Zinkend schip. Vroeger was alles beter. Kees van der Wolf. 1

Gedragsproblemen

in de klas: van theorie naar ‘werken in het wild’

Kees van der Wolf Marnix Onderwijscentrum, 30 september 2011

Zinkend schip

Vroeger was alles beter…

Kees van der Wolf www.deonderwijsadviseurs.nl

1

Tacitus, 1900 jaar geleden

• Passend onderwijs • Handelingsgericht werken • Opbrengstgericht werken

Change-itis Veranderings-ontsteking


2

Semi-management denken • opeenstapeling van sturingsinstrumenten • meetindustrie (indiceren en herindiceren) • logica waar niemand iets van begrijpt

Obsessie met problemen ADHD-ers Dyslectici Oppositionele laagbegaafden PDD-NOS/ers Beelddenkers Hoogbegaafde autisten Structopathen Ambivalent gehechten Zmolkers Hoog sensitieven …. etc.

Etiketten machine


3

P. Geelman, drogist en R. van Nieuwenhoven, cliënt "Een shampoo voor Normaal Haar zegt u? Nee, die worden niet meer gemaakt."

Zorgethos • • • •

zorgleerlingen risicoleerlingen kwetsbare leerlingen overbelaste leerlingen

Attributies


4

‘Laatste-wagon-systeem’

Evidence-beest

Passend onderwijs Nederlandse ziekten: • ‘comprehensiv-itis • ‘longterm-itis’


5

• Veranderings-ontsteking • Semi-management denken • Etikettenmachine • Zorgethos • Externe attributies • Laatste wagonsysteem • Evidence based • Externe attributies • ‘Comprehensivitis’ • ’Longterm-itis’

Welbevinden kinderen Rapportcijfer voor de mate van welbevinden bij kinderen van 8-12 jaar (in procenten, n=1055) 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1 0 7

2

1 3 4 2 5 36 8 9 10

7

4

8

59

10 6 11

Welzijn van kinderen, van laag naar hoog • • • • • • • • • •

Engeland Amerika Hongarije Oostenrijk Portugal Frankrijk Tjechië Polen Griekenland Canada


6

Welzijn van kinderen, van laag naar hoog (vervolg) • • • • • • • • • • •

Duitsland België Ierse Republiek Italië Noorwegen Zwitserland Spanje Finland Denemarken Zweden Nederland

'Wie tot over zijn oren in de soep zit, ziet de ballen niet drijven‘ (Lucebert)

21


7

Vroegtijdig signaleren van gewelddadig en antisociaal gedrag (stoornis)

Falen op school Roken

Alcohol Drugs Chronische fysieke agressie

Vroege sex

Geweldadigheid Depressie Werkeloosheid Armoede


8

Gedragsstoornissen • Disruptieve stoornissen (ODD/CD) • Stoornissen in aandacht en impulsregulatie • Pervasieve ontwikkelingsstoornissen • Angststoornissen

Oorzaken probleemgedrag Voorbeelden genetische factoren: – Hyperactiviteit – Lage intelligentie – Moeilijk temperament – Verwerking sociale informatieprocessen

Oorzaken probleemgedrag Voorbeelden psychologische factoren: – Modelling ouders als voorbeeldfiguren – Psychiatrische problemen ouders – Slechte kwaliteit relatie ouders – Gebrekkig toezicht/onvoldoende disciplinering – Non-responsiviteit en insensiviteit – “dwingend gezinsproces”


9

Statistics Canada (2001)

Problemen van adolescenten • • • • •

begin puberteit veranderende relatie met ouders toenemend belang peer-group overstap naar nieuw schoolsysteem biologische en psycho-sexuele veranderingen • identiteitsconflicten • veranderingen in morele ontwikkeling

Veel kennis, weinig inzicht ADHD-ers Dyslectici Oppositionele laagbegaafden PDD-NOS/ers Beelddenkers Hoogbegaafde autisten Structopathen Ambivalent gehechten Zmolkers Hoog sensitieven


10

Psycho-medisch-model De medische en gedragswetenschappen zijn zo ver gevorderd dat er geen gezond mens meer over is

Gedragsproblemen • Frequentie: hoe vaak? • Duur: hoe lang? • Omvang: hoe uitgebreid? • Gevolg: hoeveel schade aan kind en omgeving? • Co-morbiditeit


11

Emotionele en gedragsproblemen

• Situatief • Relationeel • Relatief • Fluctuerend

Dispositioneel of situatief It is the situation in which people find themselves, rather than their dispositions which lead them to act the way they do (Kurt Lewin, 1943)

Gedragsproblemen zijn… Relatief


12

Gedragsproblemen …

Fluctueren

De samenhang

Het handelen en denken van de leraar centraal


13

Voortdurende aanpassingen • onmiddellijkheid en directe actie • gelijktijdigheid en complexiteit • aanpassing aan steeds veranderende omstandigheden • persoonlijke betrokkenheid

Raymond De klas wordt onrustig door een ruzie. U kijkt op en ziet dat Raymond van zijn plaats af is en bij Eric zijn tafeltje staat. Hij slaat Eric en scheldt hem uit. Eric probeert zichzelf te verdedigen. U weet niet hoe deze ruzie begonnen is, maar u weet wel dat Eric goed met iedereen kan opschieten en dat Raymond vaak begint te vechten en ruzie maakt zonder aanleiding.

1. Hoe reageert u? Wat zegt u of doet u (niet)? 2. Wat zou de achtergrond van dit probleem kunnen zijn? Praat er over met uw buurvrouw/man


14

Mark Mark ligt er uit bij zijn klasgenoten. Vandaag probeert hij de jongens uit de klas zo ver te krijgen dat ze een bepaald spel met hem spelen. Na veel aandringen besluiten de jongens het spel te gaan spelen, maar dan zonder Mark. Mark protesteert: hij zegt dat hij het spel heeft bedacht, maar de jongens trekken zich er niets van aan. Mark geeft het op en trekt zich terug.

1. Hoe reageert u? Wat zegt u of doet u (niet)? 2. Wat zou de achtergrond van dit probleem kunnen zijn? Praat er over met uw buurvrouw/man

Stress bij leraren De confrontatie met ‘moeilijke leerlingen’ doet een sterk appel op de emotionele en fysieke ‘make-up’ van de leraar


15

Stressreacties leraren Verstoring onderwijssituatie Verlies van lesplezier Twijfel aan eigen functioneren Frustratie omgang ouders Greene

Verantwoordelijkheidsbeleving • Hoe ver kan ik gaan bij de aanpak van leer- en gedragsproblemen? Wat kan redelijkerwijs van mij worden verwacht, gezien de belangen van de andere kinderen in mijn groep en mijn eigen werkplezier?

Verantwoordelijkheidsbeleving • Wat is mijn rol ten aanzien van die leerlingen in relatie tot die van leidinggevenden, interne en externe deskundigen? • In welke mate en op welke manier kan ik samenwerken met de ouders van deze kinderen?


16

Leerkracht als frontliniewerker

• Schipperen tussen ‘systeemwereld’ en ‘leefwereld’: dilemma’s, overwegingen en beslissingen • Artistiek handelen, contextgevoeligheid, pedagogische tact, humor, kennis, didactische vaardigheden

Basishouding leerkracht • • • • • •

Wees een rolmodel Wees duidelijk over je rol Wees positief en heb hoge verwachtingen Wees geduldig, beslist en consequent Werk constructief samen met ouders (H)erken je eigen aandeel in relaties met leerlingen • Vraag om feedback en experimenteer

Stelling 1 Leerlingen zitten op school om nuttig en toekomstgericht onderwijs te krijgen; niet om behandeld of verzorgd te worden


17

Stelling 2 95% van de aanpak van zogenaamde problematische leerlingen moet worden verstrekt in het primair proces.

Niet uitdagend onderwijs

Wenn alles schläft und einer spricht – nennt man dieses Unterricht. ...

“Ik verwacht van jullie dat jullie allemaal onafhankelijke, innovatieve, kritische denkers zullen zijn, die precies doen wat ik zeg.”


18

Onderwijs als Mona-toetje smeuïg luchtig licht leuk

Anky van Grunsven en Salinero

Hendrika Klaver


19

• Intelligence is knowing what to do, when you don’t know what to do

Jean Piaget

Lesgeven is ‘weten’ wat je moet doen onder zich niet herhalende omstandigheden

Theoretische uitgangspunten

• Transactioneel perspectief • Het handelen van de leraar staat centraal


20

Marc Lammers

• Hoe komt het dat deze leraar zijn professionele taak ten aanzien van deze leerling niet optimaal kan uitoefenen en hoe kan hij hierbij het best geholpen worden?

6 competentiedomeinen

1.Kiest de rol van regisseur en eindverantwoordelijke voor het primair proces


2. Beschikt over kennis over jongeren met (gedrags)problemen


21


3. Is zich bewust van eigen opvattingen over probleemgedrag, heeft inzicht in eigen intuitieve reacties


4. Organiseert feedback op zijn interacties met ‘gedragsproblematische’ leerlingen (en hun ouders), reflecteert op eigen denken en handelen


5. Werkt vanuit competenties en niet vanuit deficiënties


22


6. Heeft inzicht in de grenzen van de mogelijkheden van de school en werkt samen met externe deskundigen

Wat werkt in het onderwijs? • Voel ik me begrepen? • Autentieke aandacht • Respect • Perspectief bieden

Dank U


23

Zinkend schip. Vroeger was alles beter. Kees van der Wolf. 1

Recommend Documents