Ze zijn zo sterk, de vrouwen dwingen veel respect af

ZIJ

WAARTS

NIEUWSBRIEF VAN DE

www.svzv.nl nummer 09, april 2011

STEUNGROEP VROUWEN ZONDER VERBLIJFSVERGUNNING Inhoudsopgave 15 jaar SVZV Nieuw bij het spreekuur Eindelijk papieren Activiteiten van SVZV Tiener zonder papieren SVZV zij aan zij Leven in de marges Verslag zomeruitje Donateurs en Fondsen Vrijwilligers

1 3 4 5 6 7 8 10 11 11

‘Ze zijn zo sterk, de vrouwen dwingen veel respect af’ In 2010 bestond de Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning 15 jaar. Een terugblik met Jenneke Arens, in 1995 een van de mede-oprichters van de Steungroep. ‘Het is bijzonder om de overlevingsdrang van de vrouwen te zien.’

Verwachtte je in 1995 dat de Steungroep anno 2011 niet meer nodig zou zijn? Die verwachting hadden we niet, maar de hoop dat de situatie voor vrouwen zou verbeteren was er wel. Helaas is het tegendeel waar, de situatie is nu veel slechter. In afgesneden mogelijkheden. De Steungroep wil meer zichtbaar1998 is de Koppelingswet ingevoheid voor vrouwen zonder verblijfs- Bekendheid brengt echter ook erd. Vanaf dat moment werden alle risico’s met zich mee, inderdaad. vergunning en haar werk. Zijn bestanden van instanties aan elkaar Zeker nu de huidige regering planhier geen risico’s aan verbonden? gekoppeld (bevolkingsregister, nen heeft om “illegaliteit” strafbaar We zijn inmiddels goed bekend bij sociale dienst, politie etc.) en werd te stellen. Binnen de Steungroep is verschillende migrantengroepen het verstrekken van allerlei gemeenhet nodig discussie te voeren over en maatschappelijke instanties. schapsvoorzieningen gekoppeld hoe we hier verder mee omgaan. Dat heeft de eerste jaren heel wat aan de vraag of iemand legaal We hebben ons in het verleden mailings, telefoontjes en bijeenkin Nederland verblijft. Voorheen bijvoorbeeld wel eens afgevraagd omsten gekost. Het heeft een tijdje konden mensen zonder papieren geduurd voordat het spreekuur echt of onze naam, Steungroep Vrouwen nog wel een sofinummer krijgen en Zonder Verblijfsvergunning, vrouging lopen en in het begin hebben werken. Overleven was makkelijker. we wel getwijfeld over het bestaans- wen niet zou afschrikken om bij ons Nu is alles volledig dichtgetimmerd. te komen. Maar het is juist ook wel recht van de groep, omdat we Vrouwen zonder verblijfsvergunduidelijk. met maar weinig vrouwen zonder ning zijn meer dan vroeger afhanverblijfsvergunning in contact Ik vind dat we ons niet moeten kelijk van liefdadigheidsinstellingen, laten afschrikken door het regerkwamen. worden gedwongen zwart werk te ingsbeleid. We moeten juist laten Toen in 1998 de Koppelingswet is verrichten, in onderhuur of in kraakingesteld, werden de verslechterde merken waar we voor staan. Bovenpanden te wonen – met alle risico’s dien zijn we bij overheidsinstanties omstandigheden voor vrouwen en uitbuiting van dien. De regels allang bekend. Het is essentieel dat zonder verblijfsvergunning heel zijn strenger en dit is een weerslag zichtbaar. De toeloop werd duidelijk we het werk dat wij zo belangrijk van de maatschappij, tolerantie is vinden gewoon blijven doen. steeds groter als gevolg van de

een dun laagje. Als mensen echt met elkaar te maken krijgen, blijkt angst voor het onbekende een sterke drijfveer. De politiek speelt hierop in en wakkert het aan. Wat was de aanleiding om de Steungroep op te richten? Voordat de SVZV werd opgericht bestonden er al verschillende organisaties die mensen zonder papieren ondersteunden, zoals ASKV en het Autonoom Centrum, maar in de praktijk werden deze instanties vooral bezocht door mannen. De situatie voor vrouwen zonder verblijfsvergunning is niet hetzelfde als voor mannen. Vrouwen hebben andere problemen en zijn nog kwetsbaarder. Vrouwen hebben andere redenen om hierheen te komen, bijvoorbeeld omdat ze verstoten zijn uit hun familie of groep, omdat ze zijn verkracht of omdat ze zijn verlaten door hun man. Ook zijn ze vaak door mannen naar Nederland gebracht en van hen afhankelijk. Het is daarom van betekenis dat er een Steungroep specifiek voor vrouwen bestaat. Antoinette Bos en ik hebben een groepje Nederlandse en buitenlandse vrouwen bij elkaar gebracht om ons idee verder te ontwikkelen en toen hebben we met die groep de SVZV opgericht. Hoe zijn jullie begonnen? Vanaf het begin af aan was het doel van de SVZV tweeledig. Enerzijds hebben vrouwen zonder verblijfsvergunning vooral behoefte aan directe ondersteuning, denk aan onderdak en voeding, anderzijds is het belangrijk dat er structureel zaken veranderen voor deze vrouwen. Actievoeren tegen wetten en het beïnvloeden van het regerings-

2

beleid is essentieel voor verandering op de lange termijn. In de praktijk blijkt echter dat de directe hulpvragen je zo in beslag nemen dat het lastig is om activiteiten voor de lange termijn te ontplooien. Dat was toen het geval en is nu nog steeds zo. Het spreekuur is nog steeds druk bezocht door vrouwen en neemt veel tijd van de vrijwilligsters in beslag. Vanuit welk idee werkt de Steungroep? We hebben als uitgangspunt: de wereld is van iedereen, grenzen moeten geslecht worden, letterlijk en figuurlijk. Een belangrijk doel is het vergroten van de zelfredzaamheid van vrouwen zodat ze een onafhankelijk bestaan kunnen opbouwen. We willen de vrouwen die bij ons komen niet van ons afhankelijk maken. We moeten er steeds weer opnieuw voor waken dat we dit niet uit het oog verliezen, vooral bij de directe ondersteuning. Het sluipt er makkelijk in dat je dingen regelt, in plaats van dat je het vrouwen zelf laat doen en daarbij waar nodig ondersteunt. Als organisatie moet je ervoor zorgen dat hulpverlening en jezelf in stand houden geen doel op zich wordt. We wensen onszelf overbodig te maken, niet alleen doordat de situatie voor vrouwen verbetert, maar ook doordat de Steungroep meer door de vrouwen waar het om gaat, zelf wordt gedragen. Dit lukt gedeeltelijk, maar blijft lastig. En dat is ook niet zo gek want vrouwen zonder verblijfsvergunning hebben hun eigen sores. Maar toch kunnen de vrouwen juist van elkaars ervaringen leren. Er zijn waarschijnlijk duizenden vrouwen zonder verblijfsvergunning, alleen al in Amsterdam, en

het is slechts een kleine groep waarmee we in contact komen. Dat zijn vaak vrouwen zonder eigen netwerk die meestal naar ons worden doorverwezen door andere instanties. De politie heeft zelfs een keer ten einde raad een vrouw die op straat kwam te staan naar ons doorverwezen. Hoe is de politieke context veranderd? Politieke vraagstukken zoals migratie worden niet door de politiek opgelost, alleen maar verergerd. Óf partijen hebben geen macht, óf ze zijn bereid monsterlijke compromissen te sluiten in ruil voor het pluche. Het politiek bewustzijn van burgers moet weer groter worden. Het is noodzakelijk dat druk wordt uitgeoefend vanuit de maatschappij. In de jaren 60, 70 en 80 gebeurde dat mijns inziens veel meer. Actievoeren lijkt in de huidige tijd moeilijker. Jongeren zijn meer gericht op geld verdienen en carrière, maar het is heel goed om te merken dat er ook jongeren zijn die het anders willen. In 2007 hebben we vanuit de politiek wel waardering gekregen. We kregen van GroenLinks de Ab Harrewijnprijs uitgereikt voor onze inspanningen. Hebben jullie oplossingen voor de hulpvragen van vrouwen? Het is fijn dat we vaak oplossingen kunnen vinden, maar huisvesting is altijd een van de grootste problemen. Vrouwen en kinderen worden gewoon op straat gezet en dan bellen ze je. Wat moet je dan? Het niet kunnen zorgen voor onderdak en aan vrouwen vertellen dat je dat niet kunt regelen is een van de moeilijkste dingen aan ons werk. En het aller-mooiste is als vrouwen een verblijfsvergunning krijgen. Maar dit gebeurt niet veel en is zeker ook niet alleen onze verdienste. Wat me het meest is bijgebleven in alle jaren bij de SVZV is het verhaal van een vrouw uit Ethiopië. Zij was in haar land van herkomst hoog opgeleid als apotheker, maar kon hier niet aan de bak komen. Ze wachtte op een verblijfsstatus. Na jarenlange klachten waarvoor ze geen medische behandeling kreeg, bleek ze kanker te hebben. Ze wilde niet

terug naar Ethiopië, maar toen ze hoorde dat ze kanker had wel, de situatie was toch uitzichtloos. Voor terugkeer kreeg ze overheidshulp van het IOM (International Organization for Migration). Ze is teruggegaan en twee maanden later is ze daar overleden. Dit is zo ontzettend triest. Als ze hier goede medische hulp had gekregen, was het heel anders afgelopen. Wat is belangrijk voor de toekomst? Het is noodzakelijk dat het regeringsbeleid verandert, daarom moet de Steungroep proberen meer tijd te steken in de aan het begin genoemde activiteiten om structurele verandering teweeg tebrengen. Zelfredzaamheid van de vrouwen moet voorop blijven staan, en we kunnen vrouwen nog meer stimuleren elkaar op te zoeken en ervaringen uit te wisselen. Het is goed voor vrouwen om te weten dat ze er niet alleen voorstaan, en dat er zoveel anderen zijn. Netwerken is heel belangrijk. Lukt het om positief te blijven? De spreekuren zijn momenteel behoorlijk druk. Door de politieke ontwikkelingen hebben vrouwen het nog slechter en dat is te merken door het aantal vrouwen dat een beroep op de Steungroep doet. Toch lukt het juist door het contact met de vrouwen om positief te blijven. Het is zo bijzonder om de overlevingsdrang van vrouwen te zien. Ze zijn zo sterk. Ze gaan door en komen tegenslagen steeds weer te boven. De vrouwen dwingen veel respect af. Ook laat het zien hoe verwend wij zijn. Er is een enorme kloof. De mogelijkheden van bevoorrechte burgers in tegenstelling tot mensen zonder papieren die geen enkele keus hebben en nauwelijks mogelijkheden. Als je ziet dat vrouwen zonder verblijfsvergunning successen behalen geeft dat enorm veel energie. Daarnaast is een leuk aspect van het werk voor de Steungroep dat je in contact komt met vrouwen uit heel verschillende culturen. Vaak culturen waar sociale aspecten en menselijke verhoudingen belangrijker zijn dan hier.

Nieuw bij de Steungroep: Mina! Sinds december is Mina de Steungroep komen versterken. Zij heeft onze vorige spreekuurassistente Elvira opgevolgd en assisteert elke vrijdag bij het spreekuur. Mina aan het woord: Via ASKV kreeg ik te horen over de Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning. Ik ben daar langsgegaan omdat ik informatie wilde over studiemogelijkheden in Nederland. In Mongolië heb ik filosofie gestudeerd en wilde graag een studie academisch Nederlands aan de VU beginnen. Op het spreekuur van de Steungroep ontmoette ik vrijwilligster Federica. Zij vertelde me over mogelijkheden om te kunnen studeren en over een fonds voor studiegeld. Drie weken later werd ik weer gebeld. Er was studiegeld beschikbaar én ze vroeg me ook om op vrijdag bij het spreekuur te komen assisteren. Ik kon het niet geloven! Ik was zo blij, ik heb meteen ja gezegd. Inmiddels ben ik alweer een tijdje aan het werk bij de Steungroep en ben ik ook begonnen met de studie aan de VU. Ik vind het heel bijzonder dat zoveel vrijwilligers, ondanks hun drukke leven met werk en familie, toch elke vrijdag het spreekuur draaien speciaal voor de vrouwen. Soms komen vrouwen

alleen naar het spreekuur om verhalen te vertellen. Dat ontroert me. Het is voor mij een openbaring dat het niet makkelijk is om geld te krijgen voor de SVZV, dat er veel fondsen moeten worden aangeschreven. De Steungroep wil iedereen helpen, maar het is gewoon moeilijk, het is niet zo dat de groep zelf alle middelen ter beschikking heeft. Het is goed om te weten dat dingen regelen ook voor hulpverlenende organisaties zoals de Steungroep niet altijd makkelijk is, juist omdat je soms het gevoel kunt krijgen dat iedereen tegenwerkt. Ik wil zelf ook graag helpen. Ik vind het erg fijn om vrouwen die het niet makkelijk hebben blij te kunnen maken. Mijn plan is om heel lang mij te blijven inzetten voor de Steungroep. Tot slot heb ik nog een oproep. Ik wil vragen of mensen die dit lezen de SVZV wil steunen met geld of andere dingen. Ik vertel het zelf ook aan iedereen in mijn omgeving. Het is echt belangrijk. 3

‘Ik ben echt blij dat de Steungroep mijn probleem heeft mee gedragen’ Wen is een Chinese vrouw van 55 jaar. Dertien jaar geleden kwam ze voor het eerst bij de Steungroep. Ze zat toen in de vrouwenopvang maar mocht daar niet blijven omdat ze geen verblijfsvergunning had. Een politieman trok zich haar lot aan, en belde ons. De Steungroep heeft toen woonruimte voor haar georganiseerd. Hier begon het contact van Wen met de Steungroep, dat al die jaren duurde. Afgelopen febuari kreeg Wen na jaren procederen haar verblijfsvergunning. Wat ging er allemaal door je hoofd toen je je verblijfsvergunning kreeg? Ik kon het niet geloven. Toen mijn advocaat erover belde dacht ik: ik mag naar China! Mijn zoon heb ik langer dan twintig jaar niet gezien, mijn schoondochter heb ik nooit gezien, mijn kleinzoon nog nooit. Hij is al 8 jaar. Ik ben al meer dan 17 jaar in Nederland...ik kon niet op bezoek in China want dan had ik nooit terug gekund naar Nederland. Ik houd van Nederland. Omdat jullie zo aardig en lief zijn (lacht). Wat ik nog meer dacht? Ik houd van studeren. Ik wil heel graag beter Nederlands leren. Nu heb ik een kans! Ik vind Nederland heel belangrijk als ik in Nederland woon. Als ik beter Nederlands geleerd heb, ga ik misschien wel kapper worden! (lacht hard om het idee) Verandert er veel nu je een verblijfsvergunning hebt? Ja, ik hoef niet meer bang te zijn. Een illegaal mag dit niet, mag dat niet, mag ‘alles’ niet. Ik was bang voor de politie, dat hoeft niet meer. Alles kan ik aanvragen, mijn huis, mijn eigen huis. Als ik een eigen huis heb, doe ik de deur open, dan hoef ik niet bang te zijn wie dat is... Ook op straat was ik heel bang vroeger. Maar dat was ik al een tijdje niet meer, omdat mijn kinderen nu al groot zijn. Ik hoef niet meer voor ze te zorgen. Toen ik net bij de Steungroep kwam, dertien jaar geleden, was het de moeilijkste tijd van mijn leven. Ik sprak geen Nederlands. 4

Ik verstond maar vier woorden: eten, slapen, zitten, staan. Ik had geen werk, geen huis...Als jullie mij niet hadden geholpen, was ik echt doodgegaan. Ik wilde echt dood, maar mijn dochter had dan helemaal geen familie, ik was haar enige familie. Ik heb toen aan haar gedacht en daarom kon ik doorgaan. Hoe is Steungroep veranderd al die jaren dat jij bij ons kwam? Vroeger zat de Steungroep in vrouwenruimte De Kat. We kookten er elke week op donderdag, ik ook. Later is de Steungroep verhuisd naar de Van Ostadestraat. Er kwam ook weer een eetcafé, de laatste zaterdag van de maand, op de Overtoom. Ik ga bijna elke keer naar het eetcafé. Ik vind het heel leuk, met verschillend eten, met verschillende mensen. Ik neem ook vriendinnen mee. Ik heb ook een keer gekook hen. (zie foto blz. 6)

Ik ben echt blij dat de Steungroep mijn probleem heeft mee gedragen. Toen het zo moeilijk was, dacht ik: ik ben alleen, ik kan niet verder meer. Maar dat was niet zo, de Steungroep heeft mij echt gesteund (lacht). Nu kan ik echt staan! (lacht hard). In februari 2011 hoorde Wen dat ze een verblijfvergunning had gekregen op humanitaire gronden. Maar die bleek toen al per augustus 2010 te zijn afgegeven. De IND had haar nooit op de hoogte gesteld van dit feit. Pas toen de advocaat voor de zoveelste keer contact opnam om te vragen hoe het ervoor stond, werd dit duidelijk. Nu in maart heeft ze haar pasje nog niet, maar ze moet haar verblijfsvergunning wel over twee maanden weer verlengen.

Uitgelicht: de activiteiten van de Steungroep Ook het afgelopen jaar hebben de vrijwilligers van de Steungroep zich ingezet om uiteenlopende activiteiten mogelijk te maken. Het wekelijkse inloopspreekuur, de persoonlijke begeleiding van vrouwen zonder papieren, het Efiehuis en het Vrouweneetcafé stonden hierbij centraal. Een overzicht van de kernactiviteiten van de Steungroep. Het spreekuur Het wekelijkse inloopspreekuur op ons kantoortje in de Pijp is al jaren de belangrijkste activiteit van de Steungroep. Ongedocumenteerde vrouwen kunnen zonder afspraak bij ons terecht voor vragen en ondersteuning. Wij informeren vrouwen over hun basisrechten en helpen bij het regelen van praktische zaken, op het gebied van huisvesting, medische zorg, juridische bijstand en zorg voor de kinderen. Gemiddeld komen er zo’n acht vrouwen per week naar ons spreekuur. Tijdens het spreekuur kunnen vrouwen zelfstandig gebruikmaken van de kantoorvoorzieningen, zoals telefoon en internet. In onze wachtruimte is het vaak gezellig druk. De kinderen spelen met elkaar, door de vrouwen wordt gezellig gekletst en ‘gewinkeld’ in onze weggeefkast. Deze kast is gevuld met kleding en andere spullen die mensen bij ons langs brengen, zoals boeken, beddengoed en kinderspeelgoed. Heeft u kleding of andere mooie spullen liggen die niet meer worden gebruikt? U bent van harte welkom om het bij ons langs te brengen.

Persoonlijke begeleiding door steunvrouwen Veel vrouwen die bij ons komen hebben te maken met complexe hulpvragen. Deze vrouwen krijgen - wanneer er genoeg vrijwilligers zijn - een vaste ‘steunvrouw’. Deze steunvrouw begeleidt een vrouw gedurende een langere periode. De steunvrouwen zijn een ‘gespreksmaatje’ en geven ondersteuning bij het bezoeken van instanties en helpen met allerlei praktische vragen. Samen wordt gewerkt aan het versterken van de bestaans zekerheid, toekomstperspectief en zelfredzaamheid. Hierbij wordt altijd uitgegaan van de wensen en

behoeften van de vrouwen zelf. Het afgelopen jaar zijn zo’n vijf vrouwen op deze manier begeleid door de Steungroep. Vrouwen die een intensieve begeleiding nodig hebben die wij niet kunnen bieden, worden doorverwezen naar andere instellingen, zoals het wereldhuis of ASKV.

Het Vrouweneetcafé Iedere laatste zaterdag van de maand organiseren we – inmiddels al ruim vijf jaar – het eetcafé de ‘De Peper’, het restaurant in de voormalige filmacademie aan de Overtoom 301 in Amsterdam. Op deze gezellige avonden koken vrouwen uit verschillende landen en wordt er gesproken over onderwerpen die verband houden met het leven zonder papieren. Het eetcafé is hiermee een ontmoetingsplek voor vrouwen met en zonder papieren en hun kinderen. Alle dames onder u zijn van harte welkom om een keer langs te komen en met ons mee te eten.

Informatieverstrekking De Steungroep heeft door de jaren heen een brede expertise opgebouwd op het gebied van hulpverlening aan vrouwen zonder papieren. Wij krijgen dan ook regelmatig vragen vanuit organisaties en instellingen die in aanraking komen met vrouwen zonder verblijfsvergunning. Zij benaderen ons voor advies of verwijzen cliënten naar ons door voor ondersteuning. Instanties die regelmatig bij ons aankloppen zijn o.a. het algemeen maatschappelijk werk, jeugdhulpverlening, vrouwenopvang, verloskundigen, basisscholen en consultatiebureaus. Enerzijds zijn we als Steungroep natuurlijk blij dat wij onze kennis en ervaring kunnen delen met mensen uit verschillende beroepsgroepen. Anderzijds vinden wij het schokkend dat de reguliere maatschap-

pelijke instanties soms zo weinig over de positie van vrouwen zonder papieren blijken te weten. Daarnaast komt het voor dat instellingen ongedocumenteerde vrouwen proberen door te schuiven naar het vrijwilligerscircuit. Wij zijn echter van mening dat vrouwen zonder papieren zoveel mogelijk door de reguliere hulpverlening geholpen moeten worden: het liefst maken wij onszelf overbodig. Gelukkig komen wij ook regelmatig hulpverleners tegen die zich juist extra hard inzetten voor hun cliënten zonder verblijfsvergunning.

Kamer in het Efiehuis Sinds 2007 beheert de Steungroep een kamer voor vrouwen die op straat staan zonder uitzicht op een woonruimte in de nabije toekomst. Het Efiehuis biedt voor een vrouw - en eventuele kinderen - een veilig onderkomen voor een periode van zes maanden. Het is een goede plek voor vrouwen die hoogzwanger zijn, of net zijn bevallen. In 2010 hebben 2 vrouwen in het Efiehuis gewoond, uit Kameroen en uit Ghana. Beide vrouwen samen met hun pasgeboren kindje.

5

Het verhaal van Hagar De vrouwen die naar het spreekuur komen hebben heel verschillende verhalen. Wat vrouwen meegemaakt hebben is soms schokkend, maar vaak inspirerend. Hieronder vertelt Hagar, een tiener zonder papieren, haar verhaal. (Hagar is een gefingeerde naam)

Hagar kwam een aantal jaar geleden met haar familie naar Nederland en besloot te blijven. Hagar wilde zichzelf ontwikkelen. In theater, muziek, met haar studie, en ze wist dat dit in Marokko niet zou kunnen. Haar vader verdiende maar weinig geld en zonder studie zou ze niet vooruitkomen. Die beslissing was een grote stap voor een pubermeisje. Van een leven met vrienden en familie kwam Hagar terecht in wat ze zelf het moeilijkste jaar van haar leven noemt. Ze woonde met haar tante waar de sfeer anders was dan thuis, ze had nog geen vrienden, kon het Nederlands niet verstaan, en ging een heel jaar niet naar school. Nu vraagt ze zich wel eens af hoe ze die tijd overleefd heeft. Toen ze via haar tante bij een buurtcentrum kwam, leerde ze snel Nederlands. Ze was altijd de jongste tussen oudere vrouwen. Eén van die vrouwen vertelde

Hagar over de Steungroep. Ze ging de eerste keer samen met haar tante, om te vragen of en hoe ze naar de tandarts kon. Later kwam ze vaker alleen terug. Hagar hoorde toen voor het eerst dat ze ook zonder verblijfsvergunning het recht had om naar school te gaan. Hagar werd met hulp van de Steungroep aangenomen op het Montessori College Oost, waar ze na de eerste klas, meteen naar de derde en tenslotte de vierde ging. Na haar Mavo diploma wilde ze verder studeren op de Havo, maar op school dachten ze dat ze beter MBO kon doen. De Steungroep heeft geprobeerd te bemiddelen, maar zonder succes. Dat was een moeilijk moment voor Hagar. Nu zit ze in het eerste jaar van de MBO opleiding Bedrijfsadministratie. Daar mocht ze beginnen, omdat ze nog minderjarig is. En hoewel het geen Havo is, is ze er blij mee. Hagar denkt aan haar toekomst-

Eetcafé voor vrouwen zonder en met verblijfsvergunning Elke laatste zaterdag van de maand ben je welkom in ‘de Peper’, het restaurant van de voormalige filmacademie, Overtoom 301, in Amsterdam (tram 1 en 6, halte J. P. Heijestraat). Vanaf 18.00 uur is iedereen welkom. Rond 19.00 uur is er (vegetarisch) eten en vanaf 20.00 uur volgt het informatieve deel van de avond met een gastspreekster, film of discussie. Kom ook en neem je vriendinnen en kinderen mee! 6

perspectief: als ze ooit terug naar Marokko gaat, vindt ze met deze opleiding tenminste zeker een baan. Toch blijft het moeilijk om te leven zonder verblijfsvergunning. Of zoals Hagar zegt: het blijft je achtervolgen. Als alle leerlingen op school voor de administratie hun identiteitsbewijs moeten meenemen, moet Hagar altijd een smoesje verzinnen en snel naar de coördinator gaan die op de hoogte is van haar situatie en vrijstelling regelt. Hagar heeft haar familie al lang niet gezien. Als ze bellen zegt ze meestal dat het goed met haar gaat. Haar ouders weten ook dat ze terug in Marokko niet gelukkig zou zijn. En als ze maar druk bezig is, is het minder moeilijk zonder familie. Ook in Nederland heeft Hagar leuke mensen leren kennen. Dat is wat ze het fijnste vindt aan haar verblijf hier. Mensen die om je geven en in je geloven, en die je bovendien helpen jezelf te ontwikkelen. Hagar haalt goede cijfers en zou graag doorstuderen op het HBO. Maar dat wordt moeilijk omdat ze dan meerderjarig is en zonder verblijfsvergunning geen recht op onderwijs heeft. Ze wil er nu nog niet aan denken hoe ze dat gaat bereiken. Ze weet dat ze veel kan, en daar houdt ze zich aan vast.

Zij aan zij met vrouwen zonder verblijfsvergunning De Steungroep wil niet alleen directe hulpverlening bieden, maar ook strijden voor de verbetering van de positie van vrouwen zonder papieren. Door deel te nemen aan debatten, bijeenkomsten en manifestaties werkten we ook in 2010 aan de zichtbaarheid van vrouwen zonder papieren én aan die van de Steungroep. Expertmeeting Amsterdam Begin februari 2011 hebben twee medewerkers van de Steungroep deelgenomen aan een expertmeeting over vrouwen zonder papieren in Amsterdam, waarbij de knelpunten in de hulpverlening aan ongedocumenteerde vrouwen centraal stond. Zo’n veertig vrouwenorganisaties, instellingen voor maatschappelijk werk, de Vrouwenopvang en gemeentelijke medewerkers deden hieraan mee. Er is gesproken over het belang van meer samenwerking tussen de reguliere hulpverlening, de informele hulpverlening (vrijwilligersgroepen e.a.) en migrantenorganisaties. Kennisuitwisseling over de rechten van ongedocumenteerden, maar ook praktische kennis over de hulpverlening aan ongedocumenteerden blijft hard nodig!

Conferentie Vreemdelingendetentie Medewerkers van de Steungroep hebben in november 2010 een conferentie van Amnesty International bijgewoond. Op deze dag stonden de inhumane omstandigheden waarin ongedocumenteerden in de Nederlandse detentiecentra verblijven centraal. Naast presentaties en debat, werd ook het rapport ‘Vreemdelingendetentie: in strijd met mensenrechten’ gepresenteerd. Hierin wordt scherpe kritiek geuit op de Nederlandse vreemdelingendetentie, dat in strijd is met internationale mensenrechtenstandaarden. Via de website van Amnesty is dit interessante en verontrustende rapport na te lezen.

Presentatie Willem de Zwijgerkerk In oktober 2010 hebben twee medewerkers en drie tieners – kinderen van cliënten van de

Steungroep – in het kader van de diaconale zondag de Willem de Zwijgerkerk bezocht. De medewerkers waren uitgenodigd om te vertellen over het werk van de Steungroep en de positie van vrouwen zonder papieren. De Willem de Zwijgerkerk is al jaren verbonden met de Steungroep, via het ‘Weduwen- en Wezenfonds’, een fonds dat wij zeer regelmatig aanschrijven om vrouwen in noodsituaties te kunnen ondersteunen. Via deze weg willen we graag nogmaals de Willem de Zwijgerkerk bedanken voor hun trouwe steun aan vrouwen zonder papieren!

Interview in ‘Buiten de Boot’ In de zomer van 2010 is een medewerker van de Steungroep geïnterviewd over de activiteiten van de Steungroep en de hulpverlening aan ongedocumenteerde vrouwen voor een artikel in de nieuwsbrief van Stichting LOS, ‘Buiten de Boot.’ Dit artikel is ook te lezen op onze website. www.svzv.nl/publicaties/artikelen

Rhythm Against Racism Op 30 mei 2010 was de Steungroep met een stand aanwezig op de landelijke manifestatie ‘Rhythm Against Racism’ op de Dam, tegen racisme en voor een kleurrijk en solidair Nederland. Ondanks het regenachtige weer, was dit een

geslaagde middag waarbij we veel bezoekers hebben gesproken en donaties hebben ingezameld. Na afloop van deze dag mochten we ook een ‘oproep voor donaties’ plaatsen in een nieuwsbrief van UNITED Against Racism, wat extra publiciteit voor ons – en onze doelgroep – heeft opgeleverd.

… en nog veel meer: Naast bovengenoemde activiteiten hebben medewerkers van de Steungroep ook meegedaan aan andere activiteiten, waaronder: • een onderzoek van Human Rights Watch • een congres rond het 5-jarige bestaan van Fanga Musow, opvanghuis voor ongedocumenteerde vrouwen in Utrecht • een uitwisselingsbijeenkomst voor opvanghuizen voor ongedocumenteerde vrouwen, georganiseerd door het STIL in Utrecht • een scholingsbijeenkomst voor Steungroep medewerkers door een advocaat van Fischer Advocaten • een informatie-avond van All Included i.s.m. Stichting LOS over de Europese instantie voor grensbewaking Frontex, en het verzet ertegen Ook in de toekomst zal de Steungroep de zichtbaarheid en het debat blijven opzoeken – om hiermee bij te dragen aan de verbetering van de positie van vrouwen zonder papieren. 7

Leven in de marges: hulpvragen op het spreekuur Op het wekelijkse inloopspreekuur wordt duidelijk waar vrouwen zonder papieren tegenaan lopen. De Steungroep probeert hen zo goed mogelijk te ondersteunen op het gebied van onderdak, gezondheid en inkomen. Onderdak Het vinden van een geschikte plek om te wonen is een van de moeilijkste dingen voor vrouwen zonder verblijfsvergunning. Op ons spreekuur zien wij heel veel vrouwen die op zoek zijn naar huisvesting. Ongedocumenteerden kunnen niet ‘legaal’ wonen. Ze kunnen geen gebruik maken van sociale huisvesting en hebben geen recht op huursubsidie. Veel vrouwen verkeren hierdoor jarenlang in een zeer onzekere woonsituatie. Zij verblijven tijdelijk bij kennissen, delen een kamer met anderen en wonen in onderhuur zonder enige rechten. De kans om op straat te belanden – of om slachtoffer te worden van misbruik of uitbuiting – is altijd aanwezig. Ook professionele instanties, zoals het Algemeen Maatschappelijk Werk, vragen ons regelmatig naar opvangplekken voor vrouwen zonder papieren. Wij betreuren het dat veel reguliere opvangplekken, waaronder de gemeentelijke noodopvang of het Leger des Heils, geen vrouwen en kinderen zonder papieren opnemen. Helaas kunnen wij vrouwen maar zelden aan een veilig en vast onderkomen helpen. Zelf beheren we één kamer in het Efiehuis en staan we in contact met een aantal locaties waar vrouwen en hun kinderen kunnen verblijven. In Amsterdam zijn een aantal kerkelijke noodopvanghuizen waar vrouwen tijdelijk kunnen worden opgevangen. Deze locaties zitten echter meestal vol, waardoor het uitzonderlijk is een vrouw die dringend een slaapplek zoekt te kunnen plaatsen. Toch konden er ook in 2010 een aantal vrouwen op deze locaties of in onze kamer in het Efiehuis terecht. Geen kind op straat De afgelopen jaren zijn gelukkig ook stappen in de goede richting gezet. De campagne ‘Geen kind 8

op straat’ van o.a. Defence for Children heeft de aandacht gevestigd op het onacceptabele gegeven dat ongedocumenteerde kinderen in Nederland vaak op straat belanden. Dit is in strijd met de rechten van het kind, het recht op onderdak en de plicht van Nederland om kwetsbare mensen te beschermen. Defence for Children diende een klacht in bij het Europees Comité voor Sociale Rechten en kreeg gelijk. Hierop volgend hebben verschillende rechtbanken – daar waar moeder en kind in beroep gingen tegen ‘uitzetting’ uit hun huis of AZC – geoordeeld dat zij niet op straat mochten worden gezet (en dus opvang moesten krijgen van de gemeente). Dit zijn belangrijke uitspraken die voor een aantal mensen hebben kunnen voorkomen dat zij op straat terecht kwamen. Ook hebben deze uitspraken bijgedragen aan het bewustzijn dat er in Nederland onacceptabele dingen gebeuren. Het afgelopen jaar zijn ook een aantal cliënten van de Steungroep via de juridische weg (voorlopig) behoed voor een verblijf op straat. Helaas is de wet in Nederland formeel nog niet aangepast, waardoor uitgeprocedeerden nog steeds op straat kunnen belanden. Er is dus nog een lange weg te gaan. Vrouwenopvang Ook de instroom naar de Vrouwenopvang is, voor vrouwen zonder papieren die wegens mishandeling hun partner verlaten, na intensieve lobby door verschillende instellingen sinds 2009 enigszins verbeterd. De toegang is verbeterd omdat deze ongedocumenteerde vrouwen nu een uitkering kunnen krijgen, de RvB (vergelijkbaar met die van asielzoekers). Hiermee kan de Vrouwenopvang het verblijf bij hen eenvoudiger ‘financieren.’ Helaas zijn er toch nog veel proble-

men: Er is een groot gebrek aan plaatsen en met name ook aan kennis bij veel instellingen. Hierdoor worden ongedocumenteerde vrouwen in de praktijk alsnog vaak geweigerd. Er is dus nog genoeg werk aan de winkel!

Gezondheid Vrouwen zonder papieren hebben in grote mate te kampen met medische problemen. Naast gangbare medische klachten, hebben zij vaak last van klachten die nauw samenhangen met hun onzekere leefsituatie: hoofdpijn, stress, depressies en slapeloosheid. Recht op zorg Vaak lopen de vrouwen te lang door met klachten omdat zij de weg naar medische zorg niet kennen of de toegang hen geweigerd wordt. Iedereen in Nederland heeft recht op medisch noodzakelijke zorg, ook wie niet in staat is hier zelf voor te betalen. Dit principe is verankerd in internationale verdragen en in Nederlandse wetten. Veel vrouwen blijken niet op de hoogte te zijn van dit recht. Ook medische professionals (artsen, verloskundigen, medewerkers van ziekenhuizen, tandartsen) zijn vaak niet op de hoogte van de wetgeving – en weten niet hoe en waar zij de kosten voor de zorg aan ongedocumenteerde patiënten kunnen declareren. Maar ook wanneer men wel op de hoogte is, wordt ongedocumenteerden de toegang tot zorg nog regelmatig geweigerd. Wij vinden deze situatie onacceptabel en vinden dat de toegang tot gezondheidszorg voor vrouwen zonder papieren moet verbeteren. Tandarts Een schrijnend medisch probleem waar ongedocumenteerden sinds 2009 mee te maken hebben, is het zelf moeten bekostigen van tandartszorg. In januari 2009 is een

(tijdelijk) ook niet op informele wijze in staat zijn om in hun eigen kosten te voorzien doordat zij bijvoorbeeld ziek of zwanger zijn. Sommige vrouwen moeten zodoende voor korte of lange tijd van vrijwel niets rondkomen.

nieuwe regeling voor de vergoeding van medische zorg aan ongedocumenteerden ingevoerd. Met deze regeling is het voor tandartsen niet meer mogelijk de kosten voor hun zorg aan ongedocumenteerde patiënten (boven de 21 jaar) te declareren. Tandheelkundige behandelingen zijn hierdoor praktisch ontoegankelijk geworden voor ongedocumenteerden. Wij zien veel vrouwen op het spreekuur die hier mee te maken hebben. Veel van hen lopen maanden rond met stress en grote pijn, totdat zij uiteindelijk via ‘daklozenklinieken’ hun tanden laten trekken. Dit is een zeer schrijnende en onacceptabele situatie, en tevens een voorbeeld van een steeds harder wordend migratiebeleid. Voor het komende jaar kunnen wij – dankzij de financiële steun van het NRC Handelsblad lezersfonds – wel een aantal vrouwen helpen om hun behandeling bij de tandarts te vergoeden. In verwachting Op ons spreekuur zagen wij veel zwangere vrouwen. Veel medische vragen hadden dan ook met zwangerschappen te maken. Sommige vrouwen zijn al in een ver stadium van hun zwangerschap en hebben nog geen verloskundige gezien. De Steungroep vertelt over hun rechten en verwijst hen door naar een verloskundige of ziekenhuis in hun omgeving. Andere vrouwen brachten wel een bezoek aan een verloskundige maar werden gevraagd te betalen en gingen om die reden niet terug. In die gevallen nam de Steungroep contact op met de betreffende verloskundige. Huisarts Ook hielpen wij vrouwen een huisarts of andere zorgverlener te vinden. Daarbij spelen dezelfde

problemen als bij het vinden van een verloskundige. We hebben gemerkt dat het heel belangrijk is dat een vrouw een huisarts heeft die haar kent en waar zij terecht kan voor verwijzingen. Een huisarts kan een vrouw dan verder helpen wanneer zij problemen ondervindt bij de toegang tot bijvoorbeeld gespecialiseerde hulp in een ziekenhuis. Helaas zijn niet alle huisartsen bereid mee te werken. Op het vlak van bemiddeling voor toegang tot zorg, zochten wij ook in 2010 de samenwerking op met andere organisaties. Zo hadden wij in dit kader contact met Dokters van de Wereld en Pharos, twee organisaties die zich inzetten voor de verbetering van de toegang tot zorg voor ongedocumenteerden. Aanmaningen Tenslotte komt het regelmatig voor dat vrouwen die ons bezoeken belast zijn met torenhoge rekeningen en aanmaningen van hulpverleners, omdat zij als onverzekerde patiënt de nota’s vaak gewoon doorgestuurd krijgen. Ook in 2010 hebben wij wekelijks brieven geschreven om zorgverleners te wijzen op de manier waarop zij de gemaakte kosten voor ongedocumenteerde kunnen declareren bij het College van Zorgverzekeringen.

Inkomen Vrouwen zonder een verblijfsvergunning hebben geen recht op sociale voorzieningen en kunnen niet legaal ‘wit’ werken. Deze vrouwen hebben grote moeite om voldoende geld bij elkaar te krijgen voor de eerste levensbehoeften. Daarnaast belemmert het hen ook op veel andere levensgebieden, van scholing tot sociaal-culturele ontplooiing. We komen veel vrouwen tegen die

ID-plicht Hiernaast hebben wij gemerkt dat de Wet Identificatieplicht, de kabinetsplannen voor strafbaarstelling van illegaliteit en de regelmatige fouilleeracties van de politie vrouwen grote angst inboezemen. Ze zijn daardoor banger en veel voorzichtiger bij het zoeken naar baantjes in het informele circuit. Ondanks deze problemen zijn er ook veel vrouwen die het wel lukt, via eigen contacten, een redelijk inkomen te verwerven. Via de activiteiten van de Steungroep, zoals het eetcafé, kunnen vrouwen bouwen aan hun netwerk en tips uitwisselen rond het vinden van werk. Noodbijdrage Voor vrouwen die om bepaalde redenen niet rond kunnen komen, vragen wij (tijdelijke) financiële ondersteuning aan bij een aantal organisaties, waaronder het Weduwen en Wezenfonds en het Eekhoornfonds. De Steungroep zelf verstrekt in noodgevallen ook geld voor ondersteuning, waaronder medische ondersteuning, juridische ondersteuning, of zwangerschapsondersteuning. Deze bijdragen zijn altijd beperkt en tijdelijk van aard, ook met het oog op het stimuleren van de zelfredzaamheid van vrouwen.

Overige hulpvragen Op het spreekuur komen, naast de bovengenoemde hulpvragen, allerlei onderwerpen ter sprake, zoals • de opvoeding van kinderen • het leren van de Nederlandse taal • sporten • activiteiten voor de kinderen • de mogelijkheden voor scholing Wij verwijzen vrouwen door naar buurtcentra, maatschappelijk werk of het wereldhuis voor allerlei activiteiten. Voor kinderen vragen wij speciale fondsen aan, zoals het Jeugd Sport Fonds, aan om leuke en sportieve activiteiten voor hen mogelijk te maken. 9

Met de museumtram naar het Amsterdamse bos Behalve problemen bespreken en oplossen willen we vooral dat de vrouwen en kinderen ook gewoon eens iets leuks kunnen doen. We brengen vrouwen in contact met organisaties die gratis of heel goedkoop leuke dingen organiseren. En af en toe organiseren we zelf een gezellige dag. Afgelopen zomer gingen vrijwilligsters Elke en Anna, met ongeveer acht vrouwen en zes kinderen een dagje naar het Amsterdamse bos. Neva (12) beschrijft zelf het uitje: Eerst gingen we verzamelen bij de museumtramlijn in Amsterdam. Het was leuk om iedereen weer te zien. Toen gingen we met de tram in (minstens 100 jaar oud!). Het ritje duurde best wel lang, maar iedereen was enthousiast! Toen kwamen we eindelijk aan bij een museum (aan het begin van het Amsterdamse Bos). We gingen naar boven en alle kinderen waren al gelijk nieuwsgierig. Er was van alles te doen. In ieder geval de kinderen hadden het naar ze zin, en sommige ouders vonden het stiekem ook wel leuk. Op een gegeven moment riep Elke iedereen bij elkaar. Toen gingen we eindelijk naar buiten, whaaa, lekker eten! Er stonden daar allemaal lekkere hapjes klaargemaakt, zoals een heerlijke pastasalade, zelfs ik vond het lekker. Jammer genoeg was het wel keihard aan het regenen, haha, iedereen stond onder een parasol, maar wel gezellig. Toen het eindelijk stopte ging iedereen wat doen: de jongens lekker voetballen en ik lekker frisbee spelen, daarna badminton (wat voor geen meter lukte). Toen was het tijd om te gaan. We gingen wandelen door het bos (we verdwaalden, 10

maar lukte ons de weg weer te vinden). We maakten even een tussenstopje bij een café, lekker even een ijsje eten en daarna, op naar de plek bij de kajaks en roeibootjes!! Ik herinner me nog dat je met 3 personen, 2 personen, of in je eentje in een boot mocht. Ik ging in een roeiboot met Pavlina en Elke. Poehh, dat was zwaar zeg maar wel voor mij het hoogtepunt van de dag! Ik had het nog nooit eerder gedaan en jeetje wat was dat leuk!!!! Het was een heel groot meer waar je kon varen. Op een gegeven moment waren we wel nieuwsgierig geworden naar zo’n zijriviertje. Iedereen ging daar met ze bootje naar toe, dat eigenlijk wel een file was. Haha, wat was dat grappig! Maar ja ik ga verder, we gingen dus in dat zijriviertje doorvaren tot we er achter kwamen dat het daar stopte. Tja, dat was jammer... maar het was helemaal jammer toen we moesten stoppen. Iedereen ging terug. Aan het einde van de dag gingen we naar de bushaltes. Iedereen nam afscheid van elkaar. Iedereen ging naar huis; ik ook, het was een hele leuke dag geworden, ik zal het niet meer vergeten. ;-)

Onze donateurs De activiteiten van de Steungroep zijn mogelijk dankzij de steun van onze donateurs. In 2010 ontvingen wij meer dan tienduizend euro aan giften en donaties. Alle donateurs willen wij hiervoor hartelijk bedanken! Jullie hebben samen twee derde van onze daadwerkelijke uitgaven van 2010 opgebracht. Het overgrote deel hiervan ging direct naar de vrouwen zonder veblijfsvergunning die wij ondersteunen. Met het geld van onze lieve donateurs kunnen wij vrouwen helpen met bijvoorbeeld de aanschaf van een bril, een tweedehands fiets voor een schoolgaand kind, een treinkaartje naar een arts of advocaat of cursusgeld voor een cursus Nederlands.

Fondsen De Steungroep heeft haar donateurs dus keihard nodig om ons werk te kunnen blijven doen. Elke bijdrage is welkom en nodig. Op de achterkant van deze nieuwsbrief zit een bon waarmee u donateur kunt worden of een eenmalige gift kunt geven om ons te helpen strijden tegen de onmenselijke behandeling van vrouwen zonder papieren in Nederland. Bent u al donateur? Wilt u meer doen? Vertel anderen in uw omgeving over ons en ons werk. Misschien wilt u onze flyers verspreiden zodat wij meer mensen kunnen bereiken die zich samen voor vrouwen zonder verblijfsvergunning willen inzetten. Mail of bel ons dan voor flyers.

Het afgelopen jaar heeft de Steungroep verschillende fondsen geworven. De Haella Stichting heeft 3.500 euro gedoneerd voor de organisatie van ons wekelijkse spreekuur. Het NRC Handelsblad lezersfonds heeft 2.500 euro gedoneerd voor acute nood van vrouwen zonder papieren. Hiervan zal de ene helft besteed worden aan zwangerschapsondersteuning en de andere helft aan de vergoeding van tandartskosten. Wij danken Haella Stichting en het NRC Handelsblad lezersfonds voor deze steun! Heb je ervaring met en/of interesse in fondsenwerving? Neem dan contact met ons op. De Steungroep zoekt ondersteuning bij het werven van fondsen voor haar activiteiten.

Nieuwe vrijwilligers, oude vrijwilligers De Steungroep is een organisatie die volledig draait op vrijwillige medewerkers. Dit betekent dat iedereen naast haar werk bij de Steungroep ook een betaalde baan heeft, een opleiding volgt en vaak nog een gezin heeft. In de praktijk leidt dit tot veel ‘komen en gaan’ binnen de organisatie. Het laatste jaar zijn een aantal medewerkers (tijdelijk) gestopt bij de Steungroep. Na het plaatsen van een advertentie voor nieuwe vrijwilligers – en de vele reacties die daarop volgden –heeft de Steungroep sinds kort 4 nieuwe vrijwilligers erbij. Welkom bij de Steungroep, we hopen op een duurzame samenwerking! Eind 2010 hebben wij ook afscheid genomen van onze spreekuurassistente, die de afgelopen jaren een enorme bijdrage heeft ge-

leverd aan de Steungroep. Zij was de constante factor tijdens het wekelijkse spreekuur, een trouwen vriendin en een grote steun en toeverlaat. Elvira, wij wensen jou veel succes met je verdere leven! Inmiddels hebben wij een nieuwe en zeer gemotiveerde spreekuur assistente in ons midden. Interesse? Op dit moment hebben wij genoeg vrijwilligsters voor het draaien van het spreekuur en de begeleiding van vrouwen. Wij zoeken wel nieuwe vrijwillige medewerksters voor specifieke taken. Denk aan: het werven van fondsen en/of donateurs, de redactie van onze website en nieuwsbrief, campagne activiteiten en het organiseren van informatiemiddagen voor vrouwen

Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning Giro 596594 t.n.v. SVZV te Amsterdam Spreekuur: vrijdags van 14.00 tot 17.00 Afwijkende tijden worden vooraf op het antwoordaparaat en de website vermeld. Van Ostadestraat 49B, 1072 SN Amsterdam 020 4630345 – [email protected] – www.svzv.nl

zonder papieren. Heb jij daar ervaring in en wil je ermee aan de slag? Kom naar het maandelijkse eetcafé of stuur ons een e-mail.

SPREEKUUR Elke vrijdag van 14.00 tot 17.00 uur Van Ostadestraat 49B 020 4630345 Welkom

Colofon Zijwaarts is een uitgave van de Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning (SVZV). Tekst: SVZV Beeld: SVZV Vormgeving: Urška Merc Oplage: 1000 Druk: Kaboem, Amsterdam 11

SVZV Steungroep Vrouwen Zonder Verblijfsvergunning Van Ostadestraat 49B 1072 SN Amsterdam 020 4630345 Giro 596594 t.n.v. SVZV te Amsterdam www.svzv.nl

Wordt donateur Donateurs zijn onmisbaar om de activiteiten van de Steungroep te kunnen voortzetten. Wilt u ook donateur worden of ons steunen met een eenmalige gift? Knip dan onderstaande bon uit, vul deze in en stuur naar de Steungroep.

"

Hartelijk dank!