ZORGECONOMIE IN DORDRECHT

BIJLAGE A

ZORGECONOMIE IN DORDRECHT In deze bijlage gaan we in op de economische betekenis van de zorgsector voor Dordrecht (paragraaf 1). Vervolgens zetten we de belangrijkste spelers in de Dordrechtse zorg op een rij (paragraaf 2) en beschrijven we relevante initiatieven rond zorgeconomie in Dordrecht en omgeving.

Het begrip zorgeconomie is lastig af te bakenen Het is niet eenvoudig om een allesomvattende definitie te geven van zorgeconomie. Het omvat in principe alle economische activiteiten die direct of indirect een relatie hebben met zorg. Zorgeconomie is daarmee meer dan alleen gezondheid- en welzijnszorg. Het gaat ook om een breed scala aan andere zorggerelateerde activiteiten binnen de zakelijke en financiële dienstverlening (zoals zorgverzekeraars), productie, handel en logistiek (zoals farmaceutische industrie, medische technologie, etc.), science en R&D (universiteiten, kennisinstellingen, etc.), detailhandel (drogisterijen, opticiens, etc.), voorzieningen voor sport en ontspanning (fitnesscentra, sauna, etc.). In bijlage b gaan we nader in op de afbakening van het begrip zorgeconomie en onderscheiden we daarbinnen acht segmenten. Sector gezondheidsen welzijnszorg is grootste werkgever in Dordrecht In Dordrecht werken ruim 9.300 personen in de gezondheidsen welzijnszorg (zie tabel 1). Binnen deze sector vallen alle economische activiteiten die een relatie hebben met “cure” (het genezen) en “care” (het verzorgen), zoals ziekenhuizen, huisartsen, tandartsen, fysiotherapeuten, verzorgings- en verpleeghuizen, de thuiszorg, GGD en GGZ. In totaal komt 19% van de totale werkgelegenheid in Dordrecht voor rekening van de gezondheidsen welzijnszorg. Daarmee is de zorgsector samen met de sector “overige diensten” de grootste werkgever in Dordrecht.

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage a Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

1

Tabel 1: Werkgelegenheid Dordrecht (>12 uur per week) naar bedrijfstak in 2005 Bedrijfstak Landbouw Industrie Bouwnijverheid Handel Horeca Transport Zakelijke en financiële dienstverlening Gezondheids- en welzijnszorg Overige diensten Totaal Bron: SGB Dordrecht, 2006

Werkgelegenheid 161 7.097 4.219 7.956 1.009 3.465 6.460 9.368 9.673 49.408

Aandeel 0,3% 14,4% 8,5% 16,1% 2,0% 7,0% 13,1% 19,0% 19,6% 100,0%

Werkgelegenheid in Dordrechtse gezondheidsen welzijnszorg sterk geconcentreerd bij enkele grote werkgevers Een belangrijk deel van de werkgelegenheid in de gezondheidsen welzijnszorg in Dordrecht is geconcentreerd bij enkele grote werkgevers. Ruim de helft van de werkgelegenheid in Dordrecht komt voor rekening van het Albert Schweitzer Ziekenhuis (ASZ) en de verpleeg- en verzorgingshuizen in de stad. Het ASZ heeft ruim 2.500 personen in dienst (26%), in verpleeg- en Figuur 1: Dordtse zorg- en welzijnssector naar werkgever verzorgingshuizen werken nog eens ruim 2.700 personen (28%). Andere belangrijke werkgevers in de Dordtse gezondheidszorg Albert Schweitzer ziekenhuis zijn de thuiszorg (8%) de GGD en de GGZ (beide 3%). 15%

Er zijn in Dordrecht veel kleine spelers in de zorg De overige werkgelegenheid in de gezondheidsen welzijnszorg in Dordrecht (32%) is verdeeld over veel verschillende kleinere bedrijven en instellingen. Het gaat hier om een breed scala aan medische voorzieningen als huisartsenpraktijken, tandartsen, fysiotherapiepraktijken, apotheken en om voorzieningen op het gebied van maatschappelijk werk en kinderopvang. In totaal gaat

Overige gezondheidszorg 26%

3% 3%

Verpleeg en verzorgingshuizen Thuiszorg

8%

GGD 17%

GGZ 28%

Overig W elzijn Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage a Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

2

het hier om ruim 3.000 arbeidsplaatsen verdeeld over circa 370 vestigingen. Een aandeel van 16% tot 22% werkgelegenheid in de zorg is overigens heel gebruikelijk in Nederland De zorgsector in Dordrecht is met een aandeel van 19% in de totale werkgelegenheid overigens niet bovengemiddeld groot. In steden in Nederland met vergelijkbare omvang ligt dit aandeel over het algemeen tussen de 16% en 22% (zie tabel 2). In steden met medische universiteiten met een daaraan gelieerd kenniscluster zoals Nijmegen en Leiden, ligt dit aandeel duidelijk hoger. Door hun medische specialisaties hebben deze steden over het algemeen een bovenregionaal verzorgingsgebied en vormen daarmee een aantrekkelijke vestigingsplaats voor zorg(gerelateerde) voorzieningen en diensten. Tabel 2: werkgelegenheid in gezondheidsen welzijnszorg in Dordrecht en enkele andere Nederlandse steden Stad

Totale werkgelegenheid

Amersfoort Breda Capelle a.d. IJssel Dordrecht Gouda Leiden Nijmegen Tilburg Zwolle Amersfoort

Werkgelegenheid gezondheidsen welzijnszorg 11.100 14.610 5.280 9.368 7.760 15.060 23.860 18.120 16.870 11.100

69.520 86.330 37.120 49.408 34.360 57.860 87.130 102.900 82.480 69.520

Aandeel van gezondheidsen welzijnszorg 16,0% 16,9% 14,2% 19,0% 22,6% 26,0% 27,4% 17,6% 20,5% 16,0%

Bron: CBS Statline

Gezondheids- en welzijnszorg belangrijke groeisector De werkgelegenheid in de gezondheidsen welzijnszorg in Dordrecht laat afgelopen tien jaar een sterk bovengemiddelde groei zien. In de periode 1995-2004 nam de werkgelegenheid in deze sector met 47% toe, terwijl de totale werkgelegenheid in Dordrecht met slechts 19% toe nam. De werkgelegenheidsontwikkeling in Nederland laat een vergelijkbare ontwikkeling zien, al nam de werkgelegenheid in de Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage a Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

3

Dordrechtse zorgsector wel iets sterker toe. In afgelopen tien jaar groeide de werkgelegenheid in de Nederlandse gezondheidsen welzijnszorg met 44% terwijl dit bij de totale werkgelegenheid 22% was (zie figuur 2). Ook voor de komende jaren wordt, als gevolg van toenemende vergrijzing en verbreding van het zorgaanbod, een bovengemiddelde groei van de werkgelegenheid in de zorgsector verwacht. In bijlage d gaan we uitgebreid in op relevante trends in de zorgeconomie en de drijvende krachten achter de groeiende vraag naar zorg. Figuur 2: Ontwikkeling werkgelegenheid in gezondheidszorg in Dordrecht en Nederland 1995-2004 150

Totaal Dordrecht Gezondheidszorg Dordrecht Totaal Nederland

145 140

Gezondheidszorg Nederland

135 130 Index 125 120 115 110 105 100 1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

Bron: CBS, 2006

Het ontbreekt Dordrecht aan een zorgcluster met een bovenregionale aantrekkingskracht Zorgeconomie is breder dan de sector gezondheidsen welzijnszorg alleen. Binnen Dordrecht zijn diverse bedrijven en instellingen gevestigd waarvan activiteiten direct of indirect gerelateerd zijn aan de zorgsector1. 1

In bijlage B gaan we nader in op de afbakening van het begrip zorgeconomie en maken we onderscheid in acht specifieke segmenten. Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage a Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

4

Voorbeelden hiervan zijn detailhandel (drogisterijen, opticiens, etc.), voorzieningen voor sport en ontspanning (fitnesscentra, sauna, etc.). Bovendien zijn in Dordrecht enkele hoofdkantoren van bedrijven gevestigd die een duidelijke relatie hebben met de medische sector. Voorbeelden hiervan zijn Chempropack (verpakkingsindustrie voor medische sector), Biomet (specialist in orthopedische oplossingen) en Dentelair (groothandel in tandheelkundige installaties). De gemeente Dordrecht schat de aan de zorgsector gerelateerde werkgelegenheid (buiten de gezondheidsen welzijnszorg) in Dordrecht op enkele honderden arbeidsplaatsen2. Op basis van cijfers van het Sociaal Geografisch Bureau in Dordrecht schatten we in dat circa 3% tot 5% van de totale werkgelegenheid min of meer een relatie heeft met de zorgeconomie (zie tabel 3)3. Tabel 3: zorggerelateerde sectoren/activiteiten in Dordrecht (2005) Productie medische apparaten (Groot)handel farmaceutische producten Detailhandel (Farmaceutische producten) Medische R&D Woningcorporaties Toeristische sector Totaal Bron: SBG, 2006

Aantal arbeidsplaasten 643 166 448 0 287 910 2.454

Aandeel totale werkgelegenheid

5%

De economische betekenis van de zorgeconomie in Dordrecht is daarmee weliswaar groter dan alleen de sector gezondheidsen welzijnszorg, het leeuwendeel van de werkgelegenheid in de zorgeconomie heeft echter een directe relatie met de gezondheidsen welzijnszorg.

2

Bron: Notitie Zorgsector Dordrecht in kaart, gemeente Dordrecht (2006) We merken op dat niet alle werkgelegenheid in de in tabel 3 genoemde sectoren een relatie heeft met de zorgeconomie. De zorggerelateerde werkgelegenheid in Dordrecht zal hierdoor iets lager liggen dan de 5% die in tabel 3 wordt genoemd. Harde cijfers hierover ontbreken echter, waardoor we ons hier beperken tot een indicatieve inschatting van 3% tot 5%. 3


5

Het ontbreekt Dordrecht aan een zorgcluster met een bovenregionale aantrekkingskracht Er is echter geen sprake van een zorgcluster van bedrijven en (kennis)instellingen in en rondom Dordrecht zoals dat bijvoorbeeld wel het geval is in Nijmegen (Health Valley), Leiden (life sciences) of Tilburg (concentratie van zorgverzekeraars). Dordrecht heeft dan ook geen specifiek zorgimago of sterke bovenregionale aantrekkingskracht op zorggerelateerde bedrijvigheid.

2. Belangrijke spelers rond zorgeconomie in Dordrecht In Dordrecht zijn een aantal belangrijke zorggerelateerde werkgevers gevestigd. Tabel 2: grote zorggerelateerde werkgevers in Dordrecht Werkgever Toelichting Albert Schweitzer Ziekenhuis Regionaal ziekenhuis Dordrecht Stichting het Parkhuis Beheer verpleegvoorzieningen Stichting Crabbehoff Beheer verpleeg- en verzorgingshuizen Internos (thuiszorg) Thuiszorgorganisatie Stichting Het Spectrum Beheer verpleeghuizen GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst GGZ / MZ Geestelijke Gezondheids- en Verslavingszorg en Maatschappelijke zorg Bron: gemeente Dordrecht, 2006

Arbeidsplaatsen 2.500 652 645 495 448 330 295

Albert Schweitzer Ziekenhuis, sterk regionaal verzorgend voor Zuid-Holland Zuid Het ASZ in Dordrecht behoort met 1.045 erkende bedden tot de top 5 van grootste algemene ziekenhuizen in Nederland en heeft een belangrijke regionaal verzorgende functie. Met circa 2.500 arbeidsplaatsen is het ASZ in Dordrecht de grootste zorggerelateerde werkgever in Dordrecht. Daarnaast zijn nog eens circa 180 specialisten aan het ASZ verbonden. Op de twee nevenvestigingen in Sliedrecht en Zwijndrecht werken nog eens circa 800 personen. Personeel van het ASZ is voor het grootste deel middelbaar of hoger opgeleid.


6

Over enkele jaren zullen de twee vestigingen in Dordrecht worden samengevoegd op een nieuwe vestiging op het Gezondheidspark in Dordrecht. Het verzorgingsgebied van het ASZ bestrijkt de hele regio ZuidHolland Zuid. Oncologische specialisatie van ASZ heeft een ruimer verzorgingsgebied en is goede basis voor spin-offs Oncologie wordt het (nieuwe) speerpunt van het ASZ. Het ziekenhuis ziet goede mogelijkheden om rondom deze specialisatie een cluster te ontwikkelen met voor- en nazorgverlening. In 2005 ondertekenden beide organisaties een samenwerkingsovereenkomst voor de opening van een radiotherapeutisch centrum op het toekomstige Gezondheidspark. Het nieuwe centrum in Dordrecht wordt een dependance van het Erasmus MC-Daniël den Hoed Oncologisch centrum en heeft duidelijk een bovenregionale functie. Verwacht wordt dat het centrum in 2008 haar deuren opent. Het verzorgingsgebied van dit oncologisch centrum reikt verder dan de eigen regio. Verwacht wordt dat deze specialisatie ook patiënten uit West-Brabant en Zeeland trekt. Ook heeft het ASZ inmiddels overeenstemming bereikt met de Rivas Zorggroep over de integratie van een Klinisch Chemische Laboratorium in het nieuwe ziekenhuis op het Gezondheidspark. Met 250 medewerkers is dit laboratorium één van de grootste laboratoria van Nederland. Het ASZ ziet goede mogelijkheden voor diverse spin-offs rondom het thema oncologie op het nieuwe Gezondheidspark. Verpleeg- en verzorgingstehuizen en thuiszorg In Dordrecht zijn circa tien verpleeg- en verzorgingshuizen gevestigd, verenigd in drie stichtingen: Het Parkhuis, Crabbenhoff en Het Spectrum. Samen zijn deze verpleeg- en verzorgingshuizen goed voor circa 1.750 arbeidsplaatsen, overwegend middelbaar geschoold personeel. Daarnaast is thuiszorgorganisatie Internos gevestigd in Dordrecht met circa 495 personen in dienst, eveneens veelal middelbaar geschoold personeel. GGD en GGZ/MZ Bij de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD), de Geestelijke Gezondheids- en Verslavingszorg (GGZ) en de Maatschappelijke Zorg (MZ) in Dordrecht werken circa 630 personen.


7

Zorgopleidingen aan het ROC Da Vinci College Het Da Vinci College in Dordrecht is het enige opleidingsinstituut (ROC) dat zorg- en welzijnsopleidingen aanbiedt, het meerendeel op MBO niveau. In totaal volgen circa 600 tot 700 studenten een zorgopleiding aan het Da Vinci College. In samenwerking met onder meer de Hogeschool InHolland worden ook enkele Hbo-opleidingen via het ROC in Dordrecht aangeboden. Voorbeelden hiervan zijn: • Opleiding tot verpleegkundige op HBO-niveau (in samenwerking Aanbod Zorgopleidingen Da Vinci College met Hogeschool Rotterdam) • Apothekersassistent • Diverse specialisaties na de opleiding tot verpleegkundige op • Doktersassistent • Helpende in de gezondheidszorg MBO-niveau, in samenwerking met het Erasmus MC of het • Helpende welzijn Albeda College in Rotterdam) • Sociaal dienstverlener • Verschillende paramedische opleidingen op (functie)afdelingen, • Sociaal pedagogisch werker • Tandartsassistent door middel van leerwerkplaatsen •

Ook de zorgopleidingen van het Da Vinci College krijgen straks een plek op het Gezondheidspark in Dordrecht. Op deze locatie zullen alle zorggerelateerde opleidingen worden geconcentreerd en wordt de bestaande samenwerking tussen het Da Vinci en het ASZ verder versterkt.


8

• • •

Verpleegkundige (in samenwerking met het Albert Schweitzer Ziekenhuis) Verzorgende Zorghulp Psychologie (HBO niveau)

3 Initiatieven in Dordrecht Er lopen in Dordrecht diverse initiatieven die relevant zijn voor de zorgeconomie in de stad en ruimere regio. Het geven van een totaalbeeld is binnen het tijdsbestek van deze quickscan niet mogelijk. We zetten hier de meest markante ontwikkelingen en initiatieven op een rij. Gezondheidspark Dordrecht De gemeente Dordrecht werkt, samen met het ASZ, Multi Vastgoed en tal van andere zorggerelateerde bedrijven en instellingen aan de ontwikkeling van het Gezondheidspark op de locatie Dordwijck. Deze locatie ligt in de driehoek tussen de N3, het Overkamppark en de Oudendijk. De ontwikkeling bestaat uit drie delen: nieuwbouw van het ziekenhuis, de sportboulevard en het gezondheidspark (middengebied). In bijlage c gaan we uitgebreid in op de ontwikkeling van het Gezondheidspark en benoemen we kansrijke ontwikkelingsmogelijkheden voor het middengebied. Preventiecentrum ASZ, vanaf oktober 2006 actief Als reactie op de veranderende zorgmarkt en de toenemende vraag naar preventie van ziekten, opent het ASZ in oktober 2006 het nieuwe preventiecentrum, een unieke nieuw product in de regio Zuid-Holland Zuid. In het preventiecentrum kunnen “patiënten” een health check ondergaan en wordt mensen geadviseerd over hun leefgewoonten. Indien noodzakelijk kunnen patiënten direct doorverwezen worden naar specialisten voor nader onderzoek of een behandeling. Op termijn ziet het ASZ goede mogelijkheden voor een koppeling van het preventiecentrum met bijvoorbeeld toeristische sector (zorghotel, wellness, arrangementen, etc.) of andere diensten zoals ARBO en reïntegratie etc. Het ASZ werkt aan diverse vernieuwende initiatieven Het preventiecentrum is een van de nieuwe initiatieven uit de koker van het ASZ. Daarnaast werkt het ziekenhuis op dit moment aan de uitwerking van tien tot twintig ideeën tot nieuwe initiatieven, allen gericht op het verbeteren van het zorgaanbod van het ziekenhuis, enkele zelfs zeer vernieuwend en mogelijk met een concurrerende bovenregionale uitstraling. Een goed voorbeeld is de ontwikkeling van een


9

behandelprogramma en begeleiding van kinderen met Obesitas (overgewicht). Het ziekenhuis werkt aan een lijst met initiatieven die ze komende tijd wil oppakken. Da Vinci College: competentiegericht onderwijs en e-learning hebben de toekomst Het Da Vinci ziet haar zorgopleidingen de komende jaren groeien en speelt met vernieuwende opleidingen in op de veranderende vraag naar zorg. De nadruk ligt daarbij op e-learning en vooral op competentiegericht onderwijs, of zoals het Da Vinci dat noemt: “natuurlijk leren”. Het gaat daarbij vooral om werkend leren en praktijkgericht onderwijs. Het Da Vinci werkt bij de ontwikkeling van deze nieuwe opleidingsvormen nauw samen met diverse zorgaanbieders in de regio (ASZ, thuiszorgorganisaties, kinderopvang, tandartspraktijken, etc.) en zoekt voordurend opdrachten bij zorgaanbieders om hun studenten aan te kunnen bieden. In de praktijk blijkt het werven van voldoende leerwerkplekken, stageplaatsen en leeropdrachten lastig te zijn. Mogelijk ligt er een rol voor de gemeente, om onderwijsinstellingen te assisteren bij het werven van opdrachten in de zorg, zo geeft het Da Vinci aan. Bijvoorbeeld in de vorm van een centrale databank waar zorgaanbieders hun werkzaamheden en opdrachten aan kunnen bieden. Impulsteam zorg en welzijn van de Economische Adviesraad Dordrecht De Economische Adviesraad Dordrecht wil de economie in Dordrecht nieuwe impulsen geven. Daarom heeft de EAD impulsteams in het leven geroepen rond vier thema’s4. Eén van deze impulsteams richt zich specifiek op structuurversterkende projecten rond het thema Zorg en Welzijn. Begin 2006 is van start gegaan met drie concrete projecten: • het project Broedplaats gezondheidspark heeft als doel een impuls te geven aan de ontwikkeling van commerciële concepten voor kansrijke clusters van (commerciële) bedrijvigheid en realisatie daarvan op het toekomstige Gezondheidspark in Dordrecht. Hieraan gekoppeld zal acquisitie van geschikte bedrijven starten;

4

Om de economische slagkracht te vergroten heeft het Dordrechtse college van burgemeester en wethouders het initiatief genomen tot de oprichting van de Economische Adviesraad Dordrecht (EAD). De opdracht aan de raad is samengevat in de vraag: Wat zijn de toekomstige economische kansen voor Dordrecht en zijn regio? Voor het aansturen en versterken van de lokale en regionale economie zijn als vertrekpunt vier thema’s gekozen die door impulsteams verder worden uitgewerkt. Deze thema’s zijn: Maritiem, Cultuur en Binnenstad, Zorg en Welzijn en Innovatie.


10

•

•

het project Comfortdiensten speelt in op de toenemende vraag naar comfortdiensten voor ouderen en andere zorgbehoevende doelgroepen. Het impulsteam stimuleert ondernemers vernieuwende comfortdiensten te ontwikkelen door kennis en netwerken ter beschikking te stellen en voert een marktverkenning om potenties en commerciële waarde van verschillende diensten in beeld te brengen; het impulsteam stimuleert daarnaast Domotica-projecten door verbindingen te maken tussen de ontwikkeling van nieuwe woonconcepten en aanbieders van domotica-oplossingen en andere gemaksdiensten. Bovendien ondersteunt het projectteam initiatiefnemers bij het opstellen van concrete projectplannen.

Woonzorgcomplex Schefferstaete Dordrecht Woningstichting Forta heeft 4 historische panden aan de Groenmarkt in Dordrecht een nieuwe bestemming gegeven. De 18e eeuwse panden, die een monumentale status hebben, zijn in 2003 door Forta gekocht van de Kamer van Koophandel, de vorige gebruiker. Met inachtneming van de monumentale infrastructuur heeft Forta het omgebouwd tot een woonzorgcomplex met 23 heel gevarieerde appartementen. 12 zijn er bestemd voor mensen met een niet-aangeboren hersenafwijking en 11 voor senioren. Zorgvoorzieningen zijn voor handen, even als werken dagbestedingsruimten, lunchruimte, een sociale werkplaats, restaurant en kantoren. Bron: Aedes magazine, april 2006

Stichting Drechtzorg, samen werken aan verbetering van het regionale zorgaanbod Stichting Drechtzorg is een samenwerkingsverband van thuiszorg, ziekenhuis, huisartsen, revalidatiecentra, verpleeghuizen, geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptenzorg, verzorgingshuizen en woonzorgcombinaties uit Dordrecht en omstreken. Door samenwerking en goede afstemming van de zorgverlening wordt gewerkt aan het bevorderen van continuïteit, samenhang en doelmatigheid in de patiëntenzorg in de Drechtsteden. Dit heeft geresulteerd in een aantal concrete samenwerkingsprojecten tussen betrokken partijen gericht op het verbeteren van de kwaliteit van dienstverlening.


11

Conclusie • Met 19% van de totale werkgelegenheid is de gezondheidsen welzijnszorg de grootste werkgever in Dordrecht. Deze sector heeft afgelopen jaren een enorme groei doorgemaakt en zal komende jaren, mede als gevolg van de toenemende vergrijzing, verder groeien. Dordrecht heeft hiermee overigens geen uitzonderlijke positie. Ook in andere (middel)grote steden van Nederland heeft de gezondheidsen welzijnszorg een forse groei doorgemaakt ligt het aandeel van deze sector tussen de 16% en 22%. Dordrecht onderscheidt zich op het gebied van zorgeconomie niet van andere steden en regio’s. De stad heeft bovendien geen onderscheidend zorgimago doordat toonaangevende zorggerelateerde bedrijven, instellingen en organisaties niet in Dordrecht zijn gevestigd. • Diverse spelers in de Dordrechtse zorgeconomie werken aan vernieuwende initiatieven gericht op het verbeteren van het zorgaanbod. Bovendien leven bij deze partijen nog veel meer creatieve ideeën dan ze op dit moment tot uitvoer (kunnen) brengen. Kortom, zorgaanbieders in Dordrecht vormen een schat aan kennis en nieuwe marktideeën die wachten op uitwerking. In de realisatie hiervan lopen zorgaanbieders nogal eens tegen problemen aan. Er is onvoldoende kennis of transparantie van de Dordrechtse zorgmarkt, men is nog niet voldoende gewend aan het marktdenken, men heeft onvoldoende capaciteit om ideeën uit te werken, de (financiële) risico’s zijn te hoog, men kan geen geschikte partners vinden, etc. Hier liggen concrete aanknopingspunten voor u als gemeente om zorgeconomie in Dordrecht een extra impuls te geven!


12

BIJLAGE B

ZORGECONOMIE PER SEGMENT Waar liggen kansen en aanknopingspunten om de zorgeconomie in Dordrecht te versterken en uit te bouwen? In deze bijlage beschrijven we voor acht deelsegmenten in de zorgeconomie de huidige economische betekenis voor Dordrecht en de kansen en mogelijkheden die we zien voor structuurversterkende projecten in Dordrecht. In bijlage A gaven we al aan dat het begrip zorgeconomie lastig is af te bakenen. Het omvat in principe alle economische activiteiten die direct of indirect met zorg te maken hebben. Zorgeconomie omvat dan ook meer dan alleen de gezondheid- en welzijnszorg. We onderscheiden binnen de zorgeconomie acht segmenten (zie figuur 1). Figuur 1: Segmenten binnen de zorgeconomie

Zakelijke en financiële diensten

Wonen en zorg

Onderwijs Gezondheidszorg

Welzijnszorg Productie, handel en distributie

Science base en R&D

Leisure, toerisme wellness, sport en preventie Stec Groep, 2006 Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage b Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

1

In het vervolg van deze bijlage lichten we per segment toe welke economische activiteiten hieronder vallen en wat de economische betekenis van deze segmenten is voor Dordrecht. We benoemen per segment relevante trends5 en mogelijke aanknopingspunten die we zien om de zorgeconomie in Dordrecht een impuls te geven. 1. Gezondheidszorg (cure) Omschrijving

Economische betekenis voor Dordrecht op dit moment? Stuwend of verzorgend? Relevante trends?

Locatievoorkeur en vestigingseisen

Kwaliteiten Dordrecht

Toelichting Bedrijven en instellingen die zich bezig houden met de medische zorg (het genezen van patiënten). Voorbeelden hiervan in Dordrecht zijn het ASZ (ziekenhuis), medische praktijken, huisartsen, consultatiebureau, revalidatiecentra, tandartsen, maar ook ondersteunende activiteiten zoals laboratoria, apotheken, fysiotherapie praktijken etc. • Circa 4.000 arbeidsplaatsen, waarvan ruim 2.500 gerelateerd aan het ASZ • Circa 210 vestigingen van gezondheidszorg gerelateerde bedrijven en instellingen De • • • • • • • • • • • • •

gezondheidszorg in Dordrecht is sterk lokaal en regionaal verzorgend Toenemende vraag naar zorg; dreigend tekort aan voldoende geschoold zorgpersoneel; toenemende concurrentie in de zorg, vraag naar meer kwaliteit voor minder geld; groeiende vraag naar persoonlijke benadering; groeiende behoefte aan begeleid revalideren; ppkomst van privé-klinieken, verzelfstandiging van specialismen van het ziekenhuis; schaalvergroting en fusies van zorgaanbieders. Clusters van gezondheidszorgvoorzieningen in de stad (zorgboulevards, gezondheidspark, etc.); kleinere instellingen en praktijken hebben eveneens voorkeur voor kleinschalige praktijkruimten in woonwijken, dicht bij de doelgroep; in of nabij verzorgings- of verpleeghuizen. Aanwezigheid ASZ en ontwikkeling van nieuw ziekenhuis op het Gezondheidspark; intensieve samenwerking met onder meer specialistische centra EMC Rotterdam; ontwikkeling van dependances van het EMC (oncologisch centrum) en klinisch chemisch laboratorium (Rivas Groep).

5

We beperken ons in deze bijlage tot het benoemen van relevante trends per segment. Een uitgebreide beschrijving van trends in de zorgeconomie vindt u in bijlage D.

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage b Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

2

Aanknopingspunten voor projecten

• • • •

Ontwikkeling van vernieuwende concurrerende zorgproducten en –diensten ASZ en andere zorgaanbieders in Dordrecht; ontwikkelen uniek aanbod aan zorgvoorzieningen op Gezondheidspark; versterken concurrentiekracht van het ASZ door intensieve samenwerking met medische centra (onder meer Rotterdam); aantrekken privé-klinieken, preventiecentra, etc.


3

2. Welzijnszorg (care) Omschrijving

Economische betekenis voor Dordrecht op dit moment? Stuwend of verzorgend? Relevante trends


Kwaliteiten van Dordrecht Aanknopingspunten voor projecten

Toelichting Bedrijven, organisaties en instellingen die zich bezig houden met verplegen en verzorgen van zorgbehoevende personen. Voorbeelden hiervan: verpleeg- en verzorgingshuizen, dagverblijven, thuiszorg (Internos) en maatschappelijke dienstverlening. • Circa 3.000 arbeidsplaatsen in Dordrecht • Circa 60 vestigingen van welzijnszorg gerelateerde bedrijven en instellingen De welzijnszorg in Dordrecht is sterk lokaal en regionaal verzorgend • Toenemende vraag naar zorg, zowel intramuraal als extramuraal; • dreigend tekort aan voldoende geschoold zorgpersoneel; • ontwikkeling van nieuwe woonzorg concepten (domotica); • zorgbehoevenden stellen hoger eisen aan zorg; • toename en diversificatie van het zorgaanbod, meer concurrentie tussen zorgaanbieders; • schaalvergroting en fusies van zorgaanbieders. Verpleeg- en verzorgingshuizen, dagverblijven en seniorenwoningen: • In bestaand stedelijk gebied (woonwijken); • rustige, parkachtige omgeving, nabij winkelvoorzieningen; • veelal gestapelde bouw, appartementen met woonunits en openbare ruimten. Thuiszorginstellingen en maatschappelijke dienstverleners: • Kleine of middelgrote kantoren met gedeeltelijke deels een baliefunctie; • centraal gelegen in de stad, goed toegankelijk voor klanten; • zorgboulevards zijn uitstekende vestigingsplaats voor dit type voorzieningen. • Sterk vertegenwoordigde welzijnssector; • aanwezigheid diverse stichtingen en welzijnsorganisaties. • Ontwikkeling van nieuwe vernieuwende woonzorgconcepten in Dordrecht; • ontwikkeling van nieuwe (unieke) onderwijs programma’s door Da Vinci College i.s.m. welzijnssector in Dordrecht; • verbeteren kwaliteit (en concurrentiekracht) van zorgaanbod welzijnssector in Dordrecht; • aantrekken van instellingen en specifieke klinieken (bijvoorbeeld GGZ, psychiatrie).


4

3. Science base en R&D-bedrijven Omschrijving



Kwaliteiten Dordrecht Aanknopingspunten voor projecten

Toelichting Het geheel aan (onafhankelijke) zorggerelateerde kennisinstellingen: (top)universiteiten, onderzoeksinstituten en –scholen, instellingen als TNO, academische ziekenhuizen en ondernemingen met een sterk fundamentele medische en/of technologische R&D-inslag. Geen. In Dordrecht zijn geen medische of technologische science base en R&D-bedrijven gevestigd. Ook kennisintensieve instellingen (universiteit, onderzoeksinstellingen) ontbreken. Science base en R&D-bedrijven hebben een sterke (inter)nationale oriëntatie en zijn in sterke mate stuwend voor de lokale en regionale economie. • Ontwikkeling van medische en technologische clusters rond kenniscentra zoals: health valley (Nijmegen), life sciences (Leiden) en medische technologie (Enschede), Human Health Brabant; • toenemende concentratie van specifieke kennisintensieve specialisaties op enkele plekken; • internationalisering en schaalvergroting, toenemende internationale concurrentie; • Nederland neemt internationaal een gemiddelde positie in, wat zorgt voor beperkte internationale vestigingsdynamiek en een sterke nichemarkt; • economisch beleid van de provincie Zuid-Holland is gericht op het versterken van het medisch cluster in Leiden. • Rondom clusters van toonaangevende kennisintensieve instellingen als universiteiten en Academische Ziekenhuizen en andere kennisintensieve bedrijven en instellingen; • hoogwaardige kantoorlocaties in combinatie met laboratoria en andere voorzieningen (cleanrooms, magnetenlab, etc.), kennisparken; • beschikbaarheid van personeel met hoog opleidingsniveau, aanwezigheid van top-talenten. • Ontwikkeling van het Gezondheidspark, aantrekkelijk vestigingsklimaat voor kennisintensieve bedrijven en instellingen en/of spin-offs van het ASZ • Ontwikkeling van dependances specialisaties van Academische ziekenhuizen op gezondheidspark; • ontwikkeling van kennisclusters op gezondheidspark rondom ASZ; • aanbieden van voorzieningen voor startende specialisten op Gezondheidspark en begeleiden van startende (medische) ondernemers vanuit bijvoorbeeld ASZ/EMC Rotterdam; • aantrekken van kennisintensieve bedrijven en instellingen die aansluiten bij specialisaties van ASZ.


5

4. Zorggerelateerde productie, handel en distributie Omschrijving

Economische betekenis voor Dordrecht op dit moment? Stuwend of verzorgend?

Relevante trends?

Toelichting Bedrijven die actief zijn in de productie, handel en distributie van de zorggerelateerde producten als farmaceutische producten, food, life sciences, orthopedische producten, verpakkingsindustrie, etc. Binnen deze doelgroep vallen eveneens gespecialiseerde logistieke dienstverleners en distributeurs. De economische betekenis van deze doelgroep is op dit moment relatief beperkt. In Dordrecht zijn enkele kleine en middelgrote productie- en handelsbedrijven gevestigd (Dentelair, Biomet, Chempropack) met een totale werkgelegenheid van circa 100 tot 150 arbeidsplaatsen. De markt voor zorggerelateerde producten is over het algemeen sterk (inter)nationaal georiënteerd. Activiteiten binnen dit segment zijn dan ook stuwend voor de lokale en regionale economie van Dordrecht. • Groeiende vraag naar innovatieve toepassingen in de zorg, groeimarkt voor handel en productie; • meer en diverser aanbod van zorggerelateerde producten, meer handel, meer vervoer; • beperkte bovenregionale vestigingsdynamiek van zorggerelateerde productiebedrijven, concentratie van laagwaardige productieactiviteiten in lage lonenlanden; • toenemende vraag naar gespecialiseerde zorggerelateerde producten; • schaalvergroting in logistieke netwerken, veel fusies en overnames.


• • •


• • • • •

Hoogwaardige bedrijfsruimte in combinatie met kleinschalige kantoorruimte (80%-20%) goed bereikbare modern gemengde bedrijventerreinen nabij de snelweg locaties met een hoogwaardige uitstraling (waaronder zichtlocaties) Zuidwest Nederland is een aantrekkelijke vestigingsplaats voor Europese Distributie Centra Marketing, promotie en acquisitie gericht op het aantrekken van logistieke dienstverleners met medische specialisatie en zorggerelateerde productiebedrijven; ontwikkelen van aantrekkelijke vestigingslocaties, (goed bereikbaar, voldoende ruimte, aantrekkelijk prijsniveau, etc.); ontwikkelen van nieuwe logistieke concepten voor de zorg in samenwerking met het bedrijfsleven; verankeren gevestigde bedrijven in Dordrecht.


6

5. Zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening Omschrijving

Economische betekenis voor Dordrecht op dit moment?

Stuwend of verzorgend?

Relevante trends?


Toelichting De doelgroep zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening omvat een breed groep van dienstverlenende, bedrijven, organisaties en instellingen met een (sterke) relatie met de zorgsector. Voorbeelden hiervan zijn zorgverzekeraars, ICT-bedrijven, adviesbureaus, trainingsinstituten, advocatenkantoren, banken en personeelsdiensten. Economische betekenis van zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening is op dit moment beperkt. Er zijn geen grote zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverleners in Dordrecht gevestigd. Zorgverzekeraar Trias (met hoofdkantoor in Gorinchem) heeft alleen een dependance met circa 10 arbeidsplaatsen in Dordrecht. We schatten dat enkele honderden arbeidsplaatsen in de zakelijke en financiële dienstverlening in Dordrecht een indirecte relatie met de zorgsector hebben. Afhankelijk van de aard en omvang van diensten is deze doelgroep lokaal/regionaal (kleine en middelgrote dienstverleners) tot stuwend (zoals grote zorgverzekeraars). De doelgroep in Dordrecht is op dit moment sterk lokaal en regionaal verzorgend van aard. • Schaalvergroting en fusies bij zorgverzekeraars om voldoende inkoopmassa te creëren en zo concurrentievoordelen te kunnen realiseren; • toenemende splitsing van hoofdkantoren en backoffices; • relatief hoge vestigingsdynamiek; • toenemend gebruik van ICT-oplossingen en andere technologische oplossingen in de zorg (zoals domotica); • toename van gebruik van innovatieve toepassingen in zorg, groeiende markt voor consultancy en gespecialiseerde dienstverleners.

• •


• • •

Kleine en middelgrote dienstverleners met een lokale en regionale uitstraling zijn bij voorkeur gevestigd in kantoren in en rondom het centrum van de stad; middelgrote en grote dienstverleners hebben de voorkeur voor moderne kantoorruimte (vanaf 750 m² bvo) op goed bereikbare kantorenlocaties. Naast een goede bereikbaarheid per OV hecht deze doelgroep een belangrijke waarde aan een optimale autobereikbaarheid (nabij snelweg, voldoende parkeerfaciliteiten); gezondheidspark mogelijk aantrekkelijke vestigingsplaats voor deze doelgroep. Ontwikkeling van het Gezondheidspark, een aantrekkelijke vestigingsplaats voor (boven)regionale zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverleners. Actieve marketing en acquisitie gericht op het aantrekken van grote zakelijke en financiële dienstverleners in de zorgeconomie;


7

•

ontwikkelen van aantrekkelijke vestigingslocaties voor zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening. Naast het Gezondheidspark gaat het om goede zichtlocaties langs de snelweg (Amstelwijck) of goed bereikbare centrumlocaties (stationsomgeving).

6. Leisure, wellness, sport en preventie Omschrijving

Economische betekenis voor Dordrecht op dit moment? Stuwend of verzorgend?

Toelichting Het geheel van zorggerelateerde voorzieningen gericht op preventie, sport, ontspanning en vrijetijdsbesteding. Voorbeelden van bedrijven en instellingen in deze doelgroep zijn sauna’s, beautysalons, thermaalbaden, fitnessscholen en toeristische voorzieningen gericht op de zorg. Op dit moment beperkt. Dordrecht beschikt vooralsnog niet over bovenregionale verzorgende voorzieningen op het gebied van leisure, wellness, sport en preventie

Relevante trends?

Op dit moment is dit segment in Dordrecht sterk lokaal verzorgend van aard; Grootschaliger voorzieningen met een bovenregionaal (zoals het nieuwe zwembad, de ijsbaan of de nieuwe sportboulevard op het Gezondheidspark) hebben een meer stuwend karakter voor Dordrecht; • Toenemende vraag naar luxe voorzieningen voor revalidatie en herstel; • gezondheid en ontspanning wordt in toenemende mate een lifestyle; • toename besteedbaar inkomen ouderen en vergrijzing maken senioren een groeiende doelgroep; • meer aandacht bij zorgverzekeraars voor preventie;


• •

Kwaliteiten Dordrecht

• • • • •

Aanknopingspunten voor

• •

Leisure en wellness bij voorkeur in een omgeving met rust, ruimte en natuur Preventie: rondom of in de nabijheid van een medische voorzieningen (bijvoorbeeld ziekenhuis) en sportfaciliteiten; in bestaand stedelijk gebied; gezondheidspark en zorgboulevard bieden aantrekkelijke vestigingsplaats voor deze doelgroep. Ontwikkeling van het Gezondheidspark met sportboulevard biedt kansen voor synergie tussen beide thema’s; ligging in de directe nabijheid van Nationaal park de Biesbosch (rust, ruimte, groen); beschikbaarheid van uitgebreid toeristisch en recreatief potentieel (historische binnenstad, Biesbosch, Kinderdijk, etc.); ligging tegen de zuidvleugel van de Randstad en West Brabant (omvangrijk marktgebied) Ontwikkeling van centrum voor preventie van bijvoorbeeld ziekteverzuim (ARBO), sportblessures,


8

projecten

• • •

overgewicht, etc. Aantrekken van health, wellness en beauty voorzieningen; Ontwikkeling van toeristische recreatieve producten en arrangementen gericht op specifieke doelgroepen in de zorg (senioren, specifieke ziektebeelden, etc.) Ontwikkeling van sportvoorzieningen, bijvoorbeeld voorzieningen die te gebruiken zijn vanuit zowel ‘cure’ als ‘care’/’wellness’.

7. Wonen en zorg Omschrijving


Locatievoorkeur en vestigingseisen Kwaliteiten Dordrecht


Toelichting Dienstverlenende organisaties op het gebied van wonen en zorg aan senioren en jongere mensen met een beperking. Voorbeelden zijn woningcorporaties, thuiszorgorganisaties, zorgaanbieders (huisartsen, apotheek, fysiotherapeuten, etc.). Deze partijen werken veelal in samenwerkingsverbanden. Het segment wonen en zorg vertoont daarmee overlap met andere segmenten in de zorg, maar is als specifiek segment opgenomen omdat dit een belangrijke groeimarkt is. Relatief beperkt, woonzorg-concepten zijn relatief nieuwe vormen van dienstverlening. Er lopen in Dordrecht op dit moment verschillende initiatieven om woonzorg-concepten te ontwikkelen. Sterk lokaal en regionaal verzorgend, bij uitzondering stuwend in geval van unieke woonconcepten met een sterk bovenregionale aantrekkingskracht.

• • • • • • • • • • • •

Toename van de zorgvraag als gevolg van vergrijzing; senioren zijn steeds kapitaalkrachtiger en bereid voor woondiensten en comfort te betalen; nieuwe ICT toepassingen maken langer zelfstandig thuis wonen mogelijk (domotica); senioren en andere zorgvragers geven er steeds meer de voorkeur aan zolang mogelijk zelfstandig te blijven wonen; bovengemiddeld sterke vergrijzing in Dordrecht en omliggende regio in de periode tot 2040 Verspreid over stedelijk gebied, bij voorkeur in een groene, parkachtige omgeving; nabij zorgvoorzieningen, detailhandel (dagelijkse voorzieningen) en OV Diverse initiatieven op gebied van wonen en zorg; groeiende markt voor woonzorgconcepten als gevolg van bovengemiddeld sterke vergrijzing; Dordrecht is een belangrijke woongemeente in de regio Ontwikkeling van nieuwe woonzorgconcepten in Dordrecht; marketing van nieuwe woonzorgconcepten in de regio, versterken regionale woonfunctie van de


9

•

stad; ontwikkelen van pilotprojecten op het gebied van wonen en zorg en uitdragen en/of vermarkten van kennis en ervaringen buiten de eigen regio.

8. Onderwijs Omschrijving doelgroep Economische betekenis voor Dordrecht op dit moment? Stuwend of verzorgend? Relevante trends

Locatievoorkeur en vestigingseisen Kwaliteiten Dordrecht

Toelichting MBO, HBO en universitaire instellingen met zorggerelateerde opleidingen Het Da Vinci College in Dordrecht is het enige opleidingsinstituut in Dordrecht waar op dit moment zorggerelateerd onderwijs wordt aangeboden op MBO-niveau. Op dit moment volgen 600-700 studenten een zorggerelateerde opleiding aan het Da Vinci College in Dordrecht. Daarmee is de afdeling zorg van het Da Vinci goed voor circa 60 arbeidsplaatsen (docenten en ondersteunend personeel). Het zorggerelateerde onderwijsaanbod op het Da VInci college is op dit moment sterk regionaal verzorgend. Mogelijk nieuwe, specifieke opleidingen kunnen studenten van buiten de regio aantrekken. • Toenemende druk op de zorggerelateerde arbeidsmarkt; • groeiende vraag naar competentiegericht onderwijs, sterke nadruk op ontwikkeling van onderwijsleerplekken in samenwerking met zorgaanbieders (ziekenhuis, thuiszorg, verpleeghuizen, etc.) in Dordrecht; • samenwerking met andere HBO en universitaire opleidingen (in Rotterdam).

• • • •

In bestaand stedelijk gebied, op locaties die goed per OV te bereiken zijn; Gezondheidspark is een aantrekkelijke vestigingsplaats voor zorggerelateerde onderwijsinstellingen. Ontwikkeling van het nieuwe Leerpark en afdeling zorgonderwijs van Da Vinci College op het Gezondheidspark; aanwezigheid van het Da Vinci College met innovatieve ideeën en initiatieven op het gebied van zorgonderwijs.


10


• • • • •

Ontwikkelen van vernieuwende competentiegerichte onderwijsprogramma’s op MBO/HBO niveau; intensiveren van samenwerking tussen onderwijsinstellingen en zorgaanbieders, creëren van leerwerkplekken, combi opleidingen (werken en leren), etc.; ontwikkelen van een onderwijsleerbedrijf en acquisitie van concrete opdrachten vanuit Dordrechtse zorgsector; marketing van Dordrechtse onderwijsinstellingen en aantrekken meer studenten; in samenwerking met de onderwijsinstellingen, het ASZ en het bedrijfsleven ontwikkelen van een skillslab en opleidingscentrum waar studenten en zorgpersoneel ervaring op kunnen doen met meest vernieuwende ontwikkelingen in de zorg en bedrijven hun innovatieve concepten kunnen demonstreren.


11

Conclusie In tabel 9 beoordelen we de economische potenties van de verschillende segmenten binnen zorgeconomie voor Dordrecht aan de hand van vijf criteria. Vervolgens beoordelen we waar de meeste en beste kansen liggen voor Dordrecht om met zorgeconomie een extra impuls te kunnen geven aan de lokale en regionale economie. Tabel 9: kansrijke segmenten voor Dordrecht beoordeeld Doelgroep

Economische betekenis op dit moment

Welzijnszorg Gezondheidszorg Science base en R&D-bedrijven Productie handel en distributie Zakelijke en financiële dienstverlening Wonen en zorg Leisure, wellness, sport en preventie Onderwijs Bron: Stec Groep (2006)

Groeipotentie Dordrecht

Economische kansen voor Dordrecht

++ ++ 0 0 0

Is het segment stuwend voor Dordrecht? 0 0 ++ + +

++ ++ 0 0/+ 0/+

+ +(+) 0 0 +

Kan gemeente veel sturing geven (‘invloed’)? (+) (+) 0 (+) +

0 0

0 +

++ ++

++ ++

+ ++

0

+

+

+

(+)

Er liggen in Dordrecht goede kansen voor het uitbouwen van gezondheidsen welzijnszorg We zien goede mogelijkheden in Dordrecht om de gezondheidsen welzijnszorg verder uit te bouwen. Als gevolg van vergrijzing zal de vraag naar gezondheidsen welzijnszorg en daarmee de werkgelegenheid komende jaren vanzelf al flink toenemen. Door met vernieuwende producten creatief op de veranderende zorgvraag in te spelen, liggen er mogelijkheden voor de Dordrechtse gezondheidsen welzijnssector om haar regionaal verzorgende functie te versterken. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor het ASZ om door middel van samenwerking met andere (gespecialiseerde) ziekenhuizen in de regio, zoals het EMC Rotterdam, voor Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage b Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

12

een aantal specialisaties (zoals Oncologie) een bovenregionaal (stuwende) verzorgende functie te creëren. Het Gezondheidspark biedt bovendien een aantrekkelijke vestigingsplaats voor allerlei vernieuwende diensten op het gebied van gezondheidszorg en sport. Daarnaast zien we aantrekkelijke kansen voor Leisure & preventie, Wonen & zorg en Onderwijs Ook liggen er in Dordrecht goede kansen om zorgeconomie verder uit te bouwen rond de segmenten leisure, toerisme, wellness, sport en preventie, wonen en zorg en op het gebied van onderwijs: • Leisure toerisme, wellness, sport en preventie is een belangrijke groeimarkt. Dordrecht beschikt met het Gezondheidspark (sport en gezondheid), de nabijheid van de Biesbosch en het beschikbare toeristische recreatieve potentieel over een aantal bijzondere kwaliteiten om dit segment uit te bouwen; • ook wonen en zorg is een belangrijke groeimarkt. Door aantrekkelijke vernieuwende woonzorgconcepten aan te bieden, kan Dordrecht haar regionale positie als woonstad verder versterken; • door het aanbieden van vernieuwende vraaggerichte zorgopleidingen kan Dordrecht meer studenten aantrekken, ook van buiten de regio. Bovendien neemt, door de beschikbaarheid van voldoende geschoold personeel, de kwaliteit van zorgdiensten toe en daarmee ook de concurrentiepositie van de Dordrechtse zorgeconomie. Het Gezondheidspark is aantrekkelijk voor zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening De economische betekenis van de zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening in Dordrecht is op dit moment beperkt. Er is bijvoorbeeld geen grote zorgverzekeraar in Dordrecht gevestigd. Met de ontwikkeling van het Gezondheidspark ontstaat echter een nieuwe en unieke locatie in de regio. Dit is mogelijk een aantrekkelijke vestigingsplaats voor een dergelijke zorggerelateerde dienstverlening. De kansen voor science base R&D en productie handel en distributie in Dordrecht zijn beperkt Het ontbreekt Dordrecht aan een bovengemiddeld aantrekkelijk vestigingsklimaat voor deze doelgroepen. Een kennisintensief zorgcluster van universiteiten, instellingen en bedrijven zijn niet in Dordrecht gevestigd. Dordrecht is hierdoor geen aantrekkelijke vestigingsplaats voor medische en technologische science base en R&D bedrijven. Bovendien is de concurrentie van andere steden en regio’s in Nederland groot en zet ook de provincie Zuid-Holland in op Leiden. Ook op het gebied van zorggerelateerde productie handel en distributie onderscheid Dordrecht zich niet bovengemiddeld ten opzichte van andere steden. Hoewel Dordrecht qua


13

ligging een aantrekkelijke vestigingsplaats is voor logistieke bedrijvigheid, heeft de stad geen specifiek onderscheidende aantrekkingskracht op medisch gespecialiseerde logistieke dienstverleners.


14

BIJLAGE C

KANSEN VOOR HET GEZONDHEIDSPARK U werkt als gemeente, samen met onder meer het ASZ en Multi Vastgoed aan de ontwikkeling van het Gezondheidspark op de locatie Dordwijk. Het stedenbouwkundig concept voor het Gezondheidspark bestaat uit drie delen: De Ziekenhuiszone, De Sportboulevard en het Middengebied. Daarnaast wordt aan de rand van het gezondheidspark ruimte geboden voor de ontwikkeling van woningen. Figuur 1: Gezondheidspark Dordrecht

C

A B C D

Ziekenhuiszone Sportboulevard Middenzone Woongebied

A

D

U heeft al een duidelijk beeld voor de invulling van de ziekenhuiszone Voor de invulling van de ziekenhuiszone bestaan al concrete plannen. Hier komt het nieuwe Albert Schweitzer Ziekenhuis en diverse aan het ziekenhuis gerelateerde voorzieningen zoals, laboratoria, kraam- en zorghotel, huisartsenpraktijk, vestiging van de GGD-Zuid-Holland Zuid, nieuwbouw van de Sanquin Bloedbank, nieuwbouw van de Grote Rivieren (organisatie voor geestelijke gezondheidszorg) en Da Vinci College afdeling zorgopleidingen.

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage c Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

1

Zorgaanbieders in Dordrecht zien verschillende kansen en mogelijkheden voor het Gezondheidspark Het ASZ ziet rond het Gezondheidspark kansen voor de ontwikkeling van diverse marktgedreven initiatieven. Concreet gaat het om verschillende spin-offs (voor- en nazorg, kennisontwikkeling, advies, etc.) van de specialisatie Oncologie die op het nieuwe Gezondheidspark ontwikkeld wordt. Daarnaast ziet het ASZ drie kansrijke groeimarkten voor particulier initiatief, voor wie het Gezondheidspark een aantrekkelijke vestigingsplaats kan zijn: • Gezondheid en advies (preventiecentra, goede medische begeleiding en advies) • Welzijn en comfort (ooglaserbehandelingen, sterilisatie, etc.) • Uitstraling en uiterlijk (plastische chirurgie, personal training, etc.) Een andere stuwend initiatief voor het Gezondheidspark is mogelijk de ontwikkeling van een opleidingcentrum, een uitbreiding van het toekomstige skillslab van het Da Vinci College op het Gezondheidspark. Dit opleidingscentrum zou kunnen fungeren als makelaar van nieuwe ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Bedrijven hebben de mogelijkheid vernieuwende producten te demonstreren en het zorgpersoneel heeft de gelegenheid om hiermee te leren werken, bijvoorbeeld met de nieuwe ICTtoepassingen in de zorg. Hieraan gekoppeld ziet het Da Vinci kansen voor een innovatiecentrum, waar bedrijven op basis van ideeën uit de zorg zelf nieuwe producten kunnen ontwikkelen en testen.


2

Ook de invulling van de ideeën voor de sportboulevard krijgen al concreet vorm Ook voor de ontwikkeling van de sportboulevard bestaan inmiddels concrete plannen. De gemeente Dordrecht werkt op deze locatie aan de ontwikkeling van een nieuw zwembad, een ijshal en een sporthal, alles onder één dak. Het gaat hier om de vervanging van bestaande voorzieningen die op dit moment verspreid over de stad liggen en verouderd zijn. Verder biedt de sportboulevard ruimte voor nieuwe voorzieningen als een turnhal en private ontwikkelingen als fitnesscentrum (3.800 m²), (indoor)racketsportcentrum (1.700 m²) en een evenemententerrein. Bovendien biedt de sportboulevard ruimte voor horecavoorzieningen rond de hoofdingang van het complex. De gemeente verwacht dat de gehele sportboulevard, inclusief het horecagedeelte vanaf 2009 in gebruik zal zijn. Ideeën voor het middengebied zijn nog algemeen De middenzone vormt een verbindende schakel tussen het ziekenhuis en de sportboulevard. Er bestaan diverse ideeën voor de invulling van dit gebied. Zo werd in een van onze gesprekken met zorgaanbieders in Dordrecht het idee geopperd voor de ontwikkeling van een “zorg-Bijenkorf”, een grote detailhandelsvestiging waarin diverse zorggerelateerde (exclusieve) detaillisten en franchisers onder één label hun producten kunnen aanbieden. Ideeën zijn echter nog niet concreet en/of bekend bij alle partijen die bij de ontwikkeling van het Gezondheidspark betrokken zijn.

Functies voor het middengebied In het gebied tussen het ziekenhuis en de Sportboulevard komt een attractieve voetgangersverbinding waaraan de volgende functie worden geclusterd: • Circa 6.000 m² winkels en horeca • Circa 15.000 m² commerciële gezondheidsfuncties en kantoren • Reserveringen van ASZ: circa 15.000 m² • Circa 280 woningen • Circa 2.250 parkeerplaatsen • Uitrukpost brandweer Bron: projectbrochure Multi Vastgoed, 2006

U streeft naar synergie tussen ziekenhuis en sportboulevard U streeft bij de ontwikkeling van het middengebied naar synergie tussen enerzijds het ziekenhuis en aanverwante medische voorzieningen en anderzijds de sportboulevard. U wilt voorkomen dat dit middengebied een doorsnee kantorenzone wordt, zonder enig raakvlak met aangrenzende gebieden. We zetten hier een aantal ideeën voor deze zone op een rij waarbij we ons baseren op vergelijkbare initiatieven in het land (zie tabel 1).


3

Tabel 1: Mogelijke invullingen middengebied Gezondheidspark Dordrecht Functies

Synergie Sport

Synergie Gezondheid

+ +

+ +

0 0 + 0 0 0

+ + 0 + + +

+ 0 0 +

0 0 0 +

Medisch attractiepark

0

+

Gezondheidsproducten: voeding, opticiens, etc.

+

+

Vergadercentra

0

0

Hotel

0

0

Bioscoop

0

0

Tijdelijke woningen medisch specialisten

0

+

Studentenwoningen (medische opleidingen)

0

+

Medische diensten ARBO-preventie en reïntegratiecentrum Voorzieningen voor sportgeneeskunde Kantoren Zorgverzekeraar (hoofdkantoor) Zorgverzekeraar (nevenvestiging) Nationale sportkoepels Thuiszorg, centraal bestuur van verzorgingshuizen, etc. Uitzendbureaus en personeelsdiensten voor de zorgsector Adviesbureau, kenniscentrum voor bepaalde ziektebeelden Winkels, Horeca en leisure (Exclusieve) Sportwinkels Cadeaushop/bloemenwinkel, etc. Restaurants Medisch- en of sportmuseum

Informatiecentrum sport en gezonde voeding Congresfaciliteiten

Woningen

Bron: Stec Groep, 2006


4

BIJLAGE D

RELEVANTE TRENDS In welke richting zal de zorgeconomie zich de komende jaren ontwikkelen? In deze bijlage beschrijven we de belangrijkste trends in de zorgeconomie en de drijvende krachten daarachter.

Drijvende krachten Vier drijvende krachten achter een veranderende zorgmarkt De zorgmarkt is sterk aan verandering onderhevig. We zien globaal vier drijvende krachten voor deze veranderingen. 1. Vergrijzing Nederland vergrijst. Volgens de Primos Prognoses neemt het absolute aantal 65-plussers sterk toe van 2,3 miljoen in 2005 tot 4,1 miljoen in 2040. Op dit moment is circa 14% van de Nederlandse bevolking 65 jaar of ouder. In 2040 zal dit aandeel gegroeid zijn tot circa 25%. Binnen deze vergrijsde bevolkingsgroep neemt bovendien het aantal hoogbejaarden verder toe, de Figuur 1: Regio Dordrecht vergrijst sterk zogenaamde verwitting. Verwacht wordt dat er in Nederland in 2040 ruim 2 miljoen 75-plussers zullen 2005 2040 zijn. Toenemende vergrijzing zal leiden tot een fors groeiende vraag naar zorg in ons land. Uit prognosecijfers van Primos blijkt dat de vergrijzing in de regio Dordrecht bovengemiddeld sterk zal zijn (zie figuur 1). In 2005 ligt het aandeel 65-plussers in de regio Dordrecht rond het Nederlands gemiddelde van 15% tot 20%. In 2040 zal dit zijn toegenomen tot 25% tot 30% en scoort de regio daarmee bovengemiddeld.

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage d Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

1

2. Consumentisme De traditionele driehoeksverhouding verzekeraar-patiënt-zorgverlener verdwijnt. Zorgverzekeraars worden meer inkopers van zorg ten behoeve van hun verzekerden. Patiënten zullen bereid zijn om meer van hun eigen inkomen te spenderen aan gezondheid(-szorg) en worden in feite consumenten. Kritische consumenten zelfs, door onder andere de toenemende kennis die zij verkrijgen door opleiding of internet. 3. E-gezondheidszorg Naar verwachting is in het jaar 2010 20% van de bezoeken aan het ziekenhuis niet meer nodig, omdat de communicatie of de controle verloopt via internet6. Nieuwe ideeën, therapieën en normen zullen zich sneller online verspreiden. Bovendien kunnen consumenten de kwaliteit, kosten en resultaten van instellingen en behandelingen snel en makkelijk vergelijken. Zorgaanbieders zullen zich meer gaan richten op relatiemanagement en moeten zich beraden hoe ze, mede via internet, artsen en specialisten, patiënten, investeerders en zorginkopers kunnen aantrekken. 4. Gentherapie en biotechnologie De ontcijfering van het menselijk DNA zal grote gevolgen hebben voor de gezondheidszorg. De aandacht verschuift naar preventie en persoonsgerichte behandeling. Ook de organisatie van de zorg zal veranderen door de komst van minder invasieve technologie en betere diagnose-instrumenten. Daarnaast zullen op langere termijn andere dan de traditionele zorgverleners zich gaan bezighouden met simpele en goedkope diagnostische tests, preventieve medicatie, vervolgbehandelingen en leefstijladvisering.

Trends Deze drijvende krachten in de zorgsector hebben een aantal concrete gevolgen voor de zorgmarkt in Nederland. De belangrijkste trends zetten we hier op een rij. Meer concurrentie in de zorg, toenemend belang van kwaliteit Patiënten en consumenten worden in toenemende mate mondiger en kritischer, mede als gevolg van de beschikbaarheid van specialistische informatie via het internet. Bovendien zijn vooral ouderen (een belangrijke groep zorgvragers) steeds kapitaalkrachtiger en beschikken over meer financiële middelen om aan 6

bron: HealthCast 2010, PWC


2

zorg uit te geven. Dit leidt tot een meer kritische houding ten opzichte van snelheid en kwaliteit van de zorg. Patiënten en consumenten zullen in toenemende mate zelf bepalen waar zij de zorg vandaan willen halen, waarbij zij zich naast de eigen regio eveneens op andere regio´s (en het buitenland) zullen richten. De marktbasis voor ondermeer privé-klinieken (korte wachtlijsten, persoonlijke benadering) groeit. Concurrentie tussen zorgaanbieders zal hierdoor verder toenemen. Schaalvergroting en fusies bij zorgverzekeraars Concurrentie in de zorg en het toenemend belang van kwaliteit in de zorgsector leidt tot schaalvergroting bij onder meer zorgverzekeraars en (thuis)zorginstellingen. Door fusies streven deze organisaties naar de ontwikkeling van krachtige inkoopclusters. Zij zijn door hun schaalgrootte in staat zorg in te kopen tegen zeer scherpe prijzen en kunnen op deze wijze de sterk concurrerende producten aanbieden aan hun klanten. Delta Lloyd, Agis en Menzis kondigden bijvoorbeeld onlangs aan te willen fuseren tot een concern met bijna 4 miljoen verzekerden en ook Univé en VGZ hebben vergelijkbare plannen7. Schaalvergroting en fusies leiden onder meer tot sterke reorganisaties, ontslagen en dynamiek in vestiging en verplaatsing van kantoren (en daarmee werkgelegenheid). Ketenintegratie in de zorg Om de kwaliteit van dienstverlening in de zorg te kunnen optimaliseren en daarmee de concurrentiekracht te vergroten, werken diverse zorgaanbieders, vaak actief in verschillende onderdelen van de zorgketen, in toenemende mate samen. Het kan hierbij zowel gaan om organisatorische samenwerking en gezamenlijke productontwikkeling als om fysieke clustering van diensten. Groeiende aandacht voor preventie Preventie van ziekte is een van de grootste groeimarkten in de zorg op dit moment. Nieuwe technieken maken het mogelijk de gezondheid van mensen actief te monitoren. Preventie is een van de belangrijkste methoden om de groeiende zorgvraag en de toenemende druk op de arbeidsmarkt het hoofd te kunnen bieden. Bovendien is zorgverzekeraars er alles aan gelegen om ziekte van hun klanten, en de daarmee samenhangende kosten, zoveel mogelijk te voorkomen. Het zijn dan ook vooral zorgverzekeraars die in

7

Bron: Financieel Dagblad 9 juni 2006.


3

samenwerking met onder meer ARBO-diensten en particuliere zorgaanbieders allerlei nieuwe producten en diensten ontwikkelen op het gebied van het voorkomen van zorg. Gezondheid en ontspanning als lifestyle Er is een toenemende vraag naar toeristische en recreatieve voorzieningen in combinatie met health, sport en beauty. Het gaat hierbij om voorzieningen variërend van health centers (sauna, massage, etc.) tot sportcenters waar onder begeleiding van een personal trainer aan conditie en techniek gewerkt kan worden. Naast health- en wellnessparken ontstaat er een toenemende vraag naar meer luxe zorgvoorzieningen in een aantrekkelijke omgeving waar patiënten kunnen revalideren en/of herstellen van een medische ingreep en tegelijkertijd de zorg kunnen krijgen die hiervoor nodig is. Groeiende vraag naar zorgwoningen Sterke toename van de vergrijzing leidt tot een sterke groei van de vraag naar nultreden-seniorenwoningen en vernieuwende woonzorgconcepten. ICT-oplossingen (domotica) maken het mogelijk ouderen langer zelfstandig te kunnen laten wonen. We zien dat corporaties en ander vastgoedpartijen in toenemende mate samenwerking zoeken met zorgaanbieders en aanbieders van technologische producten om gezamenlijke nieuwe woonconcepten te ontwikkelen. Uit cijfers van VROM (2003) blijkt dat vooral in Brabant en Zuid-Holland er een forse opgave ligt om aan de vraag naar seniorenwoningen tegemoet te kunnen komen (zie figuur 2). Toenemende druk op de arbeidsmarkt Als gevolg van een toenemende vraag naar zorg (onder meer door vergrijzing) en een afname van het arbeidspotentieel in de komende jaren (ontgroening) zal de druk op de arbeidsmarkt voor zorgpersoneel toenemen. Zeker nu als gevolg van de toenemend gebruik van ICTtoepassingen de eisen aan het opleidingsniveau van zorgpersoneel toenemen. Bovendien heeft de zorgsector als werkgever nog steeds te kampen met een relatief slecht imago (hard werken voor weinig geld). Kortom, er dreigt een tekort te ontstaan aan voldoende goed opgeleid


4

Figuur 2: behoefte nultreden en zorgwoningen tot 2015

personeel in de zorg. Groeimarkten Tegen de achtergrond van deze trends zien we een aantal groeimarkten in de zorgeconomie: • Preventie: toenemende vraag naar zorg en druk op de arbeidsmarkt maken preventie (het voorkomen van zorgvraag) een interessante groeimarkt; • R&D en Science base: ontwikkelingen in de nanotechnologie, en biotechnologie maken revolutionaire behandelmethoden mogelijk. Een belangrijke groeimakt in de gezondheidszorg; • Wonen en zorg: toenemende vergrijzing leidt tot een groeiende vraag naar seniorenwoningen en biedt nieuwe kansen voor innovatieve woonzorgconcepten; • Toerisme en zorg: door vergrijzing en toename van het besteedbaar inkomen van ouderen zijn senioren een aantrekkelijke groeiende doelgroep voor toerisme en recreatie; • Wellness, leisure en sport: gezondheid wordt steeds meer een lifestyle en consumenten zijn in toenemende mate bereid hiervoor te betalen. Er is een duidelijk groeiende markt voor allerhande wellness- en leisureconcepten.


5

BIJLAGE E

INITIATIEVEN IN ANDERE REGIO’S In deze bijlage analyseren we de leereffecten rond het thema zorgeconomie in andere gemeenten en regio’s in Nederland. Wat doen zij met zorgeconomie en waarom? Waarin onderscheiden ze zich? Wat heeft succes? Wat kan Dordrecht hiervan leren?

Multi-carecentrum, Hengelo Hengelo heeft bij streekziekenhuis Midden-Twente (Geerdinksweg, Hengelo) een zorgboulevard-plus in ontwikkeling genomen. Nu zijn bedrijven met name gevestigd in de medische dienstverlening, onder andere een Travel Health Clinic, Brasserie, Thuiszorgwinkel, Cadeaushop en kapsalon. Voor nadere invulling wordt gedacht aan artsen-, fysiotherapiepraktijken, consultatiebureaus in de gezondheidszorg, onderwijsinstellingen in de gezondheidszorg, verpleegtehuizen, arbo-diensten, ziekteverzekeraars, bedrijven actief in arbeidsreïntegratie en sociale werkplaatsen, bedrijven actief in hulpmiddelen voor lichamelijk gehandicapten, farmaceutische bedrijven, (medische) sportscholen (ten bate van therapie, herstel blessures en dergelijke) en medische klinieken.

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage e Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

1

Zorgpark Zwolle TCN werkt op dit moment aan de ontwikkeling van het Zorgpark Zwolle. Dit Zorgpark wordt ontwikkeld in een leegstaand scholencomplex van 15.000 m², naast de nieuwbouwlocatie van de Zwolse Isala Klinieken (in totaal 150.000 m²). Het zorgpark biedt vanaf 2009 plaats aan 20 tot 25 aanbieders van zorgdiensten. Daarbij denkt TCN aan onder meer een huisartsenpost, reïntegratiediensten, een kraamkliniek, tandartsenpraktijk, privé-klinieken voor onder meer ooglaserbehandeling en plastische chirurgie, een zorghotel en fitnessvoorzieningen. Concrete uitwerking van het concept moet nog plaatsvinden en hangt sterk af van de initiatieven die vanuit het aangrenzende ziekenhuis worden ontwikkeld. Daarnaast voert TCN gesprekken met diverse nationale zorgaanbieders en inventariseert hun interesse voor vestiging op het zorgpark. TCN ziet verder goede kansen voor de clustering van bepaalde zorgdiensten rond een specifiek ziektebeeld, zoals bijvoorbeeld diabetes. Met alle zorgdiensten onder een dak ontstaat een one-stop-shop model voor specifieke doelgroepen. Als zo’n keten goed in elkaar zit wordt het verzorgingsgebied van het zorgpark automatisch groter, stelt TCN. Topcare Health Services, een voorbeeld van commerciële dienstverlening in de zorg Top-Care Health Services is een commerciële leverancier van zorg- en dienstverlening op het gebied van verzuim, arbeidsongeschiktheid en reïntegratie. Het bedrijf regelt daarnaast alle bedrijfsgerelateerde zorgverlening voor haar (zakelijke) klanten. Ook biedt het bedrijf diensten aan particulieren op het gebied van medische diagnostiek, wachtlijstbemiddeling bij operaties, etc. Het bedrijf is een goed voorbeeld van een commerciële zorgverlener die handig inspringt op de veranderende zorgmarkt en goed zou passen op het Gezondheidspark in Dordrecht. Topcare heeft op dit moment vestigingen in Venlo (hoofdkantoor), Eindhoven, Maastricht, Enschede, Nijmegen, Rotterdam en Tegelen.

Medische boulevard Sint Elisabeth Ziekenhuis, Tilburg De medische boulevard in Tilburg vormt de entree van het Sint Elisabethziekenhuis. Op de boulevard zijn de volgende bedrijven gevestigd: apotheek, thuiszorgwinkel (medische hulpmiddelen), orthopedie, winkel voor nachtkleding, huidtherapeut, servicekantoor VGZ en CZ, café, bloemenwinkel, haarverzorging, patiëntenservicebureau, ARBO- en verzuimbureau, mondhygiëniste, vaardigheidstraining verpleegkundigen, business service en traumacentrum.


2

De zorgboulevard is aantrekkelijk voor consumentverzorgende bedrijven vanwege de passantenstroom in het ziekenhuis. De omvang van de passantenstroom en de omzet die deze genereert, is bepalend voor de haalbaarheid van het programma in de zorgboulevard. Voor niet consumentverzorgende bedrijven heeft de zorgboulevard ook enkele aantrekkingspunten zoals de goede bereikbaarheid, parkeergelegenheid en imago van het ziekenhuis. De bijdrage aan de economie en de werkgelegenheid in Tilburg is slechts beperkt. Het verhuurbaar oppervlak is circa 1.500 m². Er werken naar schatting zo'n 50 mensen. Orbis Medical Park, Sittard-Geleen De gemeente Sittard-Geleen heeft ambitieuze plannen voor het gebied tussen beide gemeenten. Op de locatie wordt een business-park met thema ‘zorg en sport’ ontwikkeld. De oplevering is gepland in 2008 en er is ruimte gereserveerd voor circa 30.000 m² aan commerciële zorgfuncties. De totale omvang van het project bedraagt 100.000 m². Op de locatie zijn de volgende functies gepland: Maaslandziekenhuis, Regionaal Geestelijk Gezondheidscentrum, Revalidatie- en herstelcentrum en een zorgboulevard, commerciële voorzieningen zoals winkels en een orthopedisch schoenmaker. Ook voor zorggerelateerde kantoorfuncties is er plaats. Denk bijvoorbeeld aan thuiszorg en het blindeninstituut Sensis. Samenwerking leidt tot innovatieve initiatieven op Orbis Medical Park Door de samenwerking van Maaslandziekenhuis, Invia en het RGC in het nieuwe Paramedisch Centrum ontstaan er allerlei innovatieve initiatieven. “Een goed voorbeeld van de meerwaarde van samenwerking met een commerciële partner is het zwembad. Als Orbis zouden we maar een zeer beperkt oefenbad kunnen bouwen. Door de kosten en de exploitatie te delen met een commerciële partner kunnen we toch een volwaardig zwembad bouwen, waar onze patiënten in hun behandeling veel profijt van hebben. We hebben een zwembad toch niet zeven dagen per week nodig” aldus M.Jacobs, projectleider bij het paramedisch centrum. Bron: www.orbisconcern.nl

Zorgtoerisme Drenthe In samenwerking met Toeristisch Recreatief Drenthe (TRD) heeft de Kamer van Koophandel Drenthe in 2005 onderzoek gedaan naar de kansen voor zorg, in combinatie met recreatie in deze provincie. Omdat het een brede sector betreft, is in het onderzoek gekozen voor een focus op reumapatiënten, waarvan er in Nederland 1,6 miljoen zijn. Voor het onderzoek zijn er enquêtes verspreid onder reumapatiënten en verenigingen. Ook zijn er interviews gehouden met zorgverzekeraars, een reumaverpleegkundige, recreatieondernemers en een kuur- en wellnesscentrum. Uit het onderzoek blijkt dat het recreatieaanbod Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage e Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

3

voor deze doelgroep nog zeer gering is en dat er veel vraag is naar zorg op maat. Drenthe is met haar rust, ruimte, stilte, natuur en een gezonde omgeving een aantrekkelijk recreatiegebied voor deze doelgroep. Samenwerking tussen diverse partijen (overheden, toeristische en recreatieve sector, zorgverzekeraars, ontwikkelaars, et cetera) is echter noodzakelijk om de (hoge) aanvangsinvesteringen in specifieke zorgvoorzieningen mogelijk te maken en zo deze nieuwe markt aan te boren. De Kamer van Koophandel Drenthe ziet in het aanbieden van allerlei zorgvoorzieningen een kansrijke impuls voor de Drentse economie en wil met dit onderzoek een basis leggen om meer toeristen en recreanten naar Drenthe te trekken. Initiatieven in Brabant • Horizon Regio Eindhoven: het technologieprogramma om economische kansen in de regio Eindhoven te grijpen en een sterk technologisch imago op en uit te bouwen. Medische technologie is een belangrijk onderdeel van Horizon, naast automotive, ICT en mechatronics; • BioConnection in Oss is in 2005 opgezet als gezamenlijk initiatief van overheid en bedrijfsleven. Doel is het via een loket aanbieden van kennis, diensten en productiefaciliteiten aan jonge, startende biotechbedrijven die zelf niet over productiefaciliteiten beschikken. Organon stelt hiertoe faciliteiten beschikbaar. Partners zijn onder meer de gemeente Oss, provincie Noord-Brabant en Akzo Nobel/Organon; • De gemeente Tilburg heeft de zorgsector als een van de speerpunten in haar economisch beleid benoemd. Doel is de werkgelegenheid in deze sector flink te stimuleren via een breed actieprogramma, waaronder versterken van het zorgimago, het doorontwikkelen van een medisch park en/of zorgboulevard, acquisitie van zorggerelateerde bedrijvigheid en het mogelijk ontwikkelen van een ‘wellness’-locatie; • De Brabant Medical School is een samenwerkingsverband van opleidingsziekenhuizen en opleidingsinstituten in Noord Brabant. Het gaat met name om leerplaatsen in de bestaande ziekenhuizen. De Brabant Medical School heeft geen eigen ruimte of gebouw. Het aantal werkplekken wordt de komende jaren fors uitgebreid: van 55 co-assistenten naar 150. Ook worden nieuwe opleidingen gestart: medisch ingenieur (20 plaatsen), medisch psycholoog (30 plaatsen) en nurse practisioner (50 plaatsen).


4

Leiden 'Versnipper de biotechnologie niet, wijs Leiden aan als het landelijk zenuwcentrum van deze industrie.' Dat bepleit wethouder economische zaken Alexander Geertsema bij minister Hoogervorst. Hij reageert daarmee op een plan van Amsterdam, dat de concurrentie met Leiden aangaat en zich ook wil opwerpen als Bio Science-hoofdstad. Bio Science (bedrijven die zich bezighouden met de toepassing van genetisch materiaal voor bijvoorbeeld medicijnen) is een industrie waarmee Leiden zich wil onderscheiden van andere steden. Amsterdam lonkt nu ook naar deze florerende sector door een 'Biomed Cluster' op te richten van universiteiten, ziekenhuizen, bedrijven en de gemeente. Onverstandig, noemt Geertsema dat in een interview met het Financieele Dagblad. Leidsch Dagblad, 25 augustus 2005 Eindhoven ‘Medisch themapark Asklepion afgeblazen’. Het medisch attractiepark Asklepion in Eindhoven komt er niet. De Stichting Asklepion heeft het project afgeblazen omdat ze de financiering niet rond kregen. Het medisch attractiepark werd eind 2004 aangekondigd en zou in 2008 zijn poorten moeten openen. Het project zou bijna 8 miljoen euro kosten, waarvan Asklepion 4,5 miljoen euro op tafel zou leggen. Het attractiepark zou 350.000 bezoekers per jaar moeten trekken. In het park zou een gezonde levensstijl centraal staan. ‘Lol, liefde en lekker in je lijf vormen daarbij de invalshoek en niet een opsomming van alles waaraan je misschien wel dood kunt gaan’, zei toenmalig wethouder Claassens van Eindhoven bij de presentatie van het plan. Het park moest antwoord bieden op vragen over het menselijk lichaam. Asklepion zou verrijzen op het bedrijvenpark Nimbus aan de A2. Brabants Dagblad, 16 maart 2006 Twente De ambitie is om Twente te laten uitgroeien tot een topregio op terrein van gezondheidszorg en technologie. Daaronder valt bijvoorbeeld de vestiging van een Technologisch Topinstituut voor Nanotechnologie, wat naadloos zou aansluiten bij de technologie die Twente nu al rond de universiteit in huis heeft. Belangrijke projecten binnen de context van de gezondheidszorg zijn het Europees Technisch Medisch Onderzoeksinstituut (ETMO), Kennispark Twente en het programma Innovatie van Zorg door ICT in Twente, kortweg IZIT'. Twente, Hot Spot voor Zorg & Technologie, oktober 2005, pagina 13

Sportstad Heerenveen De gemeente Heerenveen wil zich nadrukkelijk profileren als sportstad en heeft een concept ontwikkeld rond het thema Sport, Gezondheid, Lifestyle. Dit concept bestaat uit een mix van diverse publieke voorzieningen rond dit thema zoals voetbalstadion Heerenveen, Thialf ijsbaan, Gezondheidsboulevard, Lifestylepassage, Onderwijscentrum voor sporteducatie en diverse aan het thema gerelateerde vormen van detailhandel, uitgaan, cultuur. De gemeente werkt daarbij samen met een aantal partners waaronder De Friesland Zorgverzekeraar en het ROC Friesland College en sportclub Heerenveen. Door een combinatie van deze


5

functies binnen de Sportstad Heerenveen ontstaat een uniek en aantrekkelijk gebied voor het bezoekende publiek en voor bedrijven. Doel is om de samenhang van diverse voorzieningen binnen dit concept te vergroten en Heerenveen krachtig als sportstad te promoten. Sportstad Heerenveen nu alweer te klein Sportstad Heerenveen is bijna klaar en nu alweer te klein. Het 120 miljoen euro kostende bouwproject rond het Abe Lenstra Stadion in Heerenveen moest deze zomer na vier jaar bouwen klaar zijn, maar moet noodgedwongen aan het eind van het jaar worden uitgebreid met nog eens 4000 m². Dat heeft Sportstaddirecteur Tjisse Wallendal gezegd. Sinds het stadion van voetbalclub SC Heerenveen in 1994 is gebouwd, is het nagenoeg constant uitgebreid. De nieuwe uitbreiding betreft de onderwijsfaciliteiten van het Friesland College. Het regionaal opleidingscentrum had op 600 leerlingen gerekend voor de sportopleiding CIOS. Voor het komend schooljaar hebben zich echter 1800 leerlingen gemeld. Bron: Vastgoedmarkt, 13 juli 2006

Leerpunten: • Zorg- en economieprogramma’s worden veelal opgezet en ondersteund door een grote groep spelers uit het veld, zowel overheid, kennisinstellingen als bedrijfsleven. In de regel fungeert de gemeente (of een ontwikkelingsmaatschappij) als trekker/regisseur; • vrijwel alle programma’s en initiatieven hebben een sterke marketingcomponent, daarnaast wordt veel ingezet op het stimuleren van innovaties rondom lokale en/of regionale kennisclusters; • veel programma’s hebben een fysieke component in de vorm van locaties en/of incubatorachtig vastgoed; • regio’s kiezen voor een sterke inbedding van initiatieven met marketing-, acquisitie- en investeringsbevordering; • er liggen kansen voor conceptontwikkeling door te denken vanuit specifieke ziektebeelden en de ontwikkeling van specifieke zorgketens rond deze doelgroepen in het gezondheidspark; • inventariseer belangstelling voor het gezondheidspark bij landelijke aanbieders van zorg; • werk intensief samen met het ziekenhuis en andere zorgaanbieders in Dordrecht en inventariseer initiatieven en ideeën voor invulling van concepten en vernieuwende producten.


6

BIJLAGE F

MOGELIJKE LOCATIES VOOR ZORGECONOMIE IN DORDRECHT In deze bijlage geven we een overzicht van mogelijke locaties binnen Dordrecht die bepalend kunnen zijn voor de groei van de zorgeconomie in Dordrecht.

A. Gezondheidspark Het nieuwe Gezondheidpark ligt aan de N3 en biedt plaats aan het nieuwe Albert Schweitzer Ziekenhuis • Stationsgebied en de Sportboulevard. Daarnaast is het • Gezondheidspark Gezondheidspark een aantrekkelijke vestigingsplaats voor een breed scala aan bedrijven, instellingen en • Amstelwijkck voorzieningen op het gebied van (medische) zorg en sport. Het park biedt ruimte voor onder andere klinieken, behandelcentra, laboratoria, kantoren, • Biesbosch onderwijsinstellingen, detailhandel en horeca. Naast lokaal en regionaal verzorgende voorzieningen, is het Gezondheidspark een aantrekkelijke vestigingsplaats voor meer bovenregionaal verzorgende voorzieningen en instellingen. In bijlage C gaan we uitgebreid in op de ontwikkelingsmogelijkheden voor het Gezondheidspark. B. Amstelwijck en Stationsgebied Amstelwijck is een nieuw te ontwikkelen (deels te herstructureren) kantorenlocatie aan de A16. Voor de komende jaren staat hier de ontwikkeling van circa 100.000 m² nieuwe kantoorruimte gepland. Naast het Gezondheidspark is ook Amstelwijck een aantrekkelijke vestigingsplaats voor zorggerelateerde zakelijke en financiële diensten (zogverzekeraars, hoofdkantoren van zorgorganisaties, gespecialiseerde ICT bedrijven, et cetera.). Ook de nieuwe kantoorlocatie rond het station van Dordrecht biedt mogelijkheden voor de vestiging van zorggerelateerde dienstverleners.

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage f Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

1

Tabel 1: locaties voor zorgeconomie in Dordrecht Locatie Gezondheidspark

Toelichting Medisch en sportgerelateerde thematerrein met ruimte voor kantoren, detailhandel en horeca

Zorggerelateerde segmenten

• • • • • •

Amstelwijck en Stationsgebied

Kantoorlocatie s

Biesbosch

Toeristisch recreatief en natuurgebied

• •

Medisch cluster Sportvoorzieningen Health en preventie Zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening Zorgonderwijs, opleidingscentra, skillslab, etc. Zorggerelateerde zakelijke en financiële dienstverlening Wellnesspark Zorgtoerisme

C. Biesbosch Ten zuiden van de stad, op het Eiland van Dordrecht, werkt de gemeente Dordrecht aan de ontwikkeling van het Strategisch Groenproject. Het gaat hier om de ontwikkeling van een uitgebreid recreatiegebied, verweven met natuurontwikkeling. Voor natuur zijn twee ecologische verbindingszones tussen de Sliedrechtse en het Biesbosch belangrijk. Het toeristisch potentieel van Dordrecht krijgt een impuls door versterking van de verbindingen tussen Kinderdijk, de Dordrechtse binnenstad en het Nationaal Park de Biesbosch. In totaal gaat het om de ontwikkeling van ongeveer 400 ha nieuw recreatiegebied en 780 ha nieuwe natuur. Vooral aan de flanken van dit gebied (Zuidpolder, het gebied van het recreatieschap de Hollandse Biesbosch) liggen goede kansen en mogelijkheden voor de ontwikkeling van bijvoorbeeld een wellnesspark (rust, ruimte en groen) of vernieuwende toeristisch recreatieve producten gericht op specifieke doelgroepen in de zorg (senioren, patiëntengroepen, etc.). Het SGP-gebied zelf leent zich door haar beschermde status minder goed voor dit soort voorzieningen.

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage f Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

2

BIJLAGE G

INTERVIEWS Naam Dhr. C. Glerum Dhr. L. Pijpers Dhr. J. Kingma Dhr. A. Ruigrok Dhr. P. Smits Dhr. R ten Cate Mevr. C. Dijkstra Dhr. S. Wiersma Dhr. R. Naaktgeboren Dhr. N. van Bedaf Dhr. B. ten Veen Dhr. Schipperheim

Quickscan zorgeconomie Dordrecht, bijlage g Stec Groep aan Gemeente Dordrecht 06-107

Organisatie Opmaat Thuiszorg Albert Schweitzer Ziekenhuis Albert Schweitzer Ziekenhuis Multivastgoed Multivastgoed Projectdirecteur Gezondheidspark Dordrecht Stichting Drechtzorg Da Vinci College, afdeling zorgopleidingen Gemeente Dordrecht, sector toerisme en recreatie Gemeente Dordrecht, sector Sport Gemeente Dordrecht, bedrijfscontactfunctionaris Trias Zorgverzekeringen

1

ZORGECONOMIE IN DORDRECHT

Recommend Documents