit van hun groep. Dit kan heel moeilijk voor je zijn en het kan zijn dat je alles zou willen doen om in de groep te blijven. Blijf eerlijk tegen jezelf en neem geen risico’s alleen maar om hun respect te winnen.

Er kunnen ook momenten zijn tijdens de adolescentie wanneer je voelt alsof je geen goede vrienden hebt. Je kan je hierdoor eenzaam, verdrietig of boos voelen. Maak je geen zorgen of denk niet dat er iets verkeerd aan je is; je zult nieuwe mensen leren kennen en je zult de kans krijgen om geweldige en hechte vriendschappen te sluiten.

70


GOED OM KUNNEN GAAN MET HET ANDERE GESLACHT Om kunnen gaan met het ander geslacht kan moeilijk zijn. Soms weten we niet hoe we elkaar respectvol en op een goede manier moeten behandelen of hoe we onszelf in de buurt van iemand van het ander geslacht moeten gedragen. Soms is dit omdat we verlegen zijn of geen zelfvertrouwen hebben. Velen van ons voelen dat er een sociale druk is op jongens om stoer en dominant te zijn terwijl meisjes zacht en passief moeten zijn en dat we niet voldoen aan deze beschrijvingen. Ook geloven sommige mensen dat meisjes niet zelf op zoek moeten gaan naar een partner maar moeten wachten totdat ze verleid worden. Hier zijn enkele tips voor jongens: • Onthoud dat jongens en meisjes beiden in staat zijn en beiden het recht hebben om een relatie te beginnen, om iemand mee uit te vragen of een relatie te beëindigen die zij niet willen. • Als je een jongen bent en je hebt een vriendin: luister naar haar en respecteer wat ze zegt. Als ze het ergens niet mee eens is en ze zegt “Nee”, dan meent ze dat. Probeer jezelf niet te overtuigen dat ze bedoeld “Misschien” of “Ja” wanneer ze “Nee” zegt. • Staar of fluit niet naar meisjes of maak geen beledigende opmerkingen wanneer ze langslopen. Hang niet bij meisjes’ toiletten of blokkeer hun weg niet. • Val mensen niet lastig of maak hen niet bang, vooral ‘s avonds of op eenzame plaatsen. • Verspreidt geen geruchten (praatjes) over anderen. Meisjes kunnen ook problemen hebben met het omgaan met jongens. Hier zijn enkele tips voor meisjes: • Onthoud dat jongens en meisjes beiden in staat zijn en beiden het recht hebben om een relatie te beginnen, om iemand mee uit te vragen of een relatie te beëindigen die zij niet willen. • Gebruik jongens niet om geld of cadeautjes te krijgen. • Hou in gedachten dat jongens ook gevoelig zijn; ze hebben ook angsten en onzekerheden en seksuele gevoelens net zoals meisjes dat hebben. Lach jongens niet uit of maak geen grapjes over ze. • Wees duidelijk over wat je wel of niet wilt van andere mensen. Zeg wat je echt denkt en wees niet bang om je zelf uit te drukken. Geef aan wat je wensen en behoeften zijn en wanneer je iets niet wilt doen, zeg “Nee!” en hou je daaraan. • Verspreidt geen geruchten (praatjes) over anderen. Hieronder zijn enkele tips om voor een gezonde relatie: • Zowel jongens als meisjes willen geliefd, verzorgd, vertrouwd en gerespecteerd worden. Respecteer en luister naar je leeftijdgenoten. De meeste jongens en meisjes willen met iemand zijn die zorgzaam en behulpzaam is, iemand die naar hen luistert, hen serieus neemt en hen respecteert. • Gezelschap. Meisjes en jongens vinden elkaars gezelschap vaak plezierig en interessant. Ze vinden het fijn om met mensen te zijn die hen kunnen ondersteunen wanneer ze in problemen zitten en met wie ze plezier kunnen hebben en grappen kunnen maken. • Vrijheid. Zowel jongens en meisjes willen de kans krijgen om voor zichzelf te kunnen denken. Ze willen ook met iemand zijn bij wie ze vrij kunnen zijn om hun gevoelens te delen. Meisjes willen vaak dat jongens erkennen dat zij onafhankelijk zijn terwijl jongens een heleboel druk kunnen voelen om zich stoer te gedragen alsof ze geen emoties hebben. Dit kan leiden tot moeilijkheden in de relatie en daarom is het zo belangrijk om naar je vriend of vriendin te luisteren en hen te respecteren.

71

8


• Zelfvertrouwen. Zowel jongens als meisjes bewonderen mensen die zelfvertrouwen hebben (zeker zijn over zichzelf). • Oprechte persoonlijkheid. Oprecht zijn is aantrekkelijk voor zowel meisjes als jongens. Het is onaantrekkelijk wanneer iemand zich altijd ‘aanstelt’ of zich voordoet als iemand die hij of zij niet is. Aan de basis van een goede relatie staat een sterk respect voor de ander – niet simpelweg een sterke lichamelijke of seksuele relatie. Geen van de twee personen probeert over de ander te heersen of die te dwingen om dingen te doen. En geen van beide personen gebruikt of misbruikt de ander op geen enkele manier. Een bevredigende relatie ontwikkelt zich niet van de ene op de andere dag. Het neemt tijd om elkaar echt te leren kennen en een hechte vriendschap op te bouwen. EEN RELATIE BEGINNEN MET IEMAND DIE JE LEUK VINDT Het kan zijn dat je iemand op je school of werkplek ziet die een plezierige en interessante persoonlijkheid heeft en die er goed uitziet en je zou hem of haar willen leren kennen. Maar je bent niet zeker hoe je moet beginnen omdat je niet weet of hij of zij in jou geïnteresseerd is.

Adolescentie is een periode waarin je geïnteresseerd kan beginnen te raken in en je aangetrokken kan beginnen te voelen tot anderen.

EN A TE BEGINN , ST. LUCI NDSCHAP IE R V ANDRE, 14 N FT E E E M NDER GE MANIER O E OM DE A “DE BESTE IEN DAT J Z N E EER ZIJ T N N LA A E HELPEN W IS DOOR T E T R A A H HEM OF EN DOOR ”. N HEBBEN E M PROBLE

Het is moeilijk om een nieuw persoon te benaderen, vooral wanneer we ons tot hen aangetrokken voelen. We kunnen ons bang voelen om de persoon te benaderen omdat we niet afgewezen willen worden. Aan de andere kant, als we de persoon niet benaderen zullen we nooit weten hoe ze zijn of wat ze zijn! Er zijn verschillende manieren hoe je erachter kunt komen of iemand je leuk vindt of in je is geïnteresseerd. Twee van deze manieren zijn met hen praten of een vriend of vriendin vragen om met hen te praten. Als je besluit om een vriend of vriendin te vragen om met een persoon te praten die jij leuk vindt, kies dan iemand die volkomen betrouwbaar is. Je kunt de vriend vragen om gewoon je naam te noemen om na te gaan of de persoon weet wie je bent en of hij of zij in jou geïnteresseerd is. 72


Het is okay om een goede vriend te vragen om iemand te benaderen die je leuk vindt maar op een bepaald moment zul je zelf met de persoon moeten praten. Dit kan heel moeilijk zijn. Het kan zijn dat je je verlegen of nerveus voelt. Dit zijn allemaal normale reacties. Probeer te ontspannen en herinner jezelf eraan dat je een aantrekkelijke persoon bent die niks te verliezen heeft. Wees gewoon vriendelijk tegen de persoon die je leuk vindt. Begin een gesprek met hem of haar en probeer uit te vinden wat hij of zij leuk vindt. Als de jongen of het meisje ook vriendelijk tegen jou is ga dan naar de volgende stap: vertel hem of haar dat je elkaar beter zou willen leren kennen. Vraag of hij of zij iets leuks met je zou willen doen een keer. Maar denk eraan dat je iemand nooit moet dwingen om een relatie te hebben en dwing nooit iemand om seks te hebben of doe hen geen pijn. En laat ook niemand druk op jou uitoefenen.

Als je iemand leuk vindt, wees vriendelijk en wees jezelf. Doe moeite om hem of haar te zien.

EEN HECHTE RELATIE OPBOUWEN Er zijn veel manieren om iemand goed te leren kennen en een goede relatie op te bouwen. Je kunt samen wandelen, naar een film gaan of gewoon iets ergens gaan eten. Je kan ook samen aan sport doen of je samen aansluiten in een vereniging of religieuze activiteit. Samen studeren is ook een goede activiteit of je kan samen tijd doorbrengen met een stel vrienden. Als je doel is om iemand beter te leren kennen en een hechte relatie op te bouwen is het belangrijk om verschillende activiteiten samen te doen. Denk eraan dat seksueel actief zijn voordat de relatie hecht of sterk is geworden, dit kan beschadigen of het een relatie kan maken die alleen gebaseerd is op seks. Vergeet niet, seks en liefde zijn twee verschillende dingen. Seks hebben betekent nog niet dat de personen van elkaar houden. AT JE ET NIET D AMAICA TEKENT H E B LUCY, 15, J T JE B E N H O E PERSO R JE SEKS IJN DAT D “WANNEE Z JK N A LI K E K T K E BENT. H AANTRE VERLIEFD OMDAT JE R A A ”. M T D N U E ALLE N JE HO GEBRUIKT AT HIJ VA NIET OMD R A A M T BEN EEN NA LS JE MET , 15, GUYA ZELFDE. A T E H T T A HARRISON D IE NN NOG NIET LIEFDE ZIJ KENT HET E T E “SEKS EN B T A A AAR BED G MEISJE N ”. T D U O H ZE VAN JE

Veel mensen denken dat seks hun relatie sterker zal maken maar seksueel actief worden kan de relatie juist moeilijker maken. MIJN IJ DAT IK , JAMAICA ERTELDE M V LINVAL, 17 N SUEEL E K D E N S AAR NIET MIJN VRIE H IK LS A T HAAR “EEN VAN EZEN BEGON ME ZOU VERLI NG EN IK A B E NIET M VRIENDIN R E E T AAK I DAT ZE DE. DIT M OEN ZE ZE T S BEVREDIG LF E Z ENTEREN S DAT TE EXPERIM G WAS. BANG WA STEMMIN E D OELDE EN V Y D EN A E ID R E VOOR IN NIET EN ONS B T ZE ZICH ALISEERD E R E W ZE ZEI DA . N KE EN”. ER ZOU RA OOR WAR ZE ZWANG T KLAAR V IE N G O N R DAT WE E

73

8


Linval’s vriend vertelde hem dat hij zijn vriendin zou verliezen als hij haar niet seksueel zou bevredigen. Maar in feite heeft hij zijn vriendin bijna verloren door te proberen seks met haar te hebben! Wat zijn vriend hem vertelde was niet waar! Vergeet niet dat we heel hechte vriendschappen kunnen hebben zonder seks te hebben. Door met elkaar te praten en elkaars ervaringen te delen kunnen we belangrijke dingen van elkaar leren: hoe elk van ons het leven ziet, hoe we samen beslissingen zouden nemen, hoe elk van ons zou zijn als partner en hoe we beiden denken over de plannen van de ander voor de toekomst. Het is een goed idee om eerst vrienden te zijn en daarna een seksuele relatie met iemand te beginnen. LIEFDE Liefde is moeilijk te omschrijven omdat er verschillende gevoelens mee gepaard gaan. Er zijn verschillende soorten liefde: liefde voor onze ouders en vrienden, liefde voor onze vriend of vriendin, spirituele liefde of liefde voor onze gemeenschap. Liefde is een ingewikkelde emotie en mensen beschrijven liefde vaak verschillend, gebaseerd op hun eigen ervaringen met liefdevolle relaties. Over het algemeen is liefde een diep gevoel van genegenheid, aantrekking, respect, zorgzaamheid en begrip voor een andere persoon. Liefde heeft ook te maken met toewijding en verantwoordelijkheid. OM EWELDIG , JAMAICA , HET IS G N E V IJ DEVON, 19 R ESCH ET NIET B “IK KAN H ”. N IJ Z TE VERLIEFD OF N JONGEN AMAICA ENSEN, EE M E LEN E E W D LUCY, 15, J T R SEN ET ELKAA IETS TUS BLEMEN M O PR “LIEFDE IS E J E IS JE, LIEFD EEN MEIS EN”. V E G R A A EN OM ELK MEN NA DEN EN SA , 17, GUYA EN VRIEN IE IL LIEFDE”. JENNIFER M R E FA V WEET O JIJ EN JE IK T IS A E W FD IS “LIE N. DAT ITWISSELE IDEEËN U

Verliefd worden kan lijken op een betovering. Je ontmoet iemand die bijzonder is en alles verandert. De zon lijkt helderder te schijnen, het gras groener en je voelt alsof je op lucht loopt. BAGO D AND TO MET JE , TRINIDA NIET WAT T E E KIZZEL, 19 EERT W E J . D M E N. JE PROB RG VRE SCHRIJVE E B T “HET IS E E J IE N R T LEN MAA JE KAN HE TEN TE HA CH GEBEURT. AN A K D T E E G LIJK IS. H ON UIT JE IET MOGE T JE DE PERSO N A T D A R D A A T A RT JE D UDEERT M T S N E M REALISEE A P E EX ORDEN O JE VOOR J AN DE WO ZIJN DAT LIGGEN D S R E D N A N GEDACHTE A”. IN G PA E D N. JE , BELIZE EFD TE ZIJ ANGELA, 18 OM VERLI D N E ALS N E N J PA VOELT “HET IS S ETSEN. JE W K AAN JE T D IE G N E TOEGEVO WILT HEM IS S T IE F OBLEEM. ALSO EN EEN PR HERBOREN E ZELFS LEZ T D R O N W IJ DAT J MS AN HET Z K LEVEN. SO FT IJ R ZEN”. AAR JE SCH HET TE LE ALS HIJ N HEBT OM IG D O N G URENLAN

74


Voor de eerste keer verliefd worden kan één van de meest intense ervaringen zijn in het leven. Probeer niks te overhaasten en behandel je hart en je geliefde met heel veel zorg.

OMDAT IK A OTSELING 17, GUYAN PL , T R E IE IF N N NEN. N N JE ONTSTAA LEREN KEN VOELENS ERST WIL E T IJ D H IN T “MIJN GE V LEUK WEET DA ON DIE IK NADAT IK N IE Z ”. DE PERSO S IL N ELE TIE W IJN GEVO ECHTE RELA IK LAAT M MAAR EEN T IK U R B E G MIJ NIET

Wanneer je verliefd op iemand bent, dan respecteer je elkaar en probeer je niet iets te doen dat de ander pijn kan doen. Je zult de andere persoon niet dwingen om iets te doen wat hij of zij niet wil. Je wilt dat hij of zij gelukkig is. Hier zijn enkele punten over liefde: • Liefde maakt dat jij en je geliefde zich goed voelen over elkaar en over jezelf. • Liefde is eerlijk, zorgzaam en trouw. • Liefde is respect. • Liefde is niet accepteren dat een ander misbruik van je maakt. • Liefde heeft te maken met een gevoel van verantwoordelijkheid, vooral wanneer het om seks gaat. Liefde gaat om het vertrouwen van de andere persoon en het beste voor hem/haar willen. Sommige mensen denken dat jaloers zijn een teken is van liefde maar dat is het niet. Jaloezie is vaak een teken dat de persoon onzeker is en niet vertrouwt dar je om hem of haar geeft.

WAARSCHUW

MAAR KARI, IK HAAT HET EN IK WIL NIET DAT JE MET ANDERE JONGENS PRAAT OF NAAR ZE LACHT !

CHANTAL, IK WIL NIET MEER ZIEN

DAT ZE JE MIDDEL VASTHOUDT, ANDERS GEEF IK HAAR EEN PAK RAMMEL !

Jaloezie is geen teken van liefde. Het is een teken van onzekerheid.

75

8


Soms is jaloezie een teken van een ernstiger probleem. Bijvoorbeeld, jaloezie kan een teken zijn dat de ene persoon de ander wil overheersen. Veel relaties waarin één van de personen wordt misbruikt (zoals een relatie met lichamelijk geweld of verkrachting) beginnen met jaloezie welke dan erger wordt en gewelddadig wordt. VERLIEFD ZIJN OF EEN CRUSH HEBBEN Soms is het moeilijk om te weten of we echt verliefd zijn. Ons hart bonst en we komen adem tekort en we worden duizelig bij het zien van een bepaalde persoon. We denken dat het liefde is. Het voelt geweldig! Maar wanneer we de persoon beter leren kennen verdwijnen deze gevoelens plotseling en voelen we ons niet langer tot de persoon aangetrokken. Dit betekent vaak dat we gewoon een liefdesopwelling of ‘crush’ op de persoon hebben gehad. BAGO T DOET WA IDAD & TO OUDT, JE E, 17, TRIN H D IN N T A IS M N R CH RST AA E VAN IE ALTIJD EE DAT ALS J RSOON EN “IK WEET PE AAR IK E M D T R E O O E IS VO WAT JE D S E LL HET BEST A T BIJ AAR DENK EWEEST. HEM OF H MAAR ERLIEFD G V T NS GEHAD CH E IT O O N AR JONGE N PA BE N E E P O ‛ RDEN”. N ‘CRUSH EFD GEWO IK HEB EE ECHT VERLI IT O O N IK BEN

Een crush hebben is volkomen normaal en gezond en de meeste adolescenten en jonge mensen hebben ze gehad. Een crush hebben kan spannend en prettig zijn. Je kan een crush op iemand hebben en niet echt een relatie met hem of haar willen. Het kan zijn dat je gewoon ervan geniet om de persoon van ver te bewonderen. Dat is heel gewoon. Een crush hebben verschilt van echte liefde omdat liefde in een volwassen relatie betrekking heeft op verantwoordelijkheid, opoffering, loyaliteit, medeleven en respect voor elkaar. NIET MEER VERLIEFD ZIJN Verliefdheid duurt niet altijd eeuwig. Gevoelens van verliefd zijn kunnen even snel veranderen als ze gekomen zijn ondanks dat je deze gevoelens eens heel intens en krachtig voelde. Soms, naarmate je ouder wordt kan het zijn jij en je vriend of vriendin erachter komen dat je uit elkaar bent gegroeid. Jullie dromen nemen elk van jullie langs andere wegen. Je merkt dat je interesses veranderd zijn en dat er niet veel meer is waar jullie samen over praten. Het is niet goed voor je emotionele gezondheid om in een relatie te blijven als je niet langer verliefd bent. Dit kan verdrietig en moeilijk zijn vooral als een van jullie nog steeds verliefd is op de ander maar de ander niet meer hetzelfde voelt. Als je besluit om een relatie te beëindigen, wees eerlijk over je redenen maar wees ook vriendelijk en begripvol. Probeer de gevoelens van je partner niet te kwetsen maar laat hem of haar tegelijkertijd niet hopen of denken dat je van gedachte zult veranderen. Het kan erg pijnlijk en moeilijk zijn als de persoon waar je verliefd op bent de relatie met je verbreekt. Het kan moeilijk zijn om niet te denken dat hij of zij van gedachte zal veranderen en terug bij je zal komen. Als dit gebeurt, geef jezelf de tijd om met je gevoelens om te gaan. Spring niet in een nieuwe relatie met iemand anders alleen maar om jezelf beter te laten voelen. Hoewel je misschien boosheid en pijn zult voelen moet je de ander niet de schuld geven en proberen geen geruchten of slechte verhalen over je ex-geliefde te verspreiden. Dit zijn geen volwassen manieren om met je gevoelens om te gaan. Een paar van je vrienden verliezen en weer nieuwe vrienden maken is een onderdeel van het leven. Richt je aandacht erop om een vriendelijk en geliefd persoon te zijn. Van jezelf houden maakt het gemakkelijker om van anderen te houden en dat anderen van jou houden. 76



Vriendschap en liefde Goede vriendschappen en relaties helpen ons om ons goed te voelen over onszelf. Goede vrienden helpen ons met onze problemen, leren ons nieuwe ideeën kennen en delen onze dromen voor de toekomst. Soms kunnen personen die we als onze vrienden beschouwen druk op ons uitoefenen om iets te doen wat we niet willen zoals seks hebben of drugs gebruiken. Dit wordt ‘peer pressure’ (druk van leeftijdgenoten) genoemd. Een ieder die je dwingt om iets te doen dat je niet wilt doen is geen vriend. Laat niemand druk op je zetten om iets te doen waarvan je weet dat het slecht of riskant voor je is. Goede vrienden kunnen personen zijn van hetzelfde geslacht of van het ander geslacht. Jongens en meisjes kunnen goede vrienden zijn zonder seks te hebben. De woorden ‘vriend’ of ‘vriendin’ betekenen niet vanzelfsprekend dat de relatie een seksuele relatie is. Mensen kunnen een hechte en liefdevolle relatie hebben zonder seks. Goed om kunnen gaan met onze leeftijdgenoten kan moeilijk zijn omdat veel jongens en meisjes niet zeker zijn van wat de ander wil in een relatie. Denk eraan dat de meeste mensen – meisjes en jongens – hetzelfde willen in een relatie. We willen allemaal respect, vertrouwen, eerlijkheid en begrip. Als je een meisje of een jongen die je leuk vindt wilt benaderen, probeer je dan te ontspannen en jezelf te zijn. Wees vriendelijk. Doe er alles aan om hem of haar te zien. Als de persoon je aandacht fijn schijnt te vinden vraag dan of jullie misschien iets samen kunnen doen. Een goede relatie opbouwen neemt tijd en geduld. Seks is geen goede manier om een hechte relatie op te bouwen. In feite kan seks een relatie juist kapot maken en het betekent ook niet vanzelfsprekend dat twee mensen van elkaar houden of dat ze een hechte vriendschap hebben. Verliefd worden is een geweldig gevoel. Het maakt dat we ons goed voelen over onszelf en de andere persoon. Geniet van dit gevoel en overhaast jezelf in niets. Denk eraan, liefde gaat om respect en om elkaar geven. Liefde is nooit een reden om iets te doen dat je gezondheid of toekomst op het spel zet en het is geen excuus om onbeschermde seks te hebben. Relaties duren niet altijd eeuwig. Als je niet meer verliefd bent is het niet goed om in de relatie te blijven. Wees eerlijk met je partner maar wees ook vriendelijk en begripvol. Probeer de gevoelens van hem of haar niet te kwetsen. Als iemand een relatie met je verbreekt kan het zijn dat je je erg verdrietig of eenzaam voelt maar wees sterk. Geef jezelf tijd om met het verlies om te gaan. Haast je niet in een nieuwe relatie en verspreidt geen roddels over de persoon.

77

8

Seksualiteit en seks Dit hoofdstuk gaat over seksualiteit en seks en hoe mensen hun seksuele gevoelens uiten. Er is veel dat je moet weten om gezonde beslissingen te kunnen nemen over seks en hoe je je seksualiteit moet uitdrukken. We zijn seksuele wezens vanaf het moment dat we geboren zijn maar de adolescentieperiode is de tijd wanneer we ons bewuster worden van onze seksualiteit, hoe we ons voelen, hoe we denken en ons gedragen en wat we willen in termen van hechte vriendschappen en lichamelijke genegenheid. Het kan ook zijn dat we ons aangetrokken voelen tot andere personen en onze eigen seksuele gevoelens en behoeften beginnen op te merken. Dit zijn spannende veranderingen maar ze kunnen ook verwarrend zijn vooral wanneer seksualiteit en seks als verboden onderwerpen worden behandeld. We hebben weinig informatie over seks en seksualiteit en over dat wat we weten horen we dat het niet waar is of gebaseerd is op een mythe. Bijvoorbeeld, sommige personen denken dat het hebben van seksuele gevoelens een teken is dat ze seksuele omgang moeten hebben maar seksuele gevoelens hebben is slechts ene onderdeel van ons mens zijn. Elke persoon heeft seksuele gevoelens, elke persoon is anders en elke persoon zal moeten beslissen of, hoe en wanneer ze op deze seksuele gevoelens reageren. Elke persoon is een seksueel wezen vanaf de geboorte tot aan de dood. Seksueel zijn kan betekenen: • • • • • • •

Je aantrekkelijk en goed voelen over je lichaam. Je emotioneel verbonden voelen met een persoon. Ervan genieten om aangeraakt en omhelsd te worden. Je eigen lichaam aanraken. Je aangetrokken voelen tot een ander persoon. Erotische verhalen verzinnen in je hoofd. Seksuele gedachten of gevoelens hebben.

GEZONDE SEKSUALITEIT Een seksueel gezond persoon zijn betekent dat je je seksuele gevoelens kunt uitdrukken op manieren die niet schadelijk zijn voor jezelf of voor een ander. Je moet geen risico’s nemen met je eigen gevoelens en gezondheid en die van een ander. We kunnen beginnen om een seksueel gezond persoon te zijn door ervoor te zorgen dat we goed geïnformeerd zijn en het verschil kennen tussen feit en fictie wanneer het aankomt op seksualiteit en seks. We moeten de tijd nemen om meer te leren over ons lichaam, onze emoties en hoe we seksueel veilig en gezond moeten zijn. Het meest belangrijke, we kunnen de tijd nemen om na te denken over onze keuzen die te maken hebben met seksuele activiteit. Er zijn verschillende mogelijkheden: masturbatie (zelfbevrediging), verschillende niveaus van seksuele activiteiten zoals knuffelen, liefkozen, vertroetelen, kussen, seksuele omgang hebben of onthouding van seks. Een van onze keuzen kan zijn “Niet nu meteen” of “Geen seks”. We kunnen besluiten te wachten totdat we de juiste persoon vinden en beide partijen begrijpen wat de gevolgen kunnen zijn van onbeschermde seks en weten hoe ze zichzelf het best kunnen beschermen voordat het besluit wordt genomen om seksueel actief te zijn. Soms kan het moeilijk zijn om seksueel gezond te zijn als niemand ons leert wat gezonde seksualiteit is en vaak kunnen onze belangrijkste bronnen van informatie – onze leeftijdgenoten, oudere broer of zus, video’s, muziek en tijdschriften – ons eerder verwarren en misleiden, dan dat ze goede informatie geven. 79

9


WEET JE wat seksualiteit betekent? Seksualiteit is ingewikkeld. Het is meer dan simpelweg je seksuele gevoelens of seksueel actief zijn. Seksualiteit houdt in: •

Je bewustzijn en gevoelens over je eigen lichaam en het lichaam van anderen.

•

Je bekwaamheid en behoefte om emotioneel dicht bij iemand te zijn.

•

Je begrip van wat het betekent om vrouwelijk of mannelijk te zijn.

•

Je gevoelens van seksuele aantrekking naar andere personen.

•

Je lichamelijk vermogen om te reproduceren (voort te planten).

Seksualiteit is een belangrijk, genotvol en natuurlijk onderdeel van een persoon. Het is een vorm van communicatie en een bron van plezier, gezondheid en tederheid die wordt uitgedrukt middels uiterlijk, knuffelen, kussen en liefkozen. Deze handelingen worden seksuele handelingen genoemd. Het bestaat ook uit seksuele omgang in al haar vormen. Je zult hier verder in dit handboek meer over leren. Er is meer dan een manier om je seksueel uit te drukken en je seksuele gevoelens te uiten en deze kunnen allemaal prettig en bevredigend zijn. Het kan nuttig zijn om te weten dat het begrip sekse de biologische kenmerken die een man en een vrouw omschrijven uitdrukt, terwijl gender gaat om de manier waarop de samenleving beschrijft hoe hoe mannen en vrouwen zich moeten gedragen. Seksualiteit wordt beïnvloed door stereotypen die verbonden zijn aan de rol van mannen en vrouwen waarvan velen niet gebaseerd zijn op feiten of wat redelijk is. Bijvoorbeeld, er bestaat een stereotype dat van vrouwen verwacht wordt dat ze passief en mannen dat ze agressief zijn in seksuele relaties. Een ander stereotype is dat vrouwen seks moeten hebben om kinderen voort te brengen terwijl mannen seks hebben om het plezier ervan. Het is belangrijk dat je deze stereotypen de manier waarop je denkt of je gedraagt niet laat beïnvloeden. Je bent wie je bent! Soms gebruiken mensen hun seksualiteit op ongezonde manieren om een andere persoon te beïnvloeden of te overheersen. Dit kan variëren van flirten en verleiding tot ongewenste intimiteiten en seksueel misbruik. Jouw seksualiteit moet geen instrument zijn om iets te krijgen of iemand pijn te doen. In sommige video’s en romans lijkt seks iets dat zomaar gebeurt. Er is geen gesprek vooraf tussen de twee personen over wat ze willen, of over hun plannen of dat ze liever een condoom moeten gebruiken. En zelfs al gebruiken ze geen condooms, de mensen in de video’s en romans schijnen nooit ongewenste zwangerschappen of seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) te hebben.

N EN A H VERLEGE . ST. LUCI UDERS ZIC ANDRE, 14 O E REN OVER Z E N M O R VOELEN TE INFO S N O M O EN “WAAROM EILIJK HET ZULL E HET MO N DAT WE E K N E VINDEN Z D E TZ HET OMDA SEKS? IS EN?” R E B O PR IT WILLEN U

Zelfs de personen die we kennen en van wie we houden kunnen ons misleiden over seks en seksualiteit. Veel ouders willen niet over seks praten met hun kinderen, soms omdat ze bang zijn om ons als seksuele wezens te zien of omdat ze gewoon niet weten hoe erover te praten en dan kan het moeilijk zijn om veel van hun te leren. 80

Seksualiteit en seks

Tijdschriften, muziek, romans en reclames geven verwarrende boodschappen over seks.

Veel van onze leeftijdgenoten en vrienden zeggen misschien dat ze seks hebben gehad terwijl dit niet waar is en het kan zijn dat we denken dat we seks moeten hebben om hen bij te houden. Onze leeftijdgenoten kunnen ook mythen rondvertellen zoals: je moet seks hebben om sexy te kunnen zijn of om je penis groter te laten worden. Maar seksueel actief zijn maakt ons niet sexier of onze penis groter. Het is vaak moeilijk om wijs te worden uit alle boodschappen die we krijgen over seks en seksualiteit. Een belangrijk deel echter van het bereiken van een gezonde seksualiteit is in staat zijn het verschil te weten tussen seksuele handelingen die gezond zijn en die welke schadelijk zijn voor jou en voor anderen. Voordat je op basis van je seksuele gevoelens handelt moet je nadenken over de mogelijke gevolgen van je handelingen. Zullen ze leiden tot misverstanden in je relatie? Zal het maken dat jij en je partner zich ongemakkelijk voelen? Zullen de gevoelens van iemand gekwetst worden? Zal jij of iemand anders gevaar lopen voor een ongewenste zwangerschap, HIV/AIDS of andere SOA’s? Seksueel gezond zijn betekent de tijd nemen om na te denken over deze zaken voordat je op grond van je seksuele gevoelens handelt. De lijst in het vak hieronder toont enkele aspecten die belangrijk zijn om een seksueel gezonde persoon te zijn.

BEN JE een seksueel gezond persoon? JE BENT SEKSUEEL GEZOND als je: • • • • • • • • • • •

Je eigen lichaam waardeert en respecteert. Je eigen seksuele zienswijze naleeft en de seksuele zienswijze van anderen respecteert. Liefde en intimiteit op de juiste manieren uitdrukt. Waardevolle relaties ontwikkelt en behoudt. Relaties vermijdt waarin de ene persoon de andere probeert te gebruiken of manipuleren. Je eigen waarden erkent en naleeft. Effectief communiceert met je familie, leeftijdgenoten en partners. Seksualiteit met je partner bespreekt voordat jullie een seksuele relatie hebben. Verantwoordelijkheid neemt voor je eigen gedrag. Voorbehoedsmiddelen effectief gebruikt om een ongewenste zwangerschap te vermijden. De nodige stappen onderneemt om te voorkomen dat je een seksueel overdraagbare infectie waaronder HIV, oploopt of overdraagt. • Tolerantie toont en het koesteren van vooroordelen vermijdt. 81

9


JE SEKSUELE IDENTITEIT EN ORIENTATIE Adolescentie is een periode waarin veel mensen zich bewuster worden van hun seksuele identiteit en seksuele oriëntatie. Seksuele identiteit is de manier waarop een persoon zichzelf identificeert als mannelijk, vrouwelijk of een combinatie van beiden. Seksuele oriëntatie heeft te maken met de personen tot wie een persoon zichzelf seksueel en romantisch aangetrokken voelt. Aantrekking tot personen van de andere sekse (d.w.z. mannen voelen zich aangetrokken tot vrouwen en vrouwen voelen zich aangetrokken tot mannen) wordt heteroseksualiteit genoemd. Sommige personen voelen zich romantisch of seksueel aangetrokken tot personen van hetzelfde geslacht. Dit wordt homoseksualiteit genoemd. Sommige mannen voelen zich aangetrokken tot mannen en worden “gays” (homoseksuelen) genoemd en sommige vrouwen voelen zich aangetrokken tot vrouwen en worden “lesbiennes” genoemd. Verder voelen sommige mensen zich aangetrokken tot zowel mannen als vrouwen en zij worden biseksuelen genoemd. Op een bepaald moment in hun leven hebben de meeste mensen seksuele gevoelens, gedachten, dromen en aantrekking tot iemand van hetzelfde geslacht. Twee hechte vrienden (twee jongens of twee meisjes) kunnen verliefd raken op elkaar. Ze vinden het fijn om samen te zijn en kunnen zich op bepaalde momenten lichamelijk tot elkaar aangetrokken voelen. Sommige mensen vinden deze gevoelens verwarrend en schokkend maar ze zijn normaal en ze vormen ook onderdeel van het ontdekken en ontwikkelen van onze seksuele identiteit. Sommige personen voelen zich altijd alleen aangetrokken tot personen van hetzelfde geslacht; homoseksueel zijn zien zij als een keuze van het leven. De ontdekking dat je homoseksueel bent kan pijnlijk voor je zijn omdat je gevoelens erg verschillen van die van je leeftijdgenoten en het kan zijn dat je het moeilijk vindt om je seksuele gevoelens te accepteren of uit te drukken of deze met anderen te delen. Als je zulke gevoelens ervaart probeer iemand te vinden om mee te praten zoals een jeugdbegeleider, een gezondheidswerker, een leraar die je kunt vertrouwen of een ouder familielid, iemand die je kan helpen je vragen te beantwoorden en naar je wil luisteren en openlijk en vertrouwelijk met je wil praten. In veel gevallen wordt homoseksualiteit gezien als iets dat verkeerd is en homoseksuele handelingen kunnen zelfs bij wet verboden zijn. Ongeacht dit alles zouden homoseksuelen, zowel “gays” als lesbiennes niet afgewezen of gediscrimineerd moeten worden. SEKSUELE GEVOELENS Je weet wanneer je seksuele opwinding begint te voelen door de manier waarop je lichaam reageert. Een duidelijk lichamelijk teken van seksuele opwinding is een erectie van de penis bij jongens terwijl meisjes vaak nat worden van de vagina ervaren. Dit gebeurt omdat extra bloed van bloedaderen in het speciaal sponsachtige weefsel in de penis of vagina vloeit. Bij jongens zwelt het sponsachtig weefsel in de penis op waardoor het langer, harder en dikker wordt en omhoog gaat staan. Bij meisjes zwelt het sponsachtig weefsel binnen de wanden van de vagina op waardoor ze meer vaginale afscheiding produceren en het geslachtsdeel nat wordt. Je kan seksuele opwinding ervaren door eenvoudig een romantisch of erotisch boek te lezen of door aan iemand te denken die je leuk vindt. Als je daadwerkelijk met die jongen of dat meisje zou zijn en jullie elkaar zouden aanraken zou je waarschijnlijk zelfs meer opgewonden raken. Wat moet je doen met je seksuele gevoelens? Allereerst moet je in gedachten houden dat seksuele omgang slechts een manier is waarop mensen hun seksuele gevoelens uitdrukken en er zijn veel meer manieren waarop mensen zichzelf seksueel uitdrukken – van met elkaar praten en elkaars handen vasthouden tot omhelzen, knuffelen, zoenen en elkaar aanraken. Deze manieren om seksuele gevoelens uit te drukken kunnen erg opwindend en bevredigend zijn en zij dragen weinig risico op een HIV infectie (lees Hoofdstuk 10 voor meer over HIV en andere SOI’s). Je lichaam kan heel gevoelig zijn en gestimuleerd worden en kan lang op dit niveau van seksuele opwinding blijven zonder dat je verder hoeft te gaan. Of het kan zijn dat je verder wilt gaan en je geslachtsdelen ook wilt gebruiken door ze aan te raken of eraan te wrijven. 82


Het is belangrijk om te weten dat niet alle lichamelijke aanrakingen leiden tot seksuele opwinding. Als een persoon gedwongen wordt tot een seksuele activiteit, zal hij waarschijnlijk niet opgewonden raken of ervan genieten. Seksuele opwinding gebeurt vaak alleen als personen ontspannen zijn en ingestemd hebben met de seksuele activiteiten waarin ze deelnemen (lees: Hoofdstuk 12 voor meer over seksueel misbruik en ongewenste seksuele activiteiten). SEKSUELE OMGANG Seksuele omgang (vaak ook “seks” of “seks hebben” genoemd) gebeurt wanneer twee personen hun lichamen dicht tegen elkaar aan brengen en de stijve penis van de man in het lichaam komt van zijn partner. Waarom hebben mensen seksuele omgang? Er zijn vele redenen. Hier zijn enkele: • Om liefdevol en intiem te zijn. Voor mensen die zich dichtbij elkaar voelen kan seksuele omgang erg intiem en liefdevol zijn. Intimiteit ontstaat door eerlijk met elkaar te praten en emoties met elkaar te delen. Sommige mensen hebben seks omdat ze denken dat het liefde en intimiteit zal brengen in hun relatie. Ze denken dat door seks te hebben ze zullen bewijzen dat er liefde bestaat tussen ze maar dit is niet altijd zo. Seksuele omgang brengt twee personen niet dichter tot elkaar als ze zich vanaf het begin al niet dicht tot elkaar voelden en seks hebben betekent niet dat twee mensen van elkaar houden. • Om seksuele gevoelens te bevredigen en de behoefte aan lichamelijke genegenheid. Sommige mensen denken dat je seksuele omgang moet hebben om seksuele gevoelens te bevredigen net zoals je moet drinken wanneer je dorst hebt. Maar seks werkt niet altijd op die manier. In feite is seksuele omgang soms minder bevredigend dan elkaars handen vasthouden, knuffelen en zoenen. Als de twee personen niet in een hechte relatie zitten kan seks erg onbevredigend zijn. • Om een vriend of vriendin te behouden. Veel mensen hebben seks omdat ze bang zijn om de relatie te verliezen als ze geen seks hebben. Dit is een van de slechtste redenen om seks te hebben. Iemand die je zal verlaten omdat je geen seks met hem of haar wilt hebben respecteert jou of je gevoelens niet (zie hoofdstuk 12 voor meer hierover). • Om geschenken te krijgen. Sommige personen hebben seks om geschenken, geld of andere voordelen te krijgen. Dit kan heel ingewikkeld zijn bijvoorbeeld als je seksuele partner je schoolgeld betaalt. En het zijn verkeerde redenen om seks te hebben. Het zal je ook niet goed laten voelen over jezelf. Je moet je lichaam niet gebruiken om iets van iemand te ontvangen. Wat het ook is – geld, geschenken, een speciale behandeling – het is niet de moeite waard. • Om je volwassen te voelen. Veel mensen hebben haast om seksuele omgang te hebben omdat ze denken dat het hen volwassen zal maken. Maar het hebben van seks verandert niets binnen in je. Het zal je niet extra volwassen maken. • Om erbij te horen of om indruk te maken op je leeftijdgenoten. Veel jonge mensen voelen alsof iedereen om hen heen seks heeft en alsof zij de enigen zijn die dat niet doen. Dit kan zorgelijk zijn en sommige adolescenten hebben seks eenvoudigweg omdat zij denken dat hun vrienden dat al doen. Maar de waarheid is dat de meeste mensen niet de waarheid vertellen over seks en veel mensen verzinnen verhalen omdat ze indruk willen maken op anderen. Veel van je leeftijdgenoten die zeggen dat ze seks hebben doen dat in werkelijkheid niet of weten er weinig van. • Om een kind te krijgen. Vaginale seksuele omgang is de enige vorm van seks waarmee je een kind kunt krijgen. Veel mensen willen kinderen op een bepaald moment in hun leven maar weinig willen een kind tijdens de adolescentie (lees Hoofdstuk 11). Seksuele omgang is waardoor de meeste mensen in de wereld besmet zijn geraakt met HIV. Als je niet ready bent om jezelf en je partner te beschermen door altijd een condoom te gebruiken dan ben je niet ready voor seksuele omgang.

83

9


Ook al heb je geen seksuele omgang, als je een orgasme hebt door een ander aan te raken en te knuffelen en je naakt bent en sperma dichtbij de vagina vrijkomt is er een risico op zwangerschap of HIV infectie. Als één van jullie of beiden besmet zijn kunnen jij of je partner besmet raken zelfs als je geen seksuele omgang hebt gehad (lees Hoofdstuk 10 voor meer over SOI’s en HIV).

WIST JE dat er andere vormen van seks en seksuele omgang zijn naast vaginale seks? Vaginale seks is de meest bekende vorm van seks. Maar er zijn ook andere soorten zoals anale seks en orale seks. • Anale seks is het stimuleren van de anus tijdens seksuele omgang. Dit kan op verschillende manieren gebeuren: met de hand, oraal of door anale omgang waarbij de penis van de man in de anus van de partner wordt binnen gebracht. Anale seks wordt vaak gezien als een handeling waaraan mannen deelnemen die seks hebben met mannen maar het wordt ook gedaan door heteroseksuele stellen. Het kan plezierig zijn maar het kan ook ongemak opleveren. Sommige personen zijn erg tegen anale seks of het nu plaatsvindt tussen homoseksuele of heteroseksuele stellen.

Het is belangrijk om op te merken dat veel SOA’s en in het bijzonder HIV, het virus dat AIDS veroorzaakt, overgedragen kan worden door anale seks, vooral door binnendringen van de anus. In feite is het risico van HIV transmissie groter dan bij vaginale omgang omdat de wand van de anus geen smeer heeft en sneller scheurt dan de vagina. Onder de SOA’s kunnen chlamydia, herpes, gonorroe (druiper) en hepatitis typen B en C overgedragen worden door anale seks. Ook vergroot anale seks het risico op anale kanker als een gevolg van een infectie met het menselijk papilloom virus (HPV). Het gebruik van een condoom tijdens anale seks is daarom heel belangrijk.

• Orale seks of oraal-genitale seks betekent zowel mondcontact met de vagina (ook wel ‘beffen’ genoemd) en mondcontact met de penis wat ‘pijpen’ wordt genoemd. Beide vormen van orale seks kunnen gedaan worden waarbij één van de partners de ander stimuleert of beiden dat tegelijkertijd doen. Het laatste wordt ‘69’ genoemd omdat de stand van de partners lijkt op dit cijfer. Hoewel dit allemaal vaak voorkomende seksuele handelingen zijn en voor veel mensen erg veel genot geven hebben veel mensen er hun bedenkingen over. Deze bedenkingen zijn gebaseerd op hygiëne, taboes of de ideeën van de persoon m.b.t. mannelijkheid en vrouwelijkheid en wat juist gedrag is. Voor personen die niet met een seksueel overdraagbare infectie besmet zijn, zijn noch vaginale afscheiding noch sperma van de partner schadelijk.. Voordat men zich inlaat met seksuele omgang van welke soort dan ook moet iedereen er zeker van zijn dat zij en hun partners vrij zijn van SOA’s, speciaal HIV. Denk eraan dat de anus en geslachtsdelen schoon moeten zijn voordat zij orale seks doen. Veel personen hebben een heleboel bedenkingen over bepaalde seksuele handelingen, meestal gebaseerd op culturele ideeën en op wettelijke en religieuze beperkingen die nog sterk van kracht zijn. In sommige contexten kunnen deze vormen van seks, vooral anale seks en pijpen geassocieerd worden met ‘gedwongen seks’ dat vaak gepaard gaat met een vorm van geweld. Al met al moet het seksueel gedrag van personen gaan om hun eigen beslissingen. Seks is erg intiem en seksuele relaties moeten plezierig en bevredigend zijn. De partners moeten zich op hun gemak voelen met elkaar en in staat zijn al deze vormen van seksuele uitdrukking openlijk te bespreken. Bovenal moet een ieder de gevoelens van de andere persoon respecteren. Niemand moet gedwongen worden om mee te doen aan een activiteit met iemand die hij of zij verafschuwt. Indien nodig of nuttig kunnen de partners professionele hulp zoeken om hun mogelijkheden te bespreken.

84


Reacties op seksuele opwinding Seks kan een zeer onstuimig onderwerp zijn. Maar als je iets wilt begrijpen van het bevredigen van jezelf of je (mogelijke) partner(s) moet je begrijpen hoe je lichaam werkt tijdens seks. Het begint met verlangen Seksuele reacties kunnen voor zowel mannen als vrouwen opgedeeld worden in 5 fasen: verlangen, opwinding, presentatie, orgasme en resolutie. Bijna elk willekeurig ding kan de fase van verlangen opwekken: iemands parfum, mooi haar, een onverwachte aanraking of wat je je maar kunt voorstellen. Je kunt verlangen voelen voor iemand van hetzelfde geslacht of van het ander geslacht, voor een ouder of jonger persoon, voor een lang of kort persoon. Elke persoon heeft zijn of haar eigen gevoelens en deze gevoelens kunnen veranderen gedurende het leven van de persoon. De spanning bouwt op Tijdens de opwindende fase reageert het lichaam op het gevoel van verlangen en treft het voorbereidingen voor seksueel contact: de spieren trekken samen en de hartslag en de bloeddruk gaan omhoog. Bij zowel mannen als vrouwen kunnen de tepels hard worden en kunnen de borsten van de vrouw groter worden. De bloedstroom naar de geslachtsdelen wordt groter zodat de clitoris opzwelt en de penis stijf wordt. Bij vrouwen maakt de vagina zelf vocht aan; bij mannen wordt de balzak dikker en trekken de ballen dieper het lichaam binnen. De opwindingsfase Door stimulering, meestal door middel van lichamelijk contact, gaat de spanning langzaam over in de opwindingsfase. Het contact hoeft niet middels de geslachtdelen of seksuele omgang te zijn, aanraking van bijna elk deel van het lichaam kan hetzelfde effect opleveren. Tijdens deze fase blijft het lichaam in een verhoogde staat van opwinding. De geslachtsdelen zijn veelal de meest gevoelige delen van het lichaam maar voor de meeste mensen kan de aanraking van andere lichaamsgebieden ook leiden tot opwinding. Deze gebieden, erogene zones genoemd, zijn meestal de borsten, voeten of oren. Bijna elk deel van het lichaam kan een erogene zone zijn. Orgasme: climax of hoogtepunt Wanneer zowel mannen als vrouwen voldoende opgewonden raken kunnen zij een orgasme krijgen. Tijdens een orgasme komen bepaalde hormonen genaamd endorfine vrij in het lichaam waardoor een intens genot en ontspanning wordt ervaren. Tegelijkertijd ervaren zowel mannen als vrouwen een verlies van spiercontrole, een verhoogde hartslag en bloeddruk. Voor de meeste vrouwen is stimulering van de vagina niet voldoende om een orgasme te krijgen. Voor een orgasme is het meestal ook nodig dat de clitoris rechtstreeks wordt gestimuleerd. Bij de mannen gaat het orgasme meestal gepaard met een zaadlozing. Tijdens de zaadlozing trekken de prostaatklier en spermazakjes samen waardoor sperma uit de penis wordt gespoten. Bij sommige vrouwen, bijkans 10%, komt er bij het orgasme ook afscheiding vrij. De tijd erna: De resolutiefase Na het orgasme ontspant het lichaam zich in een fase die de resolutiefase heet. De hartslag vermindert en de bloeddruk wordt lager, de tepels, clitoris en penis verliezen allemaal hun spanning en worden zacht. Het scrotum van de man ontspant waardoor de balzakken weer naar beneden zakken. De meeste mannen ervaren een ‘gevoelloze’ periode en kunnen gedurende deze periode niet weer een erectie krijgen. De gevoelloze perioden zijn meestal korter bij jongere mannen en langer bij oudere mannen. De meeste vrouwen kunnen echter wel meteen meerdere orgasmen hebben meteen na het eerste orgasme. Geweldige seks hebben Om seks geweldig te laten zijn moeten beide partners ontspannen zijn en zich op hun gemak voelen. Bij sommige personen duurt het langer voordat ze zich op hun gemak voelen vooral met een nieuwe partner zelfs als ze zich seksueel tot de persoon aangetrokken voelen. En als ze eenmaal ermee bezig zijn kan het enige tijd duren voordat men er achter komt wat wel en niet plezierig is en dit vereist ook vertrouwen en respect. Elke persoon heeft het recht zijn of haar eigen keuzes te maken, de relatie op zijn of haar tempo in te gaan en zijn of haar gedachten te veranderen over welke handeling dan ook op elk willekeurig moment.

85

9


MASTURBATIE Masturbatie is de handeling van zichzelf aanraken op een seksueel stimulerende manier en het is een andere manier waarop mensen hun seksuele gevoelens uiten. Los van de geslachtsdelen buiten het lichaam heeft ons lichaam erogene zones die extra gevoelig zijn voor aanraking en zorgen dat we ons seksueel opgewonden voelen. Zowel mannen als vrouwen kunnen hun seksuele gevoelens bevredigen en seksueel genot ervaren door middel van masturbatie. De meeste mensen masturberen wel eens een keer in hun leven. Sommige personen beginnen te masturberen wanneer ze kinderen zijn en blijven dit hun hele leven doen. Sommigen beginnen tijdens de puberteit, weer anderen wanneer ze reeds volwassen zijn. Weer anderen masturberen nooit en anderen geloven dat masturberen en het hebben van seksuele fantasieën tegen hun geloof of morele waarden is. Er bestaan mythen om mensen te ontmoedigen om te masturberen. Hier zijn enkele: • Masturbatie maakt je krankzinnig. • Masturbatie laat haar op de palmen van je handen groeien, veroorzaakt puistjes in je gezicht of laat je blind worden. • Masturbatie maakt je bleek. • Masturbatie zorgt dat al je sperma opraakt of dat je zal stoppen met menstrueren. • Masturbatie maakt je zwak en maakt het onmogelijk om kinderen te krijgen. • Masturbatie zorgt dat je je seksuele verlangens verliest. • Masturbatie maakt dat je een ijdel en egoïstische persoon wordt. Geen van deze mythen zijn waar. Er bestaat geen wetenschappelijk bewijs dat masturbatie enige lichamelijke of psychische schade veroorzaakt. Vanuit een medisch oogpunt is masturbatie een normaal onderdeel van de ervaring van mens. Het is normaal als je masturbeert en het is normaal als je dat niet doet. Deskundigen op het gebied van de menselijke seksualiteit zien masturbatie als een normale manier waarmee iemand zijn lichaam en gevoelens leert kennen en hun seksualiteit kunnen uiten zonder het risico op een zwangerschap of SOA, waaronder HIV en AIDS. Er zal niks slechts met je lichaam gebeuren zelfs als heel vaak masturbeert. Je geslachtsdelen kunnen alleen maar zeer aanvoelen doordat je te veel eraan wrijft. In heel bijzondere gevallen kan een jongen niet-specifieke urethritis (NSU) oplopen wat een ontsteking is van de plasbuis door overmatige wrijving. MAAGDELIJKHEID Maagd zijn is een begrip dat inhoudt dat een persoon nooit seksuele omgang heeft gehad en geldt voor zowel jongens als meisjes. In sommige gevallen in onze gemeenschap wordt maagdelijkheid gezien als een deugd vooral voor meisjes die hun maagdelijkheid moeten ‘bewaren’ totdat zij getrouwd zijn als een symbool van reinheid en puurheid. Dit geldt niet altijd voor jongens. In veel culturen wordt seks voor het huwelijk aangemoedigd voor jongens terwijl het verafschuwd wordt voor vrouwen. Dit is een voorbeeld van gender ongelijkheid.

86


IK GA ICA OUDEN EN , 13, JAMA HEID BEH K J IJN LI E M . D G G NATASJA N MAA CHERMIN RAAG MIJ S MET BES LF E Z ”. “IK WIL G D M E N H A M IK VAN EN MET IE ROM HOU NIET VRIJ GOED DAA T E H T D IN VRIEND V . N RESPECT N TROTS E GUYANA A , V 18 N L , E E A D O N U V ALA E EEN GE EID BEHO GDELIJKH IJN GAF M A Z A D M G A N F A U O H “M ETEN N HEBBEN ISJES MO GEVONDE TE JONGE ME PERSOON E T IS G ZIJN OM U E J E DE LIJK GENO E CTIEF D A R TOTDAT Z L O E O E W U E VERANT VAN SEKS Z N R E E E LG N O N V WA STELLEN. ET DE GE MGAAN M KUNT UIT D IJ LT A L E KUNNEN O DAT J P HET SPE S IS IETS INCIPES O PR E J ZIJN. SEK IE SD SITUATIE VERMIJDT ”. N E T ET ZULLEN Z

Hoewel er bij mannen geen lichamelijke aanwijzing is van maagdelijkheid wordt maagd zijn bij meisjes vaak bepaald door het maagdenvlies, een heel dun stuk weefsel binnen de opening van de vagina. Het maagdenvlies heeft enkele kleine openingen erin en het bedekt de opening niet volledig zodat menstruatiebloed elke maand eruit kan komen. Het maagdenvlies scheurt gewoonlijk tijdens seksueel contact maar sommige meisjes die nooit seksueel actief zijn geweest, hebben helemaal geen maagdenvlies. Ze zijn zonder een maagdenvlies geboren of het rekt uit door sporten en verdwijnt volkomen. Meisjes die maagdenvliesweefsel hebben verliezen bloed wanneer ze voor het eerst seks hebben met een jongen terwijl meisjes die geen of weinig maagdenvlies hebben misschien helemaal niet bloeden. Dit kan verwarrend zijn. Mensen kunnen zeggen “Er was geen bloed; ze was daarom geen maagd”. Maar misschien was ze dat wel. Als ze daarvoor nooit eerder seksueel contact had dan was ze maagd. Je verliest je maagdelijkheid alleen door seks te hebben. En niet door sporten, een tampon te gebruiken of enige andere activiteit. Hoewel het waar is dat deze activiteiten het maagdenvlies kunnen uitrekken of scheuren betekent het hebben van een uitgerekte of gescheurd maagdenvlies niet dat een meisje geen maagd is. Personen die denken dat een onbeschadigd maagdenvlies een bewijs is van maagd zijn, hebben het verkeerd. Omdat meisjes seksuele omgang kunnen hebben en toch hun maagdenvlies behouden, maken specialisten nu onderscheid tussen anatomische maagdelijkheid en morele maagdelijkheid. Volgens deze specialisten is elke persoon die seksueel contact heeft ervaren, d.w.z. door middel van penetratie of dit nu vaginaal, oraal of anaal is, geen maagd meer. Op dezelfde manier zijn jongens die enige vorm van seksuele omgang hebben ervaren, geen maagd meer.

87

9


WEET JE dat er mythen zijn over maagdelijkheid? Er bestaan veel mythen over maagdelijkheid: 1. Ik heb gehoord dat een meisje haar maagdelijkheid kan verliezen door sport. Is dat waar? Nee! Een maagd zijn betekent alleen maar dat je nog niet seksueel actief bent. Sporten is goed voor meisjes en het kan er niet voor zorgen dat ze geen maagd meer zijn. 2. Kunnen bepaalde kruiden de maagdelijkheid van iemand terugbrengen? Geen enkele kruid kan de maagdelijkheid terugbrengen. Zodra je seksueel actief wordt ben je geen maagd meer. 3. Mijn vrienden zeggen dat als ik te lang maagd blijf, ik ziek zal worden en afwijkingen zal krijgen. Niet waar! Je kunt je onthouden van seks en je hele leven maagd blijven zonder dat je daar slechte gevolgen van ervaart. 4. Is het waar dat als een meisje te lang maagd blijft haar maagdenvlies hard zal worden en dat ze problemen zal hebben met seks? Het maagdenvlies is een dun stukje weefsel. Het wordt niet harder naarmate men ouder wordt en wachten met seks hebben is nooit slecht voor je. 5. Je kan weten of iemand maagd is door naar hun gezicht te kijken. Niet waar! Je kan niet weten of iemand maagd is door simpelweg naar hun gezicht te kijken. Alleen de persoon zelf weet of hij of zij maagd is. 6. Nadat je seksueel actief bent geworden moet je niet stoppen met seks hebben. Niet waar. Je kunt stoppen met seks hebben wanneer je dat wilt. 7. Ik heb gehoord dat je geen condoom moet gebruiken als je seks hebt met een meisje dat maagd is omdat er veel kracht voor nodig is om het maagdenvlies te scheuren – zo erg dat een condoom zal scheuren. Is dat waar? Nee! Een ieder of zij nou wel of geen seks reeds hebben gehad, kan zonder problemen een condoom gebruiken. Het maagdenvlies is een heel erg dun stuk weefsel dat gemakkelijk scheurt. 8. Seks hebben met een maagd kan SOI’s genezen. Nee! Dit zal er alleen maar voor zorgen dat de jongen of meisje die nog maagd is, besmet raakt met een SOI. Het is belangrijk om na te denken over de waarde die je hecht aan maagd zijn, of je nu een jongen of een meisje bent omdat dit gebruikt kan worden om je gevoelens en je seksualiteit te manipuleren, vooral als je een meisje bent. De angst om je maagdelijkheid te bewaren of te verliezen moet niet gebruikt worden door anderen om je te dwingen om dingen te doen waar je je niet gemakkelijk mee voelt. Het besluit om aan elke vorm van seksuele activiteit deel te nemen moet gebaseerd zijn op jouw – en alleen jouw – morele en ethische waarden en niet op die van je partners of vrienden. BESLUITEN OM SEKSUEEL ACTIEF TE ZIJN Jij moet degene zijn die besluit wanneer je seksueel actief wordt. Laat andere personen niet voor je bepalen of je dwingen om dit te doen. Wacht totdat je zeker bent dat je jezelf kan beschermen tegen SOI’s waaronder HIV en AIDS en ongewenste zwangerschap. Als je wel besluit om seksueel actief te worden is het aanbevolen dat je getest wordt voor HIV en AIDS en dat je monogaam bent (slechts 1 trouwe partner) en dat je toegang hebt tot anticonceptie (voorbehoedsmiddelen).

88


IS TE HEBBEN BELIZE OM SEKS D ADAM, 13, IJ T CHIEN E S T IS IS UDIE EN M DAT DE JU T S K N N E D IJ M K M “I BEN MET N CONDOO ZAL IK EE IK KLAAR R IS E E R N A N A A D W KUNNEN DE TIJD ZELFS ALS E GEPAARD DIE ERME WERK. EN ‛S O IC IS N OM DE R GEBRUIKE N”. VERMIJDE GAAN, TE OF DIE DAN ONS , JAMAICA IT DER ZIJN DERREL, 12 U O IE D EN ONS U S JONGEN AAM LACH E CH IG LI M T M O O O “S EEN GR ZIJN MET N”. GEZEGEND AAGD ZIJ M N DAT WE EN ZEGGE GO EEN AD & TOBA GEN DAT IK 17, TRINID IT EN ZEG U ANDREW, E M N E N E E G CH E J NDEN LA DAT ALS “MIJN VRIE E ZEGGEN Z . N E B B E MOET H BENT”. VRIENDIN EEN MAN HEBT JE G VRIENDIN

BAGO EN OVER IDAD & TO JE VRIEND E, 17, TRIN LS A N E T CHRISTIN ITGESLO G HEBT EL JE JE U VE HOUDIN IK “SOMS VO N POSITIE E E G WORDEN. E J ID EN. ALS OR MISLE O D R IE N SEKS PRAT H E KAN JE BEHOUD R JEZELF KHEID TE ”. TEGENOVE AAGDELIJ M N IJ M EG VINDT O TEN OM GOED GEN IK IE D HEB BESLO T VIND EEN MAN TOTDAT IK

NEN VRIENDIN , BELIZE MET HUN S K E S E DAT MILTON, 17 N M E HEBB LISEERDE VRIENDEN AR IK REA A M N E “AL MIJN E D V E EGEG ST WIL IK BIJNA TO DAARNAA . D R A EN IK HEB W R EN VE TEN”. EKER WAS ZAL WACH IK NIET Z ANIER. IK M N IJ M P OEN O DINGEN D JE BENT EEN LAFAARD !

IK WEET WAT IK DOE EN EN HET IS HET JUISTE!

JA, JE RAAKT HELEMAAL VERSTOPT!

Soms kunnen je leeftijdgenoten druk op je uitoefenen om seks te hebben. Maar veel adolescenten zijn tegenwoordig heel duidelijk over het feit dat het hebben van seks hun eigen beslissing moet zijn en dat niemand hen zou moeten dwingen om seks te hebben. Blijf bij je standpunt tegenover je vrienden. Heb geen seks eenvoudigweg omdat je vrienden vinden dat je het moet doen.

Blijf bij je standpunt tegenover je vrienden. Heb geen seks alleen maar omdat je vrienden vinden dat je het moet doen.

EN. HET S TE HEBB AMAICA N OM SEK E LOIS, 17, J G IN W D KAN ME G ZIJN”. “NIEMAND BESLISSIN N E IG E N ZAL MIJ O D & TOBAG IGEN WIL , TRINIDA 17 , ET MIJN E W E H R L D A Z AN N E B B VLOEDEN”. E KS WIL H NIET BEÏN E M N E LL “ALS IK SE EN ZU N VRIEND ZIJN. MIJ

89

9


SEKSUELE GRENZEN STELLEN Sommige mensen denken dat seks een sterke en onbeheersbare kracht is die je gewoon overkomt. Maar de waarheid is dat seksueel actief worden een bewuste beslissing is die iemand neemt. Wanneer je seks hebt is het niet de natuur die je overrompelt, jij bent het die een besluit neemt. In feite maak je veel beslissingen met betrekking tot seks: Wanneer? Met wie? Waarom? Waar? Wat voor soort seks? Hoe vaak? Met of zonder een condoom? Waar haal ik voorbehoedsmiddelen? Zorg dat het jouw beslissing is of je seks hebt of niet. Verjaag alle stemmetjes in je hoofd die zeggen dat ‘iedereen seks heeft’. Niet iedereen heeft seks en jij bent niet ‘iedereen’. Als je besluit om wel of niet seks te hebben, denk dan hieraan: ben je in staat om te kunnen omgaan met de vereisten van veilige seks, correct en regelmatig gebruik van een condoom, correct en regelmatig gebruik van voorbehoedsmiddelen, begeleiding en HIV testen? Veel adolescenten zijn nog niet gereed om met al deze verantwoordelijkheden om te gaan. Wees dus eerlijk tegen jezelf. Als je voelt dat je niet gereed bent kun je “Nee” zeggen en wachten. Als jij en je partner niet gereed zijn voor seks, blijf dan bij zoenen, handen vasthouden en omhelzen. Stel samen jullie grenzen vast. Doe nooit iets waarbij jij of je partner je onplezierig of ongemakkelijk voelen. BESLUITEN GEEN SEKS TE HEBBEN

EKS. A EN OVER S 18, GUYAN ATEN SAM PATRICK, PR ONS KAN IK P N O E NDEN DIE SEKS CT PA IM “MIJN VRIE ZOUDEN IN E AKEN, WE OK OVER D M O R E N G E N T A A WE PR EN OF VAN ISJE ZW EN TROUW LS EEN ME T A E O O Z M N N E E B HEB WE ZOUD N KOMEN, PROBLEME STUURD”. E G ORDEN SCHOOL W GO AD & TOBA OM TE 17, TRINID , E STELLEN IS IN E T”. T T IS IT U CHR S K E JE TROUW S T M REDEN O EN TOTDA E N T S O E O B S R E “D TE PE OP DE JUIS WACHTEN

Veel jonge mensen, zowel jongens als meisjes kiezen ervoor om geen seks te hebben om een heleboel goede redenen: •

Ze zijn bezorgd over zwangerschap en SOA’s/HIV en AIDS en ze willen geen risico’s nemen.

•

Ze hebben nog niet besloten en ze voelen zich verward over hun keuze.

•

Ze willen hun ouders niet teleurstellen.

•

Ze voelen dat het tegen hun waarden en geloof is.

•

Ze willen liever wachten en zich concentreren op hun studie.

•

Ze willen er zeker van zijn van hun vriend of vriendin van hen houdt.

•

Ze hebben meer tijd nodig om een gevoel van vertrouwen en intimiteit te ontwikkelen.

90

IK HOU VAN JE MAAR WE ZIJN NOG NIET GEREED VOOR SEKS. LATEN WE ER DE TIJD VOOR NEMEN !


Als je te maken krijgt met de beslissing om wel of geen seks te hebben, denk er dan aan dat hoe plezierig seksuele omgang ook kan zijn, het ernstige gevolgen kan hebben zoals HIV infectie of een ongewenste zwangerschap. Je moet heel zorgvuldig over deze beslissing nadenken waarbij je het volgende in gedachten moet houden: • Soms is wachten de beste manier om veilig en gezond te blijven. • Je hebt het recht om “Nee” te zeggen tegen seks en bij je besluit te blijven. • Als je besluit om “Ja” te zeggen tegen seks moet je aan veilige seks doen om zwangerschap, HIV en AIDS en andere SOA’s, te voorkomen. Daarom: Geen condoom, geen seks.

De ABC benadering In de laatste paar jaren, hebben veel jeugdprogramma’s voor HIV preventie naar voren gebracht hoe om te gaan met besluiten die te maken hebben met seksueel gedrag. Het is een strategie die uit drie punten bestaat, genaamd “ABC” wat staat voor: Abstinentie (Onthouding), Be faithful (Trouw zijn aan een partner) en een Condoom gebruiken. Omdat alleen Onthouding 100% effectief is om ongewenste zwangerschappen en HIV en SOI infecties te voorkomen, stelt de ABC benadering voor dat jonge mensen seksuele onthouding toepassen totdat zij goed geïnformeerd zijn over en voorbereid zijn op het zich inlaten met seksuele activiteiten. Dit betekent ‘het uitstellen van het hebben van seks’ totdat je emotioneel gereed bent en jij en je partner weten wat de daarmee gepaard gaande risico’s en verantwoordelijkheden zijn en hoe je jezelf moet beschermen. Dit gedrag wordt natuurlijk aanbevolen voor zeer jeugdige adolescenten die in het proces zijn van het ontdekken van hun seksualiteit en seksuele gevoelens en die nog niet gereed zijn om veilige seks te hebben. Veel oudere adolescenten en jonge mensen passen onthouding ook toe om andere redenen zoals religieuze geloofsovertuigingen. Ook is het zo dat een ieder die seksueel actief is geweest kan kiezen voor seksuele onthouding in een latere periode in hun leven. Desondanks moet de keuze voor onthouding geen voorlichting uitsluiten over seksuele en reproductieve onderwerpen. Iedereen moet informatie krijgen en vaardigheden ontwikkelen om een gezond seksueel leven te leiden zelfs als zij ervoor kiezen om seksuele activiteiten uit te stellen of zich te onthouden van seks totdat zij getrouwd zijn. Vroeg of laat zul je een keuze moeten maken en je zult zowel de informatie als de vaardigheden nodig hebben om dat te doen. Vergeet ook niet dat onthouding (of maagd blijven) niet alleen te maken heeft met vaginale seks maar met alle vormen van seks. Veel jonge mensen begrijpen dit verkeerd en laten zich in met andere vormen van seks zoals orale of anale seks die meer risico hebben in termen van HIV en SO infecties. Tenslotte, voor onthouding om effectief te zijn moet men consequent zijn wat wil zeggen, geen ‘slippertjes’. Het ‘Trouw zijn’ deel van de ABC strategie heeft verschillende betekenissen afhankelijk van de context. Als je seksueel actief bent en geen vaste partner hebt betekent het dat je het aantal seksuele partners moet verminderen. Als je wel een vaste partner hebt of als je getrouwd bent betekent het dat je trouw bent en geen ‘seks buiten’ hebt met andere personen. Natuurlijk betekent het ook dat je weet dat je partner ook trouw is. Veel vrouwen die seksuele onthouding toepassen en trouw waren aan hun partner zijn besmet geraakt met HIV door hun ontrouwe partners. Het laatste deel van de strategie en misschien wel het meest belangrijke voor seksueel actieve adolescenten is het correct en consequent gebruik van condooms. Je hebt het recht en de kennis om jezelf te beschermen!

91

9


MET JE PARTNER PRATEN OVER SEKS Beslissingen over seksuele omgang hebben te maken met jou en je partner en hiervoor zijn goede communicatieve vaardigheden nodig. Het is erg belangrijk om je partner te kunnen vertellen hoe je je voelt en wat je wel en niet wilt doen.

WE HEBBEN AL EEN KEER SEKS GEHAD, WAT IS NU DAN HET PROBLEEM?

IK HEB HET RECHT OM MIJN GEDACHTEN TE VERANDEREN. IK WIL WACHTEN TOTDAT IK OUDER BEN.

Veel mensen voelen zich ongemakkelijk en beschaamd om over seks te praten maar dit wordt meestal met tijd en oefenen gemakkelijker. Hier zijn enkele tips: • Denk na over wat je wel en niet wilt. Weet wat je redenen hiervoor zijn en leg deze duidelijk uit aan je partner. • Oefen vooraf. Als je niet zeker bent hoe je over seks met je vriend of vriendin moet praten, probeer dan eerst met een goede, betrouwbare vriend of jeugdbegeleider te praten. Vraag hen hoe zij het onderwerp naar voren zouden brengen en hoe zij erover zouden praten. Vraag hen naar ideeën om met de situatie om te kunnen gaan.

Je hebt altijd het recht om je gedachten over seks te veranderen.

• Kies een goede tijd en plaats. Kies een goede tijd om met je vriend of vriendin te praten, een tijdstip waarop jullie beiden niet afgeleid worden door andere dingen en waarbij je je beiden op je gemak en ontspannen voelt. Het is ook belangrijk om een goede plaats te kiezen om te praten. Kies een plaats waarbij je je geen zorgen hoeft te maken dat anderen het gesprek zullen horen en waar je voldoende tijd zult hebben om deze belangrijke zaken te bespreken. • Wacht niet totdat je al in het ‘heetste moment’ bent om seks te bespreken. Het kan heel moeilijk zijn om een goed gesprek over seks te hebben wanneer een van jullie of jullie beiden zich reeds seksueel opgewonden voelt. Zorg ervoor dat je praat over de soort seksuele relatie die je wilt hebben ver voordat jij en je partner zich in een seksuele situatie bevinden. • Wees eerlijk over je gevoelens en hoe je je voelt. Gebruik andere mensen of andere zaken niet als excuus. Bijvoorbeeld, als je geen seks wilt hebben omdat je wilt wachten tot het huwelijk, vertel je partner dan niet dat je geen seks wilt hebben omdat je bang bent voor SOA’s of een zwangerschap of dat je moeder erachter zal komen. Als je dit aan je partner vertelt kan het zijn dat hij denkt dat je probeert te vertellen dat je wilt dat hij een condoom gebruikt of dat je liever naar zijn huis wilt gaan. Om misverstanden te voorkomen moet je eerlijk en open zijn over je gevoelens. • Blijf bij je standpunt en geef niet toe aan de druk van anderen. Zelfs personen die heel veel om je geven kunnen druk op je leggen om iets te doen. Het kan erg moeilijk zijn om je tegen dit soort druk te verzetten omdat je van de persoon houdt en wil dat hij of zij gelukkig is. Vergeet echter niet dat iemand die van je houdt niet iets zou moeten doen dat maakt dat je je ongemakkelijk voelt. Als je vriend of vriendin je blijft forceren om iets te doen is het omdat ze niet weten hoe je je voelt of omdat ze niet veel geven om je gevoelens. Blijf bij je standpunt en zorg ervoor dat je partner begrijpt wat je wilt. • Besteedt aandacht aan je gevoelens en instincten. Als je diep in je binnenste voelt dat iets niet juist is voor je, doe het dan niet. Luister naar je angsten, bezorgdheden of twijfels en wacht totdat je je zelfverzekerder voelt. • Laat jezelf altijd toe om van gedachten te veranderen. Stel je voor dat je je vriend of vriendin vertelt hebt dat je seks met hem of haar zou hebben maar nu voel je dat je het liever niet wilt. Daar is niks verkeerd mee. Je hebt het recht om van gedachten te veranderen. Zelfs als je reeds eerder seks hebt gehad mag je besluiten om te stoppen zonder dat je dat hoeft uit te leggen. Denk eraan, iedereen heeft het recht om zijn of haar gedachten te veranderen.

92



Seksualiteit en seks Adolescentie is een tijd waarin je meer bewust wordt van jezelf als een persoon – een man of een vrouw – die seksuele gevoelens heeft. Je wordt meer bewust van je seksualiteit en wat je wilt in termen van relaties met andere personen. Een seksueel gezond persoon zijn betekent dat je je seksualiteit kunt uitdrukken op manieren die niet schadelijk zijn voor jezelf en voor anderen. Het betekent dat je geen risico’s neemt zoals het hebben van onveilige seks wat kan resulteren in een ongewenste zwangerschap of seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s), waaronder HIV en AIDS. Iedereen heeft seksuele gevoelens en je hoeft niet speciaal seks te hebben als je deze gevoelens hebt. Seksuele omgang is slechts een manier hoe mensen hun seksuele gevoelens uiten maar er zijn ook andere manieren om dit te doen zoals masturberen, alleen of met een partner, met elkaar praten, handen vasthouden, knuffelen en zoenen. Iemand, of het nu een jongen of een meisje is, die nooit seksuele omgang heeft gehad wordt geacht maagd te zijn. Iemand houdt alleen op met maagd te zijn als hij of zij seksuele omgang heeft. En niet door gebruik van een tampon, sporten of enige andere activiteit. Wachten met seks hebben is misschien het juiste voor jou. Veel adolescenten besluiten geen seks te hebben omdat ze voelen dat ze te jong zijn en ze zich niet gereed ervoor voelen. Je hebt het recht om te wachten met het hebben van seks zolang je dat wilt. Seksuele omgang is de manier hoe de meeste mensen in de wereld besmet zijn geraakt met HIV. Als je niet gereed bent om jezelf en je partner te beschermen door altijd een condoom te gebruiken, dan ben je niet gereed voor het hebben van seksuele omgang. Praten over seks met je vriend of vriendin kan de eerste keer moeilijk en beschamend lijken maar het is belangrijk dat je hem of haar kunt vertellen wat je wel of niet wilt zodat er geen misverstanden zijn. Kies een goede tijd om te praten; wacht niet totdat je al in het ‘heetste moment’ bent van jullie samenzijn. Wees eerlijk over je gevoelens en laat anderen geen druk op je uitoefenen om iets te doen wat je niet wilt doen.

93

9

Zorgen voor je hart en je verstand

Recommend Documents