november 2012

Nieuwsbrief Opleiden

Nr. 10 / november 2012

Zoals gebruikelijk één keer in het schooljaar een speciale Nieuwsbrief over Opleiden in de school. Geleidelijk met een breder scala aan opleidings- en scholingsactiviteiten, want opleiden omvat veel meer, dan alleen de stagebegeleiding van studenten. Scholing hoeft ook niet altijd van buiten gehaald te worden, in onze eigen organisatie is al veel kennis voorhanden. Door mensen met elkaar in gesprek te brengen over hun beroep en hun werk kunnen we veel van elkaar en samen leren. Alles bij elkaar past het in ons streven naar een verdere professionalisering. Een streven dat inmiddels over een breed draagvlak beschikt, getuige ook de investering in scholing van leraren en schoolleiders die aangekondigd wordt in het nieuwe regeerakkoord. Deskundigheidsbevordering Vanwege het belang, dat wij hechten aan de deskundigheid van de leraren, hebben we van deskundigheidsbevordering een kernthema gemaakt in ons strategisch beleidsplan Talent aan Zet. Het onderwijs is flink in beweging en dat vraagt om het toepassen van nieuwe kennis. Meer dan voorheen worden we in het onderwijs nadrukkelijker bevraagd op de aantoonbare kwaliteit van het door ons verzorgde onderwijs. Daarbij wordt ook een relatie gelegd tussen de bekwaamheid van de leraar en de leerresultaten van de leerlingen. Die dialoog gaan we niet uit de weg, maar willen we als deskundige professionals aangaan. Als SKOP zetten we stevig in op verdere groei in de kwaliteit van de leraren, zijn we actief betrokken bij de opleiding van leraren en besteden we veel aandacht aan de introductie en begeleiding van nieuwe leraren en onderwijs ondersteunend personeel. Die lijn willen we doortrekken. Werken aan de vakbekwaamheid in de breedte, in combinatie met meer specialistische deskundigheid in de school. De leraar centraal als professional op de werkvloer, samenwerkend in het schoolteam om te komen tot een teamprestatie.

Thera van der Helm en Wim van Cruchten tijdens een ICT netwerkbijeenkomst

-1-

Netwerken Deskundigheidsbevordering kent meerdere vormen. Natuurlijk denken we allereerst aan scholing, maar ook op andere wijzen kunnen we veel en vooral van elkaar leren. Diverse netwerken, zoals het ICT netwerk, het IB netwerk, het OIDS overleg en het bouwco. netwerk fungeren als broedplaatsen voor nieuwe kennis en uitwisseling van kennis tussen de scholen. In een aantal gevallen vinden intervisiegesprekken plaats tussen collega’s met eenzelfde taak of functie. Ook in de vakliteratuur wordt geleidelijk meer de nadruk gelegd op het belang van samenwerken en van elkaar leren. Die lijn willen we daarom graag verder uitbouwen, zoals in het video coachingstraject.

Video coaching Een nieuw element in de deskundigheidsbevordering, is video-coaching. In het verleden werden video opnamen soms ingezet bij de begeleiding van individuele leerkrachten. De opname als aanleiding voor een gesprek over dat wat vastgelegd is. Dit schooljaar willen we dit middel op een bredere manier inzetten, gericht op samen leren. Per school willen we een groepje van drie of vier leerkrachten met elkaar in gesprek brengen over hun vaardigheden in het lesgeven. Reflecteren op het eigen handelen en samen daar de waardevolle elementen uit halen. Niet denkend vanuit tekortkomingen, maar juist inzoomend op de kwaliteiten van de deelnemers. Het eerste traject op de Mariaschool, waarbij drie leerkrachten gefilmd zijn tijdens hun lesgeven, is nu afgerond. Op basis van hun leervraag zijn elementen uit deze opnamen benut om daarover met elkaar in gesprek te gaan. De leiding van de video-coaching wordt verzorgd door Marian Molthof, die de opnamen maakt, de fragmenten kiest en ook het gesprek leidt tussen de leerkrachten. Na het traject op de Mariaschool volgt nu een traject op de Josephschool, waarna de andere scholen volgen. Schoolvisitaties en flitsbezoeken Ook het directieteam zet steviger in op samen en van elkaar leren. Bijvoorbeeld bij de flitsbezoeken, waar directeuren samen gerichte klassenobservaties uitvoeren met als afronding een reflectieve vraag voor de groepsleerkracht. Nieuw zijn ook de schoolvisitaties. Directeuren gaan bij elkaar op bezoek en kijken kritisch in de keuken naar aanleiding van een door de school geformuleerde vraag. Dat kijkje in de keuken bestaat uit het lezen van relevante documentatie en een observatiebezoek aan de school. Er is een rooster opgesteld, waarbij elke school de komende jaren twee keer wordt bezocht door een tweetal directeuren van andere SKOP scholen. Het directieteam buigt zich over de flitsbezoeken We willen deze onderlinge visitaties benutten om de kwaliteit van ons werk verder te verbeteren. Niet om elkaar ter verantwoording te roepen, maar om samen en van elkaar te leren. Als eerste wordt Het Spectrum bezocht door Edith van Rooijen en Esther Pleij op basis van de vraag in hoeverre Handelingsgericht Werken ingebed is in de schoolpraktijk. Benutten uren voor deskundigheidsbevordering. Als concreet ijkpunt in ons strategisch beleidsplan hebben we beschreven, dat alle directeuren en leraren de beschikbare uren voor deskundigheidsbevordering benutten. Zoals bekend, staat in ieders takenpakket aangegeven, dat 10 % van de werktijd besteed dient te worden aan deskundigheidsbevordering. Als we deskundigheid willen vergroten, dan ligt het voor de hand om in ieder geval de daarvoor beschikbare uren te benutten. Om te weten of en welke stappen daarvoor nodig zijn, is het van belang om vast te stellen hoe de situatie nu is. Als eerste stap brengen we nu in kaart welk deel van de beschikbare tijd daadwerkelijk wordt benut. Een soort nulmeting, hoe is de stand van zaken? Scholingsplan 2012 – 2013 Zoals gebruikelijk is ook voor dit schooljaar een scholingsplan opgesteld. Hierin staan alle scholingsactiviteiten genoemd, die we bovenschools organiseren. Van de SKOP -2-

studiemiddag tot de begeleiding van de nieuwe leraren, alles staat erin, compleet met begroting. In totaal geven we € 17.000 uit aan deze gezamenlijke scholing. Dat is € 3.000 minder dan vorig schooljaar. Wie geïnteresseerd is, kan het plan vinden op de SKOP website. Veel onderwerpen kom je ook in deze Nieuwsbrief tegen. SKOP studiemiddag over leesonderwijs: Lezen kun je leren Onze jaarlijkse SKOP studiemiddag op dinsdag 5 februari is dit keer gewijd aan het leesonderwijs. Een werkgroepje bestaande uit Ellen Titre, Esther Pleij en ik is druk bezig met de voorbereidingen. Plaats van handeling wordt de Mariaschool. Lezen is een belangrijk en veel omvattend vakgebied, dat op onze scholen terecht bijzondere aandacht krijgt. De laatste jaren is SKOP breed veel energie gestoken in de start van het leesonderwijs in de onderbouw, met gerichte aandacht voor de kinderen, die problemen ervaren bij het lezen. Ondanks al die aandacht blijft het moeilijk om de resultaten structureel op een hoger niveau te brengen. Toch geeft Kees Vernooy, die op onze studiemiddag de plenaire lezing verzorgt, aan, dat ieder kind kan leren lezen. Zijn verhaal heeft dan ook als titel: Ieder kind een lezer. Ongetwijfeld een boeiend verhaal van een autoriteit op het gebied van leesonderwijs. Na de plenaire lezing volgt er een workshopronde, waarin we weer een mooie mix proberen te bieden met kennis van buiten en eigen goede voorbeelden. De studiemiddag willen we op een verrassende manier afsluiten. Daarover ontvangen de scholen binnenkort nadere informatie, want we zoeken actieve deelname. Direct na de kerstvakantie wordt de uitnodiging met het programma van de studiemiddag verspreid. Wie alvast iets meer wil weten over Kees Vernooy vindt via deze link o.a. zijn lectorale rede aan de Hogeschool Edith Stein uit 2009 met als titel: Lezen stopt nooit. Kees Vernooy

Studiemiddag identiteit Naast een algemene informatie bijeenkomst in het begin van het schooljaar en een evaluatiegesprek aan het eind, organiseerden we voor de nieuwe leraren ook een studiemiddag over identiteit. Deze middag vond dit jaar plaats op dinsdag 13 november. Na een gezamenlijke lunch bogen we ons onder leiding van Karin Melis, identiteitsbegeleider bij de Laurentiusstichting, over dat wat ons bezielt in ons werk. Het was, zoals gebruikelijk, een inspirerende middag. Vijf jonge leraren, die met passie over hun werk spraken. Dat leidde tot Links Karin Melis met een stagiaire en de nieuwe openhartige uitspraken en collega’s: Maayke Joosten, Nathalie van Rijn, Leonie Kah, Marcella van der Sluis en Inge Droppert. boeiende gedachtewisselingen.

-3-

Coöperatief leren Woensdag 7 november werd de cursus CL afgesloten. Dit was een basiscursus, georganiseerd voor nieuwe teamleden van de drie SKOP scholen, die de coöperatieve leerstrategieën schoolbreed toepassen. Daarnaast was er ruimte voor vrije intekening en daarvan is door de collega’s van de Mariaschool en vooral de Johannesschool dankbaar gebruik gemaakt. Bernice Keerveld voor een aandachtige Een groep ruim twintig deelnemers is vier groep SKOP leraren woensdagmiddagen enthousiast aan de slag gegaan. Dat enthousiasme werd duidelijk gestimuleerd door de deskundige en stimulerende inbreng van Bernice Keerveld, de cursusleidster vanuit OnderwijsAdvies. De evaluatie leverde veel positieve reacties op. Enkele citaten: Boeiend, een eye opener, toepasbaar, verrijkend, inspirerend, samenwerkend leren op veel niveaus, actievere houding van de leerlingen, mijn lessen zijn voor altijd anders en …. zo is leren leuk. Dans Ritme Zang in het voorjaar In januari gaat een nieuwe cursus DansRitmeZang van start. De aanmelding daarvoor heeft al eind vorig schooljaar plaatsgevonden. De cursus zat al meteen vol en er staat zelfs iemand op de wachtlijst. De cursus omvat drie bijeenkomsten met een mogelijkheid voor een vierde uitloopbijeenkomst. Cursusleidster is Trudy Persoon, die eerder tweemaal een cursus DansRitmeZang voor de onderbouwleerkrachten verzorgde. De cursus wordt gehouden op de Josephschool en de eerste cursusavond is op dinsdag 15 januari. Kort voor de kerstvakantie ontvangen de deelnemers nog aanvullende informatie De structuur rond Opleiden in de school Voor een goed begrip hier een kort overzicht van degenen, die binnen de SKOP betrokken zijn bij Opleiden in de school in de meest brede zin des woords. Elke school heeft een Opleider. Deze Opleider speelt een belangrijke rol bij de begeleiding van studenten en bij de introductie / begeleiding van startende leraren. Bert van Beek heeft daarnaast een extra aanstelling van wtf 0,05 voor de coördinatie van het Opleiden in de school project. Hij onderhoudt als bovenschools opleidingscoördinator de contacten op het praktische vlak met de Thomas More Hogeschool. Marian Molthof heeft in haar takenpakket ook de coördinatie van andere stages, zoals Maatschappelijke Stages, MBO en snuffelstages. Zij onderhoudt de contacten met de opleidingen van deze stagiaires. Aansturing en coördinatie van dit verbrede opleidings/begeleidingsproces gebeurt vanuit het OIDS (Opleider in de school) overleg, dat acht maal per jaar geagendeerd staat. Aan dit overleg wordt ook deelgenomen door Carla Lambrichts, een docent van Thomas More en de algemeen directeur. Bert van Beek als bovenschools opleidingscoördinator vervult de voorzittersrol. De Thomas More Hogeschool Met ingang van dit schooljaar heeft Pabo Thomas More een naam- en gedaantewisseling ondergaan. In de aanloop naar de feitelijke aansluiting bij de RVKO per 1 januari 2013 is de naam gewijzigd in Thomas More Hogeschool met natuurlijk een nieuw logo en nieuwe huisstijl.

-4-

Wat staat op de agenda van het Opleidersoverleg? Globaal wordt de agenda verdeeld over twee hoofdonderwerpen. Het eerste onderwerp is gericht op alle zaken rond de stages van studenten en het tweede onderwerp op de begeleiding van (nieuwe) leraren. In het eerste deel zitten alle praktische zaken over de stages van de studenten, maar in de loop van de jaren is in de besprekingen het accent verschoven naar: hoe kunnen we studenten zo begeleiden dat ze als betere leraren hun loopbaan starten. Zo zijn we steeds op zoek naar nieuwe wegen om studenten te begeleiden. Dit jaar organiseren we in januari voor het eerst een gezamenlijke workshop voor alle Pabostudenten die op onze SKOP-scholen stage lopen. Die workshop, op de Josephschool, richt zich op het werken met ontwikkelingsmaterialen in de groepen 1/2. De workshop wordt geleid door Louise Treffers en Karin Wilmer. Een belangrijk aandeel krijgen ook de groepsleerkrachten van de groepen 1/2 van de Josephschool. Hen wordt gevraagd een ontwikkelingsmateriaal te introduceren in de eigen groep. De studenten observeren en gaan daarover later met de groepsleerkrachten in gesprek. Het is een proef die we, als het goed bevalt, zeker willen herhalen bij onderwerpen die te maken hebben met andere groepen in de basisschool. In het tweede deel van de vergadering richten we ons meer op de deskundigheid die leraren nodig hebben om nu een goede leraar te zijn. Vorig schooljaar hebben we bijvoorbeeld aandacht besteed aan het boek van Marzano: Kunst en wetenschap van het lesgeven. Indringend hebben we met elkaar gesproken over dat wat noodzakelijke competenties en vaardigheden zijn voor vakbekwame Het Opleidersoverleg samen met Carla leraren. Lambrichts (op de rug gezien). We richten ons dus niet alleen op de begeleiding van startende leraren, maar de opleiders willen ook ondersteunend zijn in de eigen school, waar het gaat om de deskundigheid van de leraren in het algemeen. Een voorbeeld, het onderwerp breinvriendelijk leren. Onderzoek is gedaan naar de verschillen in leren tussen jongens en meisjes. Op de Johannesschool hebben derdejaars studenten daar vorig schooljaar een aandeel in geleverd. Dat leidt dan in ons overleg tot de vraag: Op welke wijze kun je als leraar inspelen op verschillen in leren tussen jongens en meisjes en maak je gebruik van verschillende leerstijlen. Met elkaar zijn we op zoek naar nieuwe inzichten die voor de kwaliteit van het lesgeven van belang zijn. De inbreng van Carla Lambrichts (docent Thomas More) in dit overleg, heeft voor ons een duidelijke meerwaarde en is een mooie invulling van ons idee over Samen Opleiden. Tevredenheidsonderzoek Thomas More. Jaarlijks houdt Thomas More een tevredenheidsonderzoek naar het verloop van de stages. Daarbij worden ook mentoren en opleiders bevraagd. Een uitvoerig onderzoek dat altijd wel weer nieuwe inzichten oplevert, waarmee de kwaliteit van de stages kan worden verbeterd. Eén opvallend punt uit het onderzoek wil ik even noemen: De tevredenheid over de kennis en vaardigheden van de Pabo-studenten leverde vorig schooljaar een score op van 87%. Dat was 5% hoger dan het jaar daarvoor. Kennelijk bestaat het beeld, dat de kwaliteit van de Pabo-stagiaires omhoog gaat. Op zich een belangwekkend gegeven, omdat daarmee de startbekwaamheid van nieuwe leraren verder versterkt wordt en dat is weer van belang voor de kwaliteit van ons onderwijs. Ook een beginnende leraar kan het verschil maken. -5-

Themabijeenkomst Opleiders. Op donderdag 1 november heeft een eerste themabijeenkomst plaats gevonden voor alle Opleiders binnen de scholen, die samenwerken met de Thomas More Hogeschool. Vanuit onze school hebben drie Opleiders de bijeenkomst bijgewoond. De beide anderen waren verhinderd. Belangrijkste onderwerp was het keurmerk stagescholen. Thomas More begint in 2013 een traject om de scholen van de aangesloten besturen te bevragen op de kwaliteit van de stagebegeleiding. Scholen kunnen een A-, B- of C-keurmerk krijgen. Het Akeurmerk is de gewone stageschool, waarbij de student een prima plek krijgt bij een deskundige mentor terwijl B en C de keurmerken zijn voor scholen die intensiever bezig zijn met de begeleiding van studenten. Wij denken dat wij tenminste voor een B-certificaat zouden moeten willen gaan. De inbreng van de Opleiders bij de begeleiding van studenten, maar ook bij de begeleiding van mentoren, rechtvaardigen volgens ons een keurmerk dat recht doet aan de kwaliteit van onze begeleiding. In januari/februari volgend jaar start het certificeringstraject met een vragenlijst/schoolscan/nulmeting. Aantal PABO stagiaires blijft relatief laag Dit eerste semester worden onze scholen bezocht door dertien Pabo stagiaires. Mogelijk wordt dit aantal door de komst van derdejaars studenten en een LIO op de Josephschool in het tweede halfjaar nog iets hoger, maar het totaal blijft duidelijk lager, dan we een aantal jaren geleden gewend waren. Debet daaraan is de daling van het aantal Pabo studenten op Thomas More. Vanaf 2008 is het aantal studenten gestaag teruggelopen. Een ontwikkeling, die ook elders in Nederland heeft plaatsgevonden. Dit schooljaar is het aantal aanmeldingen van dagstudenten wel flink hoger, maar is het aantal deeltijdstudenten sterk gedaald. Dat laatste wordt weer veroorzaakt door de beperking van de studiefinanciering en de economische onzekerheid. Maatschappelijke stagebeurs Begin oktober was de SKOP aanwezig tijdens de maatschappelijke stagebeurs. Een door het bureau Vrijwilligerswerk vanuit de gemeente georganiseerde beurs voor VO-leerlingen die een maatschappelijke stage willen kiezen. Een groot aantal organisaties presenteerde zich daar met hun aanbod aan de leerlingen, waarbij overigens nauwelijks onderwijs. Vanuit onze scholen waren de Opleiders Conny Mol en Marian Molthof en de conciërges Mariëtte Steijger en Lenie v.d. IJssel aanwezig. Zij vertelden de leerlingen wat onze Mariëtte Steijger geeft informatie scholen kunnen bieden aan stages. Resultaat was over de Maatschappelijke Stage dat op de Josephschool drie stagiaires van het Montaigne een plek hebben gevonden. Op de Johannesschool twee studenten, eveneens van het Montaigne en op Het Spectrum twee studenten van het Stanislascollege. Hoewel de opbrengst in stagiaires niet direct hoog is, vinden we dat het deelnemen aan de markt, ook uit oogpunt van PR en imago, een positief effect heeft. Bovendien kan de MaS leerlingen interesseren voor het onderwijs. In het recente verleden zagen we maatschappelijke stagiaires later terug als student op de Pabo. Tot slot Mocht je n.a.v. deze Nieuwsbrief willen reageren of heb je vragen, dan kun je uiteraard terecht bij de Opleider in je eigen school, maar natuurlijk ook bij mij. Piet van Adrichem [email protected]

-6-