ZonE-Nieuws, Nr.3 November 2012

ZonE-Nieuws, Nr.3 November 2012

De Zonneboom en je innerlijke kern Wil jij ontdekken welke (verborgen) talenten jij kan aanboren om je persoonlijke en beroepsmatige leven interessanter en rijker te maken? Heb je genoeg van je oude patronen en wil je het vanaf nu eens anders aanpakken? Heb je behoefte aan een plek waar je hierin op een deskundige en prettige wijze wordt begeleid? Er staat in De Zonneboom de komende tijd weer van alles te gebeuren. Op 17 november kun je je oriënteren op het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar dat in januari van start gaat. De kunst van het vragen stellen, een cursus van drie avonden, is een ‘kunst’ die in het dagelijks leven beweging en verdieping brengt en die kan helpen om dichter bij je essentie te komen. Dichter bij je essentie komen - dat gebeurt ook in de cursus (W)aardig eigenwijs een dagje ouder die op 7 november in Driebergen start. Innerlijke beweging, op zoek naar je eigen kern - dat past mooi in de tijd van het jaar. Herfst in de buitenwereld, de winter in aantocht: het is tijd om je innerlijk vuur te ontsteken. Welkom in De Zonneboom!

Meer informatie: 071 512 3137 [email protected] www.zonneboom.nl

Activiteiten in Leiden Het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar “Kunst is er voor de opvoeding van de zintuigen, voor de ontwikkeling van nieuwe organen die we in feite nog helemaal niet bezitten.” Joseph Beuys Het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar is een vanuit de antroposofie geïnspireerde éénjarige opleiding, waarin het werken met verschillende kunstvormen centraal staat. De kunsten hebben in het leven van mens en mensheid altijd een cruciale rol gespeeld. Zij dragen bij aan vernieuwing, levenskwaliteit en persoonlijke ontwikkeling. Door zelf met kunst aan de slag te gaan worden moed, inspiratie en vrijheid opgewekt. Je maakt in jezelf het vermogen om te spelen wakker en de nieuwsgierigheid om je in het onbekende te wagen. Nieuwe vermogens ontdekken en ontwikkelen wordt dan tot een spannende uitdaging. De kunstgebieden die aan de orde komen zijn: Schilderen (diverse technieken en verfsoorten), tekenen (allerlei materialen), boetseren, muziek, beweging, theater. Al deze gebieden komen bloksgewijs aan de orde.

Ervaring met de kunstvakken is niet belangrijk. In het Oriëntatiejaar gaat het niet om het doel maar om de weg, om het proces dat al doende doorgemaakt wordt. Ieder mens heeft een eigen weg te gaan en het bezig zijn met kunst helpt je die weg te vinden en te gaan. In de werken van Goethe, dichter en natuuronderzoeker, waren kunst en wetenschap onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hierdoor wordt het onderzoekend bezig zijn met fenomenen in de buitenwereld ook een persoonlijke ontdekkingstocht en ontwikkelingsweg. Het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar is opgebouwd naar analogie van de werkwijze die tegenwoordig als de Goetheanistische fenomenologie bekend staat. Opbouw van het programma: Het programma is onderverdeeld in vier fasen. Deze fasering geeft een duidelijke structuur aan de cursus. Eerste fase: Kleur, vorm, compositie De wonderbaarlijke kleuren- en vormenwereld van de mineralenwereld is in deze fase het vertrekpunt. Van hieruit wordt enerzijds de kleurenwereld verkend, anderzijds maak je kennis met de wereld van maat, ritme en compositie die overal in de natuur en in de wereld van de kunst en/architectuur te vinden is. Al doende leer je zo de taal van kleur en vorm kennen als een taal die tot je gaat spreken en waarmee je ook dingen leert uitdrukken die jou bezighouden, bewust of onbewust. Tweede fase: Groei, ontwikkeling, metamorfose Een vorm lijkt soms een stabiel gegeven. Maar planten, dieren en mensen kennen in de loop van hun ontwikkeling een grote variatie aan verschijningsvormen, met vaak spectaculaire veranderingen. En hetzelfde geldt

Activiteiten in Leiden voor niet-levende vormen, al gaan de veranderingen daar vaak veel trager. Verschillende vormveranderingen en metamorfoses (grafiet – diamant – rups – vlinder) worden doorgewerkt. De lessen in bewegingskunst versterken het proces van beweeglijk worden: lichamelijk, maar ook innerlijk komt er beweging in de voorstellingen die je van de dingen hebt. Hierdoor leer je een vorm te gaan zien als een verschijnsel-in-ontwikkeling, en ga je onderscheid maken tussen de essentie enerzijds en de steeds veranderende verschijningsvormen anderzijds. Ook in jezelf leeft zo’n essentie, die zich door verschillende verschijningsvormen heen wil manifesteren. Maar veranderingsprocessen gaan vaak gepaard met onzekerheid en pijn. Het kost moeite om de eenmaal ontstane De bevrijdende kracht van de kunst Dat het leven in deze turbulente tijd er niet gemakkelijker op is geworden, weten we allemaal. Toch heeft het ook zijn positieve kanten. Dit nieuwe maatschappelijke gegeven daagt ons uit creatieve krachten te mobiliseren door het unieke in ons zelf aan te spreken. Een uniek middel daartoe is kunst. Door zelf met kunst, in welke vorm dan ook, aan de gang te gaan kun je werkelijk ervaren dat kunst bevrijdend werkt waardoor je op een nieuwe, individuelere manier aan je toekomst kunt bouwen. Steeds meer mensen in alle maatschappelijke sectoren ontdekken dat het werken met kunst in uitgebreide zin, een wezenlijke drijfveer is voor positieve en progressieve veranderingen in hen zelf en in hun leef- en werkomgeving. Joseph Beuys drukt het nog krachtiger uit: "Kunst is een grote revolutionaire kracht, en wel de enige".

vorm los te laten, en om de kansen die dan vrijkomen te benutten. Door de ervaringen die in deze tweede fase worden opgedaan, kun je leren met andere ogen naar dergelijke processen te kijken. Derde fase: Van toeschouwer naar deelnemer In deze periode gaat het om de ervaring, geen afgescheiden individu te zijn, maar je verbonden te voelen met een veel groter geheel. In deze derde fase verdiep je je in het ontstaan van de mens (evolutieleer). Je werkt met dierkarakters in verschillende kunstgebieden, met toneelimprovisaties en met beelden uit de geschiedenis. Door langs deze weg zowel naar binnen als naar buiten te kijken, wordt de mysterieuze verbinding voelbaar tussen processen in het eigen bestaan en de bewegingen in het grote geheel. De betekenis en diepte van je eigen leven kan in deze samenhang steeds duidelijker voor je worden. Vierde fase: Je eigen weg kiezen In deze slotfase ga je aan de slag met verschillende planeetkwaliteiten, die in de menselijke psyche als het ware ‘de toon zetten’ en die ook in allerlei natuurver“Binnenkort ga ik mijn VKO jaar afronden en ik wil graag mijn ervaringen doorgeven. Ik ben bewuster naar de dingen om mij heen gaan kijken, onder andere naar kristal, plant en dier. Ik ben meer in verstilling gekomen, kom als het ware “bij mezelf thuis” en ben mijn leven taken en verantwoordelijkheden - anders gaan bekijken en vormgeven. Mede door de kunstzinnige processen die aan de vakken ten grondslag liggen kan ik zeggen dat ik bewuster ben gaan leven. Dankzij het VKO komen er meer onverwachte mogelijkheden op mijn pad.” Marleen Slagter

Activiteiten in Leiden schijnselen terug te vinden zijn. Als ingang in dit gebied word je vertrouwd gemaakt met de planeetwerkingen in de wereld van de metalen; je zult ervaren hoe het is om ‘met lood in je schoenen’ naar huis te gaan of ‘waarom je het ijzer moet smeden als het heet is’. Biografische verkenningen, beeldend werk en toneelimprovisaties maken je bewust van de planeetwerkingen die bij jou de boventoon voeren en bieden ruimte om hier vrijer mee om te gaan en ermee te leren spelen. Dit maakt het mogelijk om eigen keuzes te maken, en meer van binnenuit je weg te kiezen. Je leven vormgeven als je meest intieme kunstwerk - dat blijft actueel, ook na dit Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar! Voor wie? Het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar is er voor iedereen Binnen het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar heb ik een stevige basis kunnen leggen voor mezelf. Ik ben kunstzinnig een stapje verder: rijker geworden en heb dat ook mogen delen met mijn groepsgenoten. Naast zelf doen, de ervaring met o.a. schilderen, tekenen, boetseren, planten, dieren, wiskundige fenomenen heb ik me met name ook verwonderd over hoe dit op mij in werkt en hoe het mijn blik naar binnen en naar buiten vergroot. Het is heel prettig dit met groepsgenoten te delen, ervaringen uit te wisselen en ondanks alle drempels aan het einde van de dag te zien en te horen hoe ieder op zijn eigen wijze iets gecreëerd heeft. De middagen worden met passie en deskundigheid begeleid. Met steeds nieuwe begeleiding iedere 4-6 weken ervaar ik ook dat ik steeds op nieuwe manieren kan kijken en deelnemen. Muzieklessen hebben mij ook veel gegeven. Je eigen stem vinden, in een groep samen zingen, maar ook betekenis zoeken in de muzikale begrippen. Natuurlijk heb ik wat kleine stappen gezet en in het leven dat nog komen gaat heb ik hopelijk nog veel te ontdekken. Henriette Hulsbosch

die zich wil ontwikkelen aan de hand van kunst, zowel persoonlijk, beroepsmatig als maatschappelijk. Tevens kan het dienen als goede voorbereiding op de opleiding tot kunstzinnig therapeut beeldend aan Hogeschool Leiden en andere opleidingen waarbij het ontwikkelen van kunstzinnige vaardigheden een belangrijke plaats in het curriculum inneemt. Aan het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar werken mee: Ria de Kok, Jan de Laat, Lieke van der Ree, Pieter van der Ree, Roeland van de Wall Repelaer, Anna Majchrzak, Wil Uitgeest e.a. Data, locatie, kosten: Het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar start in januari 2013 in de Zonneboom in Leiden. De lessen zijn één keer per week op donderdagmiddag van 13.30 – 18.00 uur. Tijdens de schoolvakanties zijn er geen lessen. De kosten bedragen € 1.660,- (incl. 21% BTW en basismaterialen, koffie/thee). Termijnbetaling is mogelijk. Meer weten of aanmelden? De Zonneboom, [email protected] of telefonisch: 071 – 512 31 37. Deelname aan deze opleiding geschiedt altijd op basis van een vrijblijvend intake gesprek. NB: Deze informatie is zo zorgvuldig mogelijk opgesteld en verwoord. Toch kunnen aan de hier verstrekte gegevens geen rechten worden ontleend.

Kennismakingsdag Je kunt nader kennismaken met de inhoud en (een deel van de) docenten op een de open les op zaterdag 17 november 2012 van 14.00 – 17.00 uur. Graag van tevoren aanmelden.

Activiteiten in Leiden De juiste vraag stellen: belangrijker dan je denkt! Met Ron Henkes Het vanuit interesse vragen stellen helpt je met anderen contact te maken Het is belangrijk de vraag juist te formuleren en deze te durven stellen. Om ons in de vraagkunst te bekwamen gaan we twee dingen doen. We gaan, al doende, onderzoeken welke soorten vragen er zijn en wat hun werking is. De vragen die ons hierbij leiden zijn: Waarom is het zo belangrijk de juiste vraag te stellen, hoe doe je dat en wat levert het op? En natuurlijk gewoon praktisch oefenen om het onder de knie te krijgen. Op woensdag, 20.00 - tot 22.00 uur 28 november en 12 en 19 december 2012

Midwinter zangfeest met Anna Majchrzak Een sfeervolle meezingmiddag voor Kerst in de Zonneboom. We vieren het licht dat opnieuw geboren wordt uit het donker, in de wereld en onszelf. Een lichte gevarieerde samenzang met liederen over diverse winterse thema’s. Zondag 16 december 2012, 13.30 – 16.30 uur

“Natuurlijk weet ik wel hoe ik vragen moet stellen, maar ik merk, dat ik het op cruciale momenten niet doe en me, vaak ten onrechte, laat leiden door mijn eigen oordelen over en oplossingen voor de situatie.” “Hoe kun je nu op een professionele én authentieke manier doorvragen zodat mensen niet het gevoel hebben dat je een trucje probeert toe te passen en sturing krijgt over het gesprek?” “Ik kan wel vragen stellen, maar vind het nog best lastig om daarin ook echt aan te sluiten bij de ander.” Herken je jezelf in één of meer van bovenstaande punten? Dan heb je ervaren dat het stellen van de goede vraag op het goede moment een kunst blijkt te zijn. In deze cursus werken we aan het stellen van de goede vraag op het goede moment. Dat helpt bijvoorbeeld om: - de kiemen van optredende polarisatie om te buigen naar uitwisseling; - meer grip te krijgen op het gespreksproces en dus meer sturing te geven; - aan te sluiten bij de zorg of behoefte van je gesprekspartner; - meer helderheid en diepgang te bewerkstelligen.

Activiteiten in Leiden Onderzoek je eigen beeldelementen Schilderen met Anna de Mol van Otterloo Deze cursus verbreedt en verdiept je eigen schildershandschrift. Je onderzoekt wat de bouwstenen zijn waaruit jouw schildering is samengesteld. Je oefent je als het ware in jouw eigen wijze van schilderen en in jouw eigen compositie. Hierdoor onderscheidt jouw werk zich van dat van anderen en wordt het individueel. Vrijdagochtend: 10:00-12:30 uur 18 jan., 25 jan., 8 febr., 1 mrt., 15 mrt., 5 apr., 19 apr. 2013

Smeden: van ijzeren wetten naar gloeiende ervaringen Met Jan de Laat Smeden is een oud ambacht waarbij je veel nieuwe ervaringen kunt opdoen. Werken met ijzer en vuur vraagt om alertheid én Zonneboom Zangkring besluitvaardigheid in het hier en nu. Vaardigheden, die je zowel bij het smeden als in met Anna Majchrzak het dagelijkse leven veelvuldig nodig hebt. We laten de dag achter ons en maken nieuwe ruimte. In deze Tijdens deze cursus ga je actief aan het werk met ruimte zingen we liederen uit verschillende culturen. We zingen alleen van blad als dat hulpmiddel echt noodzakelijk is. een eigen werkstuk en word je individueel begeleid. De meeste liederen worden “by heart” gezongen. | Zaterdag 19 jan - 1 juni 2013 (muv vakanties) We streven naar zuiverheid door op originele wijze kennis te 19, 26 jan., 2, 9, 16 febr., 2, 9, 16, 23 mrt., 6, 13, 20, nemen van de muzikale elementen. Naast zang is er ook alle 27 apr., 25 mei, 1 juni. aandacht voor het werken met jouw unieke stem en ritmische vaardigheden.Donderdag: 24, 31 jan., 14, 28 febr., 14, 21, 28 mrt., Tijd: 10.00 – 12.00 uur volwassenen, 13.00 – 15.00 uur jongeren 4, 11, 18, 25 apr., 16, 23 en 30 mei 2013. Centrum voor Ervaringsleren Tijd: 19.30 – 21.30 uur

Ontdek het zingen! Corrian Hukema Volgens haar ouders zong ze eerder dan ze sprak… Vandaag de dag zingt ze in professionele projectkoren, maakt onderdeel uit van een piano-, zangen klarinettrio en is vaste zangeres bij een strijkkwartet. Als soliste treedt ze regelmatig op bij huiskamerconcerten, lunchconcerten, bruiloften en begrafenissen en zingt in samenwerking met ensembles en koren. Bij de Zonneboom komt ze zang geven in de Zangkring en aan het Vrij Kunstzinnig Oriëntatiejaar: Anna Majchrzak. Anna over haar aanpak op de Zonneboom: ‘We gaan gewoon zingen. Gaandeweg zullen verschillende aspecten van zingen, klank maken, lichaam, energie et cetera aan bod komen’. De visie van de Zonneboom om via kunst creatieve energie bij mensen te stimuleren om hiermee verder te komen in de ontwikkeling spreekt haar zeer aan. Anna: ‘Zang is voor mij een uitingsvorm en een kunstvorm. Het is de meest persoonlijke

uitingsvorm die er is omdat er zo veel lijf bij betrokken is. Alles in het lichaam resoneert mee met de stem. Wat er aan emoties of beleving in het lichaam zit kun je vrij direct uiten via zang. Er zijn geen middelen van buitenaf bij betrokken. Om puur en alleen te uiten zijn ook geen vaardigheden nodig’. Voor Anna is zang ook een kunstzinnige uitingsvorm waar veel vaardigheid bij komt kijken. Die vaardigheden dienen om alle extremen die van binnen gevoeld worden of door de muziek gevraagd worden, te begrijpen en op een gezonde manier naar buiten te brengen. Haar lessen worden voornamelijk geïnspireerd door haar eigen creatieve geest. Anna: ‘Bij de Zonneboom zullen we zang als uitingsvorm en kunstvorm verder ontdekken’. Op de Vrije School bleek al dat ze een grote voorliefde voor alle kunstvormen had. Nog altijd is ze blij dat ze op de Vrije School heeft gezeten omdat er zoveel aandacht aan de persoonlijke ontwikkeling wordt besteed. Na deze school ging ze verder met het stimuleren van haar creatieve energie via haar opleiding. Het heeft haar naar de weg van bewustwording gebracht. Ze zong in koren en kreeg er zo nu en dan solo’s aangeboden. Haar liefde voor muziek groeide verder op het conservatorium. Anna: ‘Het is gemakkelijk je te interesseren voor vakken die te maken hebben met iets dat je graag doet’. Ze deed de Bachelor en Master of Music aan de Codarts Hogeschool voor de Kunsten met als hoofdvakdocente de Amerikaanse sopraan Roberta Alexander. Muziektheater en de studie aan de Guildhall School of music and drama waren hier onderdelen van. Vandaag de dag heeft ze zangles van Gemma Visser en maakt ze deel uit van het ensemble van Opera Studio Nederland.

Anna: ‘Opera spreekt mij erg aan omdat dit de meest veelzijdige klassieke zangvorm is. Inleving en expressie zijn bij deze vorm van belang. Naar aanleiding van de verdieping die ik heb gezocht in acteervormen ben ik mij verder gaan verdiepen in eigenheid en oprechtheid van expressie. Eerst om te gebruiken op het podium, later ook om me bewuster te zijn van mijzelf in het dagelijks leven. Ik ben boeken gaan lezen over esoterie en bewustwording. Dit was nodig om opnieuw en bewust de weg naar binnen te vinden om zo als mens en als zangeres van binnenuit te kunnen creëren en mijzelf te kunnen geven naar buiten toe’. Met de cursisten van de Zonneboom gaat ze liederen, canons en eenvoudige koormuziek zingen. Anna: ‘Door het zingen gaat er vanzelf van alles stromen in het lichaam. Ik zal mensen ‘tools’ geven om op een goede manier klank te geven aan de muziek en ze uitnodigen om dat wat er in hen zelf wordt aangesproken door de klank en de muziek naar buiten te brengen met hun stemgeluid. Soms zullen we misschien ook zonder muziek werken en puur klank geven aan dat wat er binnen in de mensen zit, maar in principe is koormuziek de vorm waarmee ik zal werken. Ik wil de cursisten leren hun lichaam en eigen energie te voelen en dit om te zetten in klank en muziek.’ Via bewustwording van lichaam en energie wil ze groei ondersteunen. Zelfkennis is nodig voor groei. Anna: ‘’Zingen is een goed middel om kennis te maken met jezelf. Het speelt zich af in je lijf, dezelfde plek waar onbewuste stukken van jezelf, spanningen of blokkades opgeslagen zitten. Door te zingen komt er veel los en kom je deze onbewuste stukjes tegen. Doordat je ze ziet en ervaart, kunnen ze vervolgens onderdeel gaan uitmaken van wie

je bent. Ik voel me geroepen om mijn ervaringen hiermee met anderen te delen’. Anna zal ook doorgaan met het koor op de Zonneboom dat bijna tien jaar lang door Sanja Stoutjesdijk werd geleid. Ze nam de map met muziek over, maar zal ook zelf nieuwe muziek meebrengen. Ze wil het koor uitnodigen via wakkerheid en bewustwording vanuit eigen verantwoordelijkheid te werken. Anna: ‘Dit past helemaal binnen de visie van de Zonneboom waarbij kunst niet voor de passieve liefhebber wordt gebruikt maar als activiteit om van binnenuit te groeien. Hierdoor ontstaat juist onafhankelijkheid waardoor de groei levenslang zal kunnen doorwerken’. Naschrift van de redactie: En Sanja Stoutjesdijk die zo lang en met zo veel enthousiasme en inzet de Zangkring in De Zonneboom gedaan heeft? Door drukte en omstandigheden zal ze de reis naar de Zonneboom niet meer zo vaak maken als ze deed. Maar gelukkig blijft ze met de Zonneboom verbonden, kijk maar eens op de pagina hiernaast naar de cursus (W)aardig eigenwijs een dagje ouder.

Meer informatie over de activiteiten van De Zonneboom? Voor meer informatie over de Zonneboom-activiteiten kunt u terecht op de website. Maar u kunt ons ook bellen of mailen. En voor vele activiteiten geldt: betaling in termijnen in overleg mogelijk. De Laat de Kanterstraat 5 - 2313 JS Leiden Tel. 071 – 512 31 37 [email protected] WWW.ZONNEBOOM.NL

Activiteiten in Driebergen (W)aardig eigenwijs een dagje ouder een verkenningstocht in de eigen biografie voor 55+ ers met Leo Beth, arts en biografisch consulent en Sanja Stoutjesdijk, muziekmaakster Deze verkenningstocht is er om te onderzoeken hoe we in de “troisieme age” zoals de Fransen zo mooi zeggen (w)aardig ouder kunnen worden, niet “zielig maar geestig”. We starten in de herfsttijd en ronden af midden in de adventstijd. Er wordt onderweg individueel, in tweetallen en kleine groepen, maar ook plenair gewerkt aan de eigen biografie. Ontdekkingen worden gedaan, vondsten uitgewisseld en inzichten gedeeld. Eerst brengen we, heel overzichtelijk, de feiten en de gebeurtenissen die samen onze levensloop vormen in kaart. Al werkend wordt beleefbaar hoe universele wetmatigheden op een volstrekt individuele manier zichtbaar worden in de eigen biografie. Thema’s, rode draden, erflast en opbrengst, talenten en verworvenheden komen te voorschijn als werktuigen van het leven. Daarbij laat Sanja ons ervaren dat we nog lang niet uitgezongen zijn, maar steeds meer onze eigen wijs kunnen gaan zingen. Met kleine oefeningen en opdrachten onderzoeken we samenhangen en proberen we ons levensverhaal te bezien vanuit een nieuw licht, zodat wellicht daarna, in de Kersttijd, een nieuw levensgevoel geboren kan worden. Woensdag 7, 14, 21, 28 nov. 12, 19 dec. 2012 14.00 – 16.30 uur, Kraaybeekerhof, Driebergen

Water – Kleur – Wachten Aquarelcursus met Henk Hage Altijd al willen aquarelleren? Dit is je kans om kennis te maken met de bijzondere kwaliteiten van de waterverf. Water is het beweeglijke element waarmee je werkt. Wat wil het water? Kleur is het wezenlijke dat door de verf tot verschijning komt. Wat wil de kleur? Wachten op het drogen van papier en verf. Geduldig wachten op wat zich openbaren wil. In deze cursus maak je kennis met de fundamentele principes van het materiaal en de techniek. De werkwijze waarbij spontaniteit en snelheid belangrijk zijn, vraagt tegelijk om een innerlijke houding van geduld en actief wachten. Dat vraagt veel tijd, daarom werk je thuis of in je eigen atelier in de tussenliggende weken aan opdrachten. Deze cursus vindt plaats op landgoed Kraaybeekerhof in Driebergen en is een vervolg op de cursus van het najaar, nu nieuw instappen is goed mogelijk. Het werken op De Kraaybeekerhof nodigt uit het werkproces van het schilderen te verbinden met de processen in de natuur. Zaterdag 19 jan., 9 febr., 2, 23 maart en 13 april 2013 13.00 – 17.00 uur, Kraaybeekerhof, Driebergen