18 november - december 2012 BOOT
Zelf varen op authentiek Engels industrieel erfgoed: het Oxford Canal Door echte zeebonken worden de liefhebbers die graag varen op kanalen en rivieren, soms met een beetje minachting als ‘zoetwatermatrozen’ bekeken. Bij windkracht 8 overstag gaan op de woelige oceaan, vraagt inderdaad heel wat meer kunde dan een lus om een kanaalbolder te gooien. Maar voor startende schippers blijft kanaalvaren nog steeds een ideale instap. Het aanbod in Frankrijk, Duitsland, Italië en Nederland is enorm. Duizenden kilometers waterweg liggen er open voor tijdloos vaarplezier. Minder geweten is dat er in Groot Brittannië ook een erg uitgebreid netwerk heeft, met een heel aparte eigen sfeer. Na een klassiek English breakfast scheepten we in te Oxford… Tekst en foto’s: Joris Luyten
BOOT 2012 november - december
19
Het valt meteen op. Het Oxford kanaal is erg smal en de boten zijn er totaal anders dan we op het Continent gewend zijn. Geen fraai wit polyester motorjachten met bovenop een stuurinrichting. Nee, hier kunnen enkel ‘narrow boats’ varen. Zo’n 15 meter lange, smalle woonboten bestuurd met helmstok achteraan. Vooral ook de maximum breedte van de boot (2.08m) is erg determinerend om er te kunnen varen, want de sluizen en bruggen zijn erg krap berekend.
Keren, is wegens de bootlengte slechts op aangegeven punten mogelijk en gebeurt met een speciale techniek.. In de oeverwal is een brede V-vormige uitsparing voorzien. Daar vaar je met de boeg in en je slaat het roer helemaal om. Wat kracht op de motor en de boot draait helemaal om.
Daar is een historische grond voor. De eerste spade voor het Oxford kanaal werd in 1769 gestoken. Het is daarmee ook meteen het oudste en meest authentieke van GB. Bedoeling was een transportroute voor steenkool te creëren tussen Londen en de industriële Midlands. Wegens de beperkte financiële middelen werd bezuinigd op alle infrastructuur. Zoals houten kantelbruggen ipv stenen bruggen. De sluizen hebben slechts één enkele deur aan elke zijde en zijn precies op 7 voet breedte (2.13cm) gemaakt. De boten passen er precies als een badstop in. Midscheeps zat een touw vast op het dak, waarmee een ezel de boot langs het jaagpad kon voorttrekken.
Zelfbediening Sluizen en bruggen moet je zelf bedienen. Vooral kinderen vinden dit erg avontuurlijk. Soms is de sleutel nodig, die zich aan boord bevindt. In de sluizen is het niet nodig om de boot vast te leggen. De ‘ezelskoord’ is ruim voldoende om de boot onder controle te houden. Maar je moet wel opletten om zowel voor als achter niet te dicht bij de sluisdeur te komen. De boot zou kunnen haken achter de boordsteen (cil). Er staat duidelijk een witte markering die je niet mag overschrijden. Gezien de beperkte waterverplaatsing, zijn de sluizen in een wip gevuld en geledigd. Amper de tijd voor een gelegenheidspraatje met passanten of andere wachtende schippers.
Houtkacheltje De volledige kanaalinfrastructuur heeft de tand des tijd verbazend goed en in originele staat doorstaan. De boten zijn qua afmetingen nog precies als enkele eeuwen geleden, maar zij het nu uitgerust met een rustig puffende dieselmotor en hedendaags comfort qua sanitair, keuken en verwarming. Nu ja, onze Trinity had een volledig automatisch gestuurde gasverwarming. Er zijn echter ook modellen die uitgerust zijn met een oergezellig houtkacheltje. Op een typisch mistige Engelse dag ronddobberen op het kanaal met een knetterend vuurtje in de kombuis, heeft natuurlijk ook wel wat. College Cruisers, ligt op wandelafstand van Oxford centrum. De ruime parking laat toe om vlak bij de boot te parkeren zodat je persoonlijke ‘cargo’ makkelijk kan geladen worden. Nadat alle crew members hun cabine hebben gekozen , neemt Charlie, onze instructeur,rustig de tijd om het schip van voor naar achter uit te leggen. Alles komt aan bod: techniek, motor, veiligheid, aanleggen,… Meteen gevolgd door een proefvaart. Zelf heb ik al wat ervaring met motorjachten met stuurwiel. Dit is toch wel wat anders. De schipper neemt rechtopstaand helemaal achteraan plaats en stuurt met de helmstok. Stok naar links om naar rechts te varen en vise versa. De boten met platbodem liggen niet erg diep in het water en dus wel wat windgevoelig. Goed snelheid houden is de boodschap om vlot te kunnen sturen. Gezien de oevers erg dicht liggen, is dat allemaal wel wat wennen. De onderbouw van het schip is volledig van staal. Er worden geen fenders of stootbanden gebruikt. Hiermee zou je hopeloos gekneld raken in sluizen of onder bruggen. Maar geen probleem, blijkbaar zijn ze stevig genoeg om tegen een tikje te kunnen en startende schippers moeten zich dus geen zorgen maken.
20 november - december 2012 BOOT
Wie zich wat onwennig voelde op de weg hier naartoe met het linksrijdende verkeer, kan tot z’n verbazing misschien, constateren dat op het water wel rechts gevaren wordt. Enfin, je vaart steeds in het midden, maar kruisen doe dus rechts. De maximum snelheid is 4mph (6.4 km/h), zodat de erosie van de oevers door golfvorming wordt beperkt. Voorbijsteken is n echt mogelijk vanwege het smalle kanaal. Maar wie is er nu zo gehaast? Een laatste eigenaardigheid zijn ‘weirs’. Dit zijn stenen wateroverlopen, die vaak in de buurt van sluizen bevinden. Indien ze groot zijn, kunnen ze wel wat stroming creëren. Ze zijn echter goed gemarkeerd en mits voldoende snelheid, probleemloos te omzeilen. Trinity vooruit... Zo zijn we volledig klaar voor onze eerste cruise. Behoedzaam zet ik de Trinity in voorruit, nu echter zonder instructeur die over de schouders meekijkt. De verborgen wereld van Noord Oxford schuift links en rechts voorbij. De typische Engelse tuintjes boorden tot aan het kanaal. Een beetje gegeneerd hebben we zelfs kinkijk tot in woonkamers en keukens van de huisjes. Aan de kant van het jaagpad liggen ontelbare woonboten met een ‘long term licence’ geankerd. Ze volgen in een lange slinger de vloeiende lijn van het meanderend kanaal, enkel hier en daar onderbroken door wat uitwassend groen dat met laaghangende takken. Zelfs de schipper is daar verplicht om diep door de knieën te buigen. Als in een langgerekt dorp leven de bewoners hier, op en rond het zacht deinende water. Op enkele centimeters varen we langs de vaak alternatieve woonboten met wonderlijke namen en vaak het dak volgestouwd met meest bizarre voorwerpen. Te nauw berekend In Wolvercote is de eerste sluis te nemen. Dankzij de goede instructies van Charlie, lukt dat perfect. Vlakbij zijn er prima aanlegplaatsen. We dineren er ‘s avonds sfeervol in de Plough, een typisch Engelse pub met heel attente bediening. Bij het slapen gaan, blijkt echter de voorziene bedstee voor een van onze grote kinderen toch wat nauw berekend. Wat improvisatie en heen en weer gesjouw van een matras lost alles echter snel op. De boot is theoretisch voorzien op 6 passagiers, maar 4 lijkt me meer realistisch en comfortabeler.
De volgende ochtend kunnen de kinderen meteen genieten van een leuke wandeling, want de volgende wipbruggen en sluizen liggen allemaal kort na elkaar. Met onze meegebrachte walkies, brengen ze me zelfs op de hoogte van naderend verkeer. Bij de eerste tegenligger maak ik nog de fout om instinctief snelheid te minderen. Maar meteen voel ik dat het schip minder reageert op het roer en meer prooi wordt van de wind. De opkomende schipper geeft me, als een echte Engelse gentleman, heel vriendelijk de tijd om wat bij te sturen en mijn eerste passage is daarmee een feit. Al snel voel ik de bewegingen goed in de hand en is de onzekerheid er uit. Nu wordt het echt genieten. Aan de Duke’s lock is een oversteek naar de Thames, de Duke’s cut. De Fourth Duke of Marlbourough was zo slim om hier op eigen kosten een 400m lang eigen privé kanaal te laten graven zodat vrachtverkeer van hieruit ook recht de Thames in kon. De tol leverde hem een gigantisch kapitaal op. Deze waterverbinding wordt nu vooral gebruikt om het kanaal natuurlijk op peil te houden. Het dorpje Kiddlington, na twee uur varen, is niet spectaculair en enkele interessant om te bevoorraden. Vanaf Langford lane, zien we terug opnieuw veel woonboten. Enkele leuke pubs met mooie terrassen zijn een verantwoorde stop waard, als er plaats is om aan te leggen.
BOOT 2012 november - december
21
Thrupp is wel een leuk dorpje met typische cottages. Heel wat wandelaars houden halt en zetten zich op de bankjes, net achter de elektrisch te bedienen brug. Hier, maakt het kanaal een haast rechte hoek van 90° en zal kort na de dorpskern, gedurende kilometers de bedding van ‘Cherwell’ rivier volgen. De bouwers vonden dit een goedkopere oplossing, dan een nieuw kanaal te graven naast de rivier. Er zit natuurlijk wel wat stroming op dit water. Vuurproef De plaatselijke toeschouwers kijken graag uit hoe de schippers dit scherpe manoever uitvoeren. Aan de littekens in de oeverstootband te zien, blijkt dit niet voor iedere stuurman zonder slag of stoot te zijn weg gelegd. Met het zweet in de handen en zo traag mogelijk begin ik er aan. Ik voel de ogen van de talrijke toeschouwers in mijn rug priemen. De wind is gelukkig even gaan liggen en de Trinity luistert gewillig. Op amper enkele centimeters na, draai ik in, zonder wal of kant te raken. Twee oudere dames geven me een beleefd applaus. Ik meen terecht fier te mogen zijn op deze eerste kleine vuurproef met gunstig resultaat.
Vanuit Thrupp vertrek ook een bus naar het nabij gelegen ‘Blenheim Palace’ in Woodstock, één van Engelands’ mooiste paleizen en tuin. Terwijl je naar de bushalte slentert, overvalt je misschien een déjà vu . Best mogelijk, want verschillende episodes van de populaire politieserie Morse werden hier opgenomen.
22 november - december 2012 BOOT
Verder is het rustig varen door de ‘Cherwell Valley’, met een uitgesproken agrarisch landschap. De stalen spoorwegbrug, die je onderdoor vaart, doet niet vermoeden dat hier op een koude kerstnacht in 1874, een slippende trein met negen wagons van de bevroren sporen recht in het ijs van het kanaal in donderde, met tientallen slachtoffers tot gevolg. De ravage moet enorm geweest zijn. Aan de Rock van Gibraltar, een toepasselijke naam voor een pub, leggen we opnieuw aan. We zijn op een kleine 6 uur varen van Oxford. Maar dan begint het weer plots om te slagen. De wind steekt fel op en de regen valt met bakken uit de lucht. Andere (moedige) schippers blijven onvervaard in hun Zuidwesters, of zijn het duikpakken, doorvaren. Ik wil het echter plezierig houden… En in overleg met de ganse bemanning, nemen we het besluit, dat we niet zo hoognodig een bepaald eindbestemming moeten halen. Op het eerstvolgende keerpunt, Enslow, zullen we de boot draaien. We lassen nu en dan een extra tea time in en zo blijft de varende schipper toch droog.
Een dagje vroeger... Een dagje vroeger dan voorzien komen we terug aan in Oxford. Maar geen erg, want deze sfeervolle universiteitsstad heeft nog zoveel te bieden: het Ashmolean Museum (oudste universiteitsmuseum uit 1678), de Bodleian bibliotheek, Christ Church College (de inspiratiebron voor Harry Potter films), het Natuurkundig museum met het laatste exemplaar van de uitgestorven Dodo. Of gewoon wat verdwalen tussen al die merkwaardige gebouwen en kuieren in de schitterende winkelstraten. Van de totale lengte (126 km) Oxford Canal, hebben we uiteindelijk maar een bescheiden gedeelte afgelegd. Maar qua sfeer hebben we goed kunnen proeven van deze levende restant van origineel industrieel erfgoed. Info: www.collegecruisers.com
