12/12/2014
Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent Een schets op basis van diepte-interviews met Roma en intermediairen
Prof. dr. Sara Willems Onderzoeksgroep “Equity in Health Care” Vakgroep huisartsgeneeskunde en eerstelijnsgezondheidszorg
Waarover zullen we het hebben?
1
12/12/2014
Waarover zullen we het hebben? • Wie zijn we? • Doelstellingen • Relevantie • Methode • Drie belangrijke bevindingen • Wat verder?
Janique Lobbestael
Profesor dr. Sara Willems
(Huisarts WCG Brugse Poort)
(Universiteit Gent)
Barbara Cottenie (Integratiedienst stad Gent)
TGV Gent
Lise Hanssens (Universiteit Gent)
2
12/12/2014
Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent
Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent
Doelstelling?
3
12/12/2014
Toegankelijkheid van gezondheidszorg voor de Roma populatie in Gent
Doelstelling? • Drempels in de toegang tot zorg? • Visie op gezondheid? • Factoren die het wederzijds vertrouwen tussen HV en patiënt bevorderen?
Relevant?
4
12/12/2014
Relevant?
•
Relatief weinig data beschikbaar
•
Grote ongelijkheid tussen Roma-populaties en de etnische meerderheid van de bevolking
•
Oververtegenwoordigd in de groep van armen – slechte gezondheid
•
Beleidsgerichte aanbevelingen
Een intensieve manier van data-collectie …
5
12/12/2014
Een intensieve manier van data-collectie … Diepte-interviews met Roma (12) •
Uitgenodigd door de gezondheidsmedewerker van de Stad Gent
•
Zo divers mogelijke stemmen
•
Mogelijkheid tot tolk (maar … geen Romanes)
Diepte-interviews met zorgverleners en vrijwilligers (12)
! samenwerking tussen de integratiedienst stad Gent en Universiteit Gent
Waarom ging je naar de dokter? Zorgnood Wat doe je als je ziek bent?
Wie is je dokter? vertrouwen
drempels
Zorggebruik
Wat is een goede dokter? discriminatie situatie land van herkomst
6
12/12/2014
3 belangrijke bevindingen
Verloop onderzoek Drempels Vertrouwen !
Bevinding 1 Het onderzoek verliep veel vlotter dan verwacht
7
12/12/2014
• Grote bereidwilligheid tot deelname • Weinig schroom m.b.t. het onderwerp
• Grote bereidwilligheid tot deelname • Weinig schroom m.b.t. het onderwerp • Magic ingredient?
8
12/12/2014
• Grote bereidwilligheid tot deelname • Weinig schroom m.b.t. het onderwerp • Magic ingredient? Vertrouwensfiguur
• Grote bereidwilligheid tot deelname • Weinig schroom m.b.t. het onderwerp • Magic ingredient? Vertrouwensfiguur
• Veel verschillende stemmen? Ja maar … (selectie doelgroep) • Wel wantrouwig t.o.v. ‘informed consent’
9
12/12/2014
Bevinding 2 Drempels in toegang tot zorg: de klassiekers … en zoveel meer
“Klassieke” drempels •
Financieel
•
Administratief
•
Fysiek
•
Kennis
Verschillen weinig van andere kansarme groepen
10
12/12/2014
… en zo veel meer •
Dubbele taalbarrière
•
Onduidelijke verblijfsstatus (intra-Europese migranten)
•
Fundamenteel wantrouwen ≠ tevredenheid zorgverlener Angst
• Health literacy = verwachtingen • Vertrouwensband
Levenslange discriminatie
Transgenerationele discriminatie
Roma zijn 100% gediscrimineerd in Bulgarije. Niet alleen in Bulgarije, in België ook he. Als je zegt Roma, die mensen, oei, dat is dieven, dat is zo zo zo. (33 jaar, afkomstig uit Bulgarije)
Fundamenteel wantrouwen
11
12/12/2014
“Genetisch ingebakken”
Levenslange discriminatie
Fundamenteel wantrouwen (…) ze hebben me niet veel aandacht gegeven toen omdat ik geen medische kaart had en ik had ook geen geld om te betalen.” (22 jaar, afkomstig uit Roemenië)
Steeds opnieuw bevestigd
“Genetisch ingebakken”
Levenslange discriminatie
Angst Fundamenteel wantrouwen
Steeds opnieuw bevestigd
12
12/12/2014
“…de operatie werd gepland, ik lag al op de operatietafel maar ik had, ik kreeg angst. De dokter vroeg mij of ik had gegeten. Ik heb gelogen uit angst. Ik heb gezegd “ja ik heb gegeten”, dus de dokter zei: je moet 2 uur wachten en dan ga ik u opereren maar in die 2 uren ben ik weggelopen. Uit angst. En mijn vrouw was daar ook bij en mijn vrouw maakte zich ook zorgen over mij en die zegt: dat is goed dat je dat niet gedaan hebt, wij gaan naar huis… ” (66 jaar, afkomstig uit Tsjechië)
ervaringen land van herkomst
health beliefs
Health literacy
“Dat is omdat in Bulgarije hebben ze vroeger altijd heel rap antibiotica gegeven en als D. als baby de eerste keer ziek was, ben ik daar gegaan en naar antibiotica gevraagd en die zeiden dat dat niet mocht, dat dat niet gezond was en ze hebben mij alleen maar druppeltjes en fysiologisch water voor de neus voorgeschreven. Ik was toen boos maar achteraf heb ik beseft dat dat eigenlijk veel beter was omdat D. sindsdien niet vaak ziek is geweest, nooit in ziekenhuis geweest, dus hij groeit gezond op...” (44 jaar, afkomstig uit Bulgarije)
13
12/12/2014
“En deed datjedan hettwijfelen begin als je geen medische had? Wat deed dan als je ziek was? En hoe in het jaarjedat aaninhet was, heb je dan met kaart mensen daarover [ dejeoperatie] gepraat? IkJaja, ging met medicatie vragen kopen.ook. Met mijn broers. Maar mijn moeder was tegen dus met haar heb ik niet vrienden, metoffamilie ervaringen landvragen? En waar ging je dat dan veel over gepraat. health beliefs
vanSlowaken herkomst BijWaarom andere Gentbrugge. was ze er in tegen? Bij mensen die je kent? Ja, ze zei, zo had zo haar eigen gedachten, van dat dat niet goed is, dat ik toch ga bijkomen daarvan, zo van Ja. Wij woonden metbeste K. vriendin he, en die was ook tegen omdat die vond dat ik, die was gewoon dieK.dingen. En dansamen met mijn Dus dan als je ziek bent, praat je jijdaarover mensen je kentvan zoals K. en en zo danvan vraag je of ze dat ik de heel bezorgd omdat die dacht ja gaat nietmet meer kunnendie genieten eten die dingen,
Health literacy
medicatie kunnen geven, isEn het zo? leuke dingen ga verliezen. dan heb ik dan toch beslist, ja. Op mijn eigen. En dan heb ik aan iedereen laten Ja, zij zijn heel goede mensen. Ze hebben mijiedereen niet altijdlaten medicatie maar ze wel weten want iedereen was tegen dus ik heb weten kunnen van ja, ikgeven heb beslist, ik hebben heb alleme afspraak. beloofd alsafkomstig ze geld hebben dan gaan ze voor mij medicatie kopen.” (35 jaar, uit Slovakije) (44 jaar, afkomstig uit Slovakije)
Sociaal netwerk
Communicatie
•
Non verbaal
Vertrouwen
“Neen. Omdat… als ik was bij hem [de dokter] en ik zit en die was in andere kant zitten en ik hier aan andere kant en die komt - ik was wenen bij de dokter en die komt bij mij aan andere kant en die doen hand in mijn arm en die zegt zo: dat komt alles goed. Ik heb gezegd: ik moét dat proberen. En dat was goed.” (37 jaar, afkomstig uit Slovakije)
14
12/12/2014
Communicatie
•
Verbaal: “Goede communicatieve vaardigheden”
Vertrouwen
(…) Maar als ik heb vrijdag daar gegaan, dokter S. heb niet gekomen maar andere dokter. En terug was zo zelfde, die niet met mij praten maar andere dokter roepen en moet andere dokter kijken en gewoon voorschriftjes voor mij geven en weg.” (37 jaar, afkomstig uit Slovakije)
Houding zorgverlener
Communicatie
“En waarom vind je dat een goede dokter? Hij kan mij goed verzorgen. Als ik ergens pijn heb, krijg ik medicatie. Dat is een zeer goede dokter. Die is
Vertrouwen
zeer goed omdat hij mij echt wil helpen, hij stuurt mij door als het nodig is of laat mijn bloed trekken.” (44 jaar, afkomstig uit Slovakije)
“En waarom is het een goede dokter? Waarom vind je dat een goede dokter? Die zegt welke probleem ik heb, direct kijken bij mij en direct sturen mij naar andere grote dokter . Die zegt jij moet kijken grote dokter moet kijken je hand welke probleem is. Zo, alles. Andere dokter geeft alleen misschien crème of zo, goed, maar die dokter nee, direct kijken, sturen bij mij naar andere dokter, naar echografie en zo.” (28 jaar, afkomstig uit Slovakije)
15
12/12/2014
Bevinding 3 De kip of het ei?
Hulpverleners • inzicht in problematiek • spelen hier op in MAAR beperkte groep
onvoldoende
Organisatie parktijken/diensten • slechts aantal (bv.: WCG) zijn aangepast aan noden doelgroep
16
12/12/2014
Dus… • gaat het over de individuele hulpverlener? OF • over de organisatievorm van het zorgsysteem?
Wat verder? •
De roma-populatie wordt gekenmerkt door een specifieke situatie die ontstaat uit een samenspel van: •
unieke (migratie)achtergrond, die aanleiding geeft tot een fundamenteel wantrouwen & angst
•
confrontatie met verschillende drempels, die samenhangen
•
“Specifieke” verwachtingen die gevormd worden door hun sociaal netwerk, ervaringen in land van herkomst en health beliefs
17
12/12/2014
Conclusie •
Vertrouwen vereist een persoonlijke én oprechte relatie met de patiënt. •
Open houding van de zorgverlener
•
Communicatie in functie van de patiënt
Centralisatie van zorg = drempelverlagend. •
Minder financiële, administratieve en kennis-drempels
•
Meer ondersteuning voor de zorgverlener = meer tijd & middelen voor de patiënt.
•
Vaardigheden!
18
