Zoekgebieden glastuinbouw regio Rivierenland
1
Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De glastuinbouw is belangrijk voor de Nederlandse economie. In 2004 bedroeg de toegevoegde waarde van de glastuinbouw 4,6 miljard euro en bood de glastuinbouw werk aan ruim 66.000 personen. Daarmee is de glastuinbouw verantwoordelijk voor ongeveer 1% van het Nederlandse BNP en de werkgelegenheid. Ook in de regio Rivierenland zijn veel glastuinbouwbedrijven gevestigd die een belangrijke bijdrage leveren aan de lokale economie. Door de voortschrijdende schaalvergroting hebben glastuinbouwbedrijven voldoende uitbreidingsruimte nodig om te kunnen overleven. De binnen de regio Rivierenland samenwerkende gemeenten willen glastuinbouwbedrijven deze ruimte bieden maar willen glastuinbouwbedrijven wel zoveel mogelijk concentreren in een beperkt aantal gebieden. Hiervoor is een aantal redenen te geven: - kassen hebben een zeer grote landschappelijke en ruimtelijke impact; - door glastuinbouwbedrijven te concentreren kan makkelijker worden geïnvesteerd in collectieve milieuvoorzieningen (energie, water, bodem); - uit economisch en logistiek oogpunt biedt concentratie van glastuinbouwbedrijven voor de bedrijven zelf grote voordelen. In deze notitie worden zoekgebieden aangewezen waarbinnen de samenwerkende gemeenten de verdere ontwikkeling van de glastuinbouw willen concentreren. Binnen deze zoekgebieden kunnen gemeenten zogenaamde glastuinbouwclusters aanwijzen waar ruimte is voor uitbreiding van zittende glastuinbouwbedrijven en hervestiging van binnen de regio Rivierenland solitair gelegen glastuinbouwbedrijven. 1.2 Status zoekgebieden In deze notitie wordt een aantal zoekgebieden binnen de regio Rivierenland aangewezen waarbinnen gemeenten nieuwe gebieden kunnen bestemmen voor glastuinbouw (zogenaamde glastuinbouwclusters). De aanduiding als zoekgebied heeft op zichzelf dus geen juridische status maar biedt een kader waarbinnen plannen met een juridische status (bestemmingsplannen) ontwikkeld kunnen worden. Pas nadat een gemeente een gebied in een bestemmingsplan als glastuinbouwcluster heeft aangewezen, kunnen in het gebied daadwerkelijk kassen worden ontwikkeld. De concentratiegebieden in de Bommelerwaard komen in deze notitie niet aan de orde omdat hiervoor een apart traject loopt. Binnen een glastuinbouwcluster worden zittende bedrijven ruime mogelijkheden voor uitbreiding geboden. Solitaire glastuinbouwbedrijven die buiten een glastuinbouwcluster liggen mogen volgens het vigerende Streekplan Gelderland 2005 slechts met 20% uitbreiden. Solitair gelegen bedrijven tot maximaal 5 ha wordt wel de mogelijkheid geboden naar een glastuinbouwcluster te verplaatsen. Uitbreiding met meer dan 20% buiten een glastuinbouwcluster is slechts mogelijk wanneer: - uitbreiding zich verdraagt met de landschappelijke, natuurkundige en milieukundige waarden; - uitbreiding noodzakelijk is voor een doelmatige voortzetting van het bedrijf; - verplaatsing naar een glastuinbouwcluster niet mogelijk is. Glastuinbouwbedrijven van buiten de regio Rivierenland mogen zich niet binnen een glastuinbouwcluster vestigen.
2
1.3 Aanwijzing zoekgebieden Binnen de regio Rivierenland worden twee zoekgebieden aangewezen waarbinnen gemeenten gebieden kunnen bestemmen voor glastuinbouw (glastuinbouwclusters). Het gaat om een gebied rond de kern Tuil en een gebied rond de kern Est (zie bijgevoegde kaart). Op beide locaties zijn al veel glastuinbouwbedrijven gevestigd. Aanwijzing als zoekgebied sluit dan ook aan op de wensen en behoeften van glastuinbouwbedrijven en is lijn met de regionale doelstelling om glastuinbouwbedrijven zoveel mogelijk te concentreren in een beperkt aantal gebieden. In respectievelijk hoofdstuk twee en drie wordt uitgebreid ingegaan op de aanwijzing van Tuil en Est als zoekgebied voor glastuinbouw.
3
Hoofdsstuk 2 Zoekgebied Tuil 2.1 Zittende bedrijven In het gebied dat nu reeds in het reparatiebestemmingsplan buitengebied Neerijnen is aangewezen als kassenconcentratiegebied zijn 17 glastuinbouwbedrijven gevestigd met een netto glasareaal van totaal 29 ha (zie ook kaart 2.1 voor kartografische weergave). Een groot deel van deze bedrijven heeft forse uitbreidingsplannen voor de komende jaren. Op basis van een onderzoek onder de zittende tuinders wordt de uitbreidingsbehoefte geraamd op netto ongeveer 40 ha, waarvoor – uitgaande van een bruto/netto verhouding van 2 op 1 – ongeveer 80 ha aan ruimte moet worden gereserveerd (zie ook bijlage 1). De binnen de regio Rivierenland samenwerkende gemeenten zijn van mening dat binnen een glastuinbouwcluster ruimte moet zijn voor dergelijke uitbreiding omdat schaalvergroting noodzakelijk is voor een doelmatige duurzame voortzetting van de bedrijfsvoering.
Kaart 2.1
Zittende bedrijven in kassenconcentratiegebied zoals aangewezen in reparatiebestemmingsplan buitengebied Neerijnen
2.2 Ruimtebehoefte hervestigende bedrijven Naast uitbreiding van de zittende bedrijven willen de binnen de regio Rivierenland samenwerkende gemeenten, solitair gelegen glastuinbouwbedrijven stimuleren om naar het glastuinbouwcluster in Tuil te verplaatsen. Concentratie van de glastuinbouwbedrijven heeft een aantal voordelen die in paragraaf 1.1 verder zijn toegelicht. Op basis van een onderzoek onder solitair gelegen glastuinbouwbedrijven uit de gemeenten Neerijnen en Geldermalsen wordt ingeschat dat een beperkt aantal bedrijven op termijn naar Tuil zal willen verplaatsen. Het gaat om een aantal glasbloemenbedrijven uit Geldermalsen met een totaal netto glasareaal van ongeveer 5 ha en om 1 bedrijf uit de gemeente Neerijnen met een oppervlakte van netto ongeveer 2,5 ha aan glas. Voor verplaatsing van deze bedrijven dient binnen het glastuinbouwcluster ruimte aanwezig te zijn. Er vanuit gaande dat ongeveer de helft van de ruimte daadwerkelijk kan worden bebouwd met kassen zou voor deze bedrijven ongeveer 15 ha beschikbaar moeten zijn.
4
2.3 Begrenzing zoekgebied Op basis van de uitbreidingsbehoefte van zittende bedrijven (bruto 80 ha) en de wens van een aantal solitair gelegen bedrijven om naar Tuil te verplaatsen (bruto 15 ha) moet geconcludeerd worden dat binnen het huidige in het reparatiebestemmingsplan buitengebied Neerijnen aangewezen kassenconcentratiegebied onvoldoende ruimte aanwezig is. Er is behoefte aan ongeveer 95 ha voor uitbreiding van de zittende bedrijven en hervestiging van solitair gelegen bedrijven. De ruimte hiervoor is binnen het huidige kassenconcentratiegebied niet aanwezig. Gezien de doelstelling de glastuinbouw zoveel mogelijk te concentreren in een beperkt aantal gebieden, achten wij het wenselijk extra ruimte voor ontwikkeling van de glastuinbouw te creëren in het gebied direct westelijk en noordwestelijk van het bestaande concentratiekassengebied. Wij willen het gebied gelegen tussen de Graaf Reinaldweg, Enggraaf, Heerkensdreef en Buitenweg dan ook aanwijzen als zoekgebied waarbinnen de gemeente Neerijnen gronden kan bestemmen voor glastuinbouw (zie ook kaart 2.2). Het gebied beslaat ongeveer 40 ha en biedt daarmee – bovenop het bestaande kassenconcentratiegebied (zoals aangewezen in het reparatiebestemmingsplan buitengebied Neerijnen)voldoende ruimte voor uitbreiding van zittende bedrijven en hervestiging van solitair gelegen bedrijven. In paragraaf 2.4 wordt ingegaan op de ruimtelijke onderbouwing die ten grondslag ligt aan de keuze van het zoekgebied. Omdat op dit moment nog niet is te voorzien hoe de glastuinbouw zich binnen het zoekgebied daadwerkelijk zal ontwikkelen, wordt slechts beoordeeld of verdere ontwikkeling van de glastuinbouw verenigbaar is met de landschappelijke, natuurkundige, archeologische en waterkundige waarden en wordt een aantal uitgangspunten geformuleerd die in acht moeten worden genomen bij de verdere invulling van het gebied.
Kaart 2.2
Begrenzing zoekgebied Tuil
2.4
Ruimtelijke onderbouwing
2.4.1 Natuur en landschap De binnen de regio Rivierenland samenwerkende gemeenten streven naar behoud en versterking van gebieden met bijzondere en karakteristieke landschappelijke waarden. In de regio Rivierenland gaat het vooral om het rivierenlandschap met zijn rivieren, uiterwaarden, dijken, oeverwallen en kommen. De afwisseling van zeer besloten landschappen op de oeverwallen en de zeer open landschappen in de kommen is karakteristiek en verdient versterking. Dat betekent dat stedelijke ontwikkelingen (waaronder ook de glastuinbouw gezien de visuele uitstraling kan worden gerekend) bij voorkeur op de oeverwallen moeten worden gerealiseerd.
5
Het zoekgebied rond Tuil is gelegen op een oeverwal en heeft geen bijzondere landschappelijke waarde. In het Streekplan is het gebied dan ook aangewezen als multifunctioneel gebied zonder bijzondere landschappelijke waarden. Het gebied ligt ingeklemd tussen het bestaande kassenconcentratiegebied en een aantal solitair gelegen glastuinbouwbedrijven en andere bebouwing. Ontwikkeling van de glastuinbouw in dit gebied doet in onze ogen slechts in geringe mate afbreuk aan de landschappelijke kwaliteiten van de regio Rivierenland en vinden wij dan ook acceptabel. Wij achten het verder van belang dat het open komgebied ten noorden van de Haarstraat/Katijfweg/Enggraaf gevrijwaard blijft van stedelijke ontwikkelingen waaronder glastuinbouw. In de nabijheid van het gebied dat als zoekgebied voor verdere ontwikkeling van de glastuinbouw is aangewezen, leeft een aantal broed- en watervogels dat bescherming geniet via de Flora- en Faunawet. De Flora- en Faunawet schrijft voor dat bij ingrepen die mogelijk een schadelijk effect hebben op beschermde plant- en diersoorten een passende beoordeling moet worden uitgevoerd. In deze passende beoordeling moet beoordeeld worden of de voorgenomen ontwikkeling van de glastuinbouw invloed heeft op het voortbestaan van de beschermde planten- en dierensoorten. Wanneer aangetoond is dat dat niet het geval is kan ontheffing worden aangevraagd bij de Minister van LNV. Gezien het aantal beschermde soorten dat voorkomt in het gebied dat als zoekgebied is aangewezen en de zwaarte van de bescherming, achten wij het zoekgebied vooralsnog niet ongeschikt voor verdere ontwikkeling van de glastuinbouw. Een passende beoordeling zal wel onderdeel moeten uitmaken van een besluit het gebied rond Tuil daadwerkelijk als glastuinbouwcluster te bestemmen. 2.4.2 Archeologie Het zoekgebied tussen de huidige Graaf Reinaldweg, Enggraaf, Heerkensdreef, en Buitenweg wordt op oud kaarmateriaal ook wel aangeduid als “Het achter blok” 1. De Heerkensdreef is tot het midden van de 20e eeuw slechts een pad geweest over de kade van de wetering, de Zijveling2. De Buitenweg en de en de Enggraaf zijn eveneens kades langs weteringen3. Deze drie watergangen zijn hier vermoedelijk in de 14e eeuw, na toestemming van Graaf Reinoud I, gegraven4. Vanaf de Zijveling liep dit gebied, tussen de Enggraaf en de Buitenweg, door tot aan de kern van Haaften. Aan het eind van de 20e eeuw is hierdoor de Graaf Reinaldweg aangelegd. Vermoedelijk hebben deze watergangen naast de afwatering ook betekenis gehad voor het transport van en naar Kuilenburg en Bommel. Dit gebied ligt op c.a. 1,90 m+ NAP. Het gebied ten noorden van de Enggraaf ligt op 1,40+ e n de akkers aan de zuidzijde van de Buitenweg liggen op c.a. 3.20 +. Door de gegraven weteringen en de aangelegde kades zijn deze gronden, binnen de kade van de Enggraaf, vermoedelijk vanaf de 14e eeuw redelijk droog gebleven en het gehele jaar bruikbaar geweest. Het gebied buiten de Enggraaf heeft vermoedelijk tot het midden van de 20e eeuw, steeds een deel van het jaar onder water gestaan. Tuil heeft in het verleden evenals Bommel een centrumfunctie5 gehad. De Steenweg vanuit Geldermalsen en de Kuilenburgse vaart eindigde bij de haven van Tuil waar de goederen naar Bommel overgezet werden. Echter Tuil is niet tot ontwikkeling gekomen mogelijk mede door het aanleg van de spoorbrug6 in de 19e eeuw waarvoor een grootdeel van Tuil moest wijken7. Met de spoorverbinding was een betere manier gekomen was om goederen over de Waal te 1
Kaart c.a. 1750 Topografische kaart midden uitgave 1957 blad 39c 3 e 1 Kadastrale minuut c.a. 1825 4 Van het Tuilse wiel naar de Oude Kuilenburgsche vaart, door P.F. Elbers 5 Zilveren schakels 6 1869 7 Topografische kaart 1825 / 1950 2
6
transporteren. Voor zover nu bekend hebben er in Tuil drie kastelen gestaan. Nieuw Klingelenberg aan de Haarstraat, Bleijenburg aan de Sint Antoniestraat en Den Est8 aan de Melssinghdreef. Geografisch gezien heeft het plangebied vermoedelijk tot dit laatste kasteel behoord. Maar het kan ook toebehoord hebben aan één van de Haaftense kastelen. In het midden van de 20e eeuw is dit gebied onderdeel geweest van een groot ruilverkavelingproject. De kavelrichting is hierbij niet aangepast. Welke gevolgen dit voor de archeologie gehad heeft is niet bekend. Vermoedelijk is, tijdens deze ruilverkaveling, ook binnen het plangebied de grondwaterstand met circa 1 meter verlaagd. Gelet op bovenstaande overwegingen en gemeentelijke beleidsregels is een archeologisch onderzoek noodzakelijk voordat het gebied als glastuinbouwcluster kan worden aangewezen. Dit dient minimaal een bureauonderzoek te zijn uitgevoerd door een archeoloog. Om tijd en kosten te besparen is het aan te bevelen om daarbij direct een inventariserend veldonderzoek met boringen uit te laten voeren. Voor dit booronderzoek dient vooraf een PvE ter goedkeuring aan de gemeente te worden voorgelegd. Bij een herinrichting van het gebied ten behoeve van de glastuinbouw is het aan te bevelen om de oorspronkelijke verkaveling (richting) te respecteren. Hierbij dient de waterstaatkundige structuur van Zijveling, Buitenweg en Enggraaf, gespaard en waar mogelijk hersteld te worden9. 2.4.3 Verkeer en vervoer In de huidige situatie verloopt de ontsluiting van het glastuinbouwgebied Tuil voornamelijk via de Graaf Reinaldweg, Buitenweg, Bouwing, Enggraaf en Haarstraat/Ammanswal. Om te voorkomen dat zwaar verkeer via de St. Antoniestraat en Haarstraat door het dorp Tuil wordt afgewikkeld, is voor dit verkeer een aparte route bewegwijzerd (vanuit Utrecht via Amanswal; vanuit ’sHertogenbosch via Graaf Reinaldweg/Bouwing; vanuit Vuren via Buitenweg, zie ook kaart 2.3).
Vanuit Utrecht
Vanuit Vuren
Vanuit ‘s-Hertogenbosch Kaart 2.3
8 9
Verkeersroutering bestaande kassenconcentratiegebied (geel gekleurd)
Volgens kaart 1825 ook wel Den Esch of De Nesch. Dit huis wordt al vermeld in 1312 (mon. van gesch. en kunst.) Te benutten voor de waterhuishouding binnen het plangebied.
7
Ontwikkeling van de glastuinbouw ten westen en noordwesten van het huidige kassenconcentratiegebied zal niet leiden tot verkeerstechnische problemen, omdat vanuit dit gebied zwaar verkeer eenvoudig via de Buitenweg en Graaf Reinaldweg kan worden afgewikkeld. Bestemming van het gebied als glastuinbouwcluster is dan ook mogelijk zonder verder verkeerskundig onderzoek te verrichten. Als gevolg van de verdere verdichting van het bestaande kassenconcentratiegebied, in combinatie met ontwikkelingen als het realiseren van een containerterminal bij Haaften en een relatief grote nieuwbouwwijk (180 woningen) bij Tuil, zal het aantal vervoersbewegingen in het gebied overigens aanzienlijk toenemen. In dat kader is het wel wenselijk verder onderzoek te verrichten naar de toekomstige verkeersafwikkeling in het gehele gebied. 2.4.4 Water Het gebied dat als zoekgebied voor glastuinbouw wordt aangewezen is volgens het waterschap niet ongeschikt voor verdere ontwikkeling van de glastuinbouw. Om waterproblemen in de toekomst te voorkomen en een duurzaam watersysteem te garanderen is het wel wenselijk, alvorens het gebied daadwerkelijk als glastuinbouwcluster te bestemmen, aanvullend waterhuishoudkundig onderzoek te verrichten. Dit onderzoek moet resulteren in een realistische en uitvoerbare waterstructuur voor het gehele glastuinbouwgebied (bestaande kassenconcentratiegebied én zoekgebied), rekening houdend met de nieuwe beleidsregels voor ontheffing van de keur met betrekking tot de glastuinbouw. Aandachtspunten in het gebied zijn de zandbanen, de wateropgave uit de NBW-normenstudie, de ligging binnen verschillende peilgebieden en de wateraan- en afvoer binnen het gebied. Verder vraagt het waterschap aandacht voor een robuust A-watergangensysteem met eventuele waterberging in zijtakken (Bwatergangen).
8
Hoofdsstuk 3 Zoekgebied Est 3.1 Zittende bedrijven In Est zijn 8 glastuinbouwbedrijven gevestigd op een oppervlakte van 36 ha waarvan ongeveer de helft in gebruik is voor kassen. Het gebied is in het gedeeltelijk goedgekeurde bestemmingsplan buitengebied Neerijnen 1992 aangewezen als glastuinbouwconcentratiegebied. Drie van de zittende glastuinders wensen op korte termijn hun glasopstanden uit te breiden. Het gaat om twee paprikatelers die hun bedrijf willen uitbreiden tot een bedrijfsomvang van 8 tot 10 ha en een hortensia/ bolchrysantenkweker die inmiddels grond heeft aangekocht voor verdere uitbreiding. De binnen de regio Rivierenland samenwerkende gemeenten willen medewerking verlenen aan uitbreiding van deze bedrijven omdat dit in lijn is met de regionale doelstelling om de glastuinbouw te concentreren in een beperkt aantal gebieden. Verplaatsing van solitair gelegen bedrijven naar het glastuinbouwgebied in Est is niet mogelijk. Deze bedrijven worden geacht naar Tuil te verplaatsen. 3.2 Begrenzing zoekgebied Op basis van de uitbreidingsbehoefte van de zittende bedrijven willen wij het op kaart 3.1 ingekleurde gebied aanwijzen als zoekgebied waarbinnen de gemeente Neerijnen gebieden kan bestemmen als glastuinbouwcluster.
Kaart 3.1
Begrenzing zoekgebied Est
3.3 Ruimtelijke onderbouwing Het gebied dat als zoekgebied voor de glastuinbouw is aangewezen ligt in een gebied met een aantal bijzondere landschappelijke waarden en is om die reden in het Streekplan ook aangewezen als waardevol landschap. Grootschalige uitbreiding van de glastuinbouw zou afbreuk doen aan deze landschappelijke waarden. Om die reden achten wij hervestiging van solitair gelegen glastuinbouwbedrijven in Est niet wenselijk. Uitbreiding van de zittende bedrijven achten wij wel inpasbaar in het gebied. Er is al sprake van een behoorlijke concentratie aan glastuinbouw in het gebied en uitbreiding van een beperkt aantal bedrijven doet geen afbreuk aan het karakter van het gebied. Een goede landschappelijke inpassing achten wij in het gebied rond Est wel
9
noodzakelijk. Daarnaast zal evenals bij het gebied rond Tuil een passende beoordeling in het kader van de Flora- en faunawet moeten worden uitgevoerd, archeologisch onderzoek moeten worden verricht en aandacht moeten worden besteed aan de ruimte voor waterberging. Het gebied is gelegen langs de nieuwe rondweg van Est en op zeer korte afstand van de A15 waardoor de verkeerskundige ontsluiting optimaal is. Daarnaast zouden in de toekomst mogeljijkheden kunnen ontstaan voor warmtelevering vanuit een eventueel in Geldermalsen te realiseren bio-energiecentrale. Op dit moment wordt onderzoek verricht naar de haalbaarheid van een centrale op het AVRI-terrein. Deze locatie ligt op zeer korte afstand van Est en de warmte die vrijkomt bij het opwekken van bio-energie zou via een warmtenet aan de kassen kunnen worden geleverd.
10
Bijlage 1: glastuinbouwbedrijven Tuil Het nummer verwijst naar de nummering op kaart 2.1 1: Frambozen- en bramenteelt. De netto kasoppervlakte is ca. 3.500 m2. 2: Netto kasoppervlakte 17.500 m2. Het bedrijf zoekt naar uitbreidingsmogelijkheden voor 3 ha glas. De ruimte daarvoor kan gevonden worden door de bedrijven Ekelmans (3) en Dordmond (4) op te kopen. 3: Het bedrijf teelt Celosia in 6.000 m2 glas. Het bedrijf zal op termijn stoppen. 4: Dit bedrijf teelt strelizia’s in 6.000 m2 glas. Het bedrijf heeft op termijn geen perspectief. 5: Het bedrijf teelt zomers 3.500 m2 groenten als nevenactiviteit. Het bedrijf wil op dezelfde voet doorgaan. 6: Het bedrijf beschikt over 1.900 m2 glas. Het heeft op termijn geen perspectief. 7: Het bedrijf beschikt over een rolkas. 10: Het bedrijf beschikt over 47.000 m2 netto glas. Er worden chrysanten geteeld. Het bedrijf heeft plannen voor uitbreiding van het glasareaal met 5 ha. Een deel van deze ruimte kan gevonden worden op de percelen 14, 15, 17 en 18. 12: Het bedrijf beschikt over een oppervlakte van 12.000 m2 glas. Het bedrijf wil graag uitbreiden met 3 tot 5 ha maar heeft daarvoor op de bestaande lokatie geen ruimte. 13: Het bedrijf heeft 6.000 m2 glas. 16: Rozenbedrijf met een oppervlakte netto glas van ca. 31.000 m2. Het bedrijf wil uitbreiden met 5 ha. Een deel van de benodigde ruimte kan gevonden worden op de percelen 14, 15, 17 en 18. 22: Chrysantenbedrijf dat bezig is het bedrijf uit te breiden tot totaal ca. 40.000 m2. Het bedrijf heeft aangegeven op termijn met nog eens 7 ha te willen doorgroeien. Hiervoor zal het bedrijf een deel van de gronden van fruitbedrijf van Noord (23) moeten opkopen. 24: Fruitbedrijf dat o.a. beschikt over 30.000 m2 kassen. Het bedrijf heeft aangegeven nog eens 8 ha glas te willen ontwikkelen. Dat zou op eigen grond kunnen door een deel van het fruitbedrijf te vervangen door glas. 25: Glastuinbouwbedrijf met een omvang van ca. 9.000 m2. 26: Glastuinbouwbedrijf Retine met oppervlakte van 25.000 m2. 27: Dit bedrijf heeft 25.000 m2 glas. Het bedrijf heeft aangegeven met 4 ha te willen groeien. Hiervoor zal het bedrijf een deel van de gronden van fruitbedrijf van Noord (23) moeten opkopen. 28: 2e bedrijf Retine omvat 20.000 m2 glas. Het bedrijf denkt over verdere ontwikkeling van nog eens 5 ha glas. Hiervoor kan deels op eigen perceel ruimte worden gevonden en deels op het aangrenzende perceel.
11
Bijlage 2: overzichtskaart glastuinbouw Tuil
12
Bijlage 3: overzichtskaart glastuinbouw Est
13
