ZIJN WIE JE BENT
ZIJN EEN KIJK OP HET LEVEN VOLGENS HET ESSISME
WIE JE BENT SILVIA ROMIJN
Als je weer zou zijn wie je bent Hoe zou je er dan uitzien, als je jezelf weer herkent Een spiegel laat alleen maar zien wat jij erin ziet Dus kijk weer eens in je ogen Dan zie je de onzuiverheden erom heen niet Kijk weer eens naar jezelf zoals je bent Dan zien ook anderen je zoals je jezelf kent En weerspiegel de ander weer eens door een zuiver oog Dan zie ook jij de schoonheid van de mens waarin ik geloof
4
5
6
7
Als je volwassen wordt, leer je veel bij, maar raak je ook veel moois kwijt
VOORWOORD In mijn werk als directeur van kinderdagverblijven zie ik elke dag hoe mensen met elkaar omgaan, hoe ze met elkaar communiceren en wat daarbij goed en minder goed gaat. Door mijn werk met volwassenen en kinderen kan ik een goede vergelijking tussen hen maken. Kinderen staan heel anders in de wereld dan volwassenen. Toch zijn volwassenen ook allemaal ooit kind geweest. Het lijkt erop dat als wij volwassen worden, we door ervaringen leren, maar ook eigenschappen zoals eerlijkheid, openheid en vertrouwen kwijtraken. Eigenschappen die kinderen nog in pure vorm bezitten. Door deze constatering werd mijn interesse gewekt om hier eens nader naar te kijken. Door jarenlang te werken met kinderen en goed naar ze te kijken heb ik veel geleerd. Kinderen staan nog dicht bij hun gevoel. Ik werd me bewust hoe het proces van kind zijn naar volwassenheid verloopt en wat wij daarin tegenkomen. Onze wereld is constant in verandering. De kinderen die nu ter wereld komen, zijn anders dan hun voorgangers. Het lijkt erop alsof kinde-
8
9
ren nog gevoeliger zijn voor hun omgeving dan vroeger. Ook wij als opvoeders zijn anders en voeden anders op dan onze ouders. De huidige maatschappij is veel meer gericht op het individu. Dat brengt het gevaar met zich mee dat egoïsme de boventoon voert. Dat lijkt een slechte ontwikkeling, maar er ligt ook een grote kracht in, namelijk de bewustwording van het individu. Bewustwording van wie je bent, zorgt voor balans in jezelf en geeft je inzicht hoe je optimaal kunt functioneren en hoe je jezelf kunt ontwikkelen. Daardoor kom je steviger in je schoenen te staan en kun je ook ruimte geven aan de ander. Met andere woorden: als je weet hoe ontwikkelingsprocessen bij jezelf werken, kun je meer begrip opbrengen voor de ander die in dezelfde processen zit. In dit boek wil ik je meenemen in een aantal van deze processen. Bezig zijn met bewustwording van wie je bent is een levenslang proces en zal na verloop van tijd haast automatisch verlopen. Dan wordt het een levensstijl in plaats van een theorie. Ik heb zelf deze levensstijl omarmd, omdat het mij terug heeft gebracht naar mijn kern en mij krachtig maakt in te mogen zijn wie ik ben. Daarnaast heb ik ontdekt dat ik van iedereen die ik in mijn leven tegenkom iets kan leren en dat zij iets van mij kunnen leren. Door deze bewustwording van het geven en ontvangen van kennis bepaal ik mijn eigen groeiproces en creëer ik mijn eigen leven. En wat begint bij jezelf kan doorwerken naar de wereld: een wereld, waarin je van elkaar kunt leren en er voor elkaar kunt zijn. Je kunt dit verhaal gebruiken bij de zoektocht naar jezelf of bij de verschillende rollen die je in je leven hebt. Ik wens je veel plezier met deze ontdekkingstocht naar jezelf! Silvia Romijn
10
11
INHOUDSOPGAVE Inleiding
17
Hoe worden we gevormd?
23
Filters als bescherming
37
Luister naar je gevoel
47
Afrekenen met oud vuil
59
Bewust ontvangen
69
Vullen met positieve overtuigingen
81
Kies wie je wilt zijn
93
Nawoord 12
105 13
14
15
Niet de ervaring laat mensen veranderen, maar de invulling die zij hieraan geven
INLEIDING Als ik bij sollicitatiegesprekken vraag waarom de sollicitant graag met kinderen wil werken, krijg ik vaak dezelfde antwoorden. ‘Ze zijn zo eerlijk, open, spontaan en toegankelijk. Ik kan zo lekker mijzelf zijn bij een kind.’ Dit bracht mij tot de volgende vraag: als wij allemaal over deze mooie eigenschappen beschikken als we geboren worden, hoe komt het dan dat volwassenen geblokkeerd lijken in die eerlijkheid, spontaniteit, toegankelijkheid en openheid? Al vanaf de geboorte wordt een kind geconfronteerd met ervaringen, emoties, verwachtingen vanuit zijn omgeving. Bij het kind worden hierdoor zijn overtuigingen beïnvloed en gevormd. Het gaat vaak om ervaringen in je leven die zo’n invloed hebben dat je verandert en daardoor weggaat bij de kern van wie je eigenlijk bent. Doordat we niet altijd weten hoe we met een ervaring kunnen omgaan, verliezen we ons kind zijn: het eerlijke, het spontane, de openheid. Mijns inziens is het niet de ervaring die mensen laat veranderen, maar de invulling die zij eraan geven. Twee mensen die hetzelfde meemaken kunnen daar heel anders op reageren. Waar de één sterker wordt
16
17
van een bepaalde ervaring, kan de ander voor de rest van zijn leven lamgeslagen zijn. Dat bracht mij bij twee belangrijke vragen:
~ ~
Hoe ga ik zelf om met ervaringen en hoe vul ik deze in? Mijn gedrag heeft namelijk grote invloed op mijn kinderen. Want één ding is zeker: kinderen imiteren hun ouders. Hoe zorg ik ervoor dat mijn kinderen hun ervaringen goed verwerken en dat deze hun leven niet onnodig belasten of hun groei/ontplooiing belemmeren?
Ik wil dus eerst onderzoeken en weten welke overtuigingen ikzelf heb en hoe deze van invloed zijn op mijn leven en op de mensen om mij heen. Door mijzelf te leren kennen en de processen te doorgronden die mij hebben gemaakt tot wie ik ben, acht ik mijzelf beter in staat om mij in anderen in te leven. Vanuit de kracht van het Ik komt er dan ruimte voor het Wij. En door de bewustwording van deze processen en mijzelf kan ik bepalen wie ik wil zijn, als opvoeder, als partner, als mijzelf in de wereld.
Bewust worden gaat in stapjes. Het ene jaar gelooft een kind nog in Sinterklaas en gaat volledig mee in het verhaal. Midden in de zomer komt er bewustzijn en vallen er stukjes van de puzzel op zijn plaats en is Sinterklaas ontmaskerd. Een ander voorbeeld is het seksuele bewustzijn. Opeens moesten we lachen als we begrippen als lange en lekkere hoorden en snapten we de geheime grapjes tussen onze ouders. Dat iedereen op een ander bewustzijnniveau zit, blijkt ook uit het gesprek dat ik met mijn dochters had. Toen het onderwerp op seks kwam en er gegiecheld werd, probeerde ik uit te leggen dat je eerst zelf moet weten wat je lekker vindt, voordat je een jongen kunt uitleggen wat je lekker vindt. De ene dochter ging nog harder giechelen, de ander keek mij aan en zei: Ik vind spinazie lekker!
In dit boek beschrijf ik een visie die je kan helpen om inzicht te krijgen in deze processen bij jezelf. Door te ontdekken wie jij bent en waar je voor staat. Ik heb deze visie het Essisme genoemd. Deze term is afgeleid van het Latijnse woord Esse wat Zijn betekent. De essentie van het Essisme rust op twee pijlers: Het innerlijke bewustzijn, het bewust zijn van jezelf in relatie tot je omgeving. Bij het innerlijk bewustzijn gaat het om: weten wie je bent. weten waarom je de dingen doet zoals je ze doet. weten wat de consequenties daarvan zijn voor je omgeving.
~ ~ ~
Het er Bewust Zijn in de wereld. Bij het er Bewust Zijn gaat het om: er te mogen zijn om wie je bent in de omgeving en de wereld. je plek innemen.
~ ~
Door je bewust te worden van deze processen, kun je bepalen wie je wilt zijn, als opvoeder, als partner, als jezelf in deze wereld.
18
19
20
21
Door de ervaringen waarmee je bent gevuld, ben je gevormd tot wie je nu bent
HOE WORDEN WE GEVORMD? Iedereen die dit boek leest, zal er andere gedachten en ideeën bij krijgen. Dit is afhankelijk van hoe je gevormd bent in je leven en waar je op dit moment mee bezig bent. Maar ook verwachtingen en emoties zijn hierbij van invloed. Als ik bijvoorbeeld iets lees en het later nogmaals lees, dan ervaar ik en bedenk ik heel andere dingen dan de eerste keer. Als je bijvoorbeeld vijf mensen vraagt een ongeluk te beschrijven, dan zul je vijf verschillende versies te horen krijgen. Dit komt doordat deze mensen een verschillende kijk op het leven hebben en daardoor verschillende aspecten van het ongeluk zullen belichten. Je komt steeds nieuwe dingen in je leven tegen en je haalt eruit wat je op dat moment nodig hebt. Bij alles wat je meemaakt, verander je. Door iedere ervaring, iedere ontmoeting, ieder boek of lied. Soms in grote stappen, maar meestal in heel kleine stapjes. Iedereen haalt er iets anders uit. Mensen komen gebeurtenissen en ervaringen in hun leven tegen die hen vormen. We zijn ons er alleen niet altijd bewust van wat we tegenkomen en wat we ervan kunnen leren. Het is dus heel belangrijk om bij jezelf te herkennen welke overtuigingen je hebt, op welke wijze jij de wereld ziet. Is bij jou het glas halfvol of half
22
23
leeg? Door welke bril kijk je? Om daar bewust van te worden, is het goed om eerst te kijken hoe die bril wordt gevormd.
JE WORDT GEVULD Bij de geboorte ben je nog open en puur of zoals men ook wel eens zegt: een onbeschreven blad. Vervolgens word je beïnvloed en gevuld door je omgeving en word je gevormd. Als je even de tijd neemt om over je jeugd na te denken, dan komen vanzelf die momenten en personen naar voren die jou hebben beïnvloed. Vaak zullen de negatieve ervaringen eerder naar boven komen dan de positieve, maar je kunt vast nog veel nare én mooie herinneringen terughalen. Al deze ervaringen met personen en gebeurtenissen zitten in jou opgeslagen. Je zou jezelf kunnen zien als een soort bak waarin alles wordt verzameld. Hierin zitten de normen en waarden uit je omgeving, de manier waarop er met jou wordt omgegaan en de dingen die je meemaakt.
PI T T I G E, M A A R L EER ZA M E ER VA R I N G Ik herinner mij nog het moment dat ik samen met een vriendinnetje snoep ging pikken in een winkel. Natuurlijk voelde ik dat het niet goed was en daarom durfde ik de winkel niet uit. Officieel mag je dan niet gepakt worden. Maar na een uur was de bewakingsmedewerker het zat om te wachten totdat ik naar buiten liep en nam mij mee naar het kantoor. Na een poging tot een gesprek hebben de bewakers mijn moeder gebeld, want ik was zo overstuur dat ze mij niet meer alleen over straat durfden te laten gaan. Daarna heb ik NOOIT meer iets gepikt. Ondanks dat het een pittige ervaring was voor een twaalfjarige, ben ik heel erg blij dat ik dit heb meegemaakt. Want het vormt je voor de rest van je leven en zorgt ervoor dat je andere keuzes maakt. Het leerde mij bij mijzelf te blijven en mij niet door anderen over te laten halen als ik het niet met hen eens ben.
FILTERS Door ervaringen en door wat anderen in onze bak leggen, vormen we filters waar alles langs gaat. We hebben deze filters nodig, omdat we heel veel indrukken per seconde binnenkrijgen die we allemaal bewust en onbewust een plekje moeten geven. Zonder filters zouden we teveel prikkels binnenkrijgen. Van sommige filters ben je bewust, maar van veel filters ook niet. Filters kunnen ook tijdelijk zijn, bijvoorbeeld omdat je enige tijd met een bepaald onderwerp bezig bent en later niet meer. De tijdelijke filters zijn vaak onschuldig. Bak zonder vuil
24
EEN F I LT ER O N T S TA AT DO O R DAT J E DE G EV O EL EN S DI E J E HEB T O P EEN B EPA A L DE M A N I ER V ER K L A A RT EN I N V U LT. V ER V O L G EN S B EPA A LT EEN F I LT ER WAT J E ZI ET EN WAT J O U O PVA LT I N DE W ER EL D.
25
I K B EN DI K T I J D E L I J KE FI LT E R S Stel je hebt besloten om te lijnen. Ineens gaat alles over eten. Reclames op de tv, op de radio, in tijdschriften, op je werk. Overal gaat het over eten, alsof de hele wereld weet dat je aan het lijnen bent en jou ermee wilt confronteren. Of herken je het gevoel dat je liefdesverdriet hebt en dat je opeens overal om je heen verliefde mensen ziet en je overal liefdesliedjes hoort? Of je wilt een bepaald merk auto kopen en ineens zie je overal dat merk. Natuurlijk waren die auto’s en liefdesliedjes er al, maar jij was er toen niet bewust mee bezig. Nu jij je erop richt, vallen die zaken pas op.
ETEN
AUTOM E R KE N
L I E FD E S L I E D J E S
We hadden net gegeten toen mijn dochter om een snoepje vroeg. Ik zei haar rustig dat ze geen snoepje kreeg, omdat we net gegeten hadden. Hierop barstte ze in een geweldige huilbui uit. Omdat ik al even met de materie uit dit boek bezig was, besloot ik op onderzoek uit te gaan. Op mijn vraag wat er met haar aan de hand was, antwoordde ze dat ik had gezegd dat ze dik was. Nu was mijn nieuwsgierigheid helemaal gewekt. Ik had met geen woord gesproken over dik zijn en toch had ze dit gehoord. Toen ik aangaf dat ik dit niet had gezegd, antwoordde ze: ‘nee, maar zo voel ik het’. Vervolgens kwam het verhaal eruit dat ze zichzelf dik vond. Bij verder vragen kwam de aap uit de mouw. Toen ze vijf was, heeft een schoolarts ooit gezegd – waar zij bij stond - dat ze mollig was. Later vroeg ze aan mij wat mollig betekende en toen ik uitlegde dat het ‘een beetje dik’ betekent, heeft ze dit in haar filter van ervaringen gestopt. Daar lag de opmerking: je bent dik. Een dokter (in haar ogen een heel belangrijk persoon) heeft gezegd dat ze dik is. Niet eens dat hij haar dik vond, nee ze was dik. Hierdoor heeft ze een filter gevormd. Al haar verdere ervaringen rondom dit thema gingen langs dit filter en vormden een overtuiging: IK BEN DIK. Dus toen ik haar vertelde dat ze geen snoepje meer mocht omdat we net gegeten hadden, hoorde zij daarin dat ze geen snoepje mocht, OMDAT ZE DIK WAS en voelde ze dit tot diep in haar ziel. Nu had ik het geluk dat ik erachter kwam wat iemand tegen haar had gezegd en welk filter zij ervan had gemaakt. Zo was ik in staat om met haar te praten over het feit dat iedereen een ander lichaam heeft, over eten en gezondheid en over het houden van jezelf.
Tijdelijke filters hebben meestal weinig impact op ons leven. Ieder van ons heeft echter ook ervaringen gehad die van grote invloed zijn geweest op onze kijk op het leven en op onszelf. Deze ervaringen hadden zo’n impact dat ze voor de rest van ons leven bepalend zijn geweest, omdat we door een bepaald filter zijn gaan kijken.
26
Je kunt je misschien voorstellen dat als zo’n kind niet met deze overtuiging naar buiten komt, dit een groot probleem kan worden. Zelfs vijf jaar later is ze de opmerking van de schoolarts nog steeds niet kwijt. Dus als ik zeg dat haar kamer een varkensstal lijkt (misschien ook niet zo’n goede opmerking), legt ze niet de link met opruimen, maar met het feit dat varkens dik zijn. Uit één ervaring ontstond een filter waaruit een sterke overtuiging werd gevormd.
27
FILTERS MAKEN VOOR ANDEREN
IK BEN DIK
RIJKE MEN S E N ZIJN ARRO G A N T
H I J I S Z WA K
Filters kunnen ontstaan vanuit twee bronnen. Filters kun je zelf vormen en ontwikkelen door gevoelens die je hebt op een bepaalde manier te verklaren. Daarnaast beïnvloeden mensen elkaar ook met meningen en gevoelens waardoor zij elkaar sterk kunnen sturen in het vormen van een filter. Je kent allemaal wel een voorbeeld: ‘Heb je ook gezien dat Suzanne altijd onder haar werk probeert uit te komen?’ Eigenlijk was je dit nooit opgevallen, maar deze mening stuurt je gedachten en visie zodanig dat dit ook bij jou een filter kan vormen. Vervolgens ga je het ook zo zien, want je filter bepaalt wat je ziet. Als je naar jonge kinderen kijkt, zie je dat zij van nature nog geen filters hebben. Ze zijn nog vol vertrouwen en liefde. Ze zijn nog zo eerlijk en dichtbij zichzelf. Natuurlijk vinden wij die eerlijkheid wel eens lastig. Iedereen kent wel een voorbeeld van een kind dat door de supermarkt gilt: ‘Kijk eens mam, wat een dikke meneer!’ Maar bij jonge kinderen zijn dat (nog) gewoon feitelijke waarnemingen zonder waardeoordeel.
VOOROORDELEN Door filters ontstaan ook vooroordelen. Vooroordelen zijn niets anders dan filters die in jou zijn ontstaan door grote invloed van buitenaf en die je steeds bevestigd ziet. Mensen hebben vooroordelen en kijken door gevormde filters. Het is vaak moeilijk om daar vanaf te komen. Door vooroordelen ga jij je bij voorbaat al anders gedragen. Je gedraagt je tegenover een directeur bijvoorbeeld anders dan tegen een collega. Waarom eigenlijk? Is een directeur beter, slechter, ontoegankelijker, onaardiger of slimmer? Zijn het de filters die in ons eigen hoofd zitten waardoor we anders gaan handelen? Door de gekleurde filters worden onze gedachten vaak bevestigd. Een duidelijk voorbeeld hiervan is discriminatie.
28
29
VOOROOR D E L E N T E N O P Z I C H T E VA N ME N S E N ME T E E N KL E U RT J E Iemand zei eens dat een bepaald volk niet deugde. Dit had ze immers jarenlang van haar vader gehoord. Mensen met een kleurtje en een vreemde achternaam kwamen er bij haar dus niet in. Ze had allerlei ervaringen gehad met gekleurde mensen die haar overtuiging versterkten. Natuurlijk had ze net zoveel vervelende ervaringen met blanke mensen gehad, maar die had zij niet als dusdanig geregistreerd. Zelfs toen ik haar erop wees dat ze zelf een kleurtje en een moeilijk uit te spreken achternaam had begon er geen lichtje te branden. Door deze sterke overtuiging had ze niet eens in de gaten dat ze zelf tot deze doelgroep behoorde. Toen ik haar een spiegel voorhield over hoe zij zich zou voelen als anderen niet met haar om zouden willen gaan vanwege haar naam en uiterlijk, werd ze zich bewust van het vooroordeel dat ze had. Ze had ooit les gegeven aan vrouwen met een andere cultuur en die waren toch wel erg aardig. Het gaat immers om de mensen, niet om hoe ze eruit zien of hoe ze heten.
I K B EN G O ED ZO A L S I K B EN
I K K A N G O ED M ET M EN S EN O M G A A N
I K B R EN G G EZEL L I G HEI D
I K HEB V ER S TA N D VA N M I J N VA K
VAN FILTER NAAR OVERTUIGING Als je een filter hebt, ga je de wereld door dit filter bekijken. Je gaat je ervaringen in dit daglicht zien en dus krijg je ze bevestigd. Door deze bevestiging kunnen filters overtuigingen worden. Overtuigingen zijn beweringen die je voor waar aanneemt. Je twijfelt daar niet aan. We hebben overtuigingen nodig om ons staande te houden in de wereld. Ze zijn de basis voor ons handelen en denken. We onderscheiden twee soorten overtuigingen: stimulerende en beperkende overtuigingen. Stimulerende overtuigingen motiveren je om te ontwikkelen/ groeien, zoals: ik ben goed zoals ik ben ik kan goed met mensen omgaan ik heb verstand van mijn vak ik breng gezelligheid.
~ ~ ~ ~ 30
31
Beperkende overtuigingen demotiveren je om te ontwikkelen, zoals: ik mag er niet zijn ik doe toch nooit iets goed ik ben dom ik heb faalangst ik moet het alleen doen ik word niet gezien alleen als ik schreeuw en vloek, word ik gehoord.
~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
OPKIJKEN T E G E N B E L A N G R I J KE ME N S E N Ik kwam in mijn jeugd nooit in aanraking met mensen met hoge functies zoals directeuren, accountants, bestuurders en wethouders. Als volwassene keek ik daardoor erg op tegen mensen die deze functies uitoefenen. Ik had het idee dat deze mensen heel bijzonder waren en had daardoor de overtuiging dat ik minder waard was. Deze overtuiging zorgde ervoor dat ik deze mensen niet opzocht en ik dus ook niet van mijn overtuiging af kwam. Als ik een bestuurder tegenkwam, stelde ik mij onderdanig op, waardoor de overtuiging alleen maar werd bevestigd en in stand bleef.
Overtuigingen zijn vaak heel hardnekkig, omdat onze filters zó staan dat we ze bevestigd zien. Ook als mensen zichzelf omschrijven, hoor je vaak die overtuigingen. Zo zei iemand over zichzelf: ‘Ik ben onzeker’. Toen ik vroeg hoe ze daarbij kwam, vertelde ze: ‘Ik hoor het mijn hele leven al. Het begon al op de basisschool. De juf zei tegen mijn moeder, dat ik onzeker was.’ Filters van anderen worden ontvangen als de werkelijkheid. Al die ervaringen en overtuigingen liggen in jouw bak en vormen de mens die je nu bent.
32
Hoe zit dat bij jou?
~ ~~ ~ ~
Welke ervaringen/personen hebben bijgedragen aan jouw filters? Welke filters herken je bij jezelf? Welke filters zijn overtuigingen geworden? Zijn dit meer stimulerende of beperkende overtuigingen? Hebben de stimulerende of de beperkende overtuigingen de overhand in je leven?
33
34
35
