Solidariteit: een zinkend schip? Toegankelijkheid en betaalbaarheid van de gezondheidszorg
Prof. dr. Sara Willems Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg
[email protected]
Incidentie dementie 5-Y hazard ratio* 1,8
Trend: 0.80 (0.72-0.90) *
1,6 1,4 1,2
1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1986-1991 (n=2.135)
1992-1998 (n=2.333)
2004-2008 (n=2.090)
>60 Y
* cum. incidentie over 5 jaar/100 inwoners > 60 jaar in gegeven periode tov zelfde indicator in de periode 1977-1983 Bron: Satizabal et al. Incidence of Dementia over Three Decades in the Framingham Heart Study. N Engl J Med 374;6, February 11, 2016.
Incidentie dementie 5-Y hazard ratio* 1,8
Trend: 0.80 (0.72-0.90) * 0.77 (0.67-0.88) *
1,6 1,4 1,2
1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1986-1991 (n=2.135)
1992-1998 (n=2.333) >60 Y
2004-2008 (n=2.090)
Diploma HOW
* cum. incidentie over 5 jaar/100 inwoners > 60 jaar in gegeven periode tov zelfde indicator in de periode 1977-1983 Bron: Satizabal et al. Incidence of Dementia over Three Decades in the Framingham Heart Study. N Engl J Med 374;6, February 11, 2016.
Incidentie dementie 5-Y hazard ratio* 1,8
Trend: 0.80 (0.72-0.90) * 0.77 (0.67-0.88) * 1.11 (0.89-1.39)
1,6 1,4 1,2
1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1986-1991 (n=2.135) >60 Y
1992-1998 (n=2.333) Geen diploma HOW
2004-2008 (n=2.090)
Diploma HOW
* cum. incidentie over 5 jaar/100 inwoners > 60 jaar in gegeven periode tov zelfde indicator in de periode 1977-1983 Bron: Satizabal et al. Incidence of Dementia over Three Decades in the Framingham Heart Study. N Engl J Med 374;6, February 11, 2016.
De levensverwachting van de Belgen neemt toe …
2013 Belgen ♂ ♀
80.4 jaar 77.8 jaar 82.9 jaar
Niet iedereen geniet in dezelfde mate van de vooruitgang Levensverwachting voor mannen van 25 jaar volgens opleidingsniveau 56 54 52 50 Aantal nog te leven jaren op de leeftijd van 25 48 jaar 46 44 42 Higher education
Higher secondary education
Lower secondary education
Opleidingsniveau
Primary school degree
No degree
Source: Van Oyen et al, 2010
Niet iedereen geniet in dezelfde mate van de vooruitgang Levensverwachting voor mannen van 25 jaar volgens opleidingsniveau 56 54
Sociale gradiënt 52 50 Aantal jaren nog te leven op de leeftijd van 25 48 jaar 46 44 42 Higher education
Higher secondary education
Lower secondary education
Opleidingsniveau
Primary school degree
No degree
Source: Van Oyen et al, 2010
VASTSTELLING 1: Gezondheid gaat er op vooruit … maar niet voor iedereen in dezelfde mate.
VASTSTELLING 1: Gezondheid gaat er op vooruit … maar niet voor iedereen in dezelfde mate.
VASTSTELLING 2: Er bestaat een duidelijke samenhang tussen gezondheid en sociale positie
Chronisch longlijden (%) 6,20% 4,60% 3,60% 1,70%
lager/geen lager hoger hoger diploma secundair secundair onderwijs
Chronisch longlijden (%) 6,20%
% Vlaamse jongeren met BMI 25-30 volgens gezinswelvaart
4,60%
9,20%
3,60%
11,20%
7,30% 1,70%
lager/geen lager hoger hoger diploma secundair secundair onderwijs
Hoog
Medium
Laag
Chronisch longlijden (%)
% Vlaamse jongeren met BMI 25-30 volgens gezinswelvaart
6,20% 4,60%
9,20%
3,60%
11,20%
7,30% 1,70%
lager/geen lager hoger hoger diploma secundair secundair onderwijs 35
Hoog
Medium
Laag
Psychische gezondheid volgens ethnische achtergrond
30 25 20 15
Belgen
10
Turken en Marrokanen
5 0 ernstige depressie
ernstige angst
ernstige somatische klachten
ernstige slaapstoornis
VASTSTELLING 1: Gezondheid gaat er op vooruit … maar niet voor iedereen in dezelfde mate.
VASTSTELLING 2: Er bestaat een duidelijke samenhang tussen gezondheid en sociale positie VASTSTELLING 3: De populatie at risk is aanzienlijk en neemt toe.
Kansarmoederisico in België (<60% van het mediaan netto-inkomen)
15,4 15,2 15 14,8 14,6 14,4 14,2 14 13,8 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Hoger risico voor - vrouwen (16% versus 14.6%)Kansarmoederisico in België (<60% van het mediaan netto-inkomen) - Waals gewest (9.8% in VG, 19.2% in WG) 15,4 (20.2%) - bejaarden 15,2 - kinderen en jongeren - werklozen 15 (37.8% versus 4.2% bij werkenden) - lage werkintensiteit (31.9%) 14,8 - alleenstaanden (21.4%) 14,6 - éénoudergezinnen (38.5%) 14,4 14,2 effecten! cumulatieve Vb. lage werkintensiteit + kinderen (77.9% !) 14 13,8 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Aandeel kinderen geboren in een kansarm gezin 35
30 25 20 15 10 5 0 Vlaams Gewest
Brussel Hoofdstedelijk Gewest
Brussel
Halle
Vilvoorde
Bron: Kind & Gezin (2014)
VASTSTELLING 4 (en essentieel in dit debat): Een belangrijk aandeel van de verschillen in gezondheid tussen sociale groepen wordt veroorzaakt door sociale mechanismen in tegenstelling tot genetische oorzaken, individuele leefstijlkeuzes, …
Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid:
Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: • meer blootstelling aan gezondheidsrisico’s onveilig verkeer in achtergestelde buurten, ongezonde sociale woningen, werkomstandigheden, homophilie principe sociale netwerken & sociale normen, …
Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: • meer blootstelling aan gezondheidsrisico’s • eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen
Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: • meer blootstelling aan gezondheidsrisico’s • eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen • risico’s op ziekte en vroegtijdig overlijden cumuleren sneller
Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: • meer blootstelling aan gezondheidsrisico’s • eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen • risico’s op ziekte en vroegtijdig overlijden cumuleren sneller epigenetica! risico’s op kindleeftijd, health literacy, onaangepaste interventies op bevolkingsniveau, watervaleffect in het onderwijs, …
Sociale mechanismen/sociale determinanten die bijdragen tot sociale verschillen in gezondheid: • meer blootstelling aan gezondheidsrisico’s • eenzelfde blootstelling leidt tot meer gezondheidsproblemen • risico’s op ziekte en vroegtijdig overlijden cumuleren sneller • inkomensongelijkheid, stigmatisering, levenskansen
Kan eerstelijnszorg bijdragen tot een meer rechtvaardige verdeling van gezondheid?
Een rechtvaardige verdeling van gezondheid door een rechtvaardige eerstelijnsgezondheidszorg
Een rechtvaardige verdeling van gezondheid door een rechtvaardige eerstelijnsgezondheidszorg gratis zorg voor iedereen ?
dezelfde zorg voor iedereen? een basispakket zorg voor iedereen? of net aangepaste zorg?
Rechtvaardige eerstelijnsgezondheidszorg =
Zorg waar bij de toegang, het proces en de uitkomst van zorg niet worden bepaald door de sociale klasse waartoe de patïënt behoort maar door de zorgnood van de patiënt
Financiële toegankelijkheid van zorg
Financiële toegankelijkheid van zorg
Financiële toegankelijkheid van zorg
Fysieke toegankelijkheid van zorg
Fysieke toegankelijkheid van zorg
Het zorgproces
Werken met patiënten uit kwetsbare groepen vraagt extra tijd en kan frustrerend zijn. Anderzijds kan het ook erg verrijkend zijn en voldoening geven.
Werken met patiënten uit kwetsbare groepen vraagt extra tijd en kan frustrerend zijn. Anderzijds kan het ook erg verrijkend zijn en voldoening geven.
Welke kant het opgaat lijkt gelinkt te zijn met • het aantal patiënten uit kwetsbare groepen • de context waarin de arts werkt
Aanpak van deze sociale mechanismen is kwestie van sociale rechtvaardigheid
Contact: Sara Willems
[email protected]
