Zevenblad, het kan alweer. Inhoud:

Inhoud: Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina Pagina

1 3 5 5 6 7 8 10 11 11 13 16 17 18 19 20 22

: : : : : : : : : : : : : : : : :

Zevenblad, het kan alweer ruimschoots geoogst worden… Het was weer helemaal leuk met de studiegroep in Alkmaar Recept van overheerlijke bonbons De overeenkomst tussen een krop sla en een lindeboom... Tip om heerlijk water te serveren... Zo, dat was een feestje woensdagmiddag 23 maart ;-) Bijeenkomst van de Studiegroep Nederweert was ook weer geslaagd Heb je wilde groenten en kruiden over? Wilde prei Presentaties van wilde groenten, kruiden en eetbare bloemen op je eigen beeldscherm… Exmorra, de middag met de studiegroep was weer zoals altijd… helemaal top! Voorjaar in Zuidwest Frankrijk ‘Onkruid’ op een toastje Annekes Project 7-blad - Onkruid op uw bord (Friesland Post) Aardappelsalade met verse ‘wilde’ kruiden Eten wat de pot schaft - aankondigingen Colofon

Zevenblad, het kan alweer ruimschoots geoogst worden… Zevenblad, een heerlijke gezonde wilde groente wat weer volop te oogsten is.

Wie zevenblad in zijn of haar omgeving weet te vinden en dit ook weet te waarderen heeft al weer ruimschoots gebruik kunnen maken van de jonge blaadjes. Deze malse jonge blaadjes, boordevol vitaminen en mineralen geven ons een extra ener-

1

gie-boost en ze smaken en ruiken enigszins kruidig.

van de tuinkers en waterkers verdient het om van genoten te worden.

De jonge blaadjes glimmen zo mooi als zij net ontluiken, pure schoonheid. Maar naast het zevenblad is er alweer veel meer dat we nu kunnen oogsten of wat niet lang meer op zich zal laten wachten.

Alle planten smaken het lekkerst voor de bloei wanneer we het blad willen oogsten, zo ook de tuinkers. Wanneer de bloemen zich vormen richt het plantje zich volop op de bloemvorming, oftewel de meeste energie gaat daar naartoe en als je dat weet dan is het ook logisch om te snappen dat de smaak van bladeren dan achteruit zal gaan. Niet alle planten worden enigszins giftig zoals het speenkruid, maar we gaan voor kwaliteit, ook als we plukken uit de vrije natuur of de eigen tuin. De beuken, lindebomen, berken, witte meidoorn en andere eetbare bomen en struiken geven ons over niet al te lange tijd ook weer een gezonde explosie. Lees in deze nieuwsbrief over de lindeboom en wat het verband is met een krop sla. Er staan diverse wandelingen op de agenda in de komende maanden en daar zullen er ongetwijfeld meer van bijkomen. Studiegroep Surhuizum is gestart, studiegroep Rijs gaat starten, Alkmaar, Exmorra en Nederweert draaien als een tierelier en Montfort (L.) draait in april op zaterdag de 23ste voor de tweede maal en Marijke, de gastvrouw, zal allen ontvangen in een kasteeltje bij haar in de omgeving. De gegevens krijg je na aanmelding bij Marijke, meer over de studiegroepen elders in deze nieuwsbrief. In Heerlen start op zaterdag 7 mei een studiegroep. De vaste dag voor de keren daarna zijn de vrijdagmiddagen. Alle informatie over deze studiegroep kun je ook vinden op de website van Project 7-blad op de pagina: Agenda Studiegroepen. http://www.project7-blad.nl/page3.html

Speenkruid loopt een beetje op zijn eind om toe te voegen aan de maaltijd want zodra de gele bloemen massaal gaan bloeien dan is het gedaan met de pret deze vitamine C-rijke blaadjes toe te voegen aan de maaltijd. Zodra de bloemen er volop inkomen dan ontwikkeld deze plant een gifstofje wat als waarschuwing dient voor mens en dier, oftewel… blijf van ‘mij’ af, is wat het speenkruid als boodschap wil geven. Na de bloei verdwijnt het blad vrij snel en voor je het weet is het weer geheel voor het oog verdwenen en wachten de knolletjes, die op speentjes lijken, in de grond op het volgende seizoen aan het eind van de winter. Maar de jonge brandnetels zijn ook al langer te scoren en de veldkers tref ik volop aan tussen tegels, in perken, in tuinen en in mooie stukken natuur. Veldkers is eveneens rijk aan vitamine C en smaakt ook heerlijk. Dit plantje, o.a. familie

2

Eten wat de pot schaft… draait succesvol en in Limburg komt er een locatie bij en wel in Urmond. Meer over ‘Eten wat de pot schaft’… kun je lezen in deze nieuwsbrief. Dinsdagmiddag 12 april is er in Leeuwarden een wandeling voor kinderen en hun ouders of andere begeleiders gepland. Volwassenen zonder kinderen mogen ook komen, deze wandeling kost je niets en ook deze informatie kun je lezen in deze editie zoals nog meer passend bij ‘Project7-blad’. Twee dames uit zuidelijk Frankrijk hebben iets aangedragen waarvan Kitty de Bruin de vaste medewerkster is voor deze nieuwsbrief. Ellen Vader is dat voor de versie van de Gezond Verstand Lezingen maar af en toe mailt Ellen weleens iets waarvan wij denken, leuk om dat juist via deze weg te delen. Er is weer genoeg om uit te kiezen of om allemaal te lezen. Eind april komt de ‘Project7-blad junior’ en inmiddels hebben ook een flink aantal volwassenen ons weten te vinden om zich hiervoor aan te melden. Deze versie komt aan het eind van elke maand en daarin staat steevast een plant meer ‘in het zonlicht’ of liever gezegd meer uitgediept. Voel je welkom je ook voor deze nieuwsbrief aan te melden en samen proberen we zo nog meer mensen te bereiken om hen te vertellen dat we oude kennis delen, niets meer en niets minder. Onze voorouders wisten dit allemaal al en wie de boeken van: ‘De stam van de holebeer’ heeft gelezen weet dat de planten waar wij over vertellen 35.000 jaar geleden al eenzelfde functie hadden bij de toen levende mensen. Dus hoe bijzonder zijn wij? Niet dus, we leven voort op de kennis van onze voorouders alleen moeten we tegenwoordig even extra ons best doen dit als ‘normaal’ te delen. Daarom komen er ook presentaties die we gaan verkopen, daarover kun je ook meer lezen in deze nieuwsbrief.

Het was weer helemaal leuk met de studiegroep in Alkmaar  Zondagmiddag 3 april, de vaste eerste zondagmiddag van de maand, kwamen we weer bij elkaar in de kantine bij de volkstuinen. Ditmaal waren er weer een aantal nieuwe deelnemers aanwezig waaronder een jongeman uit Schiedam. Afstand speelt geen rol als je gelijkgestemden wilt ontmoeten, kennis wilt delen en een gezellige middag wilt hebben. Die ervaring hebben we met alle groepen die tot heden draaien... 'Ze komen van heide en verre' ;-) Ook deze middag begonnen we met het drinken van thee en een rondje 'voorstellen' aan elkaar. Hilde, één van de nieuwe dames had een bakje met heerlijke bonbons meegenomen voor bij de thee. Deze had zij zelf gemaakt en ze smaakten geweldig. Annemieke had een aantal stekken van de Japanse wijnbes mee voor liefhebbers en Jenny deelde stekjes van bosaardbeitjes uit. Dit zijn van die dingen die deze middagen o.a. zo speciaal maken. Daarna was het de hoogste tijd om naar buiten te gaan. Want het weer werkte mee en er was alweer het één en ander te bekijken wat eetbaar is.

Veel leesplezier en de volgende editie komt begin mei. Anneke Gaasterland, 1 april 2016

Het blad van fluitenkruid, zevenblad, de eerste blaadjes van de malva, oftewel kaasjeskruid, maar ook het klein hoefblad en de bloempjes

3

van de vergeet-mij-nietjes en nog veel meer wat niet even één, twee, drie nog te benoemen valt.

Na een heerlijk rondje gingen we terug naar de kantine. Frank stond pannenkoeken te bakken en wij snoven de heerlijke geur op. Pannenkoeken van boekweitmeel, zonder melk, maar o zo heerlijk.

Voor we daaraan begonnen kreeg Annette het woord met het eerste deel van haar lezing over het determineren van planten.

Deze middag begonnen we met de bladeren. Alle aanwezigen kregen deze presentatie nagezonden en de volgende keer, op zondagmiddag 1 mei, gaat Annette weer een stukje verder nadat we weer naar buiten zijn geweest want de komende maanden zien we alles de grond uitschieten en de praktijk ligt aan onze voeten bij de volkstuinen. Wie aan volkstuinen denkt zal aan bekende groentesoorten denken maar er groeit evengoed genoeg wat ook eetbaar is en velen niet weten. Zondagmiddag 1 mei gaan we dus naar buiten, Annette pakt weer een stuk van haar lezing en wie er op 3 april niet was kan evengoed aanhaken op 1 mei. We zorgen ook voor een soep, kruidenboter en stokbrood erbij.

4

We oogsten enkele wilde groenten en kruiden en terwijl Annette haar lezing verzorgt maakt Frank de gerechten verder af. Zondagmiddag 3 april eindigden we met de pannenkoeken. Het recept voor de bonbons staat in deze nieuwsbrief. Zo! Dat was weer even een vitamine-boost! Heerlijk deze middagen. Anneke

Wanneer je tevreden bent maak je een rol en deze rol je door de kokosrasp. Daarna de rol in de vriezer leggen en voor het serveren deze in stukjes snijden. Hilde gaf aan letterlijk 'maar wat gedaan te hebben', wat overigens zeer herkenbaar is. Met ingrediënten uit je keukenkastje, koelkast of geplukt uit de natuur ontstaan de leukste resultaten. Wij hebben genoten met de studiegroep in Alkmaar. Dank, Hilde.

Recept van overheerlijke bonbons... Zondag 3 april verraste Hilde ons in Alkmaar met zelfgemaakte bonbons.

Anneke

De overeenkomst tussen een krop sla en een lindeboom... Staar je niet blind op eenjarigen… “Welke overeenkomst bestaat er nu tussen een krop sla en een lindeboom,” zul je wellicht denken.

Hieronder de ingrediënten en de boodschap is... doe maar wat. Er zijn niet altijd vaste verhoudingen, je kunt ook zelf een andere variatie maken maar de bonbons die wij gepresenteerd kregen waren met de volgende ingrediënten gemaakt:  kokosolie  vers gemalen kaneel  rauwe cacaopoeder  cranberries  pompoenpitten fijn gehakt  dadels fijngesneden  kokosrasp Doe alle ingrediënten bij elkaar in een kom. Goed mengen en onderwijl kokosrasp toevoegen om een vaste massa te krijgen.

Een krop sla lijkt absoluut niet op een lindeboom en toch is er een vergelijk. Eigenlijk heel logisch, maar je moet het maar net weten... Een krop sla is eenjarig. De sla heeft te maken met weersinvloeden en heeft extra zorg nodig. Een krop sla heeft een beperkt wortelstelsel dat niet diep de grond in gaat. De lindeboom gaat jaren mee en overleeft veel gemakkelijker extreme weersinvloeden

5

en heeft een ongelofelijk groot wortelstelsel dat diep de bodem ingaat. Dit zijn enorme verschillen. Maar… Sla eet je als sla. Jonge lindeblaadjes eet je als sla. Hoe leuk is dit? Is dit nu een overeenkomst of niet? Dit noemen we duurzaamheid. De lindeboom levert in het voorjaar jonge blaadjes; gedurende het zomerseizoen kun je nog steeds jonge scheuten oogsten. Maar... dit kan jaar na jaar. En sla moet je elk jaar opnieuw planten. Wie de moeite neemt blaadjes van een krop sla te plukken kan langer plezier hebben van een krop sla want dan blijft deze groeien en nieuw blad zetten, maar toch, er komt een eind aan het leven van een krop sla in de moestuin. Want zodra de dagen korter worden en de temperatuur omlaag gaat, zal de sla weldra lelijk worden. Een lindeboom daarentegen geeft elk voorjaar weer nieuwe bladeren en in die periode kun je veelvuldig oogsten. De hele zomer door kun je steeds nieuwe groeischeuten plukken, het gaat er wel om, om mals jong blad te gebruiken. Deze bladeren zijn ook zeer geschikt om er een gemengde salade van te maken met bijvoorbeeld sla uit eigen tuin of een die je koopt; wel biologisch natuurlijk. In dat geval zullen de krachtige jonge lindeblaadjes zorgen voor een extra energie-boost aan je maaltijd. Alles wat kan groeien zoals het behoort te groeien geeft veel meer power aan de maaltijd.

Overigens geldt dit ook voor de beuk, de witte meidoorn, de berk, de eik en nog veel meer soorten.

Salade met meidoornblad Nu zeggen we hiermee niet dat je geen sla meer moet planten. Dat is onzin, maar een lindeboom of andere bomen waarvan de bladeren op deze wijze gebruikt kunnen worden geeft veel meer zekerheid, dus wellicht leuk om hierop te anticiperen in je tuin. En dan zijn, als we spreken over de lindeboom, de jonge scheuten onderaan de stam zeer geschikt om te oogsten. Dit is een typisch voorbeeld binnen het gedachtengoed van Permacultuur, oftewel: mee gaan met de natuur, natuurlijk tuinieren. Deze onderwerpen komen o.a. voorbij binnen de studiegroepen bij Project7-blad. Ishi Crosby, een autoriteit op het gebied van Permacultuur in Nederland, is verbonden aan één van de groepen en deelt zijn kennis binnen deze groep. Dit is kennis die we samen moeten verspreiden; er is zoveel eetbaar om ons heen; niemand hoeft ongezond te leven.

Tip om heerlijk water te serveren... Pluk enkele kruiden uit je tuin, in de potten op deze foto zit rozemarijn, munt en citroenmelisse. Vul de pot aan met water en laat deze een uurtje of twee staan voor gebruik Salade met jong beukenblad

6

zodat de smaak van de kruiden aan het water is afgegeven.

Heerlijk voor warme dagen, om mee te nemen voor onderweg of om gezellig te presenteren. Nog leuker is het om dan het water over te gieten in een mooie waterkan en daar ook wat kruiden in te laten zitten voor de sfeer. Wanneer de pot leeg is kun je deze weer vullen met water en koel wegzetten. Dit kun je enkele keren herhalen bij regelmatig gebruik. Bewaar de kruiden niet op deze wijze wanneer de pot met inhoud weken de koelkast in verdwijnt; een paar keer dezelfde kruiden gebruiken is ook echt regelmatig achter elkaar. En... verzin andere combinaties, dit voorbeeld is ontstaan omdat ik rozemarijn in mijn hoofd had en zag dat de munt overal op kwam in de tuin en de melisse ook al kleine takjes kon missen. Snoeien doet groeien en deze kruiden groeien als een tierelier. Rozemarijn wel een beetje met aandacht plukken zodat je mooie planten houdt.

Zo, dat was een feestje woensdagmiddag 23 maart ;-) De studiegroep in Surhuizum is van start gegaan bij Sity Smit. Deze locatie in Surhuizum ligt heel rustig in een landelijke omgeving niet ver vanaf Drachten en vlakbij Buitenpost.

Surhuizum is de volgende locatie binnen de studiegroepen die van start is gegaan. Deze middag gaf ik mijn presentatie, een PowerPointpresentatie vol foto’s van eetbare gewassen en recepten. Via We Transfer kregen de aanwezigen deze aangeboden, een kwestie van downloaden en men kan thuis ongestoord nogmaals kijken en er wellicht weer anderen ermee inspireren; je weet nooit hoe dergelijke informatie zich verspreidt. De studiegroep komt hier bij elkaar in het prachtige gebouw dat gemaakt werd van o.a. leem en stro(balen), met een natuurlijk dak. Het is hier werkelijk heerlijk vertoeven. Sity presenteerde thee van diverse blaadjes en bloempjes uit de tuin en dan heet het: ‘Een rondje door de tuin thee’. Heerlijk! Neeltje had voor heerlijke cake gezorgd en een brood met brandnetels en courgettes. Dit laatste was voor bij de soep die ik had meegenomen. Deze bestond uit prei, uien, knoflook, brandnetels en kleefkruid, samen met Keltisch zeezout, diverse kruiden en roomboter.

7

Het was heel gezellig en de volgende keer gaan we buiten op het erf kijken wat er zo al eetbaar is en dat is op deze locatie heel veel en de variatie is groot: van een bosachtige omheining tot idyllische vergezichten bij het water, een ‘saladebar’ in de vorm van veel wilde groenten en kruiden bij elkaar en nog veel meer. Na afloop zullen we onder leiding van Neeltje te zien krijgen wat er zoals aan wilde groenten en kruiden in een smoothie verwerkt kunnen worden.

Daarna volgden er vele middagen, zijn er vaste deelnemers gebleven, zijn er een aantal die ‘te hooi en te gras kwamen’ maar we kunnen wel stellen dat ook hier altijd een vaste kern aanwezig is, tot uit Haarlem aan toe.

O ja, zelf kom ik uit Gaasterland ;-) maar dat voelt anders. De vrijdag voor de betreffende zaterdag ga ik altijd in de avond al naar Petra.

In juni staat de 22ste voor Surhuizum vastgelegd en de datums daarna komen eerdaags zodat deze ruim van tevoren op de site geplaatst kunnen worden. Sity dank ik van harte omdat zij het initiatief heeft genomen een groep te starten en de aanwezigen dank voor de gezellige middag met elkaar. Anneke

Bijeenkomst van de Studiegroep Nederweert was ook weer geslaagd Zaterdagmiddag 19 maart kwamen we weer met belangstellenden verbonden aan de studiegroep in Nederweert bij elkaar. Petra Wilmsen is de gastvrouw van deze locatie en wij samen zijn verantwoordelijk voor de groep, die op 19 oktober 2013 van start ging.

Deze zaterdag kookte ik bij Petra een pan groentesoep en Petra had al een pan pompoensoep bereid. We vinden het plezierig om af te sluiten met iets warms en voedends, omdat sommigen een redelijk stukje of een flink stuk moeten rijden voor zij weer thuis zijn. Het was een aparte ervaring deze keer want in de week voor deze middag liep het aantal deelnemers op naar rond de dertig, maar in de dagen er vlak voor kwamen er diverse afmeldingen, omdat sommigen moesten kiezen uit meerdere belangrijke ‘zaken’.

8

En ja, als je dan een bijscholing-dag hebt zoals één van de vaste deelneemsters overkwam dan ‘is het zoals het is’. Weer anderen waren ziek geworden, maar uiteindelijk waren we toch met zestien personen. En wie deze middag heeft gemist, geen nood want op zaterdagmiddag 23 april kun je terecht bij gastvrouw Marijke Stokking in Montfort. Aanmelden: www.marijkestokking.nl Marijke gaat deze middag met je naar buiten bij een kasteel bij haar in de buurt waar je samen gaat kijken wat eetbare wilde groenten en kruiden zijn om te gebruiken bij en in de maaltijd. Na deze buiten ‘inspectie’ gaan de deelnemers aan de middag diverse leuke en lekkere gerechten maken.

Maar nu terug naar de middag in Nederweert want deze was weer dusdanig gezellig dat ook ik mijn portie vitamientjes kon scoren. Vitamientjes in geestelijke zin, je kunt namelijk binnen deze groepen zeggen wat je wilt, niemand kijkt je gek aan. Je kunt jezelf zijn, je kunt kennis delen en ontvangen. Deze middag begonnen we nadat allen waren gearriveerd en thee of koffie hadden gedronken met een voorstelrondje omdat er ook deze keer weer nieuwe personen aanwezig waren.

De kern van dit verhaal is dat ‘Moeder Natuur’ alles voor ons in de aanbieding heeft; wij moeten het alleen nog zien te begrijpen. De dames en heer die aanwezig waren krijgen per mail de toelichting en deze informatie is nu eens alleen voor hen die deelnamen aan deze middag.

Soms is dat gewoon zo, je kunt niet altijd alles delen met hen die niet aanwezig waren omdat enige mondelinge toelichting niet voor niets is. Na deze interessante uitleg schonken we ons nogmaals thee of koffie in en kreeg Melanie Magnée het woord. Melanie gaf een inspirerende lezing over de voedingsleer volgens de 5-elementen vanuit de Chinese geneeskunde. Ditmaal stond de zomer op de agenda. Vuur, ons hart en van alles wat daarbij hoort kwam aan de orde. Zeer interessant; dit is zeer kort door de bocht verwoord maar wie meer wil weten kan zich aansluiten bij de groep in Nederweert of boeken aanschaffen omtrent dit onderwerp.  Voeding volgens de vijf elementen (Inleiding in de traditionele voedingsleer) Geschreven door Barbara Temelie.  Het vijf elementen kookboek (De traditionele voedingsleer voor de westerse keuken. Met 150 recepten voor versterking van lichaam en geest)

Daarna vertelde Petra het één en ander over een bijzondere tinctuur en een eveneens bijzondere olie.

9

De boeken zijn geschreven door Barbara Temelie en Beatrice Trebuth. Na de voedende lezing van Melanie presenteerden we de twee soorten soep en eindigde deze middag.

Petra buiten onder de overkapping staat bij de ruimte waar we bij elkaar komen. Dankjewel Petra voor je gastvrijheid en oprechte vriendschap. Dank dames en heer voor jullie belangstelling, jullie inbreng en oprechte interesse. Tot 28 mei in Nederweert. Anneke

Heb je wilde groenten en kruiden over? Net zo goed als dat je weleens groente over hebt van wat je gekocht hebt kun je dat ook hebben na het plukken.

Wij hadden nog wat zevenblad en daslookblad over en er stond nog wat bieslook en peterselie in potjes. Maar… we gaan niet naar huis voordat de volgende middag is ingevuld. Op zaterdagmiddag 28 mei komen we hier weer bij elkaar en dan gaan we naar buiten en laten we ons door Marijke inspireren door dat wat eetbaar is aan wilde groenten en kruiden. Daarna gaan we verschillende gerechten maken, brood bakken, friet uit de oven, salade, maar alles op een gezonde verantwoorde wijze met als extra toegevoegde energiebronnen de wilde groenten en kruiden uit de vrije natuur aangevuld met eetbare bloemen. We hebben zaterdag 9 juli ook meteen maar ingevuld en dan zal Melanie Magnée de volgende lezing verzorgen, voortbordurend op de eerdere middagen maar toch toegankelijk voor iedereen die deze eerdere lezingen niet heeft meegemaakt. En daarna… Daarna gaan we pizza’s bakken op natuurlijk een gezonde manier en deze worden gebakken in de speciale pizzaoven die bij

Geen nood, alles fijngesneden, goed door elkaar gemengd en in ijsblokhouders gepropt en daar vervolgens water bij gedaan.

De houders in het vriesvak geplaatst en nu zijn het ijsblokjes met kruiden.

10

Handig om op het laatste moment in een soep toe te voegen of denk ook eens aan kruidenthee. Doe een aantal blokjes met Keltisch zeezout in een theepot, heet water erbij en je hebt een makkelijk hartig 'soepje' voor een tussendoormoment.

Wilde prei ... volop hier in de wijngaarden/tuin/bermen.

Errug lekker in de soep en salade! Er staat hier op dit moment een soepje te pruttelen Handvol wilde prei - 4 wortels – 1 ui en mixen Groetjes, Ellen (Zuid-Frankrijk)

Presentaties van wilde groenten, kruiden en eetbare bloemen op je eigen beeldscherm… Het idee is geboren om presentaties te maken van alle tot heden gefotografeerde wilde groenten, kruien en

eetbare bloemen die ik ‘klaar heb staan’. Wat niets anders wil zeggen dan dat ik in de afgelopen jaren niets anders heb gedaan dan gehamsterd en elke plant, struik, boom, bloem of kruid wat ik maar kon fotograferen heb ik onderverdeeld; elk gewas zijn eigen mapje. Is dat gewas ook in een maaltijd verwerkt als ingrediënt of eetbare versiering dan zijn daar ook foto’s van en op deze wijze is het al een behoorlijke verzameling geworden. Op dit moment ben ik alles aan het sorteren en aan het voorbereiden om hier presentaties van te maken. Samen met Frank zal ik, als alles voorbereid is, dit in een PowerPointpresentatie verwerken. Op elke eerste foto van een gewas zullen we de naam vermelden. In een bijgaand document zullen we per plant aangeven wat eetbaar is; dat kan zijn de hele plant inclusief wortel, alleen het jonge blad, of alleen de bloemen, of bladeren en bloemen. Vervolgens gaan we verschillende presentaties maken:  Eetbare gewassen in en bij het bos.  Eetbare gewassen in de tuin.  Eetbare gewassen op en bij het Wad. Op deze manier komen sommige planten overal aan bod, denk aan de brandnetel of het madeliefje. Dit even als voorbeeld, maar dan heeft ook elke presentatie een vrij compleet beeld. De zeekraal en zeekool komen alleen in de presentatie van ‘bij het Wad’ voor, maar in de gebieden daar vlakbij groeien ook madeliefjes en de brandnetels kom je toch ook echt bij het Wad tegen; dan spreken we over het gebied daar tegenaan. De presentaties worden dus behoorlijk uitgebreid maar dit is beter om een volledig beeld te scheppen. Afrikaantjes groeien in de tuin, maar daar kun je ook zevenblad aantreffen. Zevenblad kan ook in bossen groeien, daslook groeit op diverse plaatsen in de vrije natuur in of bij het bos maar je kunt dit gewas zeker ook als tuinplant aanschaffen.

11

Denk niet dat je het dan redt met één van de drie presentaties, want dan mis je heel veel.

Waarom deze presentaties? Boeken schrijven is leuk en heerlijk om te verzorgen maar voor alle planten een keer ‘voorbij zijn gekomen’ zijn we een behoorlijk aantal jaren verder. Bovendien verandert alles om ons heen in rap tempo en mijns inziens is het van groot belang dat we ook een vorm kunnen aanbieden waardoor puur alleen de informatie gedeeld kan worden die van groot belang is. Want wat er ook gebeurt, wat ons wellicht te wachten staat, we kunnen overleven op brandnetels en water als dit nodig mocht zijn ;-) Met andere woorden: niemand hoeft zonder gezonde voeding te zitten. Daarnaast komen er steeds meer verontrustende berichten over gifstoffen in groenten en het feit dat deze gevonden worden in het menselijk lichaam. In Duitsland is onlangs aan het licht gekomen dat 99,6 % van de Duitsers te maken heeft met glyfosaat in het lichaam, oftewel het gif dat in Roundup zit en nog steeds op grote schaal gebruikt wordt (bron: o.a. foodwatch / Heinrich Böll Foundation).  https://www.foodwatch.org/nl/onzecampagnes/onderwerpen/glyfosaat/2minuten-info/  http://mobile.foodnavigator.com/Science/ Almost-all-Germans-contaminated-withglyphosate-warns-study Hoe zal zich dit in ons land verhouden? Mijn gevoel zegt: hetzelfde. Een paar jaar geleden sprak ik een Biofotonen therapeute die ook in ons land dit gif kon meten in het lichaam van verschillende van haar patiënten. Daarom was dit nieuwsbericht voor mij geen verrassing.

Zijn wilde groenten en kruiden dan vrij van dit gif? Wel als je op plaatsen plukt waar dit verantwoord is, maar oogst je bij landerijen waar men de gifspuit hanteert dan kun je er ge-

voeglijk van uitgaan dat deze gewassen zijn aangetast met gif. Maar we oogsten ook niet langs de A7 of andere snelwegen. Het is ook sterk af te raden te oogsten bij landerijen waar men mest injecteert. En bij kruisingen met stoplichten waar veelvuldig auto’s staan te wachten met draaiende motor oogsten we ook niet. Er zijn echter genoeg plaatsen waar we wel kunnen plukken en wie echt het belang inziet van het verwerken van deze gezonde planten in de keuken doet er verstandig aan deze toe te laten in de eigen tuin indien mogelijk. Kan dat niet dan zijn er voldoende plekjes in je omgeving en als het je interesse heeft dan zul je deze ook vinden.

Luchtverontreiniging… Tijdens wandelingen langs deze eetbare planten wil het weleens voorkomen dat iemand zegt… Heel leuk wat je ons vertelt, maar hoe denk je over de luchtverontreiniging? Tja… dat is niet leuk, maar die biologischdynamische tuin, ligt die op een andere planeet? En dan zie je ze denken. Nee natuurlijk niet. Dan is mijn antwoord steevast… dan pluk ik liever zevenblad uit de vrije natuur, beetje verwijderd van de doorgaande wandelpaden, of brandnetels of wat dan ook. Dat verwerk ik liever dan de gekochte nietbiologische paprika’s, tomaten, courgettes of andere groenten uit waar dan ook vandaan, die vol zitten met pesticiden. Het punt is dat velen dit niet bedenken, want je koopt de groente, je hebt er geld voor betaald en dan is ‘het goed’. Met de presentaties die we gaan maken, de wandelingen die op de agenda staan, de lezingen die we geven en de studiegroepen die qua aantal locaties groeien wensen we in de komende paar maanden heel veel mensen te bereiken. Want alles wat we nodig hebben groeit om ons heen! Zodra de eerste presentatie af is dan zul je dat lezen in de nieuwsbrief.

12

De eerste met eetbare gewassen in en rond het bos zal voor mei af zijn dus daar lees je volgende keer meer over. Je kunt deze thuis zelf in je eentje bekijken, samen met bekenden en wie lezingen geeft maar zelf geen beeldmateriaal heeft kan hier uitstekend mee uit de voeten. De presentaties gaan we zoals eerder beschreven verkopen. Dat kan door deze op een Cd’tje aan te schaffen of om te downloaden via We Transfer. Hoe dit in de praktijk gaat lees je volgende maand. Tijdens de lezingen die ik geef over deze onderwerpen zullen zij op een cd te verkrijgen zijn, net zoals mijn boeken altijd op een tafel liggen.

We krijgen het recept nog van Hennie voor de vulling en deze zullen we plaatsen in de nieuwsbrief van Project7-blad de volgende maand begin april.

En… we blijven werken aan deze presentaties. Er zullen planten bijkomen maar ook gerechten, voorbeelden van recepten. Alleen… wat tot nu toe op mijn harde schijf staat wil ik op zeer korte termijn toegankelijk maken voor een groter publiek dan alleen steeds een deel tijdens de lezingen te tonen. Wordt vervolgd! Anneke

Exmorra, de middag met de studiegroep was weer zoals altijd… helemaal top! Op woensdagmiddag 16 maart kwamen we met een flink aantal bij elkaar om te luisteren naar Ishi Crosby. Ishi kan boeiend vertellen over alles rond en met Permacultuur.

Een rondje even kort voorstellen was ook nodig omdat we weer een aantal nieuwe dames mochten verwelkomen. Ishi kreeg daarna de gelegenheid en stak meteen enthousiast van wal.

De drie principes van Permacultuur zijn:  Zorg voor de aarde  Zorg voor de mens  Eerlijk delen Permacultuur is er voor de samenleving, alles werkt samen.

We begonnen de middag met thee drinken en Hennie had voor overheerlijke halve appels gezorgd, gevuld met een heerlijke vulling die je kon bestrooien met kaneel. De appels hadden met schil en al in de oven gelegen, simpel, zo klaar en een groot succes.

13

Het gaat te ver hier een compleet verslag weer te geven maar heel leuk vond ik het voorbeeld van de krop sla en de lindeboom. Wat heeft sla nu als overeenkomst met de lindeboom? Wat heeft de lindeboom nu voor op een krop sla? Zo verwoord ik dit in eerste instantie graag. Als we sla zaaien, verplanten, of kopen als stekje, het is en blijft een eenjarig gewas. De meeste mensen zullen de krop afsnijden bij de grond en dat was het dan. Einde verhaal van de krop sla. Wie de natuur zijn gang wil laten gaan zal wellicht bladeren plukken van een krop sla en deze de kans blijven geven steeds weer aan te groeien, maar dan nog zijn we met het kweken van sla zeer afhankelijk van de weersinvloeden. Wanneer de zomer te koud is, is sla niet blij. Maar als het alleen maar regent is sla ook niet blij. Kortom: de oogst is afhankelijk van het weer. De lindebomen zijn natuurlijk ook afhankelijk van het weer maar toch… Hier zit een groot verschil in het hele verhaal. Een lindeboom valt onder de vaste beplanting, oftewel: deze staat normaal gesproken jaren. Het wortelstelsel gaat veel dieper dan die van de krop sla. De jonge lindeblaadjes kun je eten net als sla. En daar komen we bij het punt waar het om gaat: duurzaamheid. Wanneer we in het voorjaar gebruik maken van de malse bladeren van de lindeboom en dan met name die laag bij de grond groeien, deze zijn gemakkelijk te oogsten en oude lindebomen hebben aan de voet vaak een behoorlijk aantal takken met bladeren. De tere zachtgroene bladeren, deze bedoelen we. Verder in de tijd kun je de jonge groeitoppen blijven oogsten. Op deze wijze heb je altijd sla. Dit voorbeeld viel recht in mijn straatje want ik vertel al langer dat je naast de jonge lindebladeren ook de jonge blaadjes van de eik, beuk, witte meidoorn, de berk en nog veel meer als sla kunt presenteren, bijvoorbeeld in een mooie gemengde salade.

Over samenwerken gesproken, een Gilde is een groep ondernemers die samenwerken. Een Gilde komt ook voor binnen Permacultuur. Neem een oude appelboom in een boomgaard waar de mens tien jaar niet heeft ingegrepen. Kijk wat er ronde de boom groeit, welke insecten en andere dieren een rol spelen, het ene voedt het andere en diverse planten zorgen voor evenwicht in de bodem. Alles is op elkaar afgestemd. Er is niets sterkers dan de natuur, de mens kan van alles bedenken maar heeft altijd weer het nakijken.

Meegaan met de natuur, kijken en observeren, leren en accepteren dat de natuur op alle fronten de eigen wil zal doorvoeren. Door dit te begrijpen krijg je een enorme biodiversiteit, een grote oogst, een gezonde leefomgeving. Permacultuur is meer dan alleen kijken naar welke planten je in je omgeving wilt hebben. Alles moet samenwerken, de bodem met de planten, de mensen; alles valt of staat met het feit of je deze filosofie wilt en kunt begrijpen. Geduld is een schone zaak, je hebt je tuin niet in één jaar op deze wijze op orde. Er zullen jaren voorbijgaan voor alles op elkaar is ingespeeld, maar vanaf het moment dat je hiermee begint kun je positieve veranderingen waarnemen. Veel planten hebben meerdere functies. Een paardenbloem als voorbeeld verzamelt fosfor, trekt roofinsecten aan en is eetbaar. Roofinsecten zijn ook noodzakelijk in het complete evenwicht, niets kan zonder een schakel die wellicht door de mens wordt uitgeschakeld.

14

Denk aan het willen ‘bestrijden’ met gif. Je bereikt het tegenovergestelde: sterkere rassen waar geen gif meer tegenop kan, oftewel: de mens zal uiteindelijk verliezen en nog steeds dezelfde ‘problemen’ ervaren als je het als een probleem ervaart. Het ene kan niet zonder het andere. Er is nog veel meer benoemd en gedeeld. Ishi kan wel een hele dag doorpraten, stof genoeg. Na de korte pauze gingen we naar buiten. De praktijk ligt aan onze voeten bij Centrum Wilgenhoeve want men werkt daar volgens deze methode. Ishi is hier ook zeer regelmatig te vinden, zijn handen hebben hier al heel wat werk verzet. We bekeken de waterzuiveringsmethode, de kruidenspiraal, de wormenbak, het aardehuis en nog veel meer zo karakteristiek passend bij de grote Friese boerderij in Exmorra. Het was behoorlijk fris en we gingen weer blij naar binnen.

Ishi ging nog even verder met vertellen en omdat er zoveel te delen valt besloten we dat het volgende onderwerp ‘Voedselbos’ de volgende keer op 18 mei op de agenda komt samen met nog meer omtrent Permacultuur. Om het nog leuker te maken voor Ishi besloten we dat we hem op 6 juli ook de gelegenheid geven want het is zonde om alle kennis af te raffelen. Wie er op 16 maart niet was, geen nood, de middagen staan op zich en aan alle behandelde facetten heb je iets, er is zoveel te delen, dus wie niet kon of verhinderd was, meld je aan voor 18 mei. We sloten de middag af met groentesoep die ik samen met Frank een dag eerder had gekookt. Marja en Tonny waren bij aankomst de tuin ingegaan om op mijn verzoek daslook te oogsten, fijn te snijden en aan de soep toe te voegen.

Hennie had voor heerlijke broden gezorgd en twee overheerlijke smeersels. We kunnen terugkijken op een heerlijke middag in Exmorra.

15

18 mei gaan we weer verder en dan gaan we ervan uit dat we minstens buiten thee kunnen drinken, wie weet wel buiten kunnen blijven zitten luisteren. Ishi dank voor je inzet en enthousiasme. Gila bedankt voor de gastvrijheid ons onze gang te laten gaan. Dames bedankt voor de nodige vitamientjes. Heren zijn trouwens ook welkom in Exmorra  Anneke

Voorjaar in Zuidwest Frankrijk Behalve de kalender en de zomertijd, afspraken door mensen gemaakt, zijn er veel natuurlijke aanwijzingen dat de zomer gaat komen.

Of geeft de ingebouwde kompas aan dat het langer licht is in het noorden, waardoor duizenden kraanvogels (familienaam gridae, naam grus grus) weer naar hun broedplaatsen vliegen? Wij hebben het voorrecht om recht onder hun westelijke route te wonen. Je hoort ze al van verre aankomen door hun specifieke roep: ”gru, gru...“, zeker op hun route in het voorjaar, waarbij ze in zeer grote groepen van duizenden vogels overvliegen en vaak “thermieken” recht boven ons huis. Het maakt me altijd blij en ik kom direct in actie om dit natuur fenomeen te fotograferen.

En onze goede voornemens dit jaar?

Zijn de planten wakker geworden door het gefluit van de vogels?

Als we hier zijn gaat het goed, persen we onze biologische citroen iedere dag uit, maar zodra we in Nederland zijn hebben we een totaal ander ritme, geen groentetuin direct bij de hand om kool, snijbiet, sla, brandnetels, paardenbloemen, muur, eeuwige moes en komkommerkruid te plukken voor de dagelijkse smoothie. Dus zijn we blij als we ons ritme in Frankrijk weer kunnen oppakken. We hebben de laatste kaki’s gegeten en de zwaarste takken van de kaki-boom en vijgenboom gesnoeid en de laatste kiwi’s worden nu ter afwisseling van de citroen gegeten.

16

Meteen een kruiden-omelet gemaakt van de eieren van de buren, omdat onze kippen, die de gewoonte hebben om over het hek heen te vliegen verorberd zijn door een vos, die ze heel brutaal overdag weg kwam halen. Alleen de haan leeft nog. Op aanraden van een buurvrouw heb ik een radio aanstaan met een Franse zender waarop veel gepraat wordt en ik heb aan de kant van het open veld, waar de vos vandaan komt een “vossen” verschrikker neergezet.

Lentebodes Ons speenkruid bloeit reeds, dus kunnen we de blaadjes niet meer eten, omdat we dat van Anneke geleerd hebben; er staan duizenden Pinksterbloemen, Cardamine pratensis, zeer pittige bladen, lijkt op waterkers, die trekken zich ook niets aan van onze vieringen en naamgeving. Erg lekker in salades, je kunt ook de bloemetjes gebruiken. Een Frans recept met deze lekkere bloem die nog steeds hopelijke in het wild voorkomt in Nederland: groene “mousseline” saus van Marie-Jeanne Rigé: 1 ei, 1 citroen, 1 kopje olijfolie, een theelepel mosterd, wat zout en peper en 10 pinsterbloembladeren: Splits het ei. Meng het eigeel met de mosterd en wat zout en peper, voeg beetje bij beetje de olijfolie toe onder het kloppen met een garde (net zoals bij mayonaise maken); voeg het sap van een uitgeperste citroen toe en de zeer fijngesneden blaadjes van de Pinsterbloem. Het eiwit stijfslaan en luchtig door de saus scheppen. Lekker bij een restantje koud vlees of vis, voor de flexitariërs en bij falafel en pasta.

Volgende keer wil ik graag wat vertellen over ons tuinproject in Salies de Béarn, waar we 80 eetbare soorten groentes en kruiden kweken, waarvan we de namen verzamelen in het Frans, Latijn en de streektaal , het Béarnais. Kitty de Bruin

‘Onkruid’ op een toastje Onlangs verzorgde Anneke haar lezing over eetbare ‘wilde’ planten, kruiden en bloemen op de GVL-locatie in Ried in de sfeervolle Oude Melkfabriek. Deze avond wilden wij een extra tintje geven. Daarom hadden wij, in het verlengde van de lezing, wat hapjes verzorgd, afgemaakt met wat ‘wild groen’, gewoon om de aanwezigen eens kennis te laten maken met de smaak.

Wij horen onderweg vaak dat mensen zich er niet toe kunnen zetten om eens uit de natuur te eten. Voor sommige aanwezigen was het een eerste kennismaking, anderen waren al bekend met wat wij presenteerden.

Wij gebruikten: zevenblad, veldkers en blad van de bonte dovenetel.

17

Voeg dit eens als garnering toe op een toastje met een plakje jong belegen kaas of een toastje brie. Het is niet alleen lekker (kruidig), maar in vers geplukt ‘onkruid’ zitten allerlei gezonde stoffen.

Een ander idee is, om je gevulde eitje te ‘pimpen’. Je kookt het aantal eieren dat je wilt gebruiken hard (acht minuten ongeveer). Met koud water afspoelen en af laten koelen. Oogst daarvoor een handvol gave daslookbladeren. Zet ze thuis een poosje in water met Keltisch zeezout. Daarna goed afspoelen en het water afschudden. Vervolgens snijd je de bladeren ragfijn. Snijd de eieren in tweeën en doe de dooiers in een schaal. Prak het eigeel fijn. Meng daar wat mayonaise doorheen en prak dit tot een egaal mengsel. Voeg naar smaak Keltisch zeezout, zwarte peper en een beetje kurkuma toe. Je kunt ook kruidenzout gebruiken. Eventueel kun je ook wat olie toevoegen. Wij gebruikten wat hennepolie. Voeg nu de fijngesneden daslook toe aan dit mengsel. Goed doorroeren. Laat de smaak van de daslook een uurtje intrekken in het eimengsel. De halve eiwitten leg je met het kommetje naar boven op een schaal of een mooi bord. Vul de halve

Annekes Project 7-blad Onkruid op uw bord Onder deze titel verscheen in het aprilnummer van Friesland Post een artikel over Anneke en de wandelingen die zij organiseert langs eetbare ‘wilde’ groenten, kruiden en bloemen. Journalist/fotograaf Gert Tabak is tijdens een van deze wandelingen mee geweest en heeft een stuk van vier pagina’s geschreven. De begeleidende foto’s bij het artikel komen uit Annekes fotoarchief. Naast haar grote interesse voor de eetbare plantenwereld houdt zij namelijk ook van fotograferen, waardoor ze een enorm fotoarchief heeft opgebouwd. In een van de volgende nieuwsbrieven zullen we het artikel opnemen. Nu kan dit nog niet, omdat de Friesland Post net is verschenen. Je houdt de tekst dus nog van ons tegoed. Wel geven we hier alvast even een voorproefje.

Arrangementje:

eitjes nu met de vulling. Garneer de gevulde eitjes ook met een blaadje zevenblad, veldkers of dovenetel.

De eerste wandeling is op 19 mei aanstaande. Verzamelen: 13.30 uur, vertrek om 14.00 uur. Na aanmelding per e-mail krijg je van ons de informatie over het verzamel- en vertrekpunt.

Frank Bleeker

Even mailen naar:

[email protected]

18

Aardappelsalade met verse ‘wilde’ kruiden De basis van deze salade is dezelfde als die van een huzarensalade. Er wordt in deze versie echter geen vlees gebruikt. Het spreekt voor zich dat alle ingrediënten biologisch zijn. Ingrediënten:       

Aardappelen (vastkokend) Stevige appels (goudrenet, pink lady of soortgelijke appels) Uien Augurken Mayonaise (of plantaardige olie) Kruidenzout Zwarte peper

Tip:  Gebruik een grote kom of schaal om alle ingrediënten te mengen.  Maak de salade een dag voordat je hem serveert. Dan kan de smaak intrekken.  De hoeveelheden en verhoudingen kunnen niet precies gegeven worden. Dit is uiteraard afhankelijk van de hoeveelheid salade die je gaat maken. Wij gaan ervan uit dat de aardappels niet mogen overheersen in de salade. Bij voorkeur gebruiken wij een flinke roestvrijstalen mengkom.

Verse ‘wilde’ kruiden:   

Daslook Zevenblad Bonte dovenetel

Werkwijze: Zet de geoogste ‘wilde’ kruiden in een bak koud water met wat Keltisch zeezout daaraan toegevoegd. Kook de aardappelen en laat ze afkoelen tot ze echt koud zijn. Snijd ze in kleine stukjes en doe deze in de mengkom. Maak de uien schoon en snijd ze in heel kleine snippertjes (vergelijkbaar met de uitjes bij een zoute haring). Voeg ze toe aan de aardappelen. Goed dooreen scheppen. Schil

19

de appels, verwijder de klokhuizen, snijd ze ook in kleine stukjes en doe ze in de kom. Snijd de augurken ook fijn en schep ze door het mengsel. Schep enkele eetlepels mayonaise in de kom en roer het mengsel goed dooreen. Het wordt nu een mooie egale massa. Als je niet van mayonaise houdt, kun je ook wat plantaardige olie gebruiken (hennep-, walnoot-, zonnebloemolie). Breng de salade nu op smaak met zwarte peper, kruidenzout, eventueel een beetje kurkuma en paprikapoeder. Goede dooreenmengen, zodat de kruiden door de hele massa verspreid worden. Als de massa te stijf is voeg je wat mayonaise of olie toe. Zet de kom afgedekt weg (theedoek o.i.d.). Spoel de ‘wilde’ kruiden af en droog ze (even uitslaan). Snijd ze vervolgens ragfijn. Mochten er aan de dovenetel dikkere (stevige) steeltjes zitten, snijd deze er dan af. Meng de kruiden dan door de salade. Je bemerkt al de heerlijke geur van de kruiden!

Eten wat de pot schaft In het voorwoord kon je al een en ander lezen over ‘Eten wat de pot schaft’. Hieronder vind je in postervorm informatie over activiteiten op de locaties. Wie koken als hobby heeft en wil werken volgens de door ons gestelde voorwaarden en dat is uiteraard koken zonder pakjes en zakjes, geen verkeerde producten gebruikt, maar biologische producten verwerkt kan meedoen. Ben jij een ‘hobby’kok en lijkt het je fantastisch om met een aantal personen bij jou aan tafel gezellig te eten? Het leuke is dat je met bekenden uit je eigen omgeving en met volslagen vreemden een gezellige maaltijd kunt beleven. Alle informatie kun je vinden op de website

www.project7-blad.nl.

Afwerking: Leg het blad van botersla op een mooie (roestvrijstalen) schaal en schep de salade erop. Strijk het oppervlak glad met een spatel.

Snijd waaiertjes van halve augurkjes en decoreer deze op de salade. Garneer met plukjes zevenblad, plakjes tomaat, plakjes hardgekookt ei, plukjes geraspte winterwortel, etc. Serveer met toastjes of stokbrood. Eet smakelijk. Frank Bleeker

20

21

Colofon: Samenstelling: Anneke Bleeker / Frank Bleeker Medewerking van: Ellen Vader / Kitty de Bruin Foto’s: Anneke Bleeker / Friesland Post / Kitty de Bruin Aanmelden/Afmelden voor deze Nieuwsbrief: [email protected] Informatie over het starten van een Studiegroep Project 7-blad: [email protected] Wie een bijdrage wil aanleveren voor de Nieuwsbrief kan deze sturen naar: [email protected]

22