Zorg in vrijheid
Vrijheidsbeperkende maatregelen Informatie over beleid Voor cliënten en familie
Versie 4
Inleiding Vrijheid is voor de meeste mensen in Nederland een gegeven. Toch komt het in zorginstellingen voor dat mensen met dementie in hun vrijheid worden beperkt. De laatste jaren zien we dat veel zorgorganisaties het beperken van iemands vrijheid steeds meer als afwijkend beschouwen en een cultuuromslag gaande is in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg. Cliënten, hun vertegenwoordigers, de zorgverleners en het management zijn van mening dat ook de kwetsbaarste groepen van onze samenleving niet alleen goede en veilige zorg moeten hebben, maar ook zorg waarbij de menselijke waardigheid voorop staat. In dit klimaat was het voor de inspectie mogelijk om samen met zorgorganisaties afspraken te maken om ingrijpende vrijheidsbeperkingen verder terug te dringen. Een groot deel van de zorginstellingen geeft al invulling aan de doelstellingen van de door de Tweede Kamer aangenomen wet Zorg en Dwang, door het multidisciplinair bespreken van vrijheidsbeperkingen en het zoeken naar alternatieven. Deze folder geeft achtergrondinformatie over dit onderwerp en het beleid van Zorgwaard betreffende vrijheidsbeperking. Zorgwaard richt zich in al haar informatiemateriaal rechtstreeks tot de cliënt, dit uit respect naar de cliënt toe. Wij zijn ons er echter wel van bewust, dat veel van de cliënten waar deze folder betrekking op heeft, deze informatie niet meer kunnen lezen of begrijpen. Uiteraard is deze informatie dan van belang voor de vertegenwoordiger en/of familie. Wat is vrijheidsbeperking? Vrijheidsbeperkende maatregelen zijn alle maatregelen die tot gevolg hebben dat de cliënt in zijn vrijheid wordt beperkt, bijvoorbeeld onrustbanden, bedhekken omhoog, maar ook huisregels (bijvoorbeeld vaste etenstijden, bezoekuren) en onrustmedicatie. Deze maatregelen hebben grote gevolgen voor het welzijn van de cliënt. Niet iedereen is daarvan op de hoogte. In deze folder geven we daarover nadere uitleg. 1
Beleid Zorgwaard Het beleid van Zorgwaard is er op gericht om de cliënt niet in zijn vrijheid te beperken. Dat betekent dat Zorgwaard met ingang van 1 januari 2012 een zogenaamde ‘bandenvrije instelling’ wordt. Er zullen vanaf die datum géén fixaties, in bed en/of stoel en geen kuipstoel meer worden toegepast bij cliënten die vanaf die datum in zorg komen. Er zal, indien gevaar dreigt voor de cliënt of diens omgeving gezocht worden naar alternatieven die de vrijheid van cliënten niet (of minimaal) beperkt. Ook overige maatregelen zijn afgebouwd en worden alleen in uiterste noodzaak ingezet. Steeds zal, op het moment dat een dergelijk gevaar zich voordoet, een zorgvuldige, gemotiveerde afweging gemaakt worden op welke wijze gevaar af te wenden is. Dit gebeurt in overleg met u, uw vertegenwoordiger en betrokken medewerkers. Denk hierbij aan verpleging, arts, ergotherapeut en psycholoog. Om dit te waarborgen zijn diverse procedures en protocollen opgesteld. Wel is het zo dat alle woningen/afdelingen waar cliënten wonen met een BOPZ-indicatie een gesloten buitendeur hebben die alleen met een code te openen is, zodat u als cliënt deze woning/afdeling alleen onder toezicht kunt verlaten. Indien u in zorg komt en geen BOPZindicatie heeft, maar wel op een BOPZ-locatie woont, zal in overleg met u en uw vertegenwoordiger naar een passende oplossing hiervoor worden gezocht. Zodat u de woning/afdeling wel zonder toezicht kunt verlaten. Waarom geen vrijheidsbeperkende maatregelen meer? Het beperken van iemands bewegingsvrijheid heeft veel invloed op zijn of haar kwaliteit van leven. Vrijheid is dan ook een kostbaar goed waar we zorgvuldig mee om moeten gaan. Daarnaast heeft het beperken van iemands vrijheid, bijvoorbeeld vastzetten, invloed op het lichamelijke gestel. Als mensen vastzitten en niet kunnen bewegen gaat hun spierkracht snel achteruit. En minder spierkracht betekent dat iemand minder stevig op zijn/haar benen staat en juist sneller valt. Een belangrijke reden dus om cliënten niet meer vast te binden, maar op zoek te gaan naar veilige alternatieven. 2
Ook kunnen onrustbanden andere risico’s met zich meebrengen. Denk hierbij aan doorligwonden, depressie, agressie. Ook kan het slaapwaakritme verstoord raken en het kan van invloed zijn op de stemming. Uiteindelijk kan dit leiden tot apathie. Hoe is leven in vrijheid mogelijk? Aan het voorkomen van vallen en onrustig gedrag van cliënten kan veel worden gedaan en dit kan op een menswaardige manier. Dit vraagt van medewerkers, maar ook van uw vertegenwoordiger/familie, een andere houding. Soms zijn de vrijheidsbeperkende maatregelen zo vanzelfsprekend geworden, dat niemand er meer echt bij stilstaat wat het beperken van de vrijheid voor u als cliënt betekent.
Wat is onze rol? Als Zorgwaard streven wij ernaar om een veilige woonomgeving te bieden in een huiselijke sfeer. Ook passende, zinvolle dagbesteding kan voorkomen dat u onrustig wordt en gaat rondlopen. In multidisciplinair verband, dat wil zeggen in overleg tussen arts, verpleging, ergotherapeut, psycholoog of fysiotherapeut wordt gekeken wat voor u het beste alternatief is. Afspraken die wij met u, of uw vertegenwoordiger, hierover maken worden vastgelegd in uw zorgleefplan. Regelmatig, maar in elk geval ieder kwartaal, worden deze afspraken met u besproken.
Wat is uw rol? Het helpt als de medewerkers u goed leren kennen, meer weten over uw verleden en weten hoe u in bepaalde situaties reageert. Uw inbreng en dat van uw vertegenwoordiger/familie is hierbij van grote waarde, sterker nog: onmisbaar. Zij kennen u goed en kunnen, samen met u, onze medewerkers hierover informeren. Daarom hechten wij ook grote waarde aan het maken van een zorgleefplan dat goed is afgestemd op uw leven zoals u dat gewend was te leven. Ook het maken van een levensboek, draagt hieraan bij. U ontvangt hierover bij inzorgname nadere informatie. Kennis over uw leven als cliënt, helpt bij het vinden van de meest passende oplossing. 3
Dit betekent echter niet dat u niet meer kunt vallen. Honderd procent veiligheid kan niemand bieden. Maar wij willen wel met u en uw vertegenwoordiger bespreken wat voor u een veilig alternatief is en wat uw vertegenwoordiger/familie hierbij kan betekenen. Dit kan inhouden dat een grotere mate van betrokkenheid van uw familie wordt verwacht, bijvoorbeeld als blijkt dat afleiding door beweging; met u wandelen, of samen een activiteit ondernemen, leidt tot minder gedragsproblemen. Waardoor geen vrijheidsbeperkende maatregelen nodig zijn. Wij rekenen erop dat uw vertegenwoordiger/familie hierin een grote rol van betekenis kan vervullen en dat zij het belang van hun onmisbare ondersteuning hierbij inzien. Het komt regelmatig voor dat de vertegenwoordigers er moeite mee hebben om een bepaalde maatregel die al is ingezet af te schaffen, of niet in te zetten omdat ze bang zijn dat hun familielid dan bijvoorbeeld groter valgevaar heeft, met kans op letsel. Indien dat op u van toepassing is, aarzel dan niet om dit met onze medewerkers te bespreken. Wat staat er in de wet over vrijheidsbeperking? De rechten van u, als cliënt, zijn in een aantal wetten vastgelegd waaronder: de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). De BOPZ geldt voor: • De gedwongen opname en behandeling in de psychiatrie; • De zorg voor mensen met een verstandelijke beperking • De psychogeriatrie (ouderenzorg voor mensen met dementie). Deze wet is er om u als cliënt te beschermen, als u te maken krijgt met gedwongen opname en/of gedwongen behandeling. Er is een nieuwe wet (wet Zorg en Dwang) in voorbereiding die de huidige wetgeving over de BOPZ gaat vervangen. Hierin wordt, specifiek voor de ouderenzorg, bepaald hoe er met vrijheidsbeperking dient te worden omgegaan. Deze wet is van toepassing in alle situaties, dus ook thuis of in een verzorgingshuis. De Tweede kamer heeft deze wet in het najaar van 2013 aangenomen en de wet ligt nu bij de Eerste kamer. De verwachting is dat deze wet in 2014 wordt aangenomen. 4
Wat zijn uw rechten? In het zorgleefplan worden de afspraken over de zorg die u ontvangt vastgelegd. Ook de manier waarop er in bedreigende situaties met u wordt omgegaan. Als u daar niet meer toe in staat bent, dan is uw vertegenwoordiger degene waarmee wij hierover afspraken maken. Er worden bij inzorgname en ook daarna regelmatig gesprekken gehouden over de afspraken die met u zijn gemaakt. Veranderingen in deze afspraken mogen alleen acuut worden ingezet, als het gaat om een levensbedreigende situatie. Direct daarna wordt hierover contact met uw vertegenwoordiger opgenomen. U of uw vertegenwoordiger zet een handtekening in het zorgleefplan om aan te geven dat u akkoord bent met de gemaakte afspraken. U en uw vertegenwoordiger hebben het recht om suggesties te doen voor alternatieven. Zorgwaard hecht grote waarde aan een actieve participatie van u of uw vertegenwoordiger hierbij. Nuttige informatie Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft kunt u altijd bij onze medewerkers terecht. Ook willen wij u wijzen op interessante websites over dit onderwerp: www.innovatiekringdementie.nl www.vilans.nl www.zorgvoorvrijheid.nl
5
