Zorg dichterbij patiënt

Relatieblad van Medisch Centrum Leeuwarden

Jaargang 4 Nummer 1 Juni 2010

Dialysecentrum Fryslân 40 jaar Hartcentrum dicht bij patiënt Epiduroscopie na herniaoperatie Cosmetisch storende huidaandoeningen

‘Zorg dichterbij patiënt’

www.mcl.nl

Zorg dichterbij

in dit nummer:

Dialysecentrum veertig jaar 3 Hartcentrum Fryslân

4

Epiduroscopie

6

Als groot medisch centrum, waar alle specialismen gebundeld zijn, lijkt het bijna niet haalbaar: zorg dichterbij de patiënt brengen. En toch zien we de laatste jaren veel ontwikkelingen die dit wel degelijk tot stand brengen. Zo heeft ons Dialysecentrum dat overigens veertig jaar bestaat inmiddels drie locaties in Friesland, om de afstand voor patiënten kleiner te maken. Patiënten moeten drie keer per week gedurende vier à vijf uur worden gedialyseerd. De tijdswinst is dus essentieel om hun dialyse-dag minder belastend te maken. En als fysiek dichterbij niet mogelijk is, kunnen we gebruik maken van ICT-toepassingen. In deze editie van Extra leest u bijvoorbeeld over telecardiologie. Zo kan het Hartcentrum Fryslân de controle van ICD’s (implanteerbare cardioverter-defibrillators) via GPRS uitvoeren en patiënten via Guided Telezorg op afstand monitoren. Via deze toepassingen maken we het niet alleen gemakkelijker voor patiënten, maar kunnen we onze zorg ook efficiënter en kwalitatief beter maken. Wander Blaauw, voorzitter directie MCL

Evelyn van Pinxteren, voorzitter bestuur medische staf MCL

Extra is een uitgave van het MCL voor verwijzers, begeleidsmakers, zorgprofessionals en andere geïnteresseerden.



en verder:

Verschijnt drie keer per jaar in een oplage van 2.000 exemplaren.

Kort nieuws

5

Jaargang 4 - nummer 1 - mei 2010

Route 63

7

Redactie: afdeling Voorlichting & communicatie tekst: Groothaar en Orth

Nieuws

8

opmaak en fotografie: Jan-Edwin Geertsma druk: Dekkerdrukwerken Redactie-adres: afdeling Voorlichting & Communicatie - postbus 888 - 8901 BR Leeuwarden Tel. (058) 286 73 52 [email protected] www.mcl.nl

‘Patiënten met ernstig nierfalen stierven voor onze ogen. Wij stonden als dokters elke keer met lege handen, we konden niets voor ze doen.’ Wim Rademaker was eind jaren zestig internist en geneesheer-directeur van het Bonifatius Hospitaal. De frustraties zorgden ervoor dat hij alles in het werk zette om als een van de eerste niet-academische ziekenhuizen in Nederland te starten met dialyseren. Het Dialysecentrum Fryslân, dat in 1969 startte met vijf patiënten, viert dit jaar het veertigjarig jubileum.

Dick van de Gulik & Sietske Adema

‘Dialysecentrum Fryslân viert veertig jarig bestaan’ In het souterrain van het Bonifatius Hospitaal vond op 1 maart 1969 de eerste dialysebehandeling plaats.

de eerste dialyseverpleegkundigen opgeleid.

de locaties MCL Súdhaghe in Heerenveen en in 2009 MCL Meckama State in Kollum gestart. ‘Patiënten

Wim Rademaker noemt deze eerste fase vooral

Multidisciplinair team

pionieren en experimenteren. Hij ontwikkelde zelf een

Zo heeft de dialysezorg zich langzaam ontwikkeld tot

zegt Sietske Adema, manager MCL Súdhaghe. ‘Door-

dialysesysteem waarmee hij tegelijkertijd meerdere

de hoogstaande zorg die het team nu biedt. Inmiddels

dat patiënten minder reistijd hebben, ervaren ze een

patiënten kon dialyseren. Hij stelde een team samen

heeft het Dialysecentrum Fryslân drie locaties en in

lichtere belasting. Zo kunnen we nog beter voldoen

uit verpleegkundigen en technici die hij bij de techni-

totaal 190 patiënten, die zowel thuis als op locatie hun

aan de vraag van patiënten.’

sche dienst vandaan had gehaald.

behandeling krijgen.

Blijven leven

komen drie keer per week bij ons voor vier uur dialyse’,

‘Met name de technische ontwikkelingen staan de laatste jaren niet stil’, zegt Dick van der Gulik, manager

Het dialysecentrum startte met vijf patiënten, maar al

dialysecentrum Leeuwarden en Kollum. ‘Inmiddels

snel kwamen er meer bij uit de noordelijke provincies.

kunnen de dialysemachines alles meten, controleren

Patiënten waren destijds twaalf uren kwijt om hun

en bijstellen, zodat de snelheid en de hoeveelheid

Vakantiezorg

bloed te zuiveren via de kunstnier, die het team zelf

vocht die onttrokken moet worden precies op de

Patiënten die in Friesland op vakantie zijn, kun-

opbouwde. ‘Aandacht voor de kwaliteit van leven

situatie van de patiënt is afgesteld. Ons multidiscipli-

nen dankzij de extra locaties van Dialysecentrum

kwam pas later. We waren vooral blij dat patiënten

naire team van nefrologen, dialyseverpleegkundigen,

Fryslân in Kollum en Heerenveen terecht voor hun

bleven leven’, zegt Rademaker.

diëtisten en maatschappelijk werkers zorgt ervoor dat

dialyse. Deze vakantiezorg voor gasten is mogelijk

Halverwege de jaren zeventig werden de eerste nier-

de zorg steeds meer om de patiënt heen georgani-

door de uitbreiding van de dialysestations. Dialy-

transplantaties in Groningen uitgevoerd en de komst

seerd wordt. Daarnaast worden patiënten op de afde-

severpleegkundigen verzorgen de dialyse van de

van wegwerpkunstnieren verkortte het dialyseren.

ling predialyse door speciaal opgeleide professionals

dialysepatiënten op beide locaties. De internist-

Ook kwamen er maatschappelijk werkers voor de

voorbereid op dialyse of transplantatie.’

nefroloog komt wekelijks langs om de behandel-

begeleiding van patiënten en hun familie en werden

Om de zorg dichterbij de patiënt brengen, zijn in 2007

situatie van de patiënten te beoordelen.

Fleur Borger van der Burg, Richard van der Veer & Pieter Damstra

Hartcentrum Friesland brengt zorg dichterbij de patiënt Binnen de zorg worden ICT-technieken steeds vaker toegepast. Ook het Hartcentrum Friesland gebruikt nieuwe technieken om de kwaliteit van de zorg te optimaliseren. Dat betekent zorg dichter bij de patiënt, efficiënter, meer controle en kostenbesparend. Al deze zaken zijn mogelijk door nieuwe ontwikkelingen.

Kort nieuws

Het Hartcentrum Friesland brengt de zorg niet alleen dichterbij de patiënt, maar maakt het ook voor huisartsen gemakkelijker. Huisartsen die in het bezit zijn van een ECG-apparaat, kunnen gemaakte hartfilmpjes via GPRS rechtstreeks doorsturen naar de cardioloog voor supervisie. Inmiddels is de proef bij de eerste huisarts gestart.



‘Dankzij nieuwe ICT-technieken kunnen we patiënten beter in de gaten houden en dat voorkomt uiteindelijk opnames’, zegt cardioloog Fleur Borger van der Burg. ‘Het belangrijkste is dat we door technologische ontwikkelingen zorg dichter bij de patiënt kunnen brengen en de kwaliteit kunnen verbeteren.’

ICD-controle thuis Sinds oktober 2008 plaatst het MCL implanteerbare cardioverterdefibrillators (ICD’s) bij patiënten met een kamerritmestoornis of een verhoogde kans op kamerritmestoornissen. Dit apparaatje lijkt op een pacemaker, maar heeft een ander doel. Een pacemaker vangt te trage hartritmes op, een ICD geeft een stroomstoot bij snelle kamerritmestoornissen die tot een hartstilstand kunnen leiden. Patiënten met ICD’s moesten twee tot vier keer per jaar voor controle naar het ziekenhuis. Vanaf nu hoeft dat niet meer. Dankzij nieuwe ICT-technieken kan controle nu vanuit huis plaatsvinden, telecardiologie wordt dat genoemd. Een paar keer per jaar kan via een kastje op afstand een uitgebreide meting plaatsvinden. Daarnaast zorgt de apparatuur voor extra controle. Een kastje bij de patiënt thuis zoekt ’s nachts contact met de ICD en controleert de basisfuncties, zoals de aansluitingen van de elektroden. Als er ernstige problemen worden vastgesteld, komt dit bij ICD-technicus Pieter Damstra terecht. ‘Ik krijg de data via een beveiligde internetsite en kan actie ondernemen als er iets mis is. ’ Door de controle op afstand hoeven patiënten nog maar één keer per jaar voor controle langs te komen op het Hartcentrum. ‘Het is wel belangrijk dat patiënten zichzelf in de gaten blijven houden’, zegt Borger van der Burg. ‘De techniek neemt nooit alles over.’

Telezorg Een ander project dat dankzij ICT-toepassingen mogelijk is, is de ICT Guided Telezorg voor patiënten met hartfalen. De patiënt krijgt een speciale weegschaal en een volautomatische bloeddrukmeter mee naar huis. Van de patiënt wordt verwacht dat hij zich dagelijks weegt, de bloeddruk opneemt en eventueel vragen beantwoordt via een monitor. De gegevens gaan via een GPRS-verbinding naar de afdeling cardiologie. Daar worden de gegevens door het team beoordeeld. Als er aanleiding is tot zorgen, bijvoorbeeld als plotselinge gewichtstoename kan duiden op vermindering van de hartfunctie, gaat er een alarm af. De hartfalenverpleegkundige kan binnen een kwartier contact opnemen met de patiënt. ‘Op deze manier kunnen we opnames voorkomen’, zegt Borger van der Burg.

Geen big brother Projectleider Richard van der Veer merkt dat niet alle patiënten meer controle willen. ‘Sommige patiënten willen liever niet te veel met hun ziekte bezig zijn. Als ze dagelijks gegevens moeten invullen over hun conditie, worden ze constant herinnerd aan hun ziekte. Maar de meeste patiënten vinden het toch een veilig idee dat het team ze op de achtergrond in de gaten houdt.’ ‘We zijn natuurlijk geen “big brother”’, vult Borger van der Burg aan. ‘Vanwege de privacywetgeving zijn er beperkingen aan de informatie die we kunnen verwerken. Maar dankzij deze ontwikkelingen kunnen we flinke stappen zetten. Daar komt bij dat we de informatie kunnen koppelen aan EPD’s.’

Christiaan Boerma, intensivist in het MCL, heeft in februari de Pfizer NVIC Award ontvangen voor zijn in 2009 verschenen proefschrift: ‘Distributive failure in the microcirculation of septic patients’. De prijs geldt als bijzonder prestigieus binnen de Nederlandse intensive care-geneeskunde. De hele afdeling IC van het MCL heeft zich ingespannen om Boerma's onderzoek naar microcirculatie bij patiënten mogelijk te maken. Het nieuwe Wadden-MCL brengt sinds januari medisch-specialistische zorg naar Terschelling en Vlieland. In nauwe samenwerking met de Huisartsenpraktijken Vlieland en West-Terschelling houden een cardioloog, longarts en internist van het MCL geregeld spreekuur op de eilanden. Het MCL is de nummer twee van de Nederlandse ziekenhuizen waar het gaat om melden van bijwerkingen van medicijnen. Dit is een goede indicator voor de veiligheidscultuur, zo meldt Lareb, het Nederlands Bijwerkingen Centrum. Het UMC in Utrecht is de nummer 1 met 63 meldingen, met 46 meldingen staat het MCL op de tweede plaats. De afdelingen fysiotherapie van de Friese ziekenhuizen bieden sinds kort een training voor mensen die op de nominatie staan voor een openhartoperatie in het MCL. Door de training wordt de ademhaling geoefend en versterkt. Na de hartoperatie en de beademing neemt de kracht van de ademhalingsspieren (tijdelijk) af. De patiënt kan daardoor moeilijker doorzuchten en is geneigd het hoesten te onderdrukken. Dit kan longproblemen veroorzaken. Door van tevoren te trainen is de kans groter dat de patiënt na de operatie een betere conditie heeft.

Helene Koppers & Eric van den Bosch, anesthesiologen MCL

De meeste patiënten herstellen na een operatie goed van hun onderrughernia. Een klein deel blijft uitstralingspijn in het been houden of krijgt dit later. Dit kan komen door littekenweefsel. Opereren is meestal geen optie, omdat verwijdering van het weefsel nieuwe verklevingen veroorzaakt. Epiduroscopie biedt uitkomst. De anesthesiologen van het MCL bieden deze succesvolle behandeling sinds 1 maart 2010 aan.

Epiduroscopie vermindert uitstralingspijn na herniaoperatie Uitstralingspijn in het been is een veel voorkomende

eenvoudiger is.’ De methode wordt nu in de meeste

alsnog via neurostimulatie worden behandeld. Voor

klacht na een herniaoperatie. Dit kan komen doordat

grote pijnpoli’s aangeboden.

mensen met alleen pijn in de rug, is deze methode

de zenuw door littekenweefsel bekneld raakt. Patiën-

niet geschikt.

ten met deze klachten komen via neurologie bij de

Herstellen en oplossen

afdeling pijnbestrijding terecht. ‘De mate van klachten

De epiduroscoop, ontwikkeld in de Verenigde Staten,

Diagnostiek

varieert sterk: van patiënten met lichte pijnklachten

bestaat uit een klein kastje met daaraan een lange,

Via epiduroscopie is niet alleen behandeling moge-

in hun been tot patiënten die ernstig geïnvalideerd

dunne buis, voorzien van een camera. Onder lokale

lijk, deze methode is ook geschikt voor diagnostiek.

zijn’, zegt anesthesioloog Eric van den Bosch. ‘Als het

verdoving wordt de scoop via het staartbeen en

‘Dankzij de beelden die je via de camera krijgt, krijgen

inspuiten van de zenuwen om de blokkade op te hef-

de ruimte tussen de ruggenmergvliezen naar de te

we een goed beeld van het littekenweefsel’, zegt

fen niet aansloeg, was neurostimulatie bij patiënten

behandelen plek gevoerd. De camera geeft informatie

anesthesioloog Helene Koppers. ‘Zo kunnen we ter

met ernstige pijnklachten tot voor kort nog de enige

over het gebied. Via de scoop wordt het litteken-

plekke beoordelen of de behandeling via epidurosco-

optie voor pijnvermindering. Dit is een vrij dure en

weefsel tussen de wervels opgerekt en worden twee

pie wenselijk is.’

ingrijpende techniek, waarbij door het plaatsen van

medicijnen ingebracht: een middel dat irritatie van de

Naar verwachting komen jaarlijks veertig tot vijftig

een soort pacemaker de pijn in het ruggenmerg ver-

zenuw remt en een middel dat littekenweefsel oplost.

patiënten voor deze ingreep in aanmerking.

mindert. ‘Er is nu een methode die minder ingrijpend

Epiduroscopie is bij ongeveer zestig procent van de

is. Epiduroscopie is een methode die goedkoper en

patiënten succesvol. De overige veertig procent kan

Route 63

Dermatologisch Cosmetisch Centrum Leeuwarden Deskundige behandeling van cosmetisch storende huidaandoeningen De dermatologen

Frank Keukens

Robert Vodegel

Rob Blanken

Geert Spijker

De vraag naar behandelingen voor cosmetisch storende huidaandoeningen neemt de laatste jaren sterk toe. Om aanvullende zorg te bieden op de reguliere behandeling voor huidziekten, allergieën en aandoeningen van de bloedvaten, zijn de dermatologen van het MCL gestart met het Dermatologisch Cosmetisch Centrum Leeuwarden (DCCL). Hierin werken ze samen met huidtherapeute Trees Oord om huidbehandelingen uit te voeren die veelal niet door de zorgverzekeraar worden vergoed.

consultatie bij complexere huidproblematiek. Gefractioneerde lasertherapie wordt door de dermatologen uitgevoerd. Dit is onder andere geschikt voor de behandeling van rimpels, striae, zonlichtbeschadigde huid en littekens. Ook gebruiken ze botox voor het inspuiten van rimpels en bij overmatig transpireren. ‘Door onze samenwerking kunnen we op een laagdrempelige manier beide expertises inzetten’, zegt Keukens.

De scheidslijn tussen aandoeningen die wel en niet worden vergoed, is volgens de dermatologen soms zeer dun. ‘Neem bijvoorbeeld rosacea’, zegt dermatoloog Jacqueline Schuur. ‘De behandeling van deze huidafwijking - die op een vorm van eczeem en acné lijkt - wordt in de actieve fase vergoed. Maar in de fase daarna, waarin de huid soms nog storende verwijde bloedvaatjes kan vertonen, is vergoeding niet altijd een optie. Terwijl laserbehandeling een goede methode is om de storende vaatjes weg te halen. In het DCCL kunnen we deze patiënten op een laagdrempelige manier verder helpen.’ Dat geldt ook voor patiënten met moedervlekken en huidbeschadigingen door de zon. Door de aandacht in de media voor het gevaar van zonnen, zijn mensen alert geworden op huidkanker. Dermatoloog Frank Keukens: ‘Door de explosieve groei van ongeruste patiënten zien we ook steeds meer mensen bij wie de huidaandoening niet kwaadaardig is. Toch vinden ze het cosmetisch storend en willen ze dat er iets aan wordt gedaan. In het DCCL kunnen we aan hun vraag voldoen.’

In het Noorden komt de vraag naar dermatologisch cosmetische behandelingen steeds meer op gang. ‘Het wordt steeds minder als een overbodige luxe gezien om iets aan storende huidaandoeningen te laten doen’, zegt Schuur. ‘Mensen kunnen echt gebukt gaan onder huidproblemen; ook als ze niet worden vergoed. Het is ons doel om de beste dermatologische zorg te bieden in Friesland en in te spelen op vragen die in het verlengde liggen van ons vak.’

Beide expertises Huidtherapeute Trees Oord voert de meeste behandelingen uit. Ze gebruikt laserapparatuur om bijvoorbeeld couperose en beharing in het gelaat weg te halen. De dermatologen zijn aanwezig voor

Geen overbodige luxe

De behandelingen •

• • • • • •

•

Het onder lokale verdoving operatief verwijderen van goedaardige moedervlekken, ouderdomswratten, fibromen en verstopte talgklieren. Botoxbehandeling voor overmatige transpiratie in de oksels, handen en voeten. Injecties of laserbehandeling voor cosmetisch storende kleine spatadertjes van de benen. Lasertherapie voor verwijde bloedvaatjes in het gelaat (couperose, wijnvlekken). Lasertherapie voor pigmentvlekken. Lasertherapie (flitslamp) voor overmatige beharing. Gefractioneerde lasertherapie (ablatief en nonablatief) voor rimpels, huidverjonging, striae, zonlichtbeschadigde huid en littekens. Botoxbehandeling voor rimpels.

Meer informatie: www.dccl.nl Jacqueline Schuur

Hartklep vervangen via slagader

Navigatiesysteem bij KNO-ingrepen

Het MCL heeft demissionair minister Klink

KNO-artsen voeren sinds kort in het MCL operaties aan de

van VWS gevraagd om een verlenging van de

bijholten uit, waarbij ze gebruik maken van een navigatie-

vergunning om hartkleppen via een bloedvat in

systeem. Een 'chirurgische GPS' maakt het mogelijk om met

de lies te kunnen vervangen. Het ministerie wil

grote precisie te manoeuvreren in de beperkte ruimte van

het aantal klinieken dat deze verrichtingen mag

de holtes. De resultaten van de CT-scan worden ingelezen

doen beperken. Ook is een aantal Friese Tweede

in het navigatiesysteem, zodat de artsen op het beeld-

Kamerleden benaderd om het regionale belang

scherm zien waar de apparatuur zich in de patiënt bevindt.

van het Hartcentrum Friesland met betrekking

Ook kunnen ingrepen aan de bijholten, die voorheen via

tot deze behandeling te onderstrepen.

een uitwendige benadering werden verricht, via dit systeem nu endoscopisch worden uitgevoerd.

De eerste keer dat deze ingreep in het MCL werd

A

B

C

Nieuwe specialisten in het MCL A

Remco Schurer - Interventiecardiologie

B

Fabiano Porta - Cardiothoracale chirurgie

C

Abdelkarime Jahrome - Chirurgie

uitgevoerd, was in november 2008. De resultaten van het Hartcentrum Friesland bij deze behandeltechniek zijn goed. Met het minimumaantal van vijftig patiënten voldoet het centrum aan de strenge eisen van de beroepsgroep van cardiolo-

NIEUWS

Noorden dat nu zo’n uitgebreide ervaring met

Zorgpad “larynx- hypofarynxcarcinomen” en IKNO

MCL Harlingen opent behandelcentrum

deze ingrepen heeft opgebouwd.

Na het implementeren van het zorgpad “larynx-hypofarynx-

De burgemeester van Harlingen heeft eind maart

carcinomen” is hoofd hals oncologie MCL begonnen met de

het geheel vernieuwde behandelcentrum van

jaarlijkse evaluatie van de zorgpaden. De evaluatie van het

ziekenhuis MCL Harlingen geopend. Het voorma-

zorgpad mondholte/orofarynxcarcinoom (2006) was op 30

lige daghospitaal is nu ingericht voor de behande-

maart 2010. Uulkje Bron en Klaske Rozestraten zijn casema-

lingen die in Harlingen in dagbehandeling worden

nagers van de twee hoofd hals oncologie zorgpaden.

uitgevoerd.

‘Kwaliteit is een continu proces.’ Onmisbaar in dit proces is

In het behandelcentrum van MCL Harlingen kun-

de samenwerking met het IKNO (Integraal Kankercentrum

nen patiënten uit Harlingen, maar vooral ook de

Noord Oost). Samen streven wij naar goed geïmplemen-

wijde omgeving terecht voor o.a. oogheelkundige

teerde en onderhouden zorgpaden, die daarmee van

ingrepen, spataderbehandelingen, scopieën,

directe invloed zijn op goede patiëntenzorg.

infuustherapie, fotodynamische huidtherapie en

gen en chirurgen. Het centrum is het enige in het

andere kleine ingrepen.

Nascholingscursus voor kaakchirurgen uit Oost Afrika

Kaakchirurg Jan de Visscher verzorgde in maart samen met een collega uit Nijmegen een vijfdaagse nascholingscursus

MCL

voor kaakchirurgen uit Oost Afrika: the 6th Course on Oral

Henri Dunantweg 2

and Maxillofacial Surgery of the Eastern Africa Association

8934 AD Leeuwarden

of Oral and Maxillofacial Surgery (EAAOMS). De Visscher

Telefoon: (058) 286 66 66

behandelde in Nairobi onder meer de behandeling van

www.mcl.nl

verschillende cysten, tumoren van het hoofd-halsgebied en reconstructiechirurgie.

MCL Harlingen Zorg- en behandelcentrum Achlumerdijk 2 8862 AJ Harlingen www.mcl.nl/harlingen [email protected]

Afscheid van twee chirurgen Plastisch chirurg C.A. Spronk en algemeen chirurg Dr. W.B. Goudswaard, hebben onlangs afscheid genomen van het MCL. Spronk was tot 1980 lepra-arts in Noord-Nigeria. In 1986 startte hij zijn werkzaamheden in het MCL. Vanaf 2000 heeft hij het werk in ontwikkelingslanden weer opgepakt met onder andere een "plastic surgery camp" in Bangladesh. Goudswaard begon zijn loopbaan in 1984 als chirurg in Oranjeoord in Harlingen. Toen dit ziekenhuis in 1997 opging in het MCL vonden zijn werkzaamheden grotendeels in Leeuwarden plaats.