Een andere kijk op Leven. Jaarverslag

Een andere kijk op Leven

Jaarverslag 2008

Inhoudsopgave Bestuur, functionarissen en externe adviseurs

3

Kerncijfers

4

Bericht van de Raad van Commissarissen

5

Verslag van de Directie

6

Embedded Value

14

Financieel Jaarverslag

Geconsolideerde balans per 31 december

15

Geconsolideerde winst- en verliesrekening

16

Geconsolideerd overzicht verwerkte baten en lasten

17

Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen

18

Geconsolideerd kasstroomoverzicht

19

Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening

20

Toelichting bij de geconsolideerde balans

30

Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming)

51

Enkelvoudige winst- en verliesrekening

52

Mutaties in het eigen vermogen

53

Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening

54

Overige gegevens

Statutaire bepalingen over de winstverdeling

55

Besluit over de winstverdeling

55

Accountantsverklaring

56

Actuariële verklaring

58

2

Bestuur, functionarissen en externe adviseurs Raad van Commissarissen T.J. Breedon M.A. (Oxon) M.Sc. Prof. dr. R.G.C. van den Brink G.J. Hoskin Directie drs. A.T. Dolders, algemeen directeur drs. F.R.M. Rieter AAG, directeur M.I.F. van Dam MM, commercieel directeur Managers C. Hazewindes drs. D.H. de Leeuw F.R. Vanoni R. van der Zande Medisch adviseur dr. S.P. Israëls Wiskundig adviseur Watson Wyatt Insurance Consulting B.V. Externe accountants PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

<< Terug naar inhoudsopgave 3

Kerncijfers (in duizenden euro’s) (herzien)*

2006

2005

2004

418 32

( 15.769 ) ( 6.504 )

40.398 10.504

59.771 17.912

9.565

386

( 9.265 )

29.894

41.859

Productie Premieposten Koopsommen

15.780 199.122

15.391 228.407

18.046 248.740

19.162 230.936

18.374 165.508

Totaal

214.902

243.798

266.786

250.098

183.882

Omzet Verdiende premies Opbrengsten uit beleggingen

338.649 74.715

367.381 71.638

382.309 60.480

345.964 55.952

262.522 38.909

Totaal

413.364

439.019

442.789

401.916

301.431 **

Bedrijfskosten Provisie aan tussenpersonen Overige bedrijfskosten Overige acquisitiekosten

25.211 19.929 252

25.970 21.974 189

29.732 17.568 ( 2.020)

29.128 16.964 ( 4.457)

24.147 14.104 ( 6.419)

Totaal

45.392

48.133

45.280

41.635

31.832

74.243 167.266

66.512 218.041

56.068 151.457

48.697 151.662

39.429 120.034

Balansgegevens Technische voorzieningen e.r. Beleggingen Eigen vermogen

1.886.276 1.974.297 130.893

2.048.983 2.162.060 145.376

1.883.240 2.003.599 141.680

1.619.473 1.783.910 149.982

1.291.670 1.414.952 117.748

Balanstotaal

2.077.037

2.259.784

2.102.538

1.883.368

1.497.493

170

166

148

135

128

Resultaat Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen

Solvabiliteit Benodigd Aanwezig

Aantal medewerkers (herrekend op fulltime basis)

2008

2007

12.839 3.274

* Kerncijfers 2007 aangepast i.v.m. stelselwijziging voorziening uit hoofde van lijfrenteverplichtingen, zie noot 1.2 ** Exclusief technische herwaardering Staatsleningen Depot


Bericht van de Raad van Commissarissen Aan de Algemene vergadering van Aandeelhouders Hierbij bieden wij u de jaarrekening over 2008 aan, zoals die werd opgesteld door de directie van Legal & General Nederland Levensverzekeringmaatschappij N.V. In het verslag is de goedkeurende accountantsverklaring van PricewaterhouseCoopers N.V. opgenomen. Wij stellen u voor uw goedkeuring aan de jaarrekening te verlenen. Deze goedkeuring strekt tot decharge van de directie voor het gevoerde beheer en eveneens tot decharge van de Raad van Commissarissen voor het in 2008 gehouden toezicht. Wij stellen u bovendien voor om een dividend ter beschikking te stellen van 5 miljoen euro. Dit dividend werd reeds uitgekeerd als interim dividend. Tot slot spreken wij graag onze waardering uit aan de directie, alsmede aan alle medewerkers van Legal & General Nederland Levensverzekeringmaatschappij N.V. voor de uitstekende resultaten die in 2008 zijn behaald. 21 april 2009

T.J. Breedon M.A. (Oxon) M.Sc. Voorzitter


Verslag van de Directie Annus horribilis Het jaar 2008 is voor vele financiële instellingen een rampjaar geweest en mag met recht horribilis worden genoemd. In oktober wordt zelfs gevreesd voor de stabiliteit van het financiële systeem. Overheden hebben op ongekende schaal de sector ondersteund door geldinjecties, participaties en zelfs overnames. Het vertrouwen van de consument in de financiële sector krijgt een forse knauw. De gevolgen van de kredietcrisis voor de reële economie doen zich eerst vanaf het laatste kwartaal van 2008 voelen, maar dan ook in hevige mate. Hoewel de Nederlandse economie over 2008 nog positieve resultaten laat zien, is de economie wereldwijd overgegaan van uitbundige groei naar een recessie. Ook de markt voor individuele levensverzekeringen is geraakt door de kredietcrisis en het daaraan gerelateerde gebrek aan vertrouwen van de consument. In vrijwel alle productsegmenten loopt de omzet terug en het is opnieuw de markt voor beleggingsverzekeringen, die de zwaarste klappen krijgt. In het laatste kwartaal 2008 blijft de productie van nieuwe beleggingsverzekeringen maar liefst 38% achter bij de omzet over hetzelfde kwartaal in 2007. En dit terwijl ook in 2007 de beleggingsverzekeringen al een min noteerden van 35%. Groeiend marktaandeel Legal & General Tegen deze achtergrond is alleen door het maken van keuzes en het houden van focus op die keuzes een winstgevende groei van marktaandeel mogelijk. Dat geldt voor 2008 en in nog sterkere mate voor de komende jaren. Legal & General Nederland heeft als beleggingsverzekeraar deze keuzes gemaakt en plukt ook in 2008 hiervan de vruchten. Legal & General Nederland is als verzekeraar uitsluitend actief op de markt voor individuele levensverzekeringen. In deze markt richt de maatschappij zich met name op de hogere inkomens. Voor deze doelgroep ontwerpt de maatschappij producten en biedt zij een service die is toegesneden op de behoeften van deze doelgroep. Door deze keuze trekt Legal & General een specifieke groep professionele adviseurs aan die bij deze doelgroep en haar problematiek past. De maatschappij levert het met haar samenwerkende intermediair een continu hoog kwaliteitsniveau in haar service en is ook aanspreekbaar op de kwaliteitscriteria die met de adviseur worden overeengekomen. De keuze voor een duidelijke doelgroep en daarop afgestemde producten, gecombineerd met een lean and mean maar kwalitatief hoogstaand service apparaat, maakt het mogelijk om good value for money te bieden aan de consument. Kortom Legal & General kiest voor up market, operational excellence en good value for money. In 2008 heeft dit opnieuw geleid tot een sterke groei van het marktaandeel van Legal & General in beleggingsverzekeringen. Bedroeg het aandeel in 2007 nog 15,4%, in 2008 is dit gegroeid tot 17% een toename van ruim 10%.* Een uitstekend resultaat Legal & General Nederland heeft over 2008 een uitstekend resultaat geboekt van ruim 12 miljoen euro. Dit resultaat is mede te danken aan de prudente beleggingsfilosofie van de onderneming. Circa tweederde van de balans van Legal & General is gekoppeld aan een beleggingsverzekering. En dat betreft met name verzekeringen voor rekening en risico van de polishouder met externe beleggingsfondsen. De overblijvende eenderde bestaat uit traditionele verzekeringen zoals bijvoorbeeld koopsom garantieproducten en uit beleggingsverzekeringen met een vorm van garantie. Van het geld dat de maatschappij ontvangt voor deze producten wordt het merendeel in staatsobligaties belegd, een klein deel in bedrijfsobligaties en het overige staat in deposito. Voor zover er garanties zijn afgegeven, wordt er gestreefd naar een gelijksoortige dekking en mijdt de maatschappij risicovolle beleggingen. Legal & General heeft geen vastrentende waarden, die gerelateerd zijn aan hypotheken of afhankelijk zijn van hun waardering van de status van obligatieverzekeraars. De maatschappij hoeft dan ook geen voorzieningen op te nemen voor de kredietcrisis. * In deze opgave is een eenmalige pensioenpost van 145 miljoen euro in de maand mei uit de CVS marktgegevens niet meegerekend.

<< Terug naar inhoudsopgave

>> 6

Verslag van de Directie Omdat de obligatieportefeuille op marktwaarde gewaardeerd staat, neemt Legal & General de overwaarde ten opzichte van de kostprijs en een deel van het overschot van de technische reserves mee in de vaststelling van de aanwezige solvabiliteit. Dit betekent dat een rentewijziging invloed heeft op het solvabiliteitspercentage. In 2008 bedraagt de solvabiliteit een degelijke 225%. De maatschappij kan dus ruim tweemaal aan haar uitstaande verplichtingen voldoen. De overige aanpassingen van balans en winst- en verliesrekening en de toelichtingen met betrekking tot doelstelling en beleid met betrekking tot financiële instrumenten zijn in extenso opgenomen in de desbetreffende passages in de jaarrekening waarnaar wordt verwezen. Omzet nieuwe verzekeringen De nieuwe productie van Legal & General heeft zich tot en met het derde kwartaal positief ontwikkeld. Het venijn zit echter in de staart. In het vierde kwartaal valt de omzet van met name koopsommen sterk terug. Niet toevallig hetzelfde kwartaal, waarin de kredietcrisis in alle hevig heid toeslaat. De totale omzet nieuwe verzekeringen loopt terug van 244 miljoen in 2007 naar 215 miljoen in 2008; een afname van 12%. De nieuwe, jaarlijks terugkerende premiebetalende posten zijn toegenomen van 15,4 miljoen in 2007 tot 15,8 miljoen in 2008; een stijging van 2,5%. De gerealiseerde omzet van eenmalige koopsommen daalt van 228 miljoen in 2007 naar 199 miljoen in 2008; een daling van 13%. Gemiddeld genomen hebben beleggers in aandelen de waarde van hun stukken in 2008 zien halveren. En daarmee is het vertrouwen in beleggingsverzekeringen naar een dieptepunt gedaald. Ook in 2008 is de nieuwe productie in de markt voor beleggingsverzekeringen sterk gedaald. In een neergaande aandelenmarkt zoeken de consumenten naar zekerheid. Dat deze zekerheid ook binnen een beleggingsverzekering kan worden gevonden is bij consumenten vaak niet bekend. Beleggen is uiteraard geen synoniem voor beleggen in aandelen. Afhankelijk van het profiel van de consument en zijn beleggingshorizon kan worden gekozen voor een assetallocatie die loopt van honderd procent vastrentende waarden tot honderd procent aandelen en alles wat daartussen zit. Een van de sterke punten van een beleggingsverzekering is juist de mogelijkheid om tijdelijk afwijkend te beleggen of om de aard van de beleggingen gedurende de looptijd aan te passen aan het veranderde profiel of de korter wordende beleggingshorizon. Het creëren van toegevoegde waarde De keuzes voor een specifieke doelgroep en daarbij behorende producten leiden reeds een reeks van jaren tot uitstekende resultaten zowel in groei van marktaandeel als in de toegevoegde waarde van de nieuwe productie en daarmee ook in de toename van de intrinsieke waarde van de portefeuille. Voor een levensverzekeraar is de winstgevendheid immers op de eerste plaats af te lezen uit de intrinsieke waarde van de portefeuille en de toegevoegde waarde van de nieuwe productie. De intrinsieke waarde of de Embedded Value van de portefeuille is eigenlijk het verschil tussen alle toekomstige inkomsten uit de lopende polissen en de toekomstige uitgaven. Daarbij moet dan rekening worden gehouden met een aantal parameters zoals sterfte, verval, kosten, inflatie en rentevoet. Over de te hanteren berekeningsmethodiek en parameters hebben een aantal grote Europese verzekeraars, waaronder Legal & General afspraken gemaakt. Deze hebben geleid tot het begrip European Embedded Value ofwel EEV. De Value New Business is hetzelfde maar dan specifiek voor de nieuwe productie. Legal & General publiceert deze gegevens al meer dan 10 jaren en verschaft hiermee inzicht in de intrinsieke waarde van de portefeuille en van de nieuwe productie. De EEV is gevoelig voor de gevolgen van de kredietcrisis. Met name door ongerealiseerde verliezen op beleggingen en de dalende marktrente daalt in 2008 de intrinsieke waarde van de portefeuille met 16% van 366,5 miljoen naar 307,1 miljoen euro. De waarde van de nieuwe productie is sterk gestegen van 16% in 2007 naar 19% in 2008. De positieve waarde van de nieuwe productie toont aan dat een consequent beleid van maximale prijs-prestatieverhouding voor de consument, gepaard met maximale efficiency in bedrijfsvoering, tot aandeelhouderswaarde leidt. << Terug naar inhoudsopgave

>> 7

Verslag van de Directie Legal & General Groep Legal & General kent een lange en succesvolle historie. Het concern is in 1836 in Londen opgericht en is inmiddels uitgegroeid tot een van de grootste financiële dienstverleners van Groot-Brittannië. De onderneming is marktleider op het gebied van individuele risicoverzekeringen en risicoproducten voor groepen, pensioenen en andere spaarproducten zowel voor individuele klanten als voor bedrijven. Legal & General Investment Management beheert 288 miljard euro in institutionele fondsen en is daarmee de grootste fondsbeheerder voor pensioenfondsen in de UK. Legal & General’s succes is gebaseerd op robuuste fundamenten, waaronder een sterk merk, een reeks van good value for money producten, een nauwe band met financiële adviseurs, een focus op operational excellence en een sterke financiële basis. Operational Excellence Legal & General staat voor operational excellence. Uitstekende dienstverlening is de basis voor het vertrouwen van de consument in de sector. Deze dienstverlening levert de maatschappij aan het met haar samenwerkende intermediair en de maatschappij vraagt op haar beurt aan het intermediair deze operational excellence aan de consument te verlenen. Operational excellence stelt Legal & General ook in staat tegen een lagere kostprijs te werken en dit voordeel in de prijsstelling van de producten mee te nemen. Tenslotte zorgt de uitstekende dienstverlening ook voor een werkomgeving zonder achterstanden en is daarmee de basis voor een prettige werkomgeving met gemotiveerde medewerkers. Dit is ook af te lezen aan het lage ziekteverzuimpercentage van 2,5%. Voor de achtste opeenvolgende keer Beste Levensverzekeraar Het blijft een prestatie van formaat van alle medewerkers om elk jaar opnieuw te worden gekozen door het met ons samenwerkend intermediair tot beste levensverzekeraar van het jaar. Een prestatie, waarvoor de medewerkers ook een groot compliment verdienen. De drie brancheorganisaties DAK, NBVA en NVA hebben in 2008, voor het achtste achtereenvolgende jaar, een performance meting gedaan. Het onderzoek is voor 2008 geheel nieuw opgezet en werd gehouden onder 6600 intermediairs. Zowel de vragen, de beoordeling als de weging van de beoordeling verschillen met de opzet van de voorafgaande jaren. Dat Legal & General ook uit dit onderzoek opnieuw, net als in de zeven voorafgaande jaren, als beste levensverzekeraar uit de bus komt, is een onderscheiding waarop de organisatie trots is. Deskundigheid in beleggingsadvies Dat bij tegenvallende resultaten van de aandelenmarkt ook de productie van beleggingsverzekeringen terugvalt ten gunste van garantieproducten toont aan dat hier nog een wereld te winnen is. Beleggingsadvies is een latente, maar door de klant slechts zeer zwak gepercipieerde behoefte. De aan dit advies verbonden producten zijn dan ook bij uitstek breng-producten en geen haal-producten, om het in marketing termen uit te drukken. In de opleiding van de gemiddelde consument is zijn financiële huishouding en dan met name de huishouding na zijn pensionering een absoluut onderbelicht onderwerp. Op dit punt, als het gaat om de vermogensvorming voor de oudedagsvoorziening van de consument, neemt het intermediair als adviseur een belangrijke plaats in. Hij geeft de klant op basis van een inventarisatie van behoeften advies en bemiddelt in de aanschaf van bij dit advies passende producten. Daarbij ligt van oudsher de nadruk op de verzekeringstechnische oplossing en de (fiscale) mogelijkheden binnen de tweede en derde pijler. Beleggingsadvies is een door het intermediair nog nauwelijks ontgonnen markt, mede omdat het toezicht hierop in het verleden op andere leest was geschoeid. Legal & General ziet het als een belangrijke taak van de aanbieder om het met haar samenwerkend intermediair de mogelijkheid te bieden de vereiste deskundigheid op het gebied van beleggingsadvies te verkrijgen. Daartoe zijn ook in 2008 weer voor het intermediair verschillende opleidingen georganiseerd. Legal & General heeft de samenwerking met Morningstar uitgebreid, << Terug naar inhoudsopgave

>> 8

Verslag van de Directie zodat het intermediair nu kan beschikken over factsheets van de 81 fondsen, die de maatschappij voert. Legal & General heeft bewust geen eigen huisfondsen, maar kent een open fondsen architectuur. Zo is de consument niet verplicht voor zijn belegging te kiezen uit de fondsen van de verzekeraar, maar kan een keuze maken uit geselecteerde fondsen van gerenommeerde vermogensbeheerders. Dit komt de transparantie in kosten en rendementen ten goede. Ook het beleggingsfilter, dat de maatschappij speciaal voor het met haar samenwerkende intermediair heeft ontwikkeld, is op een aantal punten sterk verbeterd. Het beleggingsfilter biedt het inter mediair ondersteuning bij het opstellen van het risicoprofiel van de klant, bepaalt vervolgens automatisch de assetallocatie op basis van het risicoprofiel en helpt de adviseur tot een passend advies te komen voor de uiteindelijke fondskeuze van de klant. Beleggingsadvies heeft ook een belangrijke rol op het vierde beleggingscongres van Legal & General gespeeld. Zo is een film over de verschillende fases van het adviesgesprek vertoond en becommentarieerd door een lid van het Bestuur van de AFM. Deze samenwerking met de AFM zal in 2009 een vervolg krijgen in een nieuwe film over zorgvuldig advies. Het rapport van de AFM over beleggingsadvies is door Legal & General samengevat en aan alle intermediair ter beschikking gesteld. Nationaal Regime MiFid: kans voor het intermediair Legal & General is een warm pleitbezorger van het Nationaal Regime MiFid. De invoering hiervan in 2008 betekent dat deze belangrijke markt voor het intermediair openstaat. Daar de nieuwe Europese Richtlijn voor adviseren en bemiddelen in financiële instrumenten gericht is op middelgrote en grote financiële ondernemingen heeft de Nederlandse overheid een Nationaal Regime opgesteld, dat het voor het intermediair mogelijk maakt actief te zijn in de markt van beleggingsadvies voor zover dit beleggingsfondsen betreft. Beleggingsfondsen bij een beleggings verzekering vallen overigens niet onder het Nationaal Regime, maar gewoon onder de Wft. De toekomstmogelijkheden voor het intermediair liggen veel meer in de markt voor advies bij vermogensopbouw. Juist in deze markt is het intermediair de onmisbare schakel. Hier kan hij zijn deskundigheid, waaraan het de consument ten ene male ontbreekt, inzetten en juist hier is zijn onafhankelijkheid van een aanbieder een geweldig pré voor die consument. Daarbij kan vermogensopbouw zowel vertaald worden in oplossingen met bancaire producten als in verzekeringsoplossingen, afhankelijk van de situatie en behoefte van de consument. Beide bieden de mogelijkheid om conform het risicoprofiel van de klant te beleggen van garantie tot zeer risicovol. De opkomst van open architecturen, waarbij de consument kan kiezen uit meerdere fondsen van derde partijen, kan daarbij alleen maar toegejuicht worden, zodat ook op dit punt keuze van een aanbieder niet gelijkstaat aan keuze voor zijn huisfondsen. Vooruitzichten 2009 Het staat vast dat 2009 een bewogen jaar wordt. Nog afgezien van de kredietcrisis en de economische recessie, die zeker niet aan de financiële sector voorbijgaat, zal de implementatie van het gewijzigde Besluit Gedragstoezicht Financiële Ondernemingen (BGFO) zorgen voor de nodige veranderingen. En veel van die veranderingen zullen de financiële dienstverlening vooruit helpen. Bovendien biedt de economische recessie ook kansen. Legal & General verwacht een groei van het aantal gouden handdrukken. De gemiddelde omvang zal wellicht daarbij lager worden. Maar gelet op de dalende economische activiteiten verwacht de maatschappij een sterke stijging van het aantal gouden handdrukken. Legal & General heeft in dit marktsegment een krachtige positie. Groot voordeel van de constructie die zij aanbiedt is dat gedurende de periode dat de verzekerde geen betaalde arbeid verricht, er periodiek naar behoefte onttrekkingen kunnen plaatsvinden. En zodra de verzekerde weer betaalde arbeid gaat verrichten, kan het ongebruikte deel van de gouden handdruk in een depot worden gestort voor bijvoorbeeld een aanvulling op de oudedagsvoorziening. Tevens ontstaan er in de samenleving steeds meer aarzelingen over de houdbaarheid van AOW aanspraken. Ook de berichtgeving over de ernstige << Terug naar inhoudsopgave

>> 9

Verslag van de Directie onderdekking bij pensioenfondsen stimuleert meer consumenten om aandacht te schenken aan de opbouw van de oudedagsvoorziening in de derde pijler. Ondanks het gure economische klimaat houdt Legal & General dan ook rekening met de mogelijkheid van groei van nieuw af te sluiten levensverzekeringen die tot doel hebben oudedagsvoorzieningen in de derde pijler op te bouwen. Beloningstransparantie De belangrijkste verandering is de komende beloningstransparantie. De discussie over transparantie is de laatste jaren in een stroomversnelling gekomen. Ook beloningstransparantie is al enige jaren onderwerp van discussie. Legal & General is een fervent voorstander van deze transparantie. Het gebrek aan waardering voor het intermediair hangt in sterke mate samen met de perceptie, dat adviezen gratis zijn. Uiteraard weet ook de consument dat zijn adviseur door iemand moet worden betaald. Dat kan derhalve niemand anders dan de aanbieder zijn. En daarmee wordt de adviseur, in de ogen van de consument, een verlengstuk van de aanbieder; een productverkoper en geen onafhankelijke financieel adviseur. In het BGFO is er dan ook voor gekozen om de adviseur verantwoordelijk te laten zijn voor de openheid van zijn beloning tegenover de klant. Vanaf 1 januari 2009 is de financiële dienstverlener verplicht de vergoeding voor zijn advies in euro’s aan de klant mede te delen. Onder vergoeding worden ook beloningen in de vorm van bijvoorbeeld opleidingen verstaan. Deze kunnen worden teruggerekend naar een geldwaarde en zijn onderdeel van de vergoeding. Bovendien bevat de vergoeding niet alleen de afsluiten doorlopende provisie, die de adviseur de consument in rekening brengt, maar ook de provisie die de aanbieder betaalt aan een eventuele tussenschakel bijvoorbeeld een serviceprovider. Kern van de nieuwe regeling is dat elke vergoeding vanaf de aanbieder provisie is en in euro’s kenbaar aan de klant moet worden gemaakt. Elke adviseur kost geld. En hoeveel, dat bepaalt de adviseur zelf. Zijn vergoeding zal deels een vergoeding zijn voor de geleverde deskundigheid en deels voor de geïnvesteerde tijd. En beide variëren per adviseur. Daar is ook niets mis mee. Er bestaan goedkope en dure fiscalisten, accountants en advocaten. Het is aan de consument om te bepalen welk niveau het best bij hem past. Beloningstransparantie zal de status van de financiële dienstverlener alleen maar ten goede komen. Het wordt nu duidelijk dat hij wordt betaald door de klant of dat nu in de vorm van een uurtarief of van provisie is. En daarmee wordt het intermediair in de ogen van de klant ook meer zijn adviseur in plaats van de verkoper van een product. Adviesmatch Het is jammer, dat met de invoering van de BGFO niet de gehele adviesmatch is komen te vervallen. Alleen de transparantie over beloning is anders ingevuld. De vereiste verdeling van de totale beloning in uiteindelijk 50% afsluitprovisie en 50% doorlopende provisie is gehandhaafd. Uiteindelijk, omdat een overgangstermijn van vijf jaren geldt, waarbij de balans steeds 10% opschuift naar doorlopende provisie om uiteindelijk op de verdeling fifty-fifty uit te komen. Vanaf het begin is de gevolgde redenering voor deze regeling gebrekkig. In de brief van de toenmalige minister Zalm aan de Tweede Kamer wordt gesteld dat voor verschillende producten verschillende verdelingen tussen afsluiten doorlopende provisie mogelijk zijn. Zo kan volgens dit schrijven bij bepaalde producten 80% afsluitprovisie en 20% doorlopende provisie horen en bij andere producten een verdeling van 60% en 40%. Conclusie van de brief is echter, dat de wetgever voor alle producten uiteindelijk een fifty-fifty verdeling zal hanteren. Dit betekent voor een gemiddeld hypotheekadvies dat wel 80% van arbeid is verricht, maar slechts 50% van de beloning wordt ontvangen. Deze aanslag op de liquiditeit heeft sinds de regeling in 2006 is ingevoerd op de eerste plaats voor een grotere afhankelijkheid van het intermediair gezorgd. Zij kunnen zich voor financiering slechts wenden tot de aanbieder en deze financiert uiteraard alleen met het oog op productie.


>> 10

Verslag van de Directie Het is ook meer dan toevallig dat de vlucht die uitvaartverzekeringen in ons land hebben genomen vrijwel gelijk loopt met de invoering van de adviesmatch. Uitvaartverzekeringen vallen (nog) niet onder de adviesmatch en dadelijk ook (nog) niet onder beloningstransparantie. Kortom een met goede bedoelingen opgezette regeling, die heeft geleid tot meer misstanden dan er voor de regeling waren. Nu we dan transparantie van beloning krijgen is de hele adviesmatch overbodig. De klant ziet dat hij voor de werkzaamheden van de adviseur betaalt en of de betaling nu direct met hem of gefinancierd via de aanbieder gebeurt, lijkt niet relevant. Sterker nog voor de meeste, modale klanten is de keuze tussen 3000 euro out of the pocket betalen of uitsmeren over een langere periode middels provisie snel gemaakt. Voor hen is dat advies van 3000 euro net zo noodzakelijk als voor de consument met een hoog inkomen, maar wellicht niet zo gemakkelijk op tafel te leggen. De regeling krijgt een absurd trekje als vervolgens wel direct 3000 euro aan fee mag worden ontvangen, sterker nog dat de adviseur in dat geval vooruitbetaling mag vragen, maar dat in geval van provisie de helft van die 3000 euro over 10 jaar of meer moeten worden uitgesmeerd. In feite is dit in strijd met de nieuwe inducementregels. Deze regels stellen immers dat tegenover een beloning ook een dienovereenkomstige inspanning dient te staan. Dat in geval van een hypotheekadvies elk jaar opnieuw dezelfde inspanning wordt geleverd en dat deze tezamen goed zijn voor 50% van de provisie, is zeer onwaarschijnlijk. Als dan in de toelichting op de BGFO wordt gesteld dat de inducement-regels gelden voor het totaal aan provisie en dat de adviesmatch alleen iets zegt over de wijze van uitbetaling dan geeft de wetgever in feite toe, dat het intermediair door de wet wordt gedwongen de klant voor te financieren voor advies, dat al is gegeven, maar nog niet is betaald. De mythe van transparantie Door het veelvuldig gebruik en ook wel misbruik van het woord “transparantie” in de financiële dienstverlening, dreigt het woord minder betekenis te krijgen of zelfs betekenisloos te worden. Tegelijkertijd is “transparantie” een soort toverwoord geworden, dat elke kwaal in de sector kan oplossen. Kwalijker nog is het als een woord door het vele gebruik synoniem wordt voor een ander woord, dat een geheel andere betekenis heeft, namelijk “begrijpelijkheid”. Nu kan een complex product maximale transparantie bieden en tegelijkertijd onbegrijpelijk zijn voor een gemiddelde consument. Dit is gemakkelijk te illustreren aan de hand van een eenvoudig product: de overlijdensrisico verzekering. De basis van deze productsoort bestaat uit een kapitaal bij overlijden en daar tegenover betaalt de klant een premie voor het aantal jaren dat hij dekking wil. Dit is goed aan een gemiddelde consument uit te leggen. Dat geldt ook voor het feit, dat de premie hoger wordt naarmate de klant bij het afsluiten van de verzekering ouder is. Als dan een klant vraagt waarom de premie al die jaren gelijk blijft, wordt de materie complexer. Dan moet de werking van een premiedepot worden uitgelegd, dat in de eerste jaren een reserve opbouwt voor de latere jaren en dat bijvoorbeeld nog een winstdeling uitkeert over de opgebouwde beleggingsopbrengsten van de reserves, indien deze opbrengsten boven een bepaald niveau uitkomen. Dit wordt nog ingewikkelder voor complexe producten zoals een hypotheekproduct, waarin wordt geleend, gespaard, belegd en verzekerd. En van dit type product zijn enige honderden varianten verkrijg baar. Als het mogelijk was om complexe producten niet alleen transparant, maar ook begrijpelijk te maken voor de gemiddelde consument dan zou er geen intermediaire schakel bestaan. Dat ontslaat de aanbieder natuurlijk niet van de plicht om inderdaad zijn producten transparant te maken en de brochures van die producten begrijpelijk op te stellen voor die doelgroep waarvoor de producten bestemd zijn. Voorwaarde voor een dergelijke transparantie is dan wel dat de overheid voor alle producten dezelfde uitgangspunten opstelt. Met de huidige lappen deken aan regels, zowel van wetgever als vanuit zelfregulering, zoeken veel aanbieders nog altijd het minimum op en dat betekent dat feitelijk alleen de zo gehekelde beleggingsverzekeringen kostentransparant zijn. Voor traditionele levensverzekeringen zit dit er schoorvoetend aan te << Terug naar inhoudsopgave

>> 11

Verslag van de Directie komen en voor bancaire producten ligt er een toezegging voor zelfregulering van de banken per 1 januari 2010. Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor beloningstransparantie. Het is uitstekend dat de consument de beloning van zijn adviseur kent. Het is jammer dat deze transparantie stopt bij de onafhankelijke intermediair en dat in geval van advisering door een loondienstagent of “direct writing” een kwalitatieve opmerking over kosten volstaat. Het is best mogelijk om op basis van een overeen te komen rekenregel de kosten van acquisitie in deze gevallen te kwantificeren. Dat dit niet gebeurt, leidt in combinatie met de nieuwe fiscale mogelijkheden, die bankproducten hebben gekregen, ertoe dat banken alleen nog eigen producten adviseren, waarover geen provisie wordt betaald en waarbij ook geen provisie hoeft te worden vermeld. De kosten van bancaire producten staan vooralsnog evenmin op de offerte. Als dan twee offertes voor vermogensopbouw worden vergeleken, een van een bancair product en de ander van een beleggingsverzekering, dan kan bijna worden gesteld dat banken goede zaken doen dankzij de transparantie van verzekeringsproducten. Deskundigheid sleutel voor vertrouwensherstel Ook indien de overheid in samenwerking met de sector erin slaagt om in de komende jaren een level playing field met betrekking tot transparantie te regelen, zal deze transparantie niet leiden tot een betere invulling van de behoefte van de klant om de hierboven uiteengezette redenen. Gezien de cruciale rol van de adviseur in dit proces is niet transparantie het toverwoord maar deskundigheid. De Wet financiële dienstverlening, nu onderdeel van de Wet financieel toezicht, kent een deskundigheidsbouwwerk, dat de basis vormt voor de juiste vertaalslag tussen de behoefte van de consument en het brede aanbod aan al dan niet transparante producten. Dat de overheid bij het in werking treden van de wet begin 2006 ervoor heeft gekozen op aandringen van de branche om de overgang van de oude wereld naar de nieuwe wereld op het gebied van deskundigheid niet al te moeilijk te maken, valt nog te billijken. Al was het maar met het argument dat een wet niet bedoeld kan zijn om marktverstorend te werken. Het lag in de bedoeling dat middels het systeem van permanente educatie (PE) de deskundigheid in de loop van de tijd op peil zou worden gebracht. Het heeft echter bijna drie jaren geduurd voordat er een eerste PE programma ligt en dat programma mag worden gevolgd via een opleiding, mits die opleiding een toetsend element bevat. Toetsing aan de hand van een examen is niet verplicht. Van toetsing door een onafhankelijk exameninstituut is vooralsnog geen sprake. Dit betekent dat de opleidings instituten opleidingen maken, waarmee ze zoveel mogelijk klanten trekken. De concurrentie gaat dan ook over de duur, zo kort mogelijk, en de inhoud, alleen het hoogst noodzakelijke, want dat zoekt de klant. Het belang van de stakeholders, consumenten, overheid, toezichthouder, aanbieders en brancheorganisaties, is immers een heel ander belang dan dat van de kandidaat. Zo deden duizenden adviseurs op het allerlaatste moment nog een light cursus Beleggen A van 6 uren om hun vergunning niet kwijt te raken. Indien de wet op deze wijze toegepast wordt, is het niet verwonderlijk dat de toezichthouder vervolgens in een rapport over beleggingsverzekeringen constateert dat veel beleggingsadviezen de toets der kritiek niet kunnen doorstaan. Iets scherper geformuleerd kan worden gesteld, dat de toezichthouder mag dweilen terwijl de wetgever de kraan open laat staan. Eenzelfde verwijt treft de wetgever als het gaat om de inrichting van de examinering van de deskundigheidsvereisten. Voor de Wfd gebeurde dit onder toezicht van het Ministerie van Financiën door een exameninstituut, nu beconcurreren meer dan 10 instituten elkaar op een markt die naar schatting kleiner is dan 10 miljoen euro. En ze concurreren op zo min mogelijk en zo makkelijk mogelijke vragen. Opnieuw heeft de kandidaat maar één belang. Hoe goed hij de stof ook beheerst. Het gaat hem om toegang tot het beroep. Het kan de kandidaat niet kwalijk worden genomen als hij daarvoor de gemakkelijkste weg kiest. Wellicht staat deskundigheid niet hoog genoeg op de agenda’s aan de bestuurstafels en wellicht ook onvoldoende op de agenda van de politiek. Politiek gezien is beloning een veel sappiger << Terug naar inhoudsopgave

>> 12

Verslag van de Directie onderwerp. En omzetgerelateerde onderwerpen vragen in deze tijden van crisis veel aandacht. Dat neemt niet weg dat deskundigheid een strategisch belangrijke sleutel is tot het terugwinnen van het vertrouwen van de consument. De deskundige adviseur ondersteunen in het adviesproces met goede producten, professionele opleidingen, tools en voorlichting zal voor Legal & General ook in 2009 de rode draad zijn. Want deze adviseur is bij uitstek de partij, die de complexiteit van financiële producten in combinatie met wetgeving en fiscaliteit transparant kan maken voor de klant. Legal & General is dan ook vast overtuigd van de toegevoegde waarde die het met haar samenwerkende professionele intermediair door zijn advies levert. Het intermediair staat in direct contact met de klant en ondersteunt de klant op basis van zijn expertise in voor hem of haar zeer wezenlijke beslissingen over de oudedagsvoorziening. Het is met dit intermediair, dat Legal & General ook in moeilijke tijden een gezonde productie zal realiseren en opnieuw een groei in marktaandeel in 2009 zal behalen.

21 april 2009

drs. A.T. Dolders Algemeen directeur


Embedded Value Sinds 1996 wordt in het jaarverslag tevens informatie over de financiële positie van Legal & General gepubliceerd volgens de Embedded Value Methode. Hiermee wordt bedoeld: de totale waarde van de maatschappij, gebaseerd op bepaalde vooronderstellingen, maar exclusief de groeicapaciteit, ofwel de goodwill. Het eigen vermogen plus de geraamde waarde van de toekomstige resultaten uit de bestaande verzekerings- en beleggingsportefeuille bedroeg eind 2008, na aftrek van dividend, kosten vermogensbeslag en belastingen, 307 miljoen euro. Ten opzichte van de waarde ultimo 2007 van 367 miljoen euro leverde dit, vóór aftrek van dividend, een daling op van 15%. De waardering heeft plaatsgevonden conform de European Embedded Value (EEV) Principles die zijn overeengekomen door een aantal grote Europese verzekeraars. De gehanteerde veronderstellingen zijn gerelateerd aan de individuele producten en productgroepen voor zowel nieuwe productie als voor de bestaande portefeuille. De in 2008 verkochte productie heeft een waarde van 9 miljoen euro toegevoegd. Legal & General heeft de onderstaande vooronderstellingen gehanteerd: - Bij de berekeningen is uitgegaan van een herbeleggingsrendement van 3,5% per jaar, gebaseerd op de lange termijn Staatsleningen (2007: 4,4%). Voor producten waarvan de verplichtingen een kortere duration kennen, is met een bijbehorend herbeleggingsrendement gerekend. Voor de bestaande portefeuille is per deelportefeuille het rendement gebaseerd op het effectieve rendement per ultimo 2008 en 2007. - Het aangenomen percentage voor inflatie bedraagt 2% per jaar (2007: 2%). - De gehanteerde disconteringsrente bedraagt 8,0% netto per jaar na aftrek van belastingen (2007: 7,4%). - Met sterfte en verval in de verzekeringsportefeuille en met fluctuaties als gevolg van variabele premiebetalingen is rekening gehouden op basis van recente ervaringspercentages. - De kosten zijn gebaseerd op het huidige kostenniveau. - Als belastingpercentage is 25,5% gehanteerd conform het actuele vennootschapsbelasting percentage ultimo 2008 (2007: 25,5%). - In de berekening is rekening gehouden met de kosten van de vorming van de solvabiliteits marge op basis van 100% van de EU-normen, met uitzondering van producten die opties en garanties kennen. Hierbij wordt een solvabiliteitsmarge aangehouden gebaseerd op het economisch kapitaal. De berekeningen zijn onderzocht door de accountant van Legal & General Nederland, PricewaterhouseCoopers Accountants NV, alsmede beoordeeld door de onafhankelijke actuarissen Tillinghast-Towers Perrin. 21 april 2009

drs F.R.M. Rieter AAG Directeur


Financieel jaarverslag Geconsolideerde balans per 31 december (in duizenden euro’s) Activa Toelichting 2008 Materiële vaste activa 4 7.802 Vastgoedbeleggingen 6 1.740 Geactiveerde acquisitiekosten 7 42.514 Financiële Activa Aandelen - Voor verkoop beschikbaar 9 36.462 - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V 9 540.992 Vastrentende waarden - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 9 28.045 - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V 9 1.003.998 Leningen en vorderingen 9 36.775 Derivaten 9 1.158 Belastingen Vennootschapsbelasting 8.175 Herverzekeringscontracten 8 5.676 Liquide middelen 10 363.700 Totale activa 2.077.037 Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal 11 19.059 Herwaarderingsreserves 12 (1.327 ) Winstreserves 113.161 Totaal Eigen Vermogen 130.893 Verplichtingen Verzekeringscontracten 13 1.885.511 Beleggingscontracten 765 Voorziening voor overige verplichtingen en kosten Handels- en overige crediteuren 15 51.008 Derivaten 9 167 Latente belastingen 14 8.693 Pensioenverplichtingen 16 0 Vennootschapsbelasting 0

2007 8.422 1.820 42.767

62.541 843.839 11.877 895.699 33.260 755

0 6.080 352.724 2.259.784

19.059 18.310 108.007 145.376 2.048.175 808 48.089 372 12.397 1.299 3.268

Totale verplichtingen

1.946.144

2.114.408

Eigen vermogen en verplichtingen

2.077.037

2.259.784

De toelichting op pagina 20 t/m 50 vormen een integraal onderdeel van de geconsolideerde jaarrekening.


Financieel jaarverslag Geconsolideerde winst- en verliesrekening (in duizenden euro’s) Toelichting 2008 Verdiende premies eigen rekening Bruto premies 17 350.739 Uitgaande herverzekeringspremies 17 (12.090 ) 338.649 Opbrengsten uit beleggingen 18 74.715 Gerealiseerde resultaten van vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winst- en verlies rekening. (6.950 ) Herwaarderingen op vastrentende waarden tegen reële waarde met verwerking in de winst- en verliesrekening 22.545 Gerealiseerde resultaten op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winst- en verliesrekening (4.077 ) Herwaarderingen op aandelen tegen reële waarde met verwerking in de winst- en verliesrekening (295.109 ) Netto-inkomsten 129.773 Uitkeringen en voorzieningen Bruto uitkeringen 19 237.026 Aandeel herverzekeraars 19 (4.045 ) Bruto mutatie voorziening voor levensverzekering (162.706 ) Aandeel herverzekeraars 404 Totale uitkeringen en voorzieningen 70.679 Kosten Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten 33.078 Operationele kosten 12.314 Beleggingslasten 863 Totale kosten 46.255 Resultaat vóór belastingen 12.839 Belastingen op resultaat 23 3.274 Resultaat na belastingen 9.565

2007

377.541 (10.160 ) 367.381 71.638

(9.714 ) (24.874 ) 245 19.100 423.776

211.431 (3.474 ) 165.742 683 374.383

34.828 13.305 842 48.975 418 32 386



Financieel jaarverslag Geconsolideerd overzicht verwerkte baten en lasten (in duizenden euro’s) Toelichting 2008 Herwaardering gebouwen en terreinen na belastingen (132 ) Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen na belasting (19.505 ) Actuariële winsten en verliezen op pensioenverplichtingen na belastingen 589 Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen (19.048 ) Resultaat boekjaar 9.565

2007

Totaal resultaat

4.292

(9.483 )

220 2.403 1.283 3.906 386


Financieel jaarverslag Geconsolideerd overzicht mutaties in het eigen vermogen (in duizenden euro’s) Per 31 december 2008 2007 Balanswaarde begin boekjaar

Gestort en opgevraagd kapitaal

Herwaar- derings- reserves

Winst- reserves

Totaal

19.059

15.687

106.934

141.680

(596 ) 106.338

(596 ) 141.084

Stelselwijziging 0 0 Balanswaarde begin boekjaar na stelselwijziging 19.059 15.687 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 0 220 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 0 2.403 Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat (netto) 0 0 Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen 2.623 Resultaat boekjaar Totaal resultaat voor 2007 0 2.623 Balanswaarde einde boekjaar

19.059

18.310

0

220

0

2.403

1.283 1.283 386 1.669

1.283 3.906 386 4.292

108.007

145.376

108.007

145.376

2008 Balanswaarde begin boekjaar 19.059 18.310 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 0 (132 ) Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 0 (19.505 ) Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat (netto) 0 0 Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen 0 (19.637 ) Resultaat boekjaar Totaal resultaat voor 2008 0 (19.637 ) Dividenden Balanswaarde einde boekjaar

19.059

0

(132 )

0

(19.505 )

589 589 9.565 10.154 (5.000 )

(1.327 ) 113.161

589 (19.048 ) 9.565 (9.483 ) (5.000 ) 130.893

2008

2007

Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat Actuariële winsten en (verliezen) Belastingen op pensioenverplichtingen Asset Ceiling

1.426 (331 ) (506 )

1.722 (439 ) 0

Totaalresultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat

589

1.283


Financieel jaarverslag Geconsolideerd kasstroomoverzicht (in duizenden euro’s) 2008 Kasstroom uit operationele activiteiten Premieontvangsten 347.274 Betaalde herverzekeringspremie (11.345 ) Ontvangen winstdeling van herverzekeraars 1.525 Betaalde uitkeringen en claims (228.736 ) Acquisitiekosten (33.089 ) Bedrijfskosten (12.973 ) Ontvangen rente 41.461 Betaalde rente (1.290 ) Ontvangen dividenden 12.841 Betaalde belastingen (11.475 ) Netto kasstroom uit operationele activiteiten 104.193 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Gebouwen 0 Investeringen (4.613.423 ) Vaste activa (510 ) Desinvesteringen, aflossingen en verkopen 4.628.428 Saldo mutatie beleggingen voor rekening en risico van de polishouder (102.712 ) Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten (88.217 ) Kasstroom uit financieringsactiviteiten Betaalde dividenden (5.000 ) Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten (5.000 ) Netto toe/(afname) liquide middelen 10.976 Liquide middelen aanvang boekjaar 352.724 Liquide middelen einde boekjaar 363.700

2007

378.547 (10.936 ) 1.061 (204.144 ) (34.957 ) (12.380 ) 37.148 (1.437 ) 17.690 (6.828 ) 163.764

233 (1.441.279 ) (1.272 ) 1.460.463 (19.454 ) (1.309 )

0 0 162.455 190.269 352.724

Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode.



Financieel jaarverslag Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening 1. Algemeen Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V., gevestigd Laapersveld 68, 1213 VB te Hilversum (hierna te noemen Legal & General Nederland), werd opgericht op 1 maart 1984 en is een 100%-dochter van Legal & General Overseas Holdings Ltd. te Londen, een onderdeel van de Engelse Legal & General Group plc. Legal & General Nederland houdt zich bezig met pensioenen levensverzekeringsproducten voor de Nederlandse markt. Met betrekking tot de vennootschappelijke jaarrekening is artikel 402 van Titel 9 Boek 2 BW toegepast.

1.2 Stelselwijziging Met ingang van 2008 baseert de maatschappij de reservering van verplichtingen uit hoofde van direct ingaande lijfrenten op basis van marktrente. Voor vergelijkingsdoeleinden zijn de vergelijkende cijfers 2007 in de jaarrekening 2008 voor deze stelselwijziging aangepast. Dit geldt voor de reserves, de technische voorziening uit hoofde van verplichtingen, de mutatie technische voorziening uit hoofde van verplichtingen en de actuariële analyse. De waardering van de voorziening per ultimo 2007 was feitelijk al gelijk aan de voorziening op marktwaarde, hieruit volgt dat ultimo 2007 deze stelselwijziging geen verder effect heeft. De aan passing heeft wel een effect op de voorziening ultimo 2006. De effecten van de stelselwijziging op de vergelijkende cijfers 2007 zijn als volgt: Reserves per 1 januari 2007 Voorziening lijfrenteverplichtingen per 1 januari 2007 Mutatie voorziening lijfrenteverplichtingen 2007 Resultaat 2007 voor belastingen

Stelsel 2008 1.883.240 93.518 5.382 418

Stelsel 2007 1.882.440 92.718 6.182 (382 )

2. Waarderingsgrondslagen De waarderingsgrondslagen toegepast bij het opstellen van deze jaarrekening worden hierna behandeld. Deze grondslagen zijn, tenzij anders vermeld, gedurende de gehele verslagperiode van toepassing geweest. De opstelling van de balans is gebaseerd op de volgorde van liquiditeit. De jaarrekening is goedgekeurd voor publicatie door de directie op 21 april 2009.

2.1 Grondbeginselen Deze jaarrekening is opgesteld op grond van de IFRS goedgekeurd door de Europese Unie zoals deze standaarden op 31 december 2008 van kracht waren. Hoewel zij geen beursgenoteerde onderneming is, past Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. IFRS vrijwillig toe op haar geconsolideerde jaarrekening. De jaarrekening is gebaseerd op historische kostprijs. Uitzondering hierop vormen de herwaardering van, gebouwen, onroerend goed ten behoeve van verhuur, voor verkoop beschikbare financiële << Terug naar inhoudsopgave

>> 20

Financieel jaarverslag activa, financiële activa tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winst-en-verliesrekening, financiële activa en verplichtingen op marktwaarde. De geconsolideerde jaarrekening luidt in euro. De euro is de functionele en presentatievaluta van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Het opstellen van deze jaarrekening conform de IFRS-grondslagen, noopt de directie om in bepaalde gevallen gebruik te maken van aannames. Daarnaast wordt van de directie ook een beoordeling vereist over de toepassing van de grondslagen van administratieve verantwoording en verslaglegging. Alle bedragen vermeld in de toelichtingen zijn in duizenden euro’s, conform de gebruikelijke afrondingsregels, tenzij anders vermeld. Legal & General Nederland heeft geen standaarden vervroegd toegepast. Legal & General heeft de volgende interpretaties in 2008 voor het eerst toegepast: IFRIC 14, ‘IAS 19 - The limit on a defined benefit asset, minimum funding requirements and their interaction’ en IFRIC 11, ‘IFRS 2 Group and treasury share transactions’.

2.2 Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening brengt met zich mee dat Legal & General schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de gerapporteerde posten in de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening, en op de voorwaardelijke vorderingen en verplichtingen per de datum van de jaarrekening. Met name de verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten zijn onderhevig aan schattingen en veronderstellingen. Hoewel deze schattingen en veronder stellingen met betrekking tot actuele feiten, gebeurtenissen en, tot op zekere hoogte, toekomstige gebeurtenissen en handelingen naar beste weten van het management zijn gemaakt, kunnen de feitelijke uitkomsten uiteindelijk, en mogelijk in belangrijke mate, afwijken van die schattingen.

2.3 Consolidatie Consolidatie vindt plaats volgens de integrale consolidatiemethode. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de maatschappijen opgenomen, waarin Legal & General Nederland meer dan 50% van de stemrechten bezit.

2.4 Vreemde valuta De functionele valuta is de euro. Transacties en de daaruit voortvloeiende baten en lasten in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers op transactiedatum. Monetaire activa en verplichtingen luidend in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Valutakoersverschillen ontstaan bij de omrekening van monetaire activa en verplichtingen worden in de winst-en-verliesrekening verantwoord.


>> 21

Financieel jaarverslag 2.5 Materiële vaste activa De terreinen en gebouwen voor eigen gebruik worden gewaardeerd op geherwaardeerde waarde zoals deze jaarlijks bepaald wordt door externe onafhankelijke taxateurs. Winsten en verliezen ten gevolge van herwaardering worden toegevoegd respectievelijk onttrokken aan de herwaarderings reserve gevormd via het eigen vermogen. Indien herwaardering onder oorspronkelijke (afgeschreven) kostprijs uitkomt, wordt afgewaardeerd ten laste van de winst-en-verliesrekening. De opstallen worden afgeschreven over de economische levensduur die jaarlijks wordt bepaald, voor 2008 is dit 30 jaar; op de grond wordt niet afgeschreven. De overige materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs verminderd met lineaire afschrijvingen die zijn gebaseerd op de geschatte economische gebruiksduur en de eventuele restwaarde van de desbetreffende activa. De geschatte economische gebruiksduur van de materiële vaste activa bedraagt voor: • kantoorinventaris 5 jaar • informatieverwerkende apparatuur 5 jaar • personal computers 5 jaar • vervoermiddelen 5 jaar Winsten en verliezen als gevolg van verkoop van vaste activa worden verwerkt in de winst-enverliesrekening.

2.6 Vastgoedbeleggingen Vastgoedbeleggingen worden aangehouden om op lange termijn huurrendement te realiseren en zijn niet in gebruik bij de groep. Voltooide vastgoedbeleggingen worden gewaardeerd op de reële waarde, die wordt ondersteund door marktgegevens, zoals bepaald door gekwalificeerde externe taxateurs. Reële-waardeveranderingen worden opgenomen in de winst- en verliesrekening, als onderdeel van de opbrengst uit beleggingen.

2.7 Geactiveerde acquisitiekosten De overlopende acquisitiekosten zijn de geactiveerde kosten verminderd met de afschrijvingen. Provisie en direct variabele kosten gerelateerd aan afgesloten premiebetalende verzekerings contracten worden geactiveerd en afgeschreven ten laste van het resultaat over een periode van vijf jaar. 2.8 Financiële activa De maatschappij classificeert haar beleggingen in de volgende categorieën: financieel actief tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winst-en-verliesrekening, leningen en vorderingen, tot einde looptijd aangehouden beleggingen en voor verkoop beschikbare financiële activa. Financieel actief tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winst- en verliesrekening Hieronder worden opgenomen die beleggingen die bij eerste opname door de maatschappij worden aangemerkt als gewaardeerd tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening. Deze bestaan voornamelijk uit beursgenoteerde obligatieleningen, aandelen en beleggingsfondsen welke dienen ter afdekking van op marktwaarde gewaardeerde << Terug naar inhoudsopgave

>> 22

Financieel jaarverslag verzekeringsverplichtingen. Hiermee wordt een zogenoemde accounting mismatch voorkomen, aangezien de mutaties op de verzekeringsverplichtingen via het resultaat worden verwerkt. Leningen en vorderingen Hieronder worden opgenomen niet-afgeleide financiële activa met vaste of bepaalbare betalingen, die niet op een actieve markt zijn genoteerd. Tot einde looptijd aangehouden beleggingen Hieronder worden opgenomen die beleggingen met vaste of bepaalbare betalingen en een vaste looptijd waarvan de maatschappij stellig voornemens is en in staat is deze aan te houden tot het einde van de looptijd, en bestaat uitsluitend uit langjarige deposito’s. Per de balansdatum worden deze gewaardeerd door de verwachtte cashflow tegen de marktrentevoet op investeringsdatum te disconteren. Deze waardering wordt vermeld bij de toelichting. Voor verkoop beschikbare financiële activa Hieronder worden opgenomen die beleggingen die als zodanig worden aangemerkt of die niet worden geclassificeerd als financieel actief tegen reële waarde met verwerking van de waarde veranderingen in de winst-en-verliesrekening, leningen en vorderingen of tot einde looptijd aangehouden beleggingen. Deze bestaat uit een portefeuille van beleggingsfondsen welke voor eigen rekening wordt gehouden. Aangezien de portefeuille niet wordt gehouden voor actief handelen gericht op realisatie van beleggingswinsten op korte termijn en ook niet vanuit voorkoming van een accounting mismatch in de categorie tegen reële waarde met verwerking van de waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening behoeft te worden opgenomen, zijn deze beleggingen geclassificeerd als voor verkoop beschikbaar Aan- en verkopen van beleggingen worden verwerkt per de transactiedatum. Aankopen worden opgenomen tegen de reële waarde, vermeerderd, met, indien van toepassing, transactiekosten. Financieel actief tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winst-enverliesrekening en voor verkoop beschikbare financiële activa worden gewaardeerd tegen reële waarde. Leningen en vorderingen en tot einde looptijd aangehouden beleggingen worden gewaardeerd op geamortiseerde kostprijs. Derivaten Hieronder vallen rente-swaps, die hun waarde ontlenen aan de onderliggende rentepercentages. De eerste verwerking van derivaten op de balans geschiedt tegen de reële waarde, die doorgaans gelijk is aan de verkrijgingprijs. Zij worden daarna gewaardeerd tegen reële waarde. De waarde mutaties worden in de winst en verliesrekening verantwoord onder opbrengsten uit beleggingen. Gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten Gerealiseerde en ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële-waardeveranderingen worden bij financiële activa tegen reële waarde met verwerking van de waardeverandering in de winst-enverliesrekening, verwerkt in de winst-en-verliesrekening in de periode waarin deze plaatsvinden. Gerealiseerde resultaten worden hierbij bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde en de oorspronkelijke kostprijs. Ongerealiseerde resultaten als gevolg van reële waardeveranderingen van voor verkoop beschikbare financiële activa worden verwerkt in de herwaarderingsreserves onder het eigen vermogen, tenzij sprake is van een bijzondere waardevermindering. Indien sprake is << Terug naar inhoudsopgave

>> 23

Financieel jaarverslag van een bijzondere waardevermindering, worden de reële-waardeveranderingen verwerkt in de winst-en-verliesrekening. Gerealiseerde herwaarderingen (bijv. als gevolg van verkoop) worden uit het eigen vermogen verwerkt in de winst-en-verliesrekening. De reële waarderingen van beleggingen zijn gebaseerd op biedkoersen.

2.9 Waardeveranderingen van activa Financiële activa tegen geamortiseerde kostprijs. De maatschappij verantwoordt haar financiële activa op balansdatum tegen kostprijs, verminderd met aflossingen op de hoofdsom, vermeerderd of verminderd met de via de effectieve rentemethode bepaalde geaccumuleerde afschrijving van het verschil tussen de kostprijs en het aflossingsbedrag, en verminderd met eventuele afboekingen (direct, dan wel door het vormen van een voorziening) wegens bijzondere waardeverminderingen of oninbaarheid. Financiële activa worden geacht een bijzondere waardevermindering te hebben ondergaan, als er objectieve aanwijzingen zijn dat de waarde is verminderd als gevolg van gebeurtenissen die zich na de eerste verwerking in de balans hebben voorgedaan en als deze gebeurtenis invloed heeft op de geschatte toekomstige kasstromen. Voor alle financiële activa wordt afzonderlijk beoordeeld of er objectieve aanwijzingen zijn voor significante bijzondere waardeverminderingen. Indien in een latere periode het bedrag van de bijzondere waardevermindering afneemt en de afname in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die zich na opname van de bijzondere waardevermindering in de balans heeft voorgedaan, wordt de voorheen opgenomen bijzondere waardevermindering teruggenomen ten gunst van de winst- en verliesrekening.

2.10 Saldering van financiële instrumenten Financiële activa en verplichtingen worden uitsluitend gesaldeerd in de balans opgenomen, indien er een wettelijk afdwingbare mogelijkheid bestaat om dit uit te voeren en de maatschappij voornemens is om af te rekenen op een netto basis.

2.11 Liquide middelen Onder liquide middelen zijn begrepen rekening-courantsaldi aangehouden bij de diverse bank instellingen alsmede de korte termijn deposito’s.

2.12 Eigen vermogen Herwaarderingsreserve Hierin zijn begrepen de ongerealiseerde resultaten op voor verkoop beschikbare financiële activa en de ongerealiseerde resultaten ten gevolge van herwaardering van terreinen en gebouwen, die bestemd zijn om duurzaam voor de bedrijfsuitoefening te worden gebruikt, rekeninghoudend met latente vennootschapsbelasting.

2.13 Beleggingscontracten De beleggingscontracten worden gewaardeerd tegen reële waarde op balansdatum. << Terug naar inhoudsopgave

>> 24

Financieel jaarverslag 2.14 Technische voorzieningen De technische voorzieningen worden gewaardeerd op voor de bedrijfstak aanvaardbare grond slagen. De bepaling van de technische voorzieningen voor levensverzekering en van die voor periodiek te betalen uitkeringen geschiedt door de maatschappij. Voor de bepaling van de toe reikendheid van de technische voorzieningen wordt door de maatschappij jaarlijks een onderzoek uitgevoerd. De certificerend actuaris gaat na of deze toets op adequate wijze is uitgevoerd. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen, voorzover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, is in principe gebaseerd op de actuariële en economische grondslagen die van toepassing waren op het moment van afsluiten van de polis. Hierdoor heeft een verandering in marktrente in principe geen invloed op de hoogte van deze voorzieningen, tenzij de uitkomsten van de toereikendheidstoets een wijziging van de grondslagen noodzakelijk zou maken. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen eigen risico wordt voorzover zij niet betrekking heeft op verzekeringen waarbij polishouders het risico dragen, bepaald volgens de nettomethode ofwel 3% gezillmerd. Met ingang van 2008 baseert de maatschappij de reservering van verplichtingen uit hoofde van direct ingaande lijfrenten op basis van marktrente. De technische voorziening verzekeringsverplichtingen waarbij polishouders het risico dragen is bij inleg in de externe beleggingsfondsen gelijk aan de marktwaarde van de beleggingsfondsen waarin de polishouder belegt. Naast de externe beleggingsfondsen biedt de maatschappij enkele interne beleggingsfondsen aan, waarbij het rendement voor de polishouder gebaseerd is op een externe index. Nog af te schrijven rentestandkortingen worden in mindering gebracht op de technische voor zieningen. De cumulatief geactiveerde rentestandkortingen worden gewaardeerd op de nominale waarde van de verleende kortingen verminderd met de afschrijvingen. De in een jaar verleende kortingen worden in tien jaar afgeschreven. De niet-verdiende premie is gesteld op 90% van het evenredige deel van de bruto termijnpremies en is post voor post bepaald. De voorziening voor te betalen uitkeringen wordt bepaald door middel van taxatie van de ultimo boekjaar nog te verrichten uitkeringen. De maatschappij kent geen discretionaire winstdeling systematieken.

2.15 Winstbelastingen Over het boekjaar verschuldigde of terug te vorderen belastingen zijn gebaseerd op de belastbare winst over het boekjaar, na eventuele correcties voor voorgaande jaren. Belasting wordt berekend over het resultaat voor belastingen en bedragen die ten laste of ten gunste van de reserves zijn gebracht. Latente belastingverplichtingen en latente belastingvorderingen zijn opgenomen ten aanzien van alle tijdelijke verschillen tussen de fiscale waarde van activa en verplichtingen en de boekwaarde daarvan in de geconsolideerde jaarrekening. De belangrijkste tijdelijke verschillen vloeien voort uit de afschrijving op onroerende zaken en bedrijfsmiddelen, de herwaardering van bepaalde financiële activa en verplichtingen waaronder verplichtingen uit hoofde van verzekeringscontracten en, voorzieningen voor pensioenen en overige rechten na pensionering.


>> 25

Financieel jaarverslag Bij het berekenen van de latente belastingvorderingen en -verplichtingen wordt gebruik gemaakt van de belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum, dan wel waartoe in principe reeds op balansdatum is besloten. Latente belastingvorderingen worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn waartegen de tijdelijke verschillen kunnen worden afgezet. Latente belastingen met betrekking tot de herwaardering naar reële waarde van voor verkoop beschikbare beleggingen en overige bedragen die direct in het eigen vermogen worden verantwoord, worden in de balans opgenomen als een latente belastingvordering of -verplichting. 2.16 Verantwoording inkomsten en opbrengsten Premie-inkomen Premies voor levensverzekeringscontracten worden als inkomsten opgenomen zodra ze opeisbaar zijn, behoudens premies met betrekking tot contracten gekoppeld aan beleggingseenheden: deze worden verantwoord als de desbetreffende verplichtingen worden opgenomen. Voor koopsom polissen is dit de ingangsdatum van de polis. Voor polissen met periodieke premiebetaling worden de premies opgenomen per de datum waarop deze verschuldigd zijn. Premies worden gepresenteerd vóór aftrek van provisies en vóór assurantiebelastingen of -heffingen. Indien polissen vervallen omdat betaling van premies achterwege blijft, worden alle vanaf de datum waarop de polissen verondersteld worden te zijn vervallen verschuldigde premies ten laste gebracht van het premie-inkomen. Claims uit hoofde van levensverzekeringscontracten betreffen de kosten van alle gedurende het jaar ontstane uitkeringsverplichtingen, inclusief behandelingskosten, alsmede opgebouwde, nog niet vastgestelde winstaandelen. Schadebehandelingskosten omvatten gemaakte interne en externe kosten in verband met de onderhandeling over en afwikkeling van schadeclaims. Onder de interne kosten vallen alle directe kosten van de schadeafdeling en het deel van de algemene beheerskosten dat direct aan dit onderdeel kan worden toegerekend. Herverzekerings- en andere provisies worden als inkomsten verantwoord op de transactiedatum. Overige provisielasten en betaalde vergoedingen betreffen niet-uitgestelde provisielasten betaald aan agenten, adviseurs, makelaars en handelaren (bijvoorbeeld prolongatieprovisie).

2.17 Opbrengsten uit beleggingen Opbrengsten uit beleggingen, bestaan uit dividend, rente en huren voor het boekjaar en verkoopresultaten van beleggingen. Dividend op aandelen wordt als baten verantwoord op de ex-dividenddatum. Rentebaten worden opgenomen in de periode waarop deze betrekking hebben, waarbij rekening wordt gehouden met het effectieve rendement op de belegging. De huurinkomsten worden toegerekend op basis van de verstreken huurperiode. Het gerealiseerde boekresultaat op de verkoop van een belegging is het verschil tussen de ontvangen opbrengsten, na aftrek van transactiekosten, en de oorspronkelijke (geamortiseerde) kostprijs.


>> 26

Financieel jaarverslag Herwaarderingen op beleggingen tegen reële waarde met verantwoording van waarde veranderingen in de winst- en verliesrekening betreffen het verschil tussen enerzijds de boekwaarde aan het einde van het jaar en anderzijds de boekwaarde aan het einde van het voorgaande jaar dan wel de verkrijgingsprijs gedurende het jaar, verminderd met de terugneming van voorheen opgenomen indirecte resultaten met betrekking tot verkopen gedurende het jaar.

2.18 Personeelsbeloningen De aanspraken van medewerkers op jaarlijks verlof worden opgenomen in de periode waarin deze rechten ontstaan. Een voorziening wordt getroffen voor de geschatte verplichtingen ten aanzien van jaarlijks verlof uit hoofde van door medewerkers tot de balansdatum verleende diensten. Er zijn geen materiële verplichtingen ten aanzien van jubileumgratificaties. Pensioenverplichtingen De maatschappij heeft een toegezegd-pensioenregeling. De pensioenregeling is een geïndexeerde middelloonregeling waarbij een pensioen wordt toegezegd van 70% van het middelloon. Hierbij wordt rekening gehouden met de AOW-franchise en overige specifieke voorwaarden. De pensioenverplichtingen en uitvoering van de pensioenen zijn ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds Legal & General Nederland. Een deel van de pensioenregeling bestaat uit een toegezegde premie regeling. De maatschappij betaald een bijdrage aan de Stichting Pensioenfonds Legal & General en heeft vervolgens geen financiële verplichtingen meer met betrekking tot dit deel van de pensioenregeling. Deze bijdrage wordt verantwoord als kosten op het moment dat zij betaalbaar zijn. De pensioenlasten van de toegezegd-pensioenregeling worden berekend volgens de ‘projected unit credit’ methode. Dit houdt in dat de kosten van pensioenvoorzieningen ten laste van de winst-en verliesrekening worden gebracht gedurende de actieve dienstjaren van medewerkers, overeenkomstig actuariële berekeningen. De verplichtingen worden berekend als het verschil tussen de contante waarde van de pensioenverplichtingen onder aftrek van de reële waarde van de aanwezige pensioenactiva. De contante waarde van de pensioenverplichtingen is bepaald door discontering van de verwachte toekomstige pensioenuitkeringen tegen de rendementsvoet van hoogwaardige bedrijfsobligaties in euro’s die een vergelijkbare resterende duur tot afloop kennen als de pensioenuitkeringen. Het bepaalde tekort wordt opgenomen als een verplichting in de geconsolideerde balans, een surplus als een vordering. Actuariële winsten en verliezen die voortvloeien uit afwijkingen ten opzichte van de verwachte ontwikkelingen en wijzigingen in de verwachte ontwikkelingen worden direct in het eigen vermogen verwerkt via het overzicht van verwerkte baten en lasten (sorie benadering) volgens IAS 19 (Personeelsbeloningen). Beloning in aandelen De beloningscommissie van Legal & General Group Plc kent onder het Share Bonus Plan aan de daarvoor geselecteerde werknemers van Legal & General Nederland voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group Plc toe. Dit voorwaardelijke recht op aandelen wordt onvoor waardelijk en volledig afgewikkeld in aandelen indien de medewerker vanaf het moment van toekenning 3 jaar onafgebroken in dienst blijft van Legal & General Nederland. Legal & General Group Plc belast de tijdsevenredig gedurende de voorwaardelijke periode van de rechten kosten voor de beloning van werknemers van Legal & General Nederland door. Deze kosten zijn bepaald << Terug naar inhoudsopgave

>> 27

Financieel jaarverslag op basis van reële waarde van de rechten op de toekenningsdatum zoals van toepassing onder IFRS 2. Legal & General Nederland brengt de doorbelaste kosten ten laste van het resultaat onder de personeelskosten. 2.19 Leasing Leaseovereenkomsten waarbij de risico’s en voordelen met betrekking tot het eigendomsrecht voor een aanzienlijk deel door de lessor worden behouden, worden gerubriceerd als operationele lease. Leasebetalingen die in de hoedanigheid van lessee worden verricht inzake operationele leases, worden ten laste van het resultaat gebracht gedurende de leaseperiode, onder aftrek van eventueel van de lessor ontvangen premies. De maatschappij is noch als lessor noch als lessee significante financiële leaseovereenkomsten aangegaan.

3. Afdekking van financieel en verzekeringstechnisch risico De maatschappij verkoopt producten waarbij het verzekerings- en/of financieel risico wordt overgenomen. De maatschappij streeft naar een gezonde balans tussen rendement en risico.

3.1 Verzekeringsrisico De maatschappij streeft naar een gezonde balans tussen rendement en risico. Verzekeringsrisico betreft het risico dat de daadwerkelijke uitkeringen op een hoger niveau liggen dan aangenomen toen het tarief werd vastgesteld. De portefeuille van de maatschappij bestaat voor een groot deel uit verzekeringen met positief overlijdensrisico. Voor een positief overlijdensrisico is de toename van de levensverwachting gunstig, omdat het verwachtte uitkeringsmoment later in de tijd komt te liggen en het aantal overlijdensgevallen bij verzekeringen bij overlijden lager is dan verwacht. De maatschappij differentieert onder andere naar sociaal economische klasse, medische criteria en rookgedrag, waardoor de maatschappij gunstige risico’s aantrekt en de gehanteerde premiestelling beter aansluit bij de daadwerkelijke risico’s. De maatschappij kent strikte medische acceptatie. Trends in bevolking- en verzekerdensterfte worden gevolgd en de waargenomen sterfte in de portefeuille wordt gemonitord. Op basis van deze gegevens wordt de verwachte sterfte up to date gehouden, zodat de prijsstelling voor nieuwe risicoverzekeringen op de meest recente inzichten gebaseerd kan worden. Voor bestaande risicoverzekeringen zijn de grondslagen gegarandeerd. Lijfrenten kennen een negatief overlijdensrisico. Lijfrenten die gevoerd worden zonder winst en tegen koopsom zouden bij toename van de gemiddelde levensverwachting een risico kunnen vormen. Dergelijke lijfrenten vormen een relatief beperkt deel van de portefeuille en hebben over het algemeen een korte looptijd. Binnen de portefeuille van de maatschappij is de omvang van het arbeidsongeschiktheidsrisico zeer beperkt. Om het sterfterisico van de overlijdensrisicoverzekeringen en het arbeidsongeschiktheidsrisico te beheersen is de maatschappij herverzekeringscontracten aangegaan. Belangrijk punt bij de selectie van herverzekeraars is de rating. De hoogte van de retentie wordt periodiek geëvalueerd. Indien de portefeuille het toelaat, wordt de retentie aangepast voor nieuwe productie. Binnen de portefeuille van de maatschappij is het verval relatief gering. Wettelijke wijzigingen, concurrentie en wijzigingen in het vertrouwen van consumenten in verzekeraars kunnen het verval beïnvloeden. Afkoop van een verzekering draagt in het jaar van afkoop over het algemeen << Terug naar inhoudsopgave

>> 28

Financieel jaarverslag licht positief bij aan het resultaat van de maatschappij, aangezien de afkoopwaarde niet groter is dan de aangehouden voorziening. De maatschappij loopt het risico dat de huidige voorzieningen niet voldoende zijn om toekomstige kosten te kunnen dekken. Hogere kosten of kosteninflatie dan verwacht zou ertoe kunnen leiden dat een hogere voorziening noodzakelijk is. Verwachte kas uitstroom overzicht verzekeringscontracten (niet gedisconteerd) 2008

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

Euro verzekeringen

291.148

213.424

147.821

89.043

64.111

Unit-Linked verzekeringen

632.084

584.699

414.158

264.862

256.125

923.232

798.123

561.979

353.905

320.236

2007

0-5 jaar

6-10 jaar

11-15 jaar

16-20 jaar

>20 jaar

Euro verzekeringen

304.545

215.806

165.934

99.351

78.784

Unit-Linked verzekeringen

674.815

689.821

502.873

332.782

336.916

979.360

905.627

668.807

432.133

415.700

Totaal

Totaal

Voor al deze contracten geldt dat deze binnen de gestelde voorwaarden kunnen worden afgekocht. Deze afkoopwaarde is altijd lager dan de boekwaarde omdat er voor het afkopen kosten in rekening worden gebracht.

3.2 Financieel risico De maatschappij loopt een financieel risico over de aangehouden financiële activa, financiële verplichtingen, herverzekeringsreserve en verzekeringsverplichtingen. Het belangrijkste financiële risico dat door de maatschappij wordt gelopen is dat de opbrengsten van de financiële activa onvoldoende zijn om aan de verplichtingen uit hoofde van verzekerings- en investeringscontracten te kunnen voldoen. De belangrijkste componenten van dit financiële risico zijn: rentetariefrisico, aandelenkoersrisico, kredietrisico en liquiditeitsrisico. Deze risico’s ontstaan door posities in vastrentende waardeproducten en aandelenposities, die onderhevig zijn aan algemene en specifieke marktschommelingen. De maatschappij stuurt deze posities voornamelijk door middel van een ALM-model dat ontwikkeld is om de marge tussen de te behalen rendementen uit deze posities, en de verplichtingen uit hoofde van verzekerings- en beleggingscontracten positief te laten zijn. De basistechniek die hierbij gehanteerd wordt is koppeling op basis van duur. Van alle verplichtingen uit hoofd van verzekerings- en/of beleggingscontracten, niet zijnde lijfrenten of rente garantiepolissen, wordt de duur bepaald en vervolgens wordt de gemiddelde duur van de totale verplichtingen bepaald. De totale vastrentende waardeportefeuille wordt vervolgens aangestuurd op basis van deze berekende duration. Voor de lijfrenten geldt dat deze gekoppeld worden op basis van kasstromen en voor rente garantiepolissen geldt dat deze afgedekt zijn door middel van lange termijn deposito’s. Het marktrisico op Unit-Linked beleggingen is vrijwel nihil. De volgende tabel laat de aansluiting zien van de balans met de categorieën van het ALM-raamwerk. << Terug naar inhoudsopgave 29

Financieel jaarverslag Toelichting bij de geconsolideerde balans (in duizenden euro’s) Verzekerings- Verzekerings- verplichtingen verplichtingen tegen vaste en voor verzeke gegarandeerde ringen waarbij voorwaarden de polishouder het risico draagt Vastrente waarden Reële waarde in de winst- en verliesrekening Beursgenoteerd Niet beursgenoteerd Tot einde looptijd aangehouden Beursgenoteerd Niet beursgenoteerd Aandelen Voor verkoop beschikbaar Beursgenoteerd Reële waarde in de winsten verliesrekening Beursgenoteerd Niet beursgenoteerd Te ontvangen rente Leningen en vorderingen Derivaten Vorderingen uit herverzekering Liquide middelen Overige activa Totale activa

Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden Verzekeringsverplichtingen voor verzekeringen waarbij de polishouder het risico draagt. Derivaten Overige schulden Totale passiva


Financiele Activa

Overige Activa

418.502 8.846

506.702 0

69.948 0

0 0

0 28.045

0 0

0 0

0 0

0

0

36.462

0

0 0

477.521 63.471

0 0

0 0

11.437 0 0 0 0 0

17.193 1.093 1.158 780 357.614 0

135 6.917 0 4.896 6.086 0

0 0 0 0 0 60.231

466.830

1.425.532

124.444

60.231

471.214

0

0

0

0 0 0

1.415.062 167 0

0 0 0

0 0 59.681

1.415.229

59.681

471.214

>> 30

Financieel jaarverslag 3.2.1 Kredietrisico De maatschappij loopt kredietrisico, dit is het risico dat een tegenpartij niet in staat is om aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. De maatschappij loopt dit risico voor de volgende onderdelen: – herverzekeraarsgedeelte van de verzekeringsverplichtingen – te ontvangen bedragen van herverzekeraars inzake reeds betaalde claims – te ontvangen bedragen van tussenpersonen – te ontvangen bedragen uit hoofde van beleggingen De maatschappij structureert het kredietrisico door het plaatsen van limieten naar individuele tegenpartijen of groepen van tegenpartijen, geografische en industriële sectoren. Deze risico’s worden jaarlijks beoordeeld. De limieten voor de categorie-indeling worden goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. Herverzekering wordt gebruikt om het verzekeringsrisico te beperken. Dit ontlast de maatschappij echter niet van haar verplichtingen als primaire verzekeraar. Indien een herverzekeraar een claim om wat voor reden dan ook niet honoreert, blijft de maatschappij verantwoordelijk voor de betaling aan de polishouder. De kredietwaardigheid van de herverzekeraars wordt gebaseerd op de informatie van de ‘rating agencies’. 31 december 2008 AAA AA A BBB Vastrentende waarden 788.214 98.560 92.685 15.182 Uit hoofde van herverzekeringscontracten 0 5.676 0 0 Liquide middelen 52.000 250.403 61.159 Intermediairs 8 0 0 0 Leningen en vorderingen 0 0 0 0

Geen rating Totaal 36.891 1.031.532 0 138 470 36.297

5.676 363.700 478 36.297

31 december 2007 AAA AA A BBB Vastrentende waarden 717.091 58.261 82.226 29.107 Uit hoofde van herverzekeringscontracten 0 6.080 0 0 Liquide middelen 60.000 273.600 19.052 0 Intermediairs 1 0 0 0 Leningen en vorderingen 0 0 0 0

Geen rating Totaal 20.460

907.145

0 72 307 32.952

6.080 352.724 308 32.952

Bovenstaand tabellen tonen tevens het maximale risico met betrekking tot kredietrisico.

3.2.2 Liquiditeitsrisico De maatschappij loopt liquiditeitsrisico voornamelijk als gevolg van onzekerheid over de hoogte en het tijdstip van de uit te betalen bedragen als gevolg van claims en afkopen. Liquiditeitsrisico is het risico dat men loopt dat de liquide middelen niet beschikbaar zijn tegen een redelijke prijs om te kunnen voldoen aan de verzekeringsverplichtingen. << Terug naar inhoudsopgave

>> 31

Financieel jaarverslag 3.2.3 Valutarisico De bedrijfsactiviteiten vinden uitsluitend plaats in Nederland. De groep loopt valutarisico over de beleggingen en de beleggingsopbrengsten en de verplichtingen uit verzekeringscontracten. Dit valutarisico volgt met name uit koersbewegingen van het Pond Sterling en de Amerikaanse dollar ten opzichte van de Euro. 31 december 2008 in euro Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V

GBP

USD

Totaal

36.462 25.953

0 12.800

36.462 38.753

Totaal activa 62.415 12.800 Verzekeringscontracten 25.963 12.724

75.215

Totaal verplichtingen

38.687

25.963

12.724

38.687

GBP

USD

Totaal

62.541 44.192

0 28.202

62.541 72.394

31 december 2007 in euro Aandelen - voor verkoop beschikbaar - tegen reële waarde met verwerking in de W&V

Totaal activa 106.733 28.202 Verzekeringscontracten 44.152 28.264 Totaal verplichtingen

3.2.4 Solvabiliteit Benodigde solvabiliteit Aanwezige solvabiliteit De aanwezige solvabiliteit bestaat uit: Eigen vermogen Overwaarde uit toereikendheidstoets na aftrek van prudentieel filter Obligo

44.152

28.264

2008

2007

74.243 167.266

66.512 218.041

130.893

145.376

23.213 13.160

59.505 13.160

167.266

218.041

134.935 72.416 72.416

Legal & General streeft ernaar om de minimale solvabiliteit te houden op tenminste 150% van de benodigde solvabiliteit volgens de EU-norm. Legal en General voldoet over zowel 2007 als 2008 aan de gestelde kapitaalsvereisten. << Terug naar inhoudsopgave

>> 32

Financieel jaarverslag 4. Materiële vaste activa Gebouwen Informatie- Vervoers- en terreinen verwerkende middelen 2007 apparatuur

Overige

Totaal

Aanschafwaarde of waardering 5.750 2.647 828 1.609 Cumulatieve afschrijving 0 (1.815 ) (319 ) (1.015 ) Balanswaarde begin boekjaar 5.750 832 509 594 Investeringen 0 584 252 469 Desinvesteringen 0 0 (159 ) (49 ) Waarderingsmutatie 294 0 0 0 Afschrijvingen (144 ) (279 ) (172 ) (235 ) Terugneming van afschrijvingen 0 0 127 49 Aanschafwaarde of waardering 6.044 3.231 921 2.029 Cumulatieve afschrijving (144 ) (2.094 ) (364 ) (1.201 ) Balanswaarde einde boekjaar 5.900 1.137 557 828

10.834 (3.149 )

Gebouwen Informatie- Vervoers- en terreinen verwerkende middelen 2008 apparatuur

Totaal

Overige

Aanschafwaarde of waardering 6.044 3.231 921 2.029 Cumulatieve afschrijving (144 ) (2.094 ) (364 ) (1.201 ) Balanswaarde begin boekjaar 5.900 1.137 557 828 Investeringen 0 125 272 150 Desinvesteringen 0 0 (180 ) 0 Waarderingsmutatie (178 ) 0 0 0 Afschrijvingen (152 ) (344 ) (196 ) (260 ) Terugneming van afschrijvingen 0 0 143 0 Aanschafwaarde of waardering 5.866 3.356 1.013 2.179 Cumulatieve afschrijving (296 ) (2.438 ) (417 ) (1.461 ) Balanswaarde einde boekjaar 5.570 918 596 718


7.685 1.305 (208 ) 294 (830 ) 176 12.225 (3.803 ) 8.422

12.225 (3.803 ) 8.422 547 (180 ) (178 ) (952 ) 143 12.414 (4.612 ) 7.802

>> 33

Financieel jaarverslag 5. Gebouwen en terreinen De gebouwen en terreinen zijn per 31 december 2008 en per 31 december 2007 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar. De waardering is gebaseerd op de reële waarde. De ongerealiseerde resultaten ten gevolge van herwaardering van gebouwen en terreinen voor eigen gebruik, zijn onder aftrek van de latent verschuldigde vennootschapsbelasting verantwoord onder de herwaarderingsreserve onder het eigen vermogen. De afschrijvingskosten zijn verantwoord onder de bedrijfskosten. Indien gebouwen en terreinen gewaardeerd worden op historische kostprijs dan zijn de bedragen als volgt:

2008

Per 31 december Aanschafwaarde 5.355 Cumulatieve afschrijving (723 ) Netto boekwaarde 4.632

2007 5.355 (571 ) 4.784

6. Vastgoedbeleggingen

2008

Per 31 december Netto boekwaarde begin boekjaar 1.820 Investeringen 0 Waarderingsmutatie (80 ) Netto boekwaarde einde boekjaar 1.740

2007 1.770 0 50 1.820

De vastgoedbeleggingen zijn per 31 december 2008 en per 31 december 2007 gewaardeerd door een onafhankelijke taxateur c.q. beëdigd makelaar. De waardering is gebaseerd op de reële waarde. De waardeverandering ten gevolge van herwaardering van vastgoedbeleggingen zijn verantwoord in de winst-en-verliesrekening. De afschrijvingskosten zijn verantwoord onder de bedrijfskosten. De vastgoedbeleggingen bevinden zich in Nederland. De huuropbrengsten uit de vastgoedbeleggingen bedragen EUR 123.000 (2007: EUR 118.000). De huuropbrengsten zijn verantwoord onder opbrengsten uit beleggingen. Directe operationele lasten (waaronder reparatie en onderhoud) bedragen EUR 1.000 (2007: EUR 4.000).


>> 34

Financieel jaarverslag 7. Geactiveerde acquisitiekosten

2008

2007

Geactiveerde kosten per 1 januari Cumulatieve afschrijvingen

112.643 (69.876 )

108.928 (65.972 )

Boekwaarde per 1 januari Toevoegingen Afschrijvingen Saldo

42.767 24.731 (24.983 ) (252 )

42.956 24.433 (24.622 ) (189 )

Desinvestering afgeschreven geactiveerde kosten Terugneming van afschrijvingen

(21.840 ) 21.840

(20.718 ) 20.718

Geactiveerde kosten per 31 december Cumulatieve afschrijvingen

115.534 (73.020 )

112.643 (69.876 )

Boekwaarde per 31 december

42.514

42.767

Jaarlijks wordt, als onderdeel van de toereikendheidstoets( zie toelichting 13.2), getoetst of de geactiveerde eerste kosten kunnen worden terugverdiend uit de aanwezige tariefopslagen in de portefeuille. Indien blijkt dat deze terugverdiencapaciteit onvoldoende is, dan wordt het saldotekort direct ten laste van de winst-en-verliesrekening verwerkt.

8. Herverzekeringscontracten 2008 Herverzekeraargedeelte van verzekeringsverplichtingen 5.676

2007 6.080

Bedragen vorderbaar van herverzekeraars uit hoofd van reeds door de maatschappij uitbetaalde claims zijn opgenomen onder leningen en vorderingen. Deze vorderingen zijn direct opeisbaar De reële waarde van de herverzekeringscontracten is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.


>> 35

Financieel jaarverslag 9. Financiële activa De financiële activa van de maatschappij gerangschikt naar waarderingscategorie zijn: 2008 Voor verkoop beschikbaar - Aandelen, genoteerd 36.462 Tegen reële waarde met verwerking in de W&V, aandelen en vastrentende waarden - genoteerd 1.536.144 - niet genoteerd 8.846 Totaal tegen reële waarde met verwerking in de W&V 1.544.990 Tot einde looptijd gehouden beleggingen - niet genoteerd, tegen vaste rente 28.045 Leningen en vorderingen, inclusief vorderingen uit hoofde van herverzekering, opeisbaar binnen 1 jaar - Te ontvangen rente 28.765 - Vorderingen op verzekeringsnemers 4.279 - Vorderingen op intermediairs 478 Voorziening voor oninbaarheid vorderingen op intermediairs (206 ) - Te ontvangen uit verkoop van beleggingen 1.119 - Te ontvangen van herverzekeraars 0 - Overige vorderingen 0 Totaal leningen en vorderingen, inclusief vorderingen uit hoofde van herverzekering 34.435 Totaal financiële vaste activa 1.643.932

2007

62.541

1.730.955 8.583 1.739.538

11.877

23.874 4.261 441 (134 ) 1.331 859 301

30.933

1.844.889

Voor de leningen, beleggingen en vorderingen zijn er, met uitzondering van de vorderingen op intermediairs, geen bijzonder waardeverminderingen en/of voorzieningen noodzakelijk geacht.. Verloopoverzicht van de voorziening voor oninbaarheid op vorderingen van intermediairs

2008

2007

Boekwaarde begin boekjaar Dotatie Afboekingen

134 81 (9)

155 16 (37 )

Boekwaarde eind boekjaar

206

134

De reële waarde van de vorderingen en leningen is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.


>> 36

Financieel jaarverslag Financiële beleggingen Voor verkoop Tegen reële Tot einde Totaal beschikbaar waarde met looptijd verwerking gehouden in de W&V beleggingen Saldo begin boekjaar 2007 59.189 1.720.268 30.841 Aankopen 126 445.059 293 Verkopen/lossingen 0 (410.545) (20.912) Renteaangroei 0 0 1.655 Waardemutaties 3.226 (15.244) 0 Saldo begin boekjaar 2008 62.541 1.739.538 11.877 Aankopen 100 570.930 15.404 Verkopen/lossingen 0 (492.914) (142) Renteaangroei 0 0 906 Waardemutaties (26.179) (272.564) 0 Saldo einde boekjaar 2008 36.462 1.544.990 28.045

1.810.298 445.478 (431.457) 1.655 (12.018) 1.813.956 586.434 (493.056) 906 (298.743) 1.609.497

De tot einde looptijd gehouden beleggingen worden niet tegen reële waarde gewaardeerd op de balans. De reële waarde van de tot einde looptijd gehouden beleggingen bedraagt EUR 30.232. (2007 EUR 14.774) Deze reële waarde is bepaald door de verwachtte cashflow tegen de marktrentevoet van vergelijkbare genoteerde stukken te disconteren. Derivaten De maatschappij maakt gebruik van rente-swaps om haar verplichtingen gebaseerd op het 12 maands Euribor tarief af te dekken. De positieve reële waarde van de swaps is EUR 1.158 de negatieve reële waarde van de swaps is EUR (167).

2008 Nominale bedrag

Rente swaps Rente swaps


155.000 130.000

Reële waarde 1.158 (167)

2007 Nominale bedrag

Reële waarde

130.000 130.000

755 (372)

>> 37

Financieel jaarverslag 10. Liquide middelen 2008 Rekening-courantsaldi bij banken 7.200 Deposito’s bij kredietinstellingen 356.500 Totaal 363.700

2007 12.724 340.000 352.724

11. Aandelenkapitaal Gestort en opgevraagd kapitaal Het maatschappelijk en geplaatst kapitaal bedraagt euro 45 miljoen, verdeeld in 100.000 gewone aandelen van 454 euro waarvan opgevraagd en gestort 19 miljoen euro.

12. Herwaarderingsreserves Gebouwen en terreinen voor eigen gebruik

2008

2007

Saldo begin boekjaar 1.612 Bruto herwaardering (330 ) Belasting op herwaardering 84 Bruto mutatie door afschrijvingen 152 Belasting op afschrijvingen (39 ) Saldo einde boekjaar 1.479

1.612

Voor verkoop beschikbare financiële activa

2007

2008

1.393 294 (75 ) 0 0

Saldo begin boekjaar 16.698 14.294 Bruto herwaardering (26.179 ) 3.226 Belasting op herwaardering 6.675 (822 ) (19.504 ) 2.404 Saldo einde boekjaar (2.806 ) 16.698 Totaal herwaarderingsreserves (1.327 ) 18.310


>> 38

Financieel jaarverslag 13. Voorziening voor verzekeringsverplichtingen en vorderingen op herverzekeraars

2008

Bruto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 4.590 - nog te betalen claims 209 - vaste en gegarandeerde voorwaarden 466.414 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.414.298 Totaal bruto verzekeringsverplichtingen 1.885.511 Vorderingen op herverzekeraars Herverzekeraardeel arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 3.146 Herverzekeraardeel vaste en gegarandeerde voorwaarden 1.080 Vooruitbetaald premies 1.450 Totaal vorderingen op herverzekeraars 5.676 Netto Verzekeringscontracten tegen - arbeidsongeschiktheidsrisico en premievrijstelling 1.444 - nog te betalen claims 209 - vooruitbetaalde premies (1.450 ) - vaste en gegarandeerde voorwaarden 465.334 - voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt 1.414.298 Totaal netto verzekeringsverplichtingen 1.879.835 Opeisbaar < 1 jaar 134.360 Opeisbaar > 1 jaar 1.745.475


2007

5.425 106 453.013 1.589.631 2.048.175

3.685 1.085 1.310 6.080

1.740 106 (1.310) 451.928 1.589.631 2.042.095 127.571 1.914.524

>> 39

Financieel jaarverslag 13.1 Aannames in verzekeringsverplichtingen, veranderingen en gevoeligheidsanalyse De maatschappij heeft in het kader van IFRS een Liability Adequacy Test uitgevoerd, die verder als toereikendheidstoets is aangeduid. Jaarlijks voert de maatschappij een toereikendheidstoets uit om te bepalen of de voorziening toereikend is. De maatschappij heeft voor wat betreft de IFRStoereikendheidstoets aansluiting gezocht bij de Wft-toereikendheidstoets, die vanaf boekjaar 2007 uitgevoerd wordt. De Wft-toereikendheidstoets voor 2008 laat een overwaarde zien, welke na aftrek van het prudentieel filter is meegenomen bij de bepaling van de aanwezige solvabiliteit.

13.2 Toereikendheidstoets Onderstaand worden de bij de toereikendheidstoets gehanteerde aannames beschreven. De interest aannames zijn afgeleid van de door DNB voorgeschreven spot rate per ultimo december 2008. Uitzondering vormt de kleine groep rentegarantiepolissen, waarvoor het gematchte rendement op de beleggingsportefeuille van 8,24% voor koopsommen en 7,95% voor premieposten is gehanteerd. Als discontovoet is de door DNB voorgeschreven spot rate per ultimo december 2008 gehanteerd. De kosten worden toegerekend op basis van een Activity Based Costing-allocatiemethodiek. De verwachte sterfte varieert per product en is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij tezamen met markt- en herverzekeringsdata. De verwachte arbeidsongeschiktheid is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Het verwachte onnatuurlijke verval is gebaseerd op de eigen ervaring van de maatschappij. Jaarlijks wordt geëvalueerd of de gehanteerde aannames aanpassing behoeven. De risicomarge is vastgesteld op 6% van de over de hele projectie contant gemaakte waarde van 150% van de solvabiliteitsmarge volgens de EU-norm (Solvency-I). Bij de bepaling van de toetswaarde is rekening gehouden met de impact van de tijdswaarde van Financial Options and Guarantees. De toetswaarde ultimo 2008 is per productgroep minimaal gelijk aan de afkoopwaarde per ultimo 2008. De toetswaarde is gecorrigeerd met bij verval terug te vorderen provisie.

13.3 Effect van wijzigingen in aannames en schattingen gedurende boekjaar Met ingang van 2008 baseert de maatschappij de reservering van verplichtingen uit hoofde van direct ingaande lijfrenten op basis van marktrente. In de overige grondslagen die zijn gehanteerd bij de bepaling van de voorziening verzekeringsverplichtingen, hebben er gedurende 2008 geen wijzigingen plaatsgevonden .

13.4 Gevoeligheidsanalyse levensverzekering De volgende tabel laat zien hoe gevoelig het resultaat en het eigen vermogen voor belasting is voor wijzigingen in aannames. De gevoeligheid van de voorziening voor verzekeringsverplichtingen en van de daar- tegenoverstaande activa voor wijzigingen in aannames wordt hieronder toegelicht. Voor elke gevoeligheidsfactor zijn alle overige aannames ongewijzigd gelaten. In de praktijk zal dit waarschijnlijk niet het geval zijn. De verschillende gevoeligheden kunnen als volgt worden beschreven. Aandelen Een fluctuatie van 15% van de FTSE World Europe index


>> 40

Financieel jaarverslag Derivaten Het effect van een verlaging van het rentepercentage met 1% Valuta Een verandering van 10% in de Euro/Gbp koers Rentepercentage Het effect van een verlaging in het rentepercentage met 1%, bijvoorbeeld herziening naar 3,4% indien het huidige percentage 4,4% is. Sterfte/ziektecijfers Het effect van een verlaging van de verwachte sterfte en ziektekansen met 5%. Kosten Het effect van een verlaging van de doorlopende kosten met 10%. De bovenstaande gevoeligheidsfactoren hebben de volgende effecten op de jaarrekening: Gevoeligheidsfactor Wijziging Effect op Effect op Effect op Effect op (in miljoenen euro’s) resultaat Eigen resultaat Eigen voor vermogen voor vermogen belasting voor belasting voor belasting belasting 2008 2008 2007 2007 Aandelen 15% 0 5,1 0 9,4 Valuta 10% 0 3,4 0 6,3 Derivaten 1% 3,6 0 5,0 0 Rentepercentage -1% (9,0 ) 29,7 (4,3 ) 27,4 Sterfte/ziektecijfers -5% 0,3 0 0,3 0 Kosten -10% 0,9 0 0,8 0 Bij bovenstaande effecten gaat het om de impact op het resultaat in 2009 gebaseerd op de verzekeringsportefeuille ultimo 2008. Met betrekking tot het rentepercentage kan gemeld worden dat in het effect op het resultaat voor belasting nog niet het effect op het eigen vermogen, oftewel op de activa, is inbegrepen. Dit om vertroebeling van effecten te voorkomen. Beperkingen van gevoeligheidsanalyse Bovenstaande tabel laat het effect zien van een wijziging in één van de hoofdaannames bij overigens ongewijzigde aannames. In werkelijkheid is het vanwege de correlatie tussen factoren zeer onwaarschijnlijk dat dit zich zal voordoen. Een voorbeeld van correlatie voor traditionele verzekeringen vormt het verband tussen afkooppercentage en sterftekans. Verzekerden met een slechte gezondheid zullen hun dekking vermoedelijk niet zo snel opzeggen. Verder dient men zich te realiseren dat deze gevoeligheden niet-lineair zijn. Grotere en kleinere effecten kunnen niet gemakkelijk aan deze uitkomsten worden afgelezen. Bij de gevoeligheid met betrekking tot het rentepercentage is aangenomen dat alle rentepercentages zich over de gehele linie in dezelfde richting bewegen. Bovenstaande gevoeligheidsanalyse houdt geen rekening met het feit dat activa en passiva actief beheerd worden en kunnen variëren op het moment dat een bepaalde marktontwikkeling zoals een rentestijging of daling zich voordoet. Bij de gevoeligheidsanalyse is ervan uitgegaan dat bij de beschreven gevoeligheden geen aanpassing noodzakelijk is van de grondslagen van de voorzieningen. << Terug naar inhoudsopgave

>> 41

Financieel jaarverslag Verloopoverzichten van verzekeringsverplichtingen en vorderingen op herverzekeraars 13.5 Nog te betalen claims Bruto Herverzekerd Netto Boekjaar 2008 Beginstand invaliditeitsreserve 5.425 (3.685 ) 1.740 Beginstand nog te betalen claims 106 0 106 Saldo begin boekjaar 2008 5.531 (3.685 ) 1.846 Afgehandelde claims in de loop van het boekjaar (772 ) 579 (193 ) Toename van de reserve 40 (40 ) 0 Saldo eind boekjaar 2008 4.799 (3.146 ) 1.653 Eindstand in de invaliditeitsreserve 4.590 (3.146 ) 1.444 Eindstand in de nog te betalen claims 209 0 209 Saldo eind boekjaar 2008 4.799 (3.146 ) 1.653 Boekjaar 2007 Beginstand invaliditeitsreserve 6.517 (4.534 ) 1.983 Beginstand nog te betalen claims 83 0 83 Saldo begin boekjaar 2007 6.600 (4.534 ) 2.066 Afgehandelde claims in de loop van het boekjaar (825 ) 589 (236 ) Toename van de reserve (244 ) 260 16 Saldo eind boekjaar 2007 5.531 (3.685 ) 1.846 Eindstand in de invaliditeitsreserve 5.425 (3.685 ) 1.740 Eindstand in de nog te betalen claims 106 0 106 Saldo eind boekjaar 2007 5.531 (3.685 ) 1.846

13.6 Verzekeringsverplichtingen tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden 2008 Saldo begin boekjaar 453.013 Ontvangen premies minus kosten 89.226 Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders (74.383 ) Waarderingsmutaties 23.217 Overige mutaties (19.859 ) Saldo eind boekjaar 471.214


2007 456.394 87.674 (84.905 ) 16.394 (22.544 ) 453.013

>> 42

Financieel jaarverslag 13.7 Verzekeringsverplichtingen voor verzekeringen waarbij de polishouder het risico draagt

2008

Saldo begin boekjaar 1.589.631 Ontvangen premies minus kosten 227.652 Onttrokken verzekeringspremies (11.888 ) Vrijval voorziening inzake uitkeringen aan polishouders (152.689 ) Waarderingsmutaties (241.988 ) Overige mutaties 3.580 Saldo eind boekjaar 1.414.298

14. Latente belastingen 2008 Latente vorderingen Saldo begin boekjaar 13.128 Mutatie via V&W 1.350 Mutatie via reserves 410 Saldo eind boekjaar 14.888 Latente verplichtingen Saldo begin boekjaar (25.525 ) Mutatie via V&W (4.038 ) Mutatie via reserves 5.982 Saldo eind boekjaar (23.581 ) Totaal latente belastingen (8.693 )


2007 1.418.338 260.355 (13.620) (118.693) 50.015 (6.764 ) 1.589.631

2007 10.740 2.775 (387 ) 13.128

(28.039 ) 3.463 (949 ) (25.525 ) (12.397 )

>> 43

Financieel jaarverslag 2008 Saldo begin Toevoegingen Realisatie boekjaar Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten 12.578 1.350 0 Pensioenverplichtingen 331 0 (331) Niet gerealiseerde koersverschillen 219 741 0 13.128 2.091 (331) Latente verplichtingen Niet gerealiseerde koersverschillen (5.716) 0 179 Fiscale waarderingsverschillen van de voorziening verzekeringsverplichtingen (17.203) (162) 0 Overig (2.606) 0 1.927 (25.525) (162) 2.106 Saldo latente belastingen (12.397) 1.929 1.775

2007 Saldo begin Toevoegingen Realisatie boekjaar Latente vorderingen Geactiveerde acquisitiekosten 10.022 2.556 0 Pensioenverplichtingen 718 0 (387) Niet gerealiseerde koersverschillen 0 219 0 10.740 2.775 (387) Latente verplichtingen Niet gerealiseerde koersverschillen (10.920) 0 (5.204) Fiscale waarderingsverschillen van de voorziening verzekeringsverplichtingen (15.085) (2.118) 0 Overig (2.034) (572) 0 (28.039) (2.690) (5.204) Saldo latente belastingen (17.299) 85 (5.591)

Saldo eind boekjaar 13.928 0 960 14.888

(5.537) (17.365) (679) (23.581) (8.693)

Saldo eind boekjaar 12.578 331 219 13.128

(5.716) (17.203) (2.606) (25.525) (12.397)


>> 44

Financieel jaarverslag 15. Handels- en overige crediteuren

2008

2007

Intermediairs 4.084 Loonheffing/sociale lasten 2.358 Handelscrediteuren 867 Te betalen beleggingen 13 Polishouders 16.964 Te betalen personeelskosten 608 Te betalen overige kosten 1.013 Premiedepot 1.049 Nog niet toegerekende premies 19.001 Te betalen claims 2.568 Te betalen aan herverzekeraars 2.118 Overige 365 Totaal handels- en overige crediteuren 51.008 Opeisbaar < 1 jaar 51.008 Opeisbaar > 1 jaar 0

4.002 2.260 618

180 12.360 1.132 924 1.189 22.416 2.664 0 344 48.089 48.089 0

Alle verplichtingen zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde van de verplichtingen is nagenoeg gelijk aan de boekwaarde.

16. Pensioenvoorzieningen

2008

Toegezegde pensioenverplichtingen 14.775 Reële waarde activa (15.281 ) Voorziening voor deels gefunde pensioenverplichtingen (506 ) Mutatie ten opzichte van vorig jaar (1.805 ) Geboekt ten laste van het resultaat 772 Geboekt via het eigen vermogen (overzicht totale resultaten) (1.426 ) Company contribution 1.095 Cumulatief via overzicht totaal resultaat verwerkte actuariële winsten en verliezen

3.363

2007 14.356 (13.057 ) 1.299 (1.517 ) 1.170 (1.722 ) (965 ) 1.937

De vordering die is ontstaan als gevolg van het positieve verschil tussen de reële waarde van de activa en de toegezegde pensioenverplichtingen van EUR 506 is niet verantwoord in de jaarrekening.


>> 45

Financieel jaarverslag De mutatie van de voorziening voor pensioenverplichting gedurende het jaar is als volgt: 2008 Toegezegde pensioenverplichtingen per 1 januari 14.356 Current service cost pensioenrechten 659 Rentelasten pensioenverplichtingen 778 Bijdragen door werknemers betaald gedurende het jaar 204 Aanpassing van de pensioenverplichting 0 Actuariële winsten en verliezen (926 ) Betaalde uitkeringen (296 ) Toegezegde pensioenverplichtingen per 31 december 14.775

De mutatie van de activa gedurende het jaar is als volgt:

2008

Activa per 1 januari 13.057 Betaalde uitkeringen (296 ) Door de onderneming betaalde bijdragen 1.095 Door de werknemers betaalde bijdragen 260 Verwachte resultaten op de activa 665 Actuariële verschillen 500 Activa per 31 december 15.281 De pensioenlasten gedurende het jaar bedragen:

2008

Current service cost pensioenrechten 659 Rentelasten 778 Verwacht rendement op de activa (665 ) Totaal ten laste van de winst- en verliesrekening 772

2007 15.608 1.037 726 131 0 (2.837 ) (309 ) 14.356

2007 12.792 (309 ) 965 131 573 (1.115 ) 13.037

2007 1.037 726 (593 )

1.170

Deze kosten zijn opgenomen in de post operationele kosten onder personeelskosten. De belangrijkste actuariële veronderstellingen zijn:

2008

2007

Disconteringsvoet 5,90% Verwacht rendement op activa 4,50% Algemene salarisverhogingen 2,00% Uitgestelde pensioenverhogingen 2,00%

5,50% 5,00% 2,00% 2,00%

Sterfte tafel Gehanteerd wordt de prognosetafel 2005-2050, gecorrigeerd met het verschil in overlevingskansen tussen de werkende en de totale bevolking. << Terug naar inhoudsopgave

>> 46

Financieel jaarverslag Verdeling Activa

2008

Aandelen 1.820 Obligaties 13.265 Overigen 196 Totaal activa 15.281

2007 2.112 10.699 246 13.057

Het behaalde rendement op de activa bedraagt (EUR 1.165.000). (2007: EUR 522.000) Voor 2009 wordt een door de onderneming betaalde bijdrage ad. EUR 727.000 verwacht.

2008 2007 2006 2005 Toegezegde pensioenverplichtingen 14.775 14.356 15.608 16.016 Reële waarde activa (15.281 ) (13.057 ) (12.792 ) (12.180 ) Voorziening voor deels gefunde pensioenverplichtingen (506 ) 1.299 2.816 3.836 Actuariële verschillen 500 (1.115) (406) (1.115) Verwacht rendement op de activa 665 573 503 447

17. Premie-inkomsten Koopsommen Premiebetalende posten Uitgaande herverzekeringspremies Netto premie-inkomsten

18. Opbrengsten uit beleggingen Tegen reële waarde met verwerking in de V&W - Dividenden - Rente-inkomsten Tot einde looptijd gehouden beleggingen - Rente-inkomsten Liquide middelen - Rente-inkomsten Ontvangen commissies Afstemmingsverschillen Overigen Totaal opbrengst uit beleggingen


2004 13.445 (9.654 )

3.791 (1.008) 392

2008

2007

199.122 151.617 (12.090)

228.407 149.134 (10.160)

338.649

367.381

2008

2007

11.986 44.219

15.238 40.865

734

1.655

16.281 1.798 (159) (144) 74.715

10.762 2.442 559 117 71.638

>> 47

Financieel jaarverslag 19. Uitkeringen aan polishouders

2008

Verzekeringscontracten tegen vaste en gegarandeerde voorwaarden - Expiraties, afkopen en claims 83.168 - Waarvan herverzekerd (3.145 ) Voor verzekeringen waarbij de polishouder het beleggingsrisico draagt - Expiraties, afkopen en claims 153.858 - Waarvan herverzekerd (900 ) Netto uitkeringen aan polishouders 232.981

2007

91.530 (2.967 ) 119.901 (506 ) 207.958

20. Acquisitiekosten voor verzekeringscontracten 2008 Amortisatie overlopende acquisitiekosten 24.983 Uitgestelde acquisitiekosten (24.731 ) Netto-acquisitiekosten 252 Provisies 25.211 Allocatie uit operationele kosten 7.615 Totaal acquisitiekosten voor verzekeringscontracten 33.078

2007 24.622 (24.433 ) 189 25.970 8.669 34.828

21. Operationele kosten naar soort 2008 Afschrijvingen 952 Personeelskosten 11.552 Verkoop- & marketingkosten 1.006 Medische kosten 2.013 Advieskosten 1.182 Voorziening voor oninbaarheid 81 Overige kosten 2.939 Allocatie naar acquisitiekosten (7.615 ) Totaal operationele kosten 12.110


2007 830 12.351 1.686 2.018 1.706 16 3.367 (8.669 ) 13.305

>> 48

Financieel jaarverslag 22. Personeelskosten

2008

2007

Salarissen 8.460 Sociale lasten 1.137 Pensioenkosten 772 Beloning in aandelen 152 Overige personeelskosten 1.031 Totaal personeelskosten 11.552

8.495 998 1.170 193 1.495 12.351

De in het boekjaar ten laste van de onderneming gekomen bedragen ter bezoldiging van key management zijn 2008 Salarissen 969 Sociale lasten 67 Pensioenkosten 197 Beloning in aandelen 152 Totaal bezoldiging key management 1.385

2007 975 66 187 47 1.275

Share Bonus Plan De beloningscommissie van Legal & General Group Plc kent onder het Share Bonus Plan aan de daarvoor in aanmerking komende werknemers voorwaardelijke rechten op aandelen Legal & General Group Plc toe. De voorwaardelijke aandelen toekenning wordt 3 jaar na de toekenningdatum onvoorwaardelijk. De aandelen zijn wel stemgerechtigd, maar geven echter geen recht op dividend. Bij uitdiensttreding binnen 3 jaar worden normaliter de rechten teniet gedaan. De reële waarde van de toegekende aandelen is gelijk aan de marktwaarde op toekenningdatum. Legal & General Group Plc belast deze kosten door aan Legal & General Nederland. In 2008 zijn 61.959 aandelen (2007: 101.462) aandelen toegekend. De maatschappij heeft € 152.000 (2007: € 397.000) ten laste van het resultaat geboekt. De volgende tabel toont een samenvatting van het Share Bonus Plan op 31 december 2008 en 2007 en van de mutaties voor de jaren geëindigd op deze data: 2008 Uitstaand op 1 januari 401.671 Toegekend 61.959 Onvoorwaardelijk geworden (154.630 ) Uitstand op 31 december 309.000 Reële waarde per toekenning Gpb 1.26


2007 300.209 101.462 0 401.671 Gpb 1.63

>> 49

Financieel jaarverslag Het aantal medewerkers (op fulltimebasis) dat per einde verslagjaar werkzaam was bij de maatschappij, bedroeg:

2008

2007

Vaste medewerkers 164 Tijdelijke medewerkers 6 Totaal 170

156 10 166

23. Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend naar het voor het betreffende boekjaar geldende nominale tarief, rekeninghoudend met fiscale faciliteiten.

2008

2007

Vennootschapsbelasting 588 6.270 Latente belasting 2.686 (6.238) Totaal belastingen 3.274 32 Tarief vennootschapsbelasting Tarief latente vennootschapsbelasting

25,5% 25,5%

25,5% 25,5%

De belastingen op het resultaat wijken als volgt af van het theoretische bedrag dat zou ontstaan als gevolg van het toepassen van het geldende belastingtarief.

2008

2007

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen

12.839

418

Belasting berekend op basis van het geldende tarief voor vennootschapsbelasting

3.274

107

Aanpassingen als gevolg van: Aanpassingen voorgaande boekjaren Vrijval uit pensioenverplichtingen Afschrijving van het kantoorgebouw behandeld als een permanent verschil. Herwaardering Pand Belastingen op resultaat

0 0

(30) (52)

0 0

(5) 12

3.274

32


Financieel jaarverslag Enkelvoudige balans per 31 december (na winstbestemming) (in duizenden euro’s) Toelichting 2008 Materiële vaste activa Terreinen, gebouwen en overige vaste activa 2.232 Beleggingen Vastgoedbeleggingen 1.740 Deelnemingen 5.598 Overige financiële beleggingen - Voor verkoop beschikbaar 36.462 - Tegen reële waarde met verwerking in de W&V 1.544.990 - Tot einde looptijd gehouden beleggingen 28.045 Derivaten 1.158 Vorderingen en overige activa Herverzekeringscontracten 5.676 Leningen en vorderingen 36.771 Vennootschapsbelasting 8.175 Liquide middelen 363.670 Geactiveerde acquisitiekosten 42.514 Totaal activa 2.077.031 Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal 19.059 Herwaarderingsreserve (880) Overige reserves 112.714 130.893 Technische voorzieningen Verzekeringscontracten 1.885.511 Beleggingscontracten 765 Voorzieningen Latente belastingen 8.693 Pensioenverplichtingen 0 Vennootschapsbelasting 0 Derivaten 167 Schulden Handels- en overige crediteuren 51.002

2007

2.522

1.820 5.918 62.541 1.739.538 11.877 755 6.080 33.259 0 352.696 42.767 2.259.773

19.059 18.817 107.500 145.376 2.048.175 808

12.397 1.299 3.268 372 48.078

Totaal verplichtingen

1.946.138

2.114.397

Totaal passiva

2.077.031

2.259.773


Financieel jaarverslag Enkelvoudige winst- en verliesrekening (in duizenden euro’s) Toelichting 2008 Resultaat levensverzekering 9.407 Resultaat deelnemingen 158

2007 117 269

Totaal resultaat na belastingen

9.565

386

Toevoeging aan de overige reserve

9.565

386


Financieel jaarverslag Mutaties in het eigen vermogen (in duizenden euro’s) Per 31 december 2008 Gestort en opge- Herwaarde- Winst- vraagd kapitaal ringsreserves reserves 2007 Balanswaarde begin boekjaar 19.059 16.157 106.464 Stelselwijziging 0 Balanswaarde begin boekjaar na stelselwijziging 0 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 0 Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 0 Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat (netto) 0 Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen 0 Resultaat boekjaar 0 Totaal resultaat voor 2007 0 Dividenden 0

0 0 257

(596) 105.868 (37)

Totaal

141.680 (596) 141.084 220

2.403

0

2.403

0 2.660 0 2.660 0

1.283 1.246 386 1.632 0

1.283 3.906 386 4.292 0

Balanswaarde einde boekjaar 19.059 18.817 107.500 145.376 2008 Balanswaarde begin boekjaar 19.059 18.817 107.500 145.376 Herwaarderingen gebouwen en terreinen, na belasting 0 (192) 60 (132) Herwaardering voor verkoop beschikbare aandelen, na belasting 0 (19.505) 0 (19.505) Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat (netto) 0 0 589 589 Totaal mutaties t.l.v. het eigen vermogen 0 (19.697) 649 (19.048) Resultaat boekjaar 0 0 9.565 9.565 Totaal resultaat voor 2008 0 (19.697) 10.214 (9.483) Dividenden 0 0 (5.000) (5.000) Balanswaarde einde boekjaar

19.059

(880)

112.714

130.893

2008

2007

Resultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat Actuariële winsten en (verliezen) 1.426 Belastingen op pensioenverplichtingen (331) Asset Ceiling (506) Totaalresultaat boekjaar niet verwerkt in het resultaat 589

1.722 (439) 0 1.283


Financieel jaarverslag Toelichting op de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening (in duizenden euro’s) Algemeen De enkelvoudige jaarrekening van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Aangezien de winst- en verliesrekening over 2008 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. is verwerkt in de geconsolideerde jaarrekening, is volstaan met weergave van de beknopte enkelvoudige winst- en verliesrekening in overeenstemming met artikel 2:402 van het Burgerlijk Wetboek. Er is gebruik gemaakt van de mogelijkheid, zoals beschreven in artikel 2:362 van het Burgerlijk Wetboek, om in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde grondslagen toe te passen als in de geconsolideerde jaarrekening. Derhalve zijn de grondslagen in de enkelvoudige jaarrekening dezelfde als in de grondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening zoals vermeld op pagina 20 tot en met 50.

Deelnemingen De 100% deelnemingen in Legal & General Nederland Exploitatie Maatschappij B.V. te Hilversum en Legal & General Nederland Vastgoed Maatschappij B.V. te Hilversum zijn gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde. Deze waarde is vervolgens verhoogd met het per ultimo boekjaar uitstaande saldo op de rekening couranten ad euro 1.598. De mutaties in deze waarde gedurende 2008 kunnen als volgt worden weergegeven: Balanswaarde begin boekjaar 5.918 Resultaat boekjaar 158 Verlaging rekening courant saldo (300) Herwaardering kantoorgebouw (178) Balanswaarde einde boekjaar 5.598

Voor de toelichtingen op de overige posten van de vennootschappelijke balans en winst- en verliesrekening wordt verwezen naar de toelichtingen op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening.


Financieel jaarverslag Overige gegevens Statutaire bepalingen over de winstverdeling In artikel 31 wordt over de winstverdeling het volgende bepaald: 1. De winst staat ter beschikking van de algemene vergadering. 2. Winstuitkeringen kunnen slechts plaats hebben tot ten hoogste het bedrag van de uitkeerbare reserves. 3. Uitkering van de winst geschiedt na de vaststelling van de jaarrekening waaruit blijkt dat zij geoorloofd is. In artikel 1 sub c worden de uitkeerbare reserves als volgt gedefinieerd: Uitkeerbare reserves zijn dat deel van het eigen vermogen, dat het gestorte en opgevraagde deel van het kapitaal vermeerderd met de reserves die krachtens de wet moeten worden aangehouden, te boven gaat.

Besluit over de winstverdeling Vooruitlopend op de beslissing van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt de directie voor om de winst toe te voegen aan de reserves. Het voorstel is verwerkt in de jaarrekening.


Financieel jaarverslag Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag op pagina 15 tot en met 54 opgenomen jaarrekening 2008 van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. te Hilversum gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2008, winst-en-verlies rekening, mutatieoverzicht eigen vermogen en kasstroomoverzicht over 2008 alsmede uit een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De enkelvoudige jaarrekening bestaat uit de enkelvoudige balans per 31 december 2008, en de enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2008 met de toelichting. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werk zaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controle werkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de directie van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. << Terug naar inhoudsopgave

>> 56

Financieel jaarverslag Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. per 31 december 2008 en van het resultaat en de kasstromen over 2008 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Oordeel betreffende de enkelvoudige jaarrekening Naar ons oordeel geeft de enkelvoudige jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amsterdam, 21 april 2009 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door A.H. Zoon RA


Financieel jaarverslag ACTUARIËLE VERKLARING Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Opdracht Door Legal & General Levensverzekering Maatschappij N.V. te Hilversum is aan Watson Wyatt Insurance Consulting B.V. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Wet op het financieel toezicht over het boekjaar 2008. Gegevens De gegevens, waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van de verzekeraar. In overeenstemming met de richtlijn ‘Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen’ heeft de accountant van de verzekeraar mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik conform artikel 3:73 van de Wet op het financieel toezicht onderzocht of de in het Actuarieel Verslag opgenomen technische voorziening adequaat is vastgesteld. De bevindingen van de accountant ten aanzien van de door de verzekeraar verstrekte administratieve basisgegevens zijn zodanig dat ik de verstrekte basisgegevens als uitgangspunt van de door mij beoordeelde berekeningen heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht heb ik onder meer de uitgangspunten, grondslagen en methoden, die zijn toegepast bij de vaststelling van de technische voorziening en bij de door de verzekeraar uitgevoerde toets van de toereikendheid van de technische voorziening beoordeeld. In mijn beoordeling heb ik tevens de prudentiële filters betrokken, welke conform de Wet op het financieel toezicht onder de verantwoordelijkheid van de certificerend actuaris vallen. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de technische voorziening en de toereikendheidstoets geen onjuistheden van materieel belang bevatten. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn overtuiging een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel. Oordeel Technische voorziening Met inachtneming van het voorafgaande is naar mijn overtuiging de in het Actuarieel Verslag genoemde technische voorziening, als geheel bezien, op de balansdatum adequaat vastgesteld.


>> 58

Prudentiële filters De prudentiële filters conform de artikelen 65 lid 2 en 98 lid 3 van het Besluit prudentiële regels Wet op het financieel toezicht, zijn adequaat vastgesteld. Amstelveen, 21 april 2009

G.C. Pater AAG verbonden aan Watson Wyatt Insurance Consulting B.V.


>> 59

Legal & General Nederland Levensverzekering Maatschappij N.V. Laapersveld 68, 1213 VB Hilversum Postbus 4, 1200 AA Hilversum Telefoon 035-6252525 / Fax 035-6252500 Handelsregister Hilversum nr. 32037902 Lid van Legal & General Group Plc. www.LandG.nl

Een andere kijk op Leven. Jaarverslag

Recommend Documents