"Zelfstandig Verstandig" Haven Amsterdam NV op hoofdlijnen
Inleiding
De gemeente Amsterdam heeft eind 2012 een belangrijk besluit genomen door in te stemmen met de verzelfstandiging van Haven Amsterdam. Zeehavens Amsterdam (de gezamenlijke havens in het Noordzeekanaalgebied) is nu de vierde haven van West-Europa en na Rotterdam de tweede haven van Nederland. De MetropoolRegio Amsterdam (MRA) bevindt zich in de top van internationaal concurrerende regio’s. De ‘Amsterdam Economic board’ heeft transport en handel als één van de pijlers van de economie van de MRA benoemd. De inzet is om het meest duurzame en innovatieve knooppunt van Nederland te ontwikkelen. De Amsterdamse haven zorgt samen met Schiphol voor een uitstekende aansluiting op het fysieke netwerk van goederen en mensen, zowel via de lucht als de zee. Haven Amsterdam en de zeehavens van het Noordzeekanaalgebied leveren een belangrijke bijdrage aan de economie van Amsterdam en de regio door het scheppen van directe en indirecte werkgelegenheid (55.000 banen) en het realiseren van een hoge toegevoegde waarde voor de regio van € 3,47 mld, waarvan ruim € 1,5 mld voor Amsterdam. Denk bijvoorbeeld aan de overslag van voedingsmiddelen of de inkomsten door de vele cruiseschepen. 2009
Arbeidsplaatsen
Toegevoegde waarde (in mld)
Direct
Indirect
Direct
Indirect
Amsterdam
15.437
9.210
1.575
731
Beverwijk
415
345
52
24
Velsen/IJmuiden
12.914
8.195
1.343
856
Zaanstad
5.126
3.392
501
265
NZKG -totaal
33.893
21.142
3.472
1.876
Bron: Havenmonitor 2011
Nationaal en internationaal is een tendens waar te nemen waarbij havens worden verzelfstandigd (aandelen in handen van overheid). Havenbedrijf Rotterdam is in 2004 verzelfstandigd en ook de haven van Zeeland is onlangs verzelfstandigd. In Groningen is een vergelijkbaar proces als in Amsterdam gaande. Internationaal zijn de havens van Le Havre, Antwerpen en Hamburg al verzelfstandigd. In Engeland is een aantal havens zelfs geprivatiseerd (aandelen in handen private partij).
Het Ministerie van I&M is voorstander van deze verzelfstandiging, omdat dat meer mogelijkheden biedt voor samenwerking tussen Nederlandse havens. In dit document wordt ingegaan op: •
Waarom Haven Amsterdam verzelfstandigen?
•
Hoe wordt deze verzelfstandiging vormgegeven?
Waarom Haven Amsterdam verzelfstandigen?
Verzelfstandiging tot overheids-NV bewerkstelligt het beste van twee werelden. Haven Amsterdam kan zich in de bedrijfsvoering beter focussen op de veranderingen in de logistieke wereld. Tegelijkertijd blijven de aandelen van de haven in publieke handen. De overheid stelt de kaders -vanuit haar regelgevende, toezichthoudende en handhavende bevoegdheden- waarbinnen de verzelfstandigde haven opereert en deelt als aandeelhouder in de meeropbrengst van de verbeterde bedrijfsvoering (via dividend). De doelstellingen van de gemeente Amsterdam, waaronder die uit de Havenvisie, worden sneller en gemakkelijker gerealiseerd.
De veranderende context waarin Haven Amsterdam opereert noopt tot samenwerking Groei goederenstromen Opkomende economieën, vergaande internationale samenwerking en een toename van de wereldbevolking hebben tot gevolg dat de wereldhandel de afgelopen decennia een enorme vlucht heeft genomen. Internationale studies geven aan dat deze mondiale ontwikkeling zal voortzetten. Ondanks de huidige economische crisis, blijven de goederenprognoses voor de havens van Noordwest Europa voor de middellange en lange termijn positief. De groeiprognoses van Haven Amsterdam, die zijn opgesteld door NEA en Dynamar, bevestigen dit beeld. De verwachting is dat de groei de komende jaren verder doorzet. De groei van goederenstromen gaat gepaard met schaalvergroting in de logistieke keten. De spelers op de logistieke wereldmarkt - rederijen, terminals en logistieke
dienstverleners - fuseren, nemen belangen in elkaar of werken intensief samen. Het gevolg hiervan is de toename van de onderhandelingskracht van deze vaak mondiale spelers . Nieuwe rol van havens Om op marktontwikkelingen te kunnen inspelen en de concurrentiepositie en de onderhandelingskracht te versterken, nemen havens een nieuwe rol in. Een belangrijke concurrentiefactor is de mate waarin een haven in staat is een vlotte en efficiënte aan- en doorvoer te accommoderen. De rol verschuift daardoor van die van “landlord” die haventerreinen en haveninfrastructuur aanlegt en verhuurt, naar de rol van een proactieve deelnemer in de logistieke keten (“port development company”). Dat betekent dat havens sterk inzetten op het veiligstellen en verbeteren van hun aan- en doorvoermogelijkheden. Daarvoor creëren ze verbintenissen met havens in het voor- en achterland, bijvoorbeeld door het kopen van aandelen of participatie over en weer of door het aangaan van allianties en aankoop van strategische grondposities. Daarnaast participeren havens in logistieke (vaak ICT gerelateerde) samenwerkingsverbanden en in vervoerders (zo zijn Haven Amsterdam en Havenbedrijf Rotterdam gezamenlijk aandeelhouder van Keyrail en Portbase). De consequenties van deze ontwikkeling zijn voor de buitenstaander niet altijd direct duidelijk, maar wel degelijk voelbaar in de bedrijfsvoering van Haven Amsterdam.
De omgeving waarbinnen de Amsterdamse haven functioneert is fundamenteel en structureel aan het ver
Dit vraagt van het havenbedrijf nog meer flexibiliteit, slagvaardigheid, professionaliteit en snelheid in bes
Haven Amsterdam verdient haar geld met vaste grondopbrengsten en variabele opbrengsten uit de overslag (zeehavengeld). Variabele opbrengsten (lading/overslag) worden steeds belangrijker; vaste opbrengsten (huur/canon) nemen aan belang af. Dit betekent dat de afdracht van de haven aan de stad steeds meer afhankelijk is van variabele, overslag afhankelijke, inkomsten en ontwikkelingen in de markt. Om de overslag en de daaraan gelieerde variabele inkomsten verder uit te bouwen, moet Haven Amsterdam haar dienstverlening verder in lijn brengen met de behoeften van het havenbedrijfsleven. Dit vereist vergaande samenwerking met andere havens in de regio en het achterland. Samenwerking essentieel Het Noordzeekanaalgebied is een bindende economische factor in de regio. Regionale samenwerking vindt al plaats via het Centraal Nautisch Beheer Noordzeekanaalgebied (CNB) en het Masterplan Noordzeekanaalgebied. De regio komt nog een stap verder als deze samenwerking verder wordt versterkt. Verzelfstandiging maakt de samenwerking met andere havens en regiogemeenten beter mogelijk. Door Haven Amsterdam te verzelfstandigen tot overheids NV en buiten de gemeen-
telijke organisatie te plaatsen, wordt het mogelijk voor andere partijen om tot het havenbedrijf toe te treden –. De huidige benutting van havenlocaties binnen de MRA is versnipperd. Door voortgaande regionalisering ontstaat een regionaal havenbedrijf. Dit zal leiden tot efficiencyverbetering, schaalvoordelen, verdere economische voordelen. Het Noordzeekanaalgebied (NZKG) zal zich als één economische havenzone kunnen positioneren. Regiogemeenten, provincie Noord-Holland, Rijk, Tata en Zeehaven IJmuiden NV hebben positief gereageerd op de verzelfstandiging van Haven Amsterdam. Behalve een samenwerking in de regio, is versterking van de samenwerking met andere Nederlandse zeehavens waaronder Rotterdam en de logistieke knooppunten in het achterland van belang. Het is immers voor de internationale concurrentiepositie van een haven van belang een sterke positie in de gehele logistieke keten te hebben.
Maakt realisatie van de ambities van de Havenvisie 2008-2020 mogelijk Economie en werkgelegenheid Verzelfstandiging stelt Haven Amsterdam beter in staat om de beoogde groei van de overslag naar 125 mln ton op bestaand havengebied sneller te realiseren. Een NV biedt immers meer
randeren.
sluitvorming en handelen
mogelijkheden voor (commerciële) samenwerking op logistiek gebied, met het bedrijfsleven en met de regio. Als NV kan de dienstverlening sneller aan de veranderende behoefte van het bedrijfsleven worden aangepast. Duurzaamheid, bereikbaarheid en ruimtegebruik Een NV biedt meer mogelijkheden om een keten van binnenlandterminals en samenwerking met het achterland voor rail en binnenvaart te organiseren, gericht op het bevorderen van de binnenvaart en het vervoer per spoor. Daarmee wordt het verkeer via de weg, congestie en CO2 uitstoot verminderd. Dit draagt bij aan de doelstelling in de Havenvisie dat de Haven een bijdrage zal leveren aan de vermindering van de CO2 footprint van Amsterdam. Tevens kan beter worden voldaan aan concentratie en gunstige allocatie van bedrijven en inperking van de milieuoverlast. Intensivering van het grondgebruik vraagt een regionale aanpak. Het kan in de praktijk eigenlijk alleen succesvol zijn als dit integraal met aandacht voor alle milieuwensen wordt
gerealiseerd. Het perspectief op toekomstige ontwikkeling van de Amsterdamse haven zal zich in de nabije toekomst steeds meer buiten de gemeentegrenzen van Amsterdam afspelen. De focus zal verschuiven naar voor- en achterlandontwikkeling. Voorland is deels regionaal (buurhavens, gemeenten en provincie) en deels internationaal (toevoerhavens). Achterland is deels regionaal, deels nationaal en ook internationaal. De ruimte in de haven is schaars, doordat de vraag naar grond toeneemt. Gelukkig is het mogelijk het beschikbare terrein intensiever te gebruiken en met innovatieve milieumaatregelen binnen de normen te blijven. Daarbij past selectieve groei, vooral in duurzame energie en bedrijvigheid met veel toegevoegde waarde of extra werkgelegenheid. Intensieve samenwerking van Haven Amsterdam met het bedrijfsleven en regiopartners is onontbeerlijk om deze ambities waar te kunnen maken. Een Haven in de vorm van overheids-NV is beter en sneller in staat deze richting in te slaan. Innovatie HA heeft als doel zich te ontwikkelen tot animator van innovatieve ontwikkelingen. Daarbij valt te denken aan joint ventures ten behoeve van de ontwikkeling van nieuwe vervoersconcepten op het gebied van duurzaam intermodaal vervoer en geavanceerde planningssystemen en systemen voor scheepsbegeleiding samenwerking. Voor al deze facetten van innovatieversterking is samenwerking met andere (inter)nationale havens en het havenbedrijfsleven onontbeerlijk. Een verzelfstandigde organisatie is daar door de kortere besluitvormingslijnen beter toe in staat.
Versterkt heldere aansturing: kaders door de gemeente, bedrijfsvoering door HA Naarmate de markt verwacht dat het havenbedrijf ook buiten de grenzen van de gemeente Amsterdam actief is, wordt het voor de gemeente steeds minder vanzelfsprekend en ook complexer om hier met voldoende inzicht in mee te kunnen sturen. Door verzelfstandiging zet de gemeente Amsterdam de bedrijfsvoering op afstand. Dit maakt het voor de gemeente eenvoudiger om te sturen op gewenste resultaten in plaats van op de dagelijkse bedrijfsvoering. De gemeente stelt heldere kaders. Bedrijfsrisico’s kunnen door een ter zake kundig en professionele toezichthouder (RvC) worden beheerst. Het biedt de gemeente Amsterdam een heldere scheiding van rollen, meer transparantie in de verantwoordelijkheden en een bedrijfsmatige aansturing en uitvoering vanuit zakelijke expertise door HA NV.
De interne bedrijfsvoering en de bijhorende planning & control zijn bij verzelfstandiging conform marktprincipes ingericht (incl. de principes van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen).
Worden de bewoners van het Noordzeekanaalgebied hier beter van? De verzelfstandiging van Haven Amsterdam heeft primair gevolgen voor de bedrijvigheid. De gemiddelde bewoner van Amsterdam of Velsen zal dan ook niet veel van de verzelfstandiging merken. Wel krijgen de bewoners van het Noordzeekanaalgebied een professioneler en regionaal opererend havenbedrijf dat beter geëquipeerd is om de uitdagingen van de markt aan te kunnen. Er zou een zorg kunnen bestaan dat de Haven en de gemeente op grotere afstand van elkaar komen te staan; de Haven richt zich meer op winst en minder op het publieke belang. Bij deze zorg is in het proces van verzelfstandiging uitvoerig stilgestaan. De gemeente behoudt haar publieke bevoegdheden om kaders te stellen aan de NV. Eens in de 12 jaar stelt HA NV in samenwerking met de betrokken diensten van de gemeente een strategische bedrijfsvisie op. Daarin worden enerzijds publieke kaders en maatschappelijke doelstellingen en anderzijds ondernemingsvisie en commerciële doelstellingen samengebracht in een door de RvC en AVA te accorderen document. Het College zal in haar rol van aandeelhouder de strategische bedrijfsvisie voor wensen en bedenkingen voorleggen aan de gemeenteraad.
Daarnaast is de onafhankelijkheid van de Havenmeester geborgd; de Havenmeester maakt geen deel uit van de directie van HA NV en legt rechtstreeks verantwoording af aan het CNB en de Minister van I&M/Rijkswaterstaat. Bovendien behoudt de gemeente haar juridisch-planologische en omgevingsrechtelijke bevoegdheden (o.a. structuurvisie, bestemmingsplan, omgevingsvergunning). Statutair is vastgelegd dat de NV plannen maakt op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en daarover verantwoording aflegt. Ten slotte blijft de gemeente juridisch eigenaar van de grond; op grond van de transformatieafspraken kan de gemeenteconform heldere procesafspraken gronden aan de Haven onttrekken ten behoeve van stedelijke ontwikkeling.
De Haven is levensvatbaar Een verzelfstandigde Haven Amsterdam is commercieel levensvatbaar. Commercieel levensvatbaar betekent: •
De bedrijfseconomische uitgangspunten waarborgen de continuïteit;
•
Financiering door vermogensverschaffers is aantrekkelijk en marktconform;
•
Eventuele toekomstige tegenvallers kunnen financieel opgevangen worden.
Een verzelfstandigde Haven heeft betere bedrijfseconomische resultaten dan een gemeentelijke situatie. De inkomsten (/volume)groei is hoger en de efficiency beter. Per saldo wegen deze op tegen de hogere kosten van de externe financiering in plaats van gemeentelijke financiering van Haven Amsterdam Haven Amsterdam start met een gezonde openingsbalans en is solvabel op de korte en de lange termijn (solvabiliteit ca. 50%). De haven beschikt aldus over voldoende eigen vermogen (ca € 300 mln in het jaar van verzelfstandiging) en is in staat om een deel van de investeringen uit eigen kasstromen te financieren. De dividendafspraken zijn zodanig dat HA NV de gewenste investeringen kan doen en goed kan inspelen op marktkansen, zodat het verdienvermogen van HA NV optimaal ontwikkeld wordt.
Hoe wordt de verzelfstandiging vormgegeven? Rollen en zeggenschap van de aandeelhouder zijn helder gedefinieerd De gemeente Amsterdam heeft als enige aandeelhouder bij de oprichting van de NV in verschillende rollen zeggenschap over HA NV, op zowel publiekrechtelijk als privaatrechtelijk gebied. De bedrijfsvoering en het commerciële beleid van HA NV staat op afstand, maar de gemeente behoudt invloed. Publiekrechtelijke rollen Als mandaatgever stelt de gemeente de kaders en kan zij als ultiem middel het mandaat intrekken. Als regelgever kan de gemeente via haar publiekrechtelijke bevoegdheden voorschriften geven en kaders stellen, waaraan HA NV zich dient te houden bij de uitvoering van haar activiteiten.
Privaatrechtelijke rollen Als aandeelhouder en eigenaar van de onderneming heeft de gemeente bevoegdheden, die volgen uit de wet en de statuten van HA NV. Als eigenaar van de grond stuurt de gemeente aan de hand van het hoofderfpachtrecht en de daarin vastgelegde kaders waarbinnen HA NV bevoegd is grond te verhuren/in ondererfpacht uit te geven.
Rollen en zeggenschap Gem. Amsterdam
Publiek rechtelijk
Rol: Mandaatgever
Rol: Regelgever
Privaat rechtelijk
Rol: Toezichthouder
Rol: Aandeelhouder
Rol: Eigenaar grond
Rol: Opdrachtgever
Rol: Financier
LeningsStatuten Hoofderfpachtrecht Operationele overMandaat West- Wet & Regelgeving Dienst eenkomst Wespoort overeenkomst poort Mandaat (zoals structuurvisie, Stadstoezicht HA NV en transformatieovereenkomst Havenmeestersconv. Havenmeester APV, best. plannen
HAVENOVEREENKOMST Daarnaast zijn in de Transformatieovereenkomst afspraken vastgelegd over teruglevering van grond aan de gemeente. Als opdrachtgever stelt de gemeente de voorwaarden vast waaraan HA NV als opdrachtnemer moet voldoen. Als financier stelt de gemeente de voorwaarden vast die aan de lening aan HA NV verbonden zijn.
Invulling gemeentelijke rollen Om deze rollen goed te kunnen vervullen dient de gemeente na de verzelfstandiging van Haven Amsterdam over de benodigde kennis te beschikken in termen van ambtelijke advisering en ondersteuning. Zowel bij de Bestuursdienst als bij vakdiensten als EZ, OGA en DRO zal kennis van en over de haven verder worden ontwikkeld.
Heldere afspraken over dividendbeleid Dividend en het investeringsniveau zijn in de aard onzeker. In essentie is dat ook voor HA als verzelfstandigd bedrijf in een concurrerende omgeving het geval. Naarmate HA langer zelfstandig opereert , er onder meer sprake is van externe financiering en samenwerkingsverbanden tussen HA NV en andere partijen zijn aangegaan, is dit des te meer het geval. Ten aanzien van het dividend is het volgende vastgelegd: •
€ 24,5 miljoen jaarlijks vast dividend;
•
In hoeverre daarbovenop extra dividend uitgekeerd kan worden, wordt jaarlijks bekeken
met als randvoorwaarden:
- Het uitgangspunt dat uitbreidingsinvesteringen en vervangingsinvesteringen voor zover daar geen afschrijving tegenover staat voor de helft uit eigen middelen
worden betaald;
- De uitkering zodanig moet zijn dat de liquiditeit en solvabiliteit van HA gezond blijven en;
- Het strategische plan en de wens om opbrengsten uit deze deelnemingen ten behoeve van de gemeentekas aan te wenden (conform dividendbeleid van andere deelnemingen)
worden in aanmerking genomen.
Met deze dividendafspraak worden vooraf geen payoutratio’s vastgelegd. Er is sprake van flexibiliteit en een jaarlijkse dialoog tussen directie, RvC en AVA. De gemeente zal zich opstellen als een zakelijk aandeelhouder, die zich goed kan inleven in de strategische overwegingen van een haven (die financieel niet altijd gelijklopen aan de wensen van de gemeente, bijvoorbeeld als het voor HA NV wenselijk is om anti-cyclisch te investeren).
De balans leidt tot een solvabele HA NV Alle activa worden ingebracht. Het hoofderfpachtrecht wordt ingebracht en de afkoopsom wordt, net als bijvoorbeeld bij het GVB, voor het eerste tijdvak van 50 jaar geactiveerd en in 50 jaar afgeschreven tot 0. Door de activering van het hoofderfpachtrecht staat de grond, het belangrijkste actief voor een haven, op de balans. Daarmee wordt de balans vergelijkbaar met die van andere havens. Het hoofderfpachtrecht wordt gefinancierd met een storting op aandelen en met dat bedrag wordt de kapitaalschuld aan de gemeente Amsterdam verminderd. Hierdoor ontstaat vanaf het begin een gezonde solvabiliteit. De gemeente zal de eerste drie jaar na verzelfstandiging HA NV financieren onder marktconforme condities (zekerheden en rentevoet). Naast de financiering bij de start is voorzien in een aanvullende kredietfaciliteit van € 50 mln. voor de eerste drie jaar na verzelfstandiging.
Activa
Passiva
Vaste Activa
535
Eigen vermogen
32
Agio
267
wv. immateriele vaste activa
0
wv. afkoopsom hoofderpachtrecht
267
wv overige materiele vaste activa
256
Voorzieningen/vooruitontvangen bedragen
104
wv. financiele vaste activa
11
wv. afgekochten erfpachtsommen klanten HA
86
wv. overige voorzieningen
18
Vreemd vermogen
143
Vlottende passiva
42
Totaal
589
Vlottende activa
Totaal
54
589
Openingsbalans HA NV, 31 december 2010 (in eur mln) NB: cijfers worden in uitvoeringsfase definitief vastgesteld
Governance afspraken bieden duidelijke bevoegdheidsverdeling Ondernemingsstructuur Alle activiteiten, rechten, verplichtingen en risico´s worden ingebracht in één vennootschap, Haven Amsterdam N.V. Uitgezonderd zijn de risico´s in verband met de Tweede Wereldoorlog. Onder HA NV worden alle bestaande deelnemingen van HA gehangen. Voor de RON geldt dat nog overleg plaatsvindt met Zaanstad en de Provincie Noord-Holland. Alleen publieke partijen aandeelhouder In de statuten is vastgelegd dat alleen publiekrechtelijke rechtspersonen en vennootschappen, waarin de aandelen uitsluitend (direct of indirect) door publiekrechtelijke rechtspersonen worden gehouden, aandeelhouder kunnen zijn. Daarmee is geborgd dat HA NV een “overheids-NV” is en blijft. Statutaire doelstelling De belangrijkste statutaire doelstellingen van HA NV zijn: a.
het (doen) uitoefenen van het havenbedrijf en in dat kader de positie van het
Amsterdamse haven- en industriecomplex in regionaal, nationaal en internationaal
perspectief zowel op de korte als de lange termijn te versterken;
b.
de bevordering van een effectieve, veilige, milieuverantwoorde en efficiënte afhandeling
van het scheepvaartverkeer en het zorgdragen voor nautische en maritieme orde en
veiligheid, alsmede het optreden als bevoegde havenautoriteit in het Amsterdams
havengebied; c.
de ontwikkeling, aanleg, beheer en exploitatie van het haven- en industriegebied in de
regio Amsterdam, in de ruimste zin van het woord, en ter ondersteuning daarvan, het ontplooien van (haven)activiteiten in het binnen en buitenland.
De AVA, RvC en directie De drie bepalende organen van HA NV zijn de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA), de Raad van Commissarissen (RvC) en de directie (ook wel Raad van Bestuur, RvB).
Algemene Vergadering Aandeelhouders (AVA) (gemeente Amsterdam 100% van de aandelen)
▼ Raad van Commissarissen (RvC) (Bestaat uit 3-7 leden)
▼ Directie NV (drie statutaire directeuren: CEO, COO, en CFO)
In beginsel heeft de AVA de rol van hoogste orgaan van de vennootschap. Aan haar komen alle bevoegdheden toe die niet via de statuten of de wet aan andere organen zijn toebedeeld. Zolang de gemeente enig aandeelhouder is in HA NV, wordt de AVA gevormd door B&W. Indien beslissingen ingrijpende gevolgen hebben voor de Gemeente Amsterdam, zal de gemeenteraad in de gelegenheid gesteld worden wensen en bedenkingen ter kennis van het College te brengen. De RvC houdt toezicht op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken binnen HA NV. Daarnaast heeft de RvC een rol als adviseur en klankbord voor de directie. De RvC zal bestaan uit 3 tot 7 personen (de OR heeft aanbevelingsrecht voor een derde van de RvC-leden). In de RvC zal de benodigde kennis en deskundigheid aanwezig zijn, bijvoorbeeld ten aanzien van regionale kennis van het havengerelateerde bedrijfsleven. De taak van de directie bestaat uit de leiding van de dagelijkse gang van zaken, het plannen maken voor de toekomst, strategie bepalen en beleid uitstippelen. Het bestuur van HA NV behoort exclusief tot het domein van de directie. Daarnaast vertegenwoordigt de directie HA NV, waarbij in de statuten een “twee handtekeningenstelsel” is opgenomen. Dit betekent dat de directeur individueel geen rechtshandelingen mag aangaan. De directie bestaat uit 2 tot 4 personen.
Benoeming en ontslag directie en RvC De AVA benoemt (op voordracht van de RvC) en ontslaat de directie. De RvC-leden worden benoemd en ontslagen door de AVA, op voordracht van de RvC. De AVA kan op gegronde redenen het vertrouwen in de gehele RvC opzeggen en daarmee alle leden van de RvC ontslaan. Sturingsinstrumenten: Planning & Control In de statuten is vastgelegd dat het bestuur van HA NV de volgende stukken opstelt: •
een strategische bedrijfsvisie (met een horizon van 12 jaar) waarin de directie in grote lijnen haar visie ten aanzien van de haven, haar doelstellingen en de te volgen strategie van de vennootschap en haar afhankelijke maatschappijen in de komende twaalf jaar vastlegt;
•
een strategisch plan (met een horizon van 4 jaar) waarin de visie van de directie van HA NV ten aanzien van de te volgen strategie van HA NV en haar eventuele dochtervennootschappen in de komende vier jaar wordt vastgelegd. Onderdeel van het strategisch plan zijn het meerjareninvesteringsprogramma en het plan maatschappelijk verantwoord ondernemen.
•
een begroting, waarvan deel uitmaakt een investerings- en financieringsplan en een treasuryplan. Hierin worden de plannen voor het bereiken van de in de strategische bedrijfsvisie en het strategisch plan opgenomen doelstellingen geconcretiseerd en meetbaar gemaakt voor het volgende kalenderjaar.
Bezoldiging directie De AVA stelt het bezoldigingsbeleid vast; binnen het bezoldigingsbeleid stelt de RvC de bezoldiging van de directie vast. Het bezoldigingsbeleid wordt gebaseerd op het beloningsbeleid dat de gemeente Amsterdam voor al haar deelnemingen heeft vastgesteld. In de Havenovereenkomst is vastgelegd dat de WOPT-norm (‘balkenendenorm’) als maximum geldt. Maatschappelijk verantwoord ondernemen In de statuten is vastgelegd dat de directie een jaarverslag opstelt met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) van de vennootschap.
Bevoegdheidsverdeling In de statuten is de volgende bevoegdheidsverdeling tussen directie, RvC en AVA vastgelegd:
Directie stelt voor/is RvC stelt vast/keurt bevoegd tot goed
AVA stelt vast/ keurt goed
Strategische bedrijfsvisie
X
X
X
Strategisch plan
X
X
X
Begroting
X
X
Jaarrekening
X
X
X
Treasurystatuut
X
X
X
(Rechts)handelingen t/m € 25 mln voorzien in begroting
X
(Rechts)handelingen € 10 mln < x < € 25 mln niet voorzien in begroting
X
X
(Rechts)handelingen die bedrag in begroting overschrijden
X
X
(Rechts)handelingen > € 25 mln
X
X
Verstrekken van leningen, garanties, borgtochten etc. > € 1 mln.
X
X
Verstrekken van leningen, garanties, borgtochten etc. > € 10 mln.
X
X
X
Uitgifte van terrein in A'damse havengebied > 25 hectare
X
X
X
Branchevreemde, principiële (rechts)handelingen
X
Aangaan/verbreken duurzame samenwerking
X
Bezoldigingsbeleid directie
X X
X
X
X X
Bezoldiging RvC Toetreding aandeelhouders
X
X
X
X
Publieke taken zijn goed geborgd Publieke taken zijn taken en bevoegdheden die voor de overheid onvervreemdbaar zijn. De gemeente blijft verantwoordelijk voor de burgemeestersbevoegdheden, toezicht en handhaving, parkeerbeleid en -beheer, de juridisch-planologische kaders (structuurvisie en bestemmingsplan e.d.) en de verlening, het toezicht en de handhaving van het omgevingsrecht. Uit oogpunt van effectief en efficiënt havenbeheer voert HA NV de volgende publieke taken in mandaat uit: Nautische publieke taken (Havenmeesterconvenant) De publieke nautische bevoegdheden (inclusief toezicht- en handhaving) worden door de gemeente, het CNB en de Minister van I&M/Rijkswaterstaat aan de havenmeester gemandateerd. In het Havenmeesterconvenant en de Havenovereenkomst worden nadere afspraken gemaakt in het kader van een ‘effectieve, veilige, efficiënte en milieuverantwoorde afhandeling van het scheepvaartverkeer’.
De Havenmeester is onafhankelijk, maakt geen deel uit van de directie van HA NV en legt rechtstreeks verantwoording af aan de Minister/RWS, de gemeente en het CNB. De Havenmeester dient te beschikken over toereikende materiële en personele voorzieningen voor de uitoefening van de publieke nautische taken, HA NV heeft de plicht deze voorzieningen te financieren. Het mandaat aan de Havenmeester kan bij ernstig in gebreke blijven worden ingetrokken. Benoeming en ontslag van de Havenmeester vindt plaats na schriftelijke toestemming van B&W, het CNB en de Minister/ RWS. Beheer & onderhoud in Westpoort Haven Amsterdam voert nu het onderhoud en beheer uit in Westpoort, bestaande uit het Havengebied en het ‘OGA-gebied’. In het kader van integraal gebiedsbeheer en efficiënt beheer en onderhoud zal Haven Amsterdam dit na verzelfstandiging blijven uitvoeren. Afspraken zijn gemaakt over het niveau van beheer. De kwaliteit van het beheer wordt door een onafhankelijke partij gemonitord. De opdracht voor het beheer en onderhoud geldt voor onbepaalde duur. De Gemeente kan deze opdracht beëindigen door opzegging met inachtneming van geldend recht of door ontbinding indien HA NV ernstig tekortschiet in de nakoming van haar verplichtingen. Bovendien kan de Gemeente de opdracht voor het beheer en onderhoud in het OGA-gebied beëindigen als uit een marktconformiteitstoets blijkt dat de kosten in de markt significant afwijken van de door HA NV in rekening gebrachte kosten. HA NV kan deze opdracht beëindigen wegens gewichtige redenen. Daarnaast worden de met het beheer en onderhoud samenhangende bevoegdheden gemandateerd aan de directeur van HA NV: waaronder de bevoegdheden op grond van de APV, verkeersbesluiten te nemen alsmede in het kader van de Verordening werken in de openbare ruimte (WIOR) en de Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION). Klachtenbehandeling HA NV moet ook goed bereikbaar blijven voor burgers en bedrijven. Dit wordt bereikt op drie manieren: •
HA NV blijft deelnemen aan Loket Westpoort en Antwoord: burgers en bedrijven kunnen
vragen en klachten en vergunningaanvragen blijven indienen via dit loket en deze tele
foonlijn. •
HA NV doet eerstelijns klachtenbehandeling ten aanzien van gemandateerde taken en de
uitvoering daarvan.
•
De Gemeentelijke Ombudsman zal als tweedelijns klachtenbehandelaar fungeren voor de
wettelijke taken van HA NV.
Afspraken grond en transformatie bieden HA NV ruimte binnen de Amsterdamse erfpachtpraktijk Hoofderfpachtrecht De gemeente behoudt het juridisch eigendom van de grond. HA NV verkrijgt door middel van een voortdurend hoofderfpachtrecht het economische eigendom van de grond. Binnen het kader van het hoofderfpachtrecht mag HA NV de grond vervolgens in ondererfpacht/huur uitgeven aan de havenondernemers op basis van marktconforme canon respectievelijk huur (conform de huidige situatie). Voor de vestiging van direct of indirect havengebonden bedrijven (de zogenaamde 1e,
2e en 3e linie bedrijven) krijgt HA NV een algehele volmacht van de gemeente Amsterdam. Voor de vestiging van niet-havengebonden bedrijven (de zogenaamde 4e linie bedrijven) dient HA NV voorafgaande schriftelijke toestemming te verkrijgen van de gemeente. Default Om te voorkomen dat de grond ongewild in handen van derden kan komen is een defaultbepaling opgenomen in de hoofderfpacht. Op grond daarvan kan de gemeente de hoofderfpacht beëindigen ingeval van surseance, faillissement, executie/uitwinning van de hoofderfpacht, ontbinding van HA NV, ernstig tekortschieten in verplichtingen erfpacht en Havenovereenkomst. Als defaultvergoeding betaalt de gemeente HA NV de dan geldende marktwaarde van het hoofderfpachtrecht. Canon HA NV krijgt een voortdurend erfpachtrecht met canon €0 gedurende het eerste tijdvak van 50 jaar. Bij het einde van het tijdvak (over 50 jaar) stellen het Ontwikkelingsbedrijf (OGA) en HA NV een advies op voor het college ten aanzien van de actualisatie van de canon en herziening van de algemene voorwaarden van de hoofderfpacht . Over de methode van berekening van de herziene canon zijn afspraken gemaakt. De Belastingdienst heeft deze wijze van inbreng van de grond goedgekeurd, zodat geen overdrachtsbelasting is verschuldigd. Havengronden binnen Amsterdam, die na verzelfstandiging ten behoeve van de haven worden aangekocht, worden eigendom van de gemeente en in erfpacht uitgegeven aan HA NV. Aankoop gronden De eigendom van en voorkeursrechten op gronden in de Houtrak- en Inlaagpolder blijven bij de gemeente Amsterdam zolang deze de huidige bestemming hebben. Zodra de betreffende gronden een havenbestemming krijgen, zal het eigendom over gaan naar HA NV (onder dan te bepalen voorwaarden). Overige gronden buiten Amsterdam kunnen door HA NV in eigendom worden verworven. Transformatie van haventerreinen In de Transformatieovereenkomst is vastgelegd via welke stappen en onder welke voorwaarden gronden aan HA NV kunnen worden onttrokken ten behoeve van stedelijke ontwikkeling. Kern van de Transformatieovereenkomst is dat de Gemeente op basis van een te nemen Transformatiebesluit gerechtigd is om gronden geleverd te krijgen van HA NV ten behoeve van de beoogde transformatie.
Een Transformatiebesluit wordt eenzijdig genomen door de Gemeente en bestaat in ieder geval uit de volgende onderdelen: a.
scope van transformatie;
b.
onderzoek en onderbouwing (oa maatschappelijk, economisch en financieel (zowel tav de
gemeente als t.a.v. HA NV);
c.
planologisch kader.
Vanaf het Transformatiebesluit tot aan het moment van teruglevering van de grond aan de Gemeente (de zgn. ‘transformatieperiode) blijft HA NV verantwoordelijk voor het contractbeheer en de dagelijkse exploitatie van de transformatiegronden met dien verstande dat HA NV de transformatie van de transformatiegronden niet onnodig zal bemoeilijken of belemmeren, financieel of anderszins. De Transformatieovereenkomst is van toepassing op het gehele Havengebied en daarmee ook op andersoortige transformaties in het Havengebied dan Havenstad. De Transformatieovereenkomst heeft betrekking op alle wijzigingen van functies op gronden die zich bevinden in het Havengebied in andere functies dan havengerelateerde functies, waarbij gedacht kan worden aan een functiewijziging ten behoeve van woonfuncties, kantoorfuncties, nutsvoorzieningen, verkeers- en andere infrastructurele projecten, toeristische en recreatieve functies en natuurfuncties. HA NV ontvangt voor de teruggeleverde haventerreinen geen vergoeding van de gemeente. Voor de zich op de gronden bevindende activa ontvangt HA NV de resterende boekwaarde.
