Actieplan Industrieel Erfgoed Toerisme 2007 en 2008
Gecorrigeerde versie
Pagina 1 van 6
1 Inleiding Op 5 juli 2005 stelde de gemeenteraad het Masterplan Industrieel Erfgoed Toerisme vast. Het Masterplan was een uitvloeisel van de in 2003 vastgestelde discussienota “Een kasteel tussen fabrieken: discussienota Industrieel Erfgoed Toerisme in een stedelijk ontwikkelingsperspectief”. Het Masterplan was gericht op het creëren van samenhang tussen bestaande en nieuw op te starten initiatieven op het terrein van het industrieel erfgoed toerisme in Helmond. Het Masterplan had de volgende doelstellingen en subdoelstellingen: Het op een dusdanige wijze gebruik maken van het overkoepelend thema Industrieel Erfgoed Toerisme dat een uniek gezamenlijk cultuurtoeristisch totaalproduct wordt gecreëerd dat uitstijgt boven dat van de individuele projectdeelnemers en waarvan de aantrekkingskracht van het stadscentrum als bezoek- en verblijfsgebied voor eigen inwoners en bezoekers van buiten wordt vergroot. Daarbij zijn de volgende subdoelstellingen onderscheiden: 1. De eigenheid van de stad Versterking van de unieke cultuurhistorisch identiteit van Helmond in het algemeen en het centrum in het bijzonder. Dit vraagt uiteraard om verdere actie en samenwerking van diverse lopende projecten die ook in dit Masterplan worden behandeld. 2. De welvaart binnen de stad Door een gestage groei van het aantal bezoekers en een toename van hun toeristisch-recreatieve bestedingen wordt de werkgelegenheid gestimuleerd. Vanzelfsprekend dient de economische structuur van het centrum daarvoor te worden aangepast cq. te worden versterkt. 3. Het welzijn en de uitstraling van de stad De in gang gezette kwaliteitsimpuls van het centrum dient te worden doorgezet. De verschillende deelprojecten in het kader van Industrieel Erfgoed Toerisme kunnen daaraan een waardevolle bijdrage leveren. Daardoor ontstaat een verhoging van de aantrekkelijkheid van de stad en het centrum. Dat heeft weer tot gevolg dat bezoekers hun verblijfsduur verlengen en het centrum een levendige en vitale uitstraling krijgt. 4. Het behoud van het verleden Het voortbestaan van het industrieel erfgoed van Helmond moet minstens behouden blijven en daar waar mogelijk worden uitgebreid 5. De hoogwaardige uitstraling In aansluiting bij kenmerk 3 dienen we vast te stellen dat het primair gaat om de kwaliteit van het gezamenlijke aanbod dat we willen creëren en niet de omvang ervan. 6. De vraaggerichtheid Dit samenwerkingsproject dient zich voor een substantieel deel financieel onafhankelijk te maken van ondersteunende middelen.
Pagina 2 van 6
2
Bereikte resultaten
Tot nu toe zijn de volgende concrete acties ondernomen en resultaten bereikt. Herinrichting collectie ‘Mens en werk’ Het Gemeentemuseum Helmond heeft een unieke collectie rond het thema ‘Mens en Werk’. De collectie is volledig heringericht. Chronologisch van opbouw wordt getoond hoe kunstenaars tegen het thema arbeid aankeken en hoe zij dit vertaalden in kunst. De reacties van bezoekers en van de (vak)pers zijn positief. Films Spijkers van Katoen Rondom het thema Industrieel Erfgoed in Helmond is een serie van 10 films geproduceerd. De films worden uitgezonden gemeentetv en worden uitgebracht op dvd. De kijkcijfers zijn goed en de reacties positief. In de serie spelen twee leerlingen uit het voortgezet onderwijs in Helmond een belangrijke rol. Op deze manier wordt getracht ook jongeren te bereiken en het onderwijs aan te spreken. 3 Projecten 2007 en 2008 Uit de vorige paragraaf mag geconcludeerd worden dat er sinds het vaststellen van het Masterplan niet veel concrete resultaten zijn bereikt. Het concreet maken van de verschillende beoogde projecten in het Masterplan bleek ingewikkelder dan gedacht. Inmiddels heeft dat geleid tot een aantal nieuwe inzichten. Een succesvol Industrieel Erfgoed Toerisme zal alleen dan kunnen worden bereikt als er fundamentele keuzes gemaakt worden. Diverse (kleine) projecten zijn zeker goed om te onderzoeken en realiseren, maar uiteindelijk zet het onvoldoende zoden aan de dijk. Willen we in Helmond echt een grote bezoekersstroom op gang brengen, dan zal er een publiekstrekker van formaat moeten worden gerealiseerd. Voor 2007 en 2008 worden de volgende kleine en grote projecten voorgesteld. I Aanlichten erfgoed In het centrum van Helmond bevindt zich een aantal monumentale, industriële panden en objecten. Door deze op professionele wijze uit te lichten komen deze ‘verborgen schatten’ naar voren. Het aanlichten is van invloed op de algehele sfeer in de stad. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat in 2006 een aanlichtingsplan zou worden opgesteld. Dit is slechts gedeeltelijk gelukt. Er is een selectie gemaakt van panden. Echter deze selectie is autonoom door (een deel van) de toenmalige Adviescommissie Industrieel Erfgoed Toerisme gemaakt, zonder rekening te houden met toekomstige Helmondse ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld op stedenbouwkundig gebied. De kanaalzone was niet in zijn totaal bekeken, maar de objecten waren puur beoordeeld op individuele kwaliteit. Om een zo breed mogelijk draagvlak te krijgen en te komen tot een afgewogen beslissing is inmiddels een kleine ambtelijke werkgroep geformeerd, waarbij diverse disciplines vertegenwoordigd zijn. Deze werkgroep zal de kanaalzone in zijn totaal bezien, in relatie tot (toekomstige) ontwikkelingen. Planning: Realisatie tweede helft 2007 / eerste helft 2008. II Erfgoed educatief project Werken met erfgoed maakt onderwijs levendig, concreet en aanschouwelijk. Het stimuleert, motiveert en geeft kinderen onvergetelijke ervaringen.
Pagina 3 van 6
Met het realiseren van een erfgoed educatief project willen we leerlingen bewust maken van de geschiedenis van Helmond, en dan met name de industriële geschiedenis. Door het industriële verleden van Helmond op een positieve manier bespreekbaar te maken in de klas, krijgen leerlingen meer begrip en waardering voor de eigen geschiedenis. Bovendien leren leerlingen dat algemene ontwikkelingen terug te vinden zijn in onze eigen omgeving. Voorgesteld wordt om voor het primair en voortgezet onderwijs lesprogramma’s te ontwikkelen, afgestemd op de belevingswereld en niveau van de leerlingen. Gedacht kan worden aan leskisten, belevingsprogramma’s, bezoeken op locatie, digitale programma’s. Ook niet industriële thema’s kunnen een onderdeel worden van het totaal programma. Voor de ontwikkeling en uitvoering zal samenwerking worden gezocht met (erfgoed)instellingen, het onderwijs en de Marktplaats voor cultuureducatie “Cultuurcontact”. De uiteindelijke lesprogramma’s worden aan het onderwijs aangeboden via Cultuurcontact. Mogelijk kan hieraan een webpagina gekoppeld worden. De planning is om in het schooljaar 2007/2008 met een gericht aanbod te komen, in de vorm van twee projecten. III Realiseren Orgelhuis De realisatie van het Orgelhuis heeft het afgelopen jaar aanzienlijke vertraging opgelopen, doordat de beoogde locatie geen haalbare optie bleek te zijn. Het overleg met Bavaria over de huisvesting van de orgelcollectie in het pand “Hot News” aan de Steenweg is nog niet afgesloten. Zodra over dit onderdeel meer bekend is zal een separaat voorstel worden voorgelegd. IV Collecties In Helmond bevinden zich enkele belangrijke collecties die voortkomen uit locale industrie en nijverheid of een relatie hebben met het sociaal cultureel leven in de stad. Het betreft: a. de Vlisco-collectie b. de EDAH-collectie c. de collectie weefgetouwen etc. Voor al deze collecties geldt dat ze niet of niet optimaal ontsloten zijn voor geïnteresseerden. Het is de intentie om deze verzamelingen een plaats te geven binnen het project Industrieel Erfgoed Toerisme. Ze zijn (deels) interessant voor een groot publiek, mits goed ontsloten en op een aantrekkelijke wijze gepresenteerd. Opties In dit verband is eerder het idee geopperd van een museale presentatie. Breng de collecties onder in een industrieel monument, zoek een groep vrijwilligers en de klus is geklaard. Dit is echter een naïeve benadering. Dit type collecties wordt doorgaans statisch gepresenteerd waardoor geïnteresseerden na een of twee bezoeken afhaken. Voor een groot publiek is dit nauwelijks interessant. De collecties zijn divers en vragen om specifieke presentatievormen. Beheer en onderhoud verschillen gigantisch per collectie. Zo zijn de voorwaarden voor het behoud en presentatie van kostbare textiel objecten (Vlisco) totaal anders dan die voor weefgetouwen of papierobjecten (zoals bij Edah).
Pagina 4 van 6
Een ander niet wenselijke en niet haalbare optie is het onderbrengen van de collecties in een aantal kleine gebouwen. Dit is niet aan te raden om de volgende redenen. • Ten eerste ontstaan er op deze wijze meerdere kleine musea, met bijbehorende investerings- en vooral exploitatielasten. • Musea halen hun publiek binnen met exposities, niet met hun vaste collecties. Het is niet realistisch om er van uit te gaan dat er voldoende middelen kunnen worden gegenereerd om meerdere nieuwe musea zodanig te faciliteren, dat ze in staat zijn meerdere tentoonstellingen per jaar te maken, die voor een (groot) toeristisch publiek interessant zijn. • En zelfs als aan deze financiële voorwaarde wél voldaan wordt, ontbreekt het aan publiek. Ervaring elders heeft uitgewezen dat toeristen (en dit geldt ook voor hoger opgeleiden met culturele interesses) zelden meer dan één museum bezoeken bij een stadsbezoek. Voorstel Ons inziens staat of valt de toekomst van het project Industrieel Erfgoed Toerisme met het realiseren van (minimaal) één echte publiekstrekker. Zo’n publiekstrekker zou meerdere doelgroepen moeten aanspreken, zich moeten lenen voor herhalingsbezoek en onderscheidend moeten zijn (uniciteit). Zo’n concept moet bestaan uit een mixformule van de volgende elementen: • een aantal zeer diverse collecties • (in potentie) een industrieel complex gelegen in het stadshart • inbedding binnen een breder concept (Industrieel Erfgoed Toerisme) • participatie van bedrijven in de sfeer van hightech en creatieve industrie De vraag is of met deze bouwstenen een concept ontwikkeld kan worden, dat aan genoemde voorwaarden voldoet. De gedachten gaan daarbij uit naar een groot indoor en outdoor themapark, rond industrie en nijverheid. Een mixformule, waarbij de genoemde collecties (of delen ervan) deels als vaste presentatie, deels als wisselexposities worden geplaatst in een interactieve omgeving, waarbij entertainment een belangrijke rol speelt. Daarbij passen begrippen als nostalgie, fun, muziek, horeca, theater, food, hightech. Er zouden werkateliers kunnen worden ingericht, met de Vlisco-collectie als referentiekader, de EDAH collectie ondergebracht in een supermarktconcept uit de jaren ’50 en de dansorgels in een dynamische horecasetting. Er kan een tijdreiselement worden toegevoegd met interactieve elementen (film, muziek, geuren, geluiden). Daarbij dienen ook nieuwe ontwikkelingen op het gebied van techniek en design betrokken te worden. Het beschreven concept mag geen museale uitstraling hebben, maar is een themapark met een zeer sterke entertainment component. Het concept is alleen haalbaar en wenselijk als dit commercieel kan worden geëxploiteerd. Concreet stellen wij voor om een haalbaarheidsonderzoek te laten verrichten naar de mogelijkheid een dergelijk concept in Helmond te ontwikkelen. Daarbij moet aandacht zijn voor het concept op zich, maar ook voor een mogelijke locatie en de financiële haalbaarheid. Beoogd wordt het haalbaarheidsonderzoek dit jaar te laten uitvoeren. V Vrijwilligersstructuur Een project dat in 2008 een concrete vorm aan moet nemen is het realiseren van een vrijwilligersstructuur.
Pagina 5 van 6
Om het industrieel erfgoed toerisme in het algemeen en het concept met betrekking tot de collecties in het bijzonder levend, haalbaar en in Helmond gedragen te krijgen is het van belang om een vrijwilligersstructuur te realiseren. Gedacht wordt aan een constructie zoals die ook wordt gehanteerd in Den Bosch. Daar is een levendige, zeer actieve en grote groep van vrijwilligers die zich heeft verenigd in een Kring ‘Vrienden van ’s-Hertogenbosch’. De Kring zet zich in voor het behoud en verbetering van de historische binnenstad en haar omgeving. Zij organiseren diverse activiteiten zoals vaartochten, stadswandelingen en speciale activiteiten. De mogelijkheid om te komen tot een dergelijke vrijwilligersstructuur dient te worden onderzocht. Beoogd wordt hier in de tweede helft van het 2007 een start mee te maken.
Pagina 6 van 6
