Zakenvrouw van het jaar 2013 Heleen Dura-van Oord over ondernemerschap in Nederland Ondernemen is cool MAGAZINE, NR JUBILEUMSPECIAL

ER B A K E R T IL L Y B

K

10

MAGAZINE, NR 2 2014

0

JA

AR

E J U B IL E U M

DI

TI

E

Zakenvrouw van het jaar 2013 Heleen Dura-van Oord over ondernemerschap in Nederland

‘Ondernemen is cool’

100X ONDERNEMEN

JUBILEUMSPECIAL

MKB ZET IN OP GROEI

Met honderd visies, meningen, adviezen, uitspraken en tips

Ondernemers over innovatie, groei, familiebedrijf, personeel en internationaal ondernemen

Uitkomsten uit onderzoek naar ambities en toekomstplannen van het mkb

WOORD VOORAF

INHOUD

TEKST STEFANIE ROOS FOTOGRAFIE MILAN VERMEULEN

BESTUURSVOORZITTER ROMKE VAN DER VEEN “Natuurlijk staan we bij Baker Tilly Berk graag stil bij ons 100-jarig bestaan. We zijn trots dat we al sinds 1914 als ondernemer naast de ondernemer staan. Maar nog liever kijken we vooruit, want de ontwikkelingen volgen elkaar in een razend tempo op. Ik moet bijvoorbeeld denken aan webshops en aan

‘Ondernemers zien kansen en zijn van plan die te pakken’ 3D-printing. Wat gaat dat betekenen voor onze traditionele verdienmodellen? Toch bieden dit soort veranderingen juist ook nieuwe kansen. En het is mooi om te merken dat een groot deel van ondernemend Nederland daar ook zo over denkt.” “Uit ons onderzoek naar de visie op ondernemen in ons land blijkt dat we weer durven te investeren in groei en innovatie, dat we bezig zijn met de bediening van nieuwe afzetmarkten en dat er wordt ingezet op marketing. Langzaam gaan we de goede kant op: we zien kansen en zijn van plan die te pakken. En wij helpen daar graag bij, want we hebben net zo veel passie voor ondernemen als onze klanten. Al 100 jaar en dat gaat niet veranderen. We zien de toekomst met alle vertrouwen tegemoet!”

1 advies aan de lezer ROMKE VAN DER VEEN

p. 2

1 visie op ondernemerschap JAN ZEEMAN, ZEEMAN TEXTIELSUPERS

p. 4

5 tips voor ondernemers die willen innoveren VICTOR ELSENDOORN, TNO COMPANIES

p. 6

9 adviezen en uitspraken over internationaal ondernemen

p. 8

3 tips voor succes in toerisme ALEX VAN HOOFF, BURGERS’ ZOO

p. 10

1 visie op jong ondernemen HELEEN DURA-VAN OORD

p. 12

1 visie op groei ARTHUR OUDSHOORN, APPLIKON BIOTECHNOLOGY

p. 14

10 adviezen en uitspraken over innovatief ondernemerschap

p. 16

3 tips voor succes in de groothandelsector MARISKA FOPPEN, WATERDRINKER

p. 18

6 sleutels tot succes voor startende en snelgroeiende bedrijven

p. 20

5 tips over bedrijfsopvolging WILLY SANNEMANN, WISA ENSCHEDE

p. 22

10 adviezen en uitspraken over het werkgeverschap

p. 24

3 tips voor succes in de bouwsector HANS TER STEEGE, TER STEEGE GROEP

p. 26

6 twittertips over ondernemerschap

p. 28

4 uitkomsten uit onderzoek naar plannen en ambities ondernemend Nederland p. 29 1 visie op de entertainmentbranche JAN DIRK VIS, JAN VIS ARTIESTEN EN EVENEMENTEN

p. 30

10 adviezen en uitspraken over familiebedrijven

p. 32

5 tips voor ondernemers in de maakindustrie EDWIN SOETENS, ATOP

p. 34

12 uitspraken van bekende ondernemers over het ondernemerschap

p. 36

3 visies op goed ondernemerschap van het bestuur van Baker Tilly Berk

p. 38

1 uitspraak over groei van de Zakenvrouw van het jaar 2013

p. 40

Laat u inspireren door de verhalen van andere ondernemers! MEER WETEN? In deze jubileumeditie van het BTB Magazine staan 100 visies, adviezen, uitspraken en tips over ondernemerschap. De uitkomsten van het onderzoek naar de visie op ondernemen in Nederland kunt u bekijken via www.bakertillyberk.nl/visieopondernemen

2

BAKER TILLY BERK 100 JAAR

COLOFON BTB Magazine is het business-tobusiness magazine van Baker Tilly Berk N.V. Redactie: Yvonne van den Hurk, Henry Geerts, Geert van Grimbergen, Marjanne Poppen Met medewerking van Rob Loves, Romke van der Veen, Ted Verkade Met dank aan: Jan-Willem Broekhoven, Boris Colsen, Heleen Dura-van Oord, Victor Elsendoorn, Mariska Foppen, Alex van Hooff, René ter Horst, Ahmed Mahla, Dennis Mortier, Arthur Oudshoorn, Willy Sannemann, Edwin Soetens, Hans ter Steege, Luuk Stoker, Jan Dirk Vis, Machiel van Westerhoven, Jan Zeeman Concept en realisatie: Label, Arnhem (Lobke Heisen, Lonneke Kranendonk, Dick Poelen) Lithografie: Willem Grafische Bewerkingen, Halle Drukwerk: Veldhuis Media, Raalte Redactieadres: Postbus 200, 2800 AE Gouda 0182 56 32 00, [email protected] www.twitter.com/bakertillyberk www.bakertillyberk.nl Aan de samenstelling van deze uitgave wordt veel zorg besteed. Niettemin kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor mogelijke onjuistheden. Gezien het min of meer algemene karakter van de artikelen kan niet worden ingestaan voor de toepassingsmogelijkheden in specifieke situaties. Na verkregen schriftelijke toestemming is overname van artikelen toegestaan, mits integraal en met bronvermelding.

100x ONDERNEMEN 100 JAAR BAKER TILLY BERK

3

PORTRET

visie op ondernemerschap

‘Geld is gereedschap’ FOTOGRAFIE ANNEKE HYMMEN TEKST STEFANIE ROOS

Jan Zeeman is als ondernemer pur sang nog lang niet klaar, al heeft hij zijn gelijknamige Zeeman textielSupers al jaren geleden onder externe leiding geplaatst. Hoe ziet hij de toekomst in de retail en wat kunnen we van hem leren?

anders doen. Mijn advies: probeer een goed idee te vervolmaken. Voor mij is een zaak als een vrouw: je moet er een beetje van leren houden, investeren en – zeker als het succesvol is – verder ontwikkelen. Zelf ben ik al bijna vijftig jaar gelukkig getrouwd. Tegenwoordig is alles zo vluchtig, daar stoor ik me weleens aan. Het gemak van de moderne communicatie is wat mij betreft omgekeerd evenredig aan de kwaliteit.”

“De digitale mogelijkheden worden volgens mij over“Ooit scheidden de zakelijke wegen van mijn ouders dreven en leiden af van waar het werkelijk om draait. en mijzelf omdat zij andere ideeën hadden over het Ook Zeeman heeft vanzelfsprekend een website, textielbedrijf dan ik. Het was voor mij heel duidelijk inclusief een webshop, maar het gaat daarbij om de dat we verder moesten in de textielzelfbediening. Ik juiste mix: online is een middel en geen doel op zich. ben nooit afwachtend geweest, pakte de koe bij de Mensen zouden in de toekomst alleen nog online hoorns. Dat leidde ertoe dat ik in ’67 mijn eerste eigen Zeeman textielSuper opende. In die tijd bood het waar- bestellen, maar ik weet zeker dat men altijd blijft winkelen. Voor boeken en cd’s hoef je inderdaad de deur borgfonds de garantie voor niet uit, maar bepaalde producten wil je toch zeker gekwalificeerde ondernemers zien en ervaren? Met de Zeeman textielSupers zijn we met een goed plan. Zo kon altijd heel trouw gebleven aan de leer: veel kwaliteit ik tachtig procent van mijn voor een lage prijs. Die formule kan volgens mij tot kapitaalbehoefte aan vreemd geld krijgen en een geweldige in het einde der dagen doorgaan. Vooral nu men dat verstandig kopen meer in de genen krijgt. Natuurlijk start maken. Binnen een jaar heeft upgrading wel eens ter discussie gestaan. Dat had ik twee winkels, binnen vijf jaar waren dat er vijf. Tegen de tijd dat de fiscus doorhad dat ik wat verdiende, is een zeker automatisme: the Wheel of Retail draait altijd omhoog.” was ik al door die eerste moeilijke jaren heen.”

‘Als ik centen op zak heb en een nieuwe kans zie, dan ga ik ervoor’

Geboren: 29 april 1942 Studie: Mavo Loopbaan: Vanaf zijn 17e is Jan Zeeman voltijds gaan werken. In de avonduren behaalde hij zijn diploma’s voor de middenstandsopleiding en de vakopleiding voor Textiel. In 1967 opende hij zijn eerste Zeeman textielSuper. Met ruim 600 vestigingen op zijn naam trad hij in 1999 af. Tegenwoordig is hij nog volop werkzaam vanuit de stichting V.O. Zee waartoe de eerdergenoemde textielSupers en ook vastgoedmaatschappij Green Real Estate en Participatiemaatschappij Navitas Capital behoren. Maatschappelijk verantwoord ondernemen vormt daarbij de rode draad. 4


“Als ik iets zie of lees, denk ik meteen: wat kan ik ermee? Wat heb ik eraan? Zelf zag ik dat altijd als boerenslimheid, maar ik blijk associatief intelligent te zijn. Daarnaast ben ik – ondernemer eigen – ook wel een beetje opportunistisch: ik zie altijd en overal kansen. Dat breekt me ook weleens op, want je kunt natuurlijk niet alles tegelijk. Gelukkig word ik omringd door deskundige mensen die me daarin ondersteunen. Ondernemen is voor mij als een verslaving, je komt er niet vanaf. Sommige ondernemers werken totdat ze genoeg geld hebben voor hun oudedagsvoorziening. Maar als ik centen op zak heb en een nieuwe kans zie, dan ga ik ervoor. En dat zal ik blijven doen, zolang ik gezond ben. Geld is gereedschap. Je hebt het nodig, maar het geld is niet de kick.”

“Hoewel ik binnenkort officieel zal aftreden als commissaris, blijf ik graag nieuwe kansen bespreken met de huidige directievoorzitter bij Zeeman, Bart Karis. Mijn hele leven ben ik al bezig met continuïteit, om op een goede manier aan de toekomst te werken. Natuurlijk vond ik het jammer toen bleek dat mijn drie zoons niet geïnteresseerd waren in opvolging, maar bij nader inzien is het heel goed dat de mannen hun eigen koers uitzetten. Het is ook niet makkelijk om in de voetsporen van je vader te treden. Nu ontmoeten we elkaar in de Stichting V.O. Zee: Verenigde Ondernemingen Zeeman – met een knipoog naar de Verenigde Oostindische Compagnie, de VOC. Misschien dat er bij de kleinkinderen talent is, ze krijgen in elk geval de gelegenheid. Het is natuurlijk heel naar als iedere generatie weer opnieuw moet beginnen.”

“Het valt me op dat veel jongere ondernemers geen geduld hebben. Ze brengen de onderneming tot op een zeker niveau, verkopen de boel en gaan weer iets 100 JAAR BAKER TILLY BERK

5

INTERVIEW

5 tips voor ondernemers die willen innoveren

Victor Elsendoorn bij ProQares, een 100 procent dochter van TNO Companies. ProQares richt zich op het testen en adviseren van beschermingsmiddelen (gasmaskers, handschoenen tegen giftige stoffen) binnen de defensiewereld.

DE MISSIE VAN TNO COMPANIES IS OM ‘INNOVATIES TOT IMPACT IN DE MARKT TE BRENGEN.’ HOE?

dig prima aan funding komen. Belangrijker is om de urgentie voor innovatie te ervaren. Tot op het bot. ‘Als dit project mislukt, voel ik me óók mislukt’, hoor ik weleens. Dat gevoel van eigenaarschap, van focus, dat is de spirit. Grotere bedrijven missen dit, vooral door die talloze beslissingslagen. De verantwoordelijkheid wordt uitgesmeerd. Flopt een innovatie, dan voelt niemand dit écht in zijn portemonnee.”

“Wij richten ons puur op wetenschappelijke TNOontdekkingen, die lastig naar de markt te krijgen zijn. Bijvoorbeeld omdat het ontwikkeltraject te lang duurt. Of omdat een organisatie het risico te groot vindt. Vervolgens zoeken wij een markten een financieringspartij, die samen met ons de risico’s delen en de techniek voor de markt klaarstomen. Dit doen we via venturing, waarbij alle partijen een aandeel hebben. OP WELK TNO-SUCCES BEN JE BIJZONDER TROTS? En ja, daar is nog weleens een misverstand over. Dan “Onze Eindhovense spin-off SoLayTec is een schoolklopt een bedrijf aan met de vraag ‘of we geld hebben’. voorbeeld. In 2010 opgericht samen met het Duitse Voor een lening moet je bij de bank zijn, antwoord ik Rena en de BOM [Brabantse Ontwikkel Maatschapdan, wij zijn geen geldschieters.” pij] als aandeelhouders. SoLayTec levert zonnecellenproductiemachines, waarin een slimme techniek van TNO wordt toegepast. Dit maakt de fabricage een WAAROP LOOPT EEN INNOVATIETRAJECT BIJ ONDERstuk efficiënter. Inmiddels zijn er wereldwijd al acht NEMERS MEESTAL VAST? “Ik hoor vaak: we krijgen geen geld van de bank. Deels machines verkocht.” een excuus, vind ik. Want heb je eigenlijk wel een lening nodig? Via samenwerkingen kun je tegenwoorNU WE HET TOCH OVER STARTERS HEBBEN. ZIJN ZIJ

VOLDOENDE INNOVATIEF?

Van lab naar launch

VIJF TIPS VAN VICTOR ELSENDOORN

met een aandeel van TNO Companies www.tno-bedrijven.nl

Sinds 1987 ontfermt TNO Companies zich over de onontdekte briljanten van aandeelhouder TNO. En zo vonden al zo’n honderd innovaties de weg naar consumenten, bedrijven en overheden. Directeur Victor Elsendoorn: “Veel starters roepen dat ze ‘de nieuwe Bill Gates willen worden’. Zo’n houding heb je nodig.”

1. D oe vooronderzoek “Niets zo briljant of het is al eens bedacht. Doe daarom goed research of een innovatie al bestaat. Zo ja, kan de concurrent het beter? Laat hem dan zijn gang gaan. Er komt altijd een nieuwe, betere kans.” 2. ‘Fail fast and cheap’ “Dreigt een project te mislukken? Leer ervan en stop op tijd. Ik zie veel starters doormodderen totdat het geld op is. Zonde.” 3. D enk eerst klein “Laatst sprak ik een ondernemer die ‘pas wilde beginnen als hij een beeld had van de automatisering.’ Denk niet te ver vooruit, want dit stagneert het ontwikkelproces. Begin klein. De productie volgt dan vanzelf.” 4. Benader een regionale ontwikkelingsmaatschappij “Zoals Oost NV voor Oost-Nederland, of LIOF voor Limburg. Zij denken met je mee en kunnen risicodragend aandeelhouder in het project worden.” 5. Z org voor een excellente leider “Iemand met lef, die zijn beperkingen kent en aanvullend daarop de beste mensen om zich heen verzamelt. Jaarlijks ontslaan we zo’n drie tot vijf directeuren, omdat ze dit niet kunnen.”

“Ja, ik vind van wel. Veel starters roepen dat ze ‘de nieuwe Bill Gates willen worden’. Dit klinkt arrogant, maar die bravoure is nodig. Overal moet je een vraag bij stellen, een nieuwe oplossing voor zien. Of het nu gaat om fietsenframes of scootmobiels. Die originaliteit zie ik bij starters die vanuit TNO beginnen, maar ook bij studentondernemers van bijvoorbeeld YES!Delft: de TU Delft-incubator, waar ook TNO Companies een aandeel in heeft.”

EN IN WELKE BRANCHES VORMT INNOVATIE EEN EXTRA UITDAGING? “In de biotechnologie. Kijk, het begint met een paar reageerbuizen, maar de productie moet uiteindelijk naar een paar ton doorgroeien. Dat gaat in stappen. Soms kost één stap wel vijftig miljoen euro. Ja, en dan haken partijen af. Gelukkig ontstaan er steeds meer regionale specialisaties, zoals BioBased West-Brabant. Een ‘ecosysteem’ van biotechbedrijven die elkaar bij zulke kapitaalintensieve projecten helpen. Dat juich ik toe.”

TEKST SUZANNE GEURTS FOTOGRAFIE MARK HORN

6


100 JAAR BAKER TILLY BERK

7

3 adviezen over internationaal zakendoen

INTERNATIONAAL ONDERNEMEN

6 uitspraken over internationaal ondernemerschap

‘MET EEN DUITSE PARTNER AAN GROEI WERKEN’ DRIE VRAGEN AAN: René ter Horst, directeur BIJ: DRU in Duiven, specialist in de ontwikkeling en productie van gashaarden en (hout)kachels BESTAAT SINDS: 1754 1. DRU IS AL JAREN ACTIEF IN BELGIË, ENGELAND, FRANKRIJK EN DUITSLAND. WAAROM KIEZEN JULLIE VOOR EEN FUSIE MET DE DUITSE SAMENWERKINGSPARTNER, SPARTHERM? “Ik ben 56 jaar, mede-eigenaar Rein Gelten is 57 jaar. Wij hebben niet het eeuwige leven, hè. Met een partner waarborg je op de lange termijn continuïteit en verstevigen wij onze positie in Duitsland. Voor ons is Duitsland een markt met potentie. Bovendien vullen DRU en Spartherm elkaar aan, al sinds 2006 verkopen we elkaars producten. Wij zijn onder andere sterk in gashaarden in het middensegment en hogere segment, terwijl zij met houtkachels de Duitse en Midden-Europese markt bedienen.” 2. WAT IS HET BELANGRIJKSTE ALS JE MET EEN INTERNATIONALE PARTNER IN ZEE GAAT? “Vertrouwen en geduld. We werken nu zes à zeven jaar samen. Die tijd heb je echt nodig om elkaar te leren kennen. In de manier van zakendoen, bedrijfscultuur. Neem de Duitse hiërarchie. De top neemt snel beslissingen, maar niet altijd even doordacht. Dat was wennen. Ook zo’n buitenlandse markt moet je ontginnen. De keuze tussen wel of niet kopen zit tenslotte in details. Zo staat de Duitse consument onwennig tegenover gaskachels, omdat schoorsteenvegers de ontwikkeling van de gasmarkt, uit eigenbelang, altijd hebben tegengewerkt.” 3. WAT VIND JE DE KOMENDE TIJD HET SPANNENDST? “De fusieonderhandelingen, onder begeleiding van Baker Tilly Berk, verliepen vlekkeloos. Maar ‘het echte werk’ moet nog komen: het uitstippelen van onze toekomststrategie. Welke nieuwe producten plaatsen we op ons wensenlijstje? En waar zetten we extra capaciteit in? Maar als je zorgt dat het basisgevoel goed zit, volgt de rest vanzelf. Ook over de grens.”

‘Nieuwe markten betreden we alleen als we het land, de klant en het product kennen’ “Dietsmann is een van origine Nederlands bedrijf, dienstverlenend aan de olie- en gas- en power-industrie. Met bijna 5.700 werknemers realiseerden wij in 2013 een omzet van 414 miljoen euro met vestigingen in meer dan 17 landen. Onze groeistrategie is gebaseerd op drie parameters: ken het product, ken de klant en ken het land. Nieuwe markten worden pas betreden als ten minste aan twee van deze drie criteria is voldaan – dat is voor ons een succesvolle formule gebleken.” ROB LINDNER, DIRECTIELID BIJ DIETSMANN

‘ONDERNEMEN OVER DE LANDSGRENZEN? LAAT JE NEDERLANDSE BRIL THUIS!’ HERM NIESTE, PARTNER BELASTINGADVISEUR BAKER TILLY BERK

8


‘Al die verschillende nationaliteiten maken van ons bedrijf echt een wereldbedrijf’ “Op ons kantoor in Breda werken 53 mensen en die komen uit 25 verschillende landen. Zo kunnen we veel van onze klanten in hun eigen taal te woord staan. Als internationaal bedrijf moet je de diverse culturen in de wereld snappen en dus moet je personeelsbestand ook die diversiteit kennen. Al die verschillende nationaliteiten maken van ons bedrijf echt een wereldbedrijf.”

ERNST-JAN VERMAAK, FINANCIAL CONTROLLER BIJ RITCHIE BROS., VEILINGBEDRIJF IN ZWAAR MATERIEEL

‘Vanwege onze specialistische kennis en gepatenteerde producten zijn we steeds meer een wereldspeler geworden’ “We besloten zo’n tien jaar geleden volledig in te zetten op innovatie en doken in de Europese wereld van stalen ramen en deuren. Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen? De standaarden? Wie zijn onze concurrenten en wat doen ze? We haalden in 2011 al 50 procent van onze omzet uit unieke MHB-producten en nu zien we dat onze omzet voor meer dan de helft komt uit export. Het geheim van onze groei is dan ook de combinatie van innovatie én export.” REMKO EN MARK MATHIJSSEN VAN GEVELSPECIALIST MHB

‘Nederlanders zijn zich onvoldoende bewust van ons positieve imago in het buitenland. Mijn ervaring is dat het Nederlandse ondernemerschap een goed exportproduct is. Onze handelsgeest, creativiteit en pragmatische insteek zijn belangrijke usp’s. En ze vinden ons een leuk volk. Maak daar als ondernemer dus gebruik van!’ MARK BOELHOUWER, ALS CEO EINDVERANTWOORDELIJK VOOR RICOH NEDERLAND

‘GOED WERKGEVERSCHAP IN EEN INTERNATIONALE ORGANISATIE BRENGT EEN EXTRA DIMENSIE MET ZICH MEE’ “Er komt nogal wat bij kijken om internationaal verlonen en grensoverschrijdende arbeid goed te regelen. Overzie vooraf welke consequenties bepaalde arbeidsvoorwaarden hebben of wat er komt kijken bij het uitzenden van werknemers naar andere landen en het aannemen van werknemers uit

het buitenland. Schroom niet om daar een expert voor in te schakelen, dat is mijn advies. Dat voorkomt een hoop problemen!” ROMILLY SCHIPPER, TAX MANAGER BIJ ORANGINA SCHWEPPES INTERNATIONAL


9

IN DE BRANCHE

3 tips voor succes in toerisme

‘Bied een goede basis, maar zorg voor een uniek beetje meer’ TEKST ANNIEK CORPORAAL FOTO ANNEKE HYMMEN

www.burgerszoo.nl

In 1913 richtte Johan Burgers ‘Faisanterie Buitenlust’ op, de voorloper van Koninklijke Burgers’ Zoo. Ruim 100 jaar bemant deze ‘Dierentuin Plus’ elk jaar de top 3 van dagattracties in Nederland. Algemeen directeur Alex van Hooff is de vierde generatie ‘Burgers’ die zorgt voor de continuïteit van een prachtig familiebedrijf. Zijn drie tips voor succes.

10


1. WEES UNIEK “Met stip op 1 staat bij mij deze tip: weet wie je bent en wat je wilt uitstralen. Je identiteit en imago moeten overeenkomen. Zorg daarbij dat je je onderscheidt van je concurrentie. Bied een goede basis, maar zorg voor een uniek beetje meer. Dat doen wij door ons te positioneren als Dierentuin Plus. Ja, wij hebben apen, leeuwen en pinguïns, maar er is in Burgers’ Zoo nog zo veel meer te beleven! In onze Desert, Ocean en Bush nemen wij bezoekers mee in ecosystemen die zij anders niet zo snel leren kennen. Burgers’ Zoo is de enige plek in Nederland waar dat kan en daarmee hebben we een sterke positie ingenomen.”

2. BLIJF NIET STILSTAAN “Een van de allerbelangrijkste succesfactoren van Burgers’ Zoo is onze innovatiekracht. Die zit echt in onze genen, wij weten elke dag te vernieuwen. Dat kan op allerlei manieren en het gaat dan niet per se om compleet nieuwe onderdelen. Innovatie zit ’m bij ons ook in het optimaliseren van bestaande systemen en processen. Zoals slimme social media campagnes boven op de meer traditionele marketingmix. Front cooking in onze horeca: onze koks maken in de restaurants in open keukens de lekkerste gerechten klaar voor gasten. En we verzinnen originele thema’s die ook onze zakelijke klant – via het Safari Meeting Center – boeien, en organiseren met een externe partner workshops als ‘Help, mijn baas is een aap!’ en ‘Welke aap ben ik?’. Je moet je klant blijven verrassen.”

3. BLIJF ONDER DE AANDACHT “Kostenefficiency had mijn derde tip kunnen zijn, maar liever sluit ik af met deze tip: zorg dat je op het netvlies blijft. Zeker in tijden waarin mensen minder geld besteden aan dagjes uit, is het knokken om bezoekers te blijven trekken. Wij doen dat in de eerste plaats door zo gastvrij mogelijk te zijn en willen dit laten weten aan zo veel mogelijk potentiële bezoekers. Daarvoor zoeken wij de media op, zoals met het tv-programma ‘Burgers’ Zoo & waarom’, dat biedt een mooie kijk in wat we te bieden hebben. We besteden verder veel aandacht aan Facebook en onze website, en we organiseren allerlei acties die publiciteit genereren. Als toeristische attractie moet je echt hard blijven werken aan je zichtbaarheid.”


11

OPINIE

visie op jong ondernemen

‘Heb ambitie om verder te groeien, stop niet bij vijf of tien man personeel’

‘ONDERNEMEN IS COOL, EN DAT IS EEN GOEDE ZAAK’ Zakenvrouw van het jaar 2013 Heleen Dura-van Oord is een bevlogen ambassadeur voor het ondernemerschap. Ze is optimistisch over de toekomst van ondernemerschap in Nederland. Zolang we het maar met de paplepel krijgen ingegoten. En accepteren dat ambitie geen vies woord is. TEKST MARK VAN HARREVELD FOTOGRAFIE HUGO THOMASSEN

Heleen Dura-van Oord (1972) is oprichtster van internationaal digitaal marketing bedrijf DQ&A Media Group met kantoren in acht landen en medeoprichter en partner van Peak Capital, een investeringsmaatschappij die focust op de online industrie. Dura-van Oord zit in verschillende raden van commissarissen, advies en bestuur, onder meer bij de stichting Jong Ondernemen. In maart vorig jaar werd zij uitgeroepen tot Zakenvrouw van het jaar 2013. 12


“Het gaat zeker de goede kant op met het Nederlandse ondernemerschap. En hoewel er nog veel moet gebeuren, komt ondernemerschap steeds meer tussen de oren van de Nederlanders. We zijn actiever binnen onze directe omgeving, in onze buurten en wijken. De participatiemaatschappij komt eraan. Ook binnen bedrijven krijgen en nemen werknemers meer de ruimte om hun ondernemerskwaliteiten te ontwikkelen. Er komen ook steeds meer ondernemers bij en in de politiek en het onderwijs staat ondernemerschap hoger op de agenda dan voorheen. Ondernemen wordt populair, ondernemen is cool. En dat is een goede zaak.” “Nederland biedt startups alle kansen en ruimte om succesvol te zijn. We hebben een uitstekend ecosysteem en een starter kan aan allerlei mooie programma’s meedoen. En we hebben hier een enorm bereik. We zitten in het hart van de internet exchange, hebben één van de hoogste internetpenetraties ter wereld en fantastische technologische randvoorwaarden en infrastructuur. In vergelijking met andere landen onderscheidt Nederland zich hier echt in.”

ambitieus ondernemerschap op alle niveaus in het onderwijscurriculum te verankeren. Dat kinderen in groep 8 al bezig zijn met ondernemerschap en je die lijn kunt doortrekken naar het mbo en hbo. Dat zaadje moet je al in een vroeg stadium planten.” “Bij Jong Ondernemen staat altijd een ondernemer voor de klas. Dat maakt een groot verschil: kinderen vinden die verhalen prachtig en raken erdoor geïnspireerd. Als elke leerling een keer de cyclus heeft doorlopen van businessplan tot het beheren van een eigen bedrijf en het meedoen aan een landelijke competitie, dan heb je een fantastische basis voor later. Om dit te realiseren is wel structurele funding nodig vanuit het bedrijfsleven. Ik weet dat bedrijven nu hun eigen besognes hebben, maar je moet ook je verantwoordelijkheid nemen voor het land. Dit gaat namelijk in de toekomst zijn vruchten afwerpen.”

“Voor startups zijn er kansen te over. We staan nog maar aan het begin van het online tijdperk. Kijk maar naar wat 3D-printing teweegbrengt. Dit is “Waar nog wel een wereld te winnen valt: dat we echt een industriële reambitieuzer durven zijn. In Nederland zijn we te volutie met een extreme bescheiden, te calvinistisch of te snel tevreden, maar ambitie om verder te groeien is waanzinnig belangrijk. impact en Nederland Veel ondernemers zetten de eerste stap en stoppen dan loopt hierin voorop. Dat is fantastisch. Denk bij vijf of tien man personeel. Er is niks mis mee om groter te denken: een klein bedrijf uitbreiden of succes dus niet dat het te laat is, want er is nog alle hebben in het buitenland. Nederland telt ongelooflijk ruimte en het einde is veel kleine webshops, maar het is vaak iets wat mensen ‘erbij’ doen. Terwijl je ook kunt zeggen: ‘ik wil ge- nog lang niet in zicht. Het vergt wel een ander woon een top 3-speler in mijn segment zijn’. Het zou ondernemerschap dan mooi zijn om die webshops naar een hoger professiovroeger: sneller schakelen, neel niveau te tillen. Het web maakt die schaalvergroflexibel meebewegen met ting mogelijk. De oprichter van Flinders.nl, webshop voor betaalbaar design, is ook in zijn eentje begonnen. de omgeving, inspelen op de dynamiek en niet Maar dan wel met een heel ambitieus groeiplan.” te lang blijven hangen in een oorspronkelijk plan.” “Je moet uit je comfortzone durven stappen en groei zien als een avontuur. Die mindset is nodig om Nederland op de kaart te zetten voor banencreatie en innovatie. Dat krijgen we te weinig mee in onze opvoeding. Daarom zet ik me zo in voor Jong Ondernemen: om

BOUWEN AAN EEN ONDERNEMENDE TOEKOMST De stichting Jong Ondernemen inspireert en stimuleert jongeren in Nederland om te bouwen aan een ondernemende toekomst. Onder meer via praktijkgerichte programma’s voor basisonderwijs, voortgezet onderwijs, mbo, hbo en universiteit. Door onderwijs, bedrijfsleven en overheid bij elkaar te brengen, bieden zij jongeren unieke ondernemerschapservaring. De ambities zijn groot. De stichting wil álle Nederlandse jongeren bereiken met haar programma’s. Dit kan alleen met enthousiaste partners. Daarom wordt nauw samengewerkt met toonaangevende en ambitieuze organisaties. Zij steunen de stichting door jongeren actief te begeleiden of via sponsoring. In ruil daarvoor profiteren zij van jeugdig ondernemerschap en een interessant netwerk. Ook bouwen aan een ondernemende toekomst? Kijk voor meer informatie op: www.jongondernemen.nl.


13

PORTRET

visie op groei

‘Maak van innovatie een vuist’ FOTOGRAFIE ANNEKE HYMMEN TEKST STEFANIE ROOS

Sinds Arthur Oudshoorn in 2008 mede-eigenaar werd van Applikon Biotechnology, is deze wereldwijde producent van bioreactorsystemen met gemiddeld 15 procent per jaar gegroeid. Voorlopig verwacht hij die groei vol te kunnen houden. Hoe? Door van innovatie een vuist te maken. Arthur Oudshoorn: “Tijdens mijn studie in de jaren 80 was biotechnologie sterk in opkomst en veelbelovend. Applikon Biotechnology is de enige producent van bioreactorsystemen in Nederland en wereldwijd zijn er slechts een paar spelers op dit gebied actief. Wij zijn echter uniek in het ontwikkelen en leveren van geavanceerde bioreactorsystemen van laboratoriumschaal naar productieschaal. Vanwege de medische ontwikkelingen in de wereld, zoals het kweken van stamcellen, bloedcellen en patiëntgerichte behandelingen op celniveau, de schaarste van brandstof en de steeds grotere wereldafdekking heeft deze branche ontzettend veel groeipotentieel. Met de recente bouw van een nieuwe productiefaciliteit in de Chinese stad Guangzhou hopen we de Chinese en Aziatische markt nog beter te kunnen bedienen. Onze hightech-bioreactorsystemen kunnen daar nu ter plaatse geproduceerd worden.”

‘Je kunt niet even snel geld verdienen, dit is echt iets van de lange adem’

Geboren: 1964 Studie: Chemische technologie, afgestudeerd op Bioprocess technology Loopbaan: Sinds 1990 werkzaam bij Applikon. Eerst als medewerker in het laboratorium en later als manager op de R&D-afdeling. Daarna werd hij directeur om vervolgens in 2008 via een management buy-out mede-eigenaar te worden. 14


www.applikon-biotechnology.nl

onderscheiden. Klamp je echter niet te veel vast aan een plan. Er gebeurt zo veel om je heen, daar moet je gewoon op in kunnen spelen. Die flexibiliteit is een hele belangrijke factor aan het worden. In ons geval zijn er wel degelijk projecten waar een jaar aan wordt gewerkt, maar een groot deel van de capaciteit wordt aangepast aan de dringendheid van de dag.” “Als je zo sterk bezig bent met innovaties, is het heel belangrijk om vrijheid te hebben in je werk. Wij hebben dan ook bewust een zeer informele cultuur binnen het bedrijf. Er wordt op elk niveau met elkaar gecommuniceerd en deuren staan altijd open. Omdat ik al 24 jaar werkzaam ben bij Applikon weet ik bovendien heel veel van de apparatuur en van de toepassingen, dus ik ben heel betrokken bij alle fases in het hele gebeuren en sta echt tussen de mensen. Er heerst onderling wel een soort familiegevoel. Er is dan ook weinig verloop. Mensen die hier eenmaal werken, blijven graag en willen meegroeien met het bedrijf. Natuurlijk draagt die mentaliteit en gedrevenheid bij aan het succes van Applikon. Iedereen heeft hetzelfde doel voor ogen: het mogelijk maken van een betere levenskwaliteit door kwalitatief goede instrumentatie te ontwikkelen.”

“Intussen hebben we de naam van een innovatieve firma die nieuwe technologieën op de markt brengt, dus we worden veelal actief benaderd door partijen in de biofarmaceutische industrie. Daarnaast hebben we sterke samenwerkingsbanden met universiteiten, zoals de TU in Delft, om nieuwe technieken en technologieën op “Onze strategie is om van innovatie een vuist te maken. te pakken. Dat is nog veel gemakkelijker geworden nu Je onderscheiden van de concurrentie door steeds snel- we sinds een paar maanden in een nieuw pand op Technopolis Delft zitten. Dat koning Willem-Alexander lere en betere producten neer te zetten. En dat ook te ons bedrijf afgelopen december kwam openen, was blijven doen door anderen steeds een stap voor te zijn. natuurlijk fantastisch, we zijn zeer vereerd. Dat is echt Wij investeren zo’n twaalf procent van onze omzet een enorme boost geweest voor het bedrijf. Niet alleen terug in productontwikkeling. Een fors aandeel, maar intern, maar ook extern. Ik merk dat er nu meer deuren dat is wel de reden waarom we als bedrijf heel succesvol zijn. In deze branche moet je een behoorlijke door- openstaan, dat er naar ons geluisterd wordt en dat er zetter zijn, misschien zelfs wel een workaholic. Je kunt vanuit de gemeente en provincie actief wordt gekeken hoe zij ons kunnen ondersteunen. Die bijzondere niet even snel geld verdienen, dit is echt iets van de opening heeft absoluut gezorgd voor naamsbekendheid lange adem. Je moet de langetermijnvisie in het oog op een nog breder niveau.” houden en daar voor blijven gaan. Als je dit niet als je levensdoel beschouwt, kun je jezelf nooit voldoende 100 JAAR BAKER TILLY BERK

15

3 adviezen over innoveren

INNOVATIE

7 uitspraken over innovatief ondernemerschap

‘DE WÍL OM TE INNOVEREN IS ER IN NEDERLAND’ DRIE VRAGEN AAN: Boris Colsen, directeur BIJ: Colsen in Hulst, innovatieve projectuitvoerder op het gebied van milieutechniek BESTAAT SINDS: 1989 1. HOE VERANKEREN JULLIE INNOVATIE IN HET BEDRIJF? “Innovatie is onze motor, al vanaf dag één. De vraagstukken van klanten zijn zó uniek, dat wij bijna altijd één-op-één-oplossingen bedenken. Ook lopen er veelvuldig studenten rond. Bijvoorbeeld van de Universiteit Gent, een vaste samenwerkingspartner. Is een wetenschappelijk idee economisch haalbaar? En technisch uitvoerbaar? Die wisselwerking tussen klantvraag en wetenschap is een natuurlijke innovatieaanjager. Een aanrader, want hieruit komen de prachtigste producten. Zoals BIDOX©: een techniek om biogas te ontzwavelen, zodat dit als aardgasvervanger gebruikt kan worden. Hiermee zijn we in 2013 uitgeroepen tot het meest innovatieve bedrijf van Zeeland.” 2. NEDERLAND IS ÉÉN PLAATS GEZAKT EN STAAT NU ZESDE OP DE EUROPESE INNOVATIERANGLIJST. WAT HOUDT ONDERNEMERS TEGEN OM MEER TE INNOVEREN? “De wíl om te innoveren is er wel. Maar het is werk van de lange adem, zeker zo’n tien jaar. Dat wordt onderschat. Als familiebedrijf zijn wij op de lange termijn gericht. We willen over honderd jaar nog bestaan, en dat lukt alleen door te blijven innoveren en investeren. Zet dan ook een substantieel deel van de uren voor R&D in, is mijn advies.” 3. BUDGET IS VAAK EEN PROBLEEM, ZEKER NU. HOE REK JE DIT OP? “Onze innovaties zorgen voor een goedkopere exploitatie. Klanten zien dit voordeel en willen daarom investeren. Maak daarnaast gebruik van R&D-stimuleringsmaatregelen, zoals de WBSO (Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk), RDA (Research & Development Aftrek) en de Innovatiebox. Kijk ook naar regionale of Europese projectsubsidies, zoals Horizon 2020. Toegegeven, het is een hele papierwinkel, maar het loont wél.”

‘INNOVATIE IS BIJ ONS MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN’ “Voor ons is innovatie een wezenlijk onderdeel van het ondernemerschap. Je moet niet afwachten wat er gebeurt in de markt, maar actief meedoen. Anders ben je te laat. Wij waren dan ook een van de eerste ondernemers in Nederland die aardwarmte gingen gebruiken voor de verwarming van onze kassen. Waarom? Omdat we onze verantwoordelijkheid voor het

milieu serieus nemen. Dat is ons met de paplepel ingegoten. En zo blijven we met innovatie bezig. Hoe kunnen we de omgeving en onze medewerkers zo min mogelijk belasten? Innovatie is bij ons dus eigenlijk maatschappelijk verantwoord ondernemen.”

KEES VAHL, MEDE-EIGENAAR VAN TUINDERIJ VAHL

‘Deze zware jaren hebben mij als ondernemer sterker gemaakt. Je leert ervan en het maakt je scherper.’ ‘Houd grip op het beschikbare budget voor de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten. Bij Moog werken we voortdurend aan nieuwe producten en met behulp van een aantal richtlijnen kunnen we dit proces continu monitoren en zien of een project binnen het budget en de geplande doorlooptijd blijft. Zo niet, dan kan tijdig worden ingegrepen.’ THEO BUIJS EN PIM VAN DIJSSEL VAN MOOG. MOOG NEDERLAND ONTWERPT EN PRODUCEERT SIMULATIESYSTEMEN EN TESTSYSTEMEN VOOR DE LUCHTVAART, AUTOMOBIELINDUSTRIE EN MEDISCHE INDUSTRIE.

‘DE PESSIMIST KLAAGT OVER DE WIND… DE OPTIMIST VERWACHT DAT DIE DRAAIT… DE REALIST STELT DE ZEILEN BIJ’ WILLIAM ARTHUR WARD

“Ik zie ondernemers die nu niets doen in afwachting van betere tijden en ik heb te vaak gezien dat dat funest is voor een bedrijf. Ik geloof dat je juist nu moet schakelen. Volg de bewegingen in de markt en reageer daarop. Blijf investeren in innovaties, misschien juist in moeilijkere tijden. Wij blijven ons productieproces doorontwikkelen en zoeken continu naar oplossingen waar in de markt vraag naar is. Innovatie vormt het bestaansrecht van ons bedrijf. Ik denk dat we zonder die innovaties nu niet de grootste trappenfabriek van Nederland waren geweest.”

“Het geeft een enorme kick om na al die jaren ontwikkelen, met alle ups en downs, te kunnen constateren dat het toch gelukt is om dit product op de markt te zetten. Want het valt in dit land niet mee om zoiets te realiseren.”

‘Je bent echt op jezelf aangewezen’ “Zo gaan bijvoorbeeld veel ‘innovatie’-subsidies naar grote bedrijven. Ik vraag me af of het geld daar wordt gebruikt waar het voor bedoeld is. Ondernemers zoals ik zouden erg geholpen zijn als er adviseurs zijn die je in zo’n traject kunnen bijstaan. Ik geloof dan ook dat ondernemend Nederland met de juiste hulp veel innovatiever kan zijn.” ROY HOFSTÉ, BEDENKER VAN FINTI, EEN INNOVATIEF HOUTPRODUCT

JAAP MULLIÉ, MEDE-EIGENAAR TRAPPENFABRIEK VIOS VAN DEN HONDEL

‘INNOVATIE MOET ZICHZELF TERUGVERDIENEN’ “Ik vind dat je als ondernemer op die manier naar investeringen in innovatie moet kijken. Weeg risico’s af tegen de uiteindelijke baten. Wordt het risico te groot? Niet doen. Investeringen in nieuwe producten of technologieën zijn vaak enorm en het kost veel tijd om die investeringen terug te verdienen. Bij echt nieuwe innovaties kan het nog verder oplopen, als blijkt dat bij ingebruikname het proces verder geoptimaliseerd of, soms zelfs volledig, aangepast moet worden. Dan heb je wel eens het gevoel dat het beter is om vlak achter de koploper aan te gaan. Maar ja, als iedereen dit doet is er ook geen innovatie en uiteindelijk is het blijven ontwikkelen van bedrijfsprocessen voor ons wel noodzakelijk om op lange termijn te kunnen overleven. Maar die uitdagingen horen wat mij betreft juist bij het ondernemerschap.” JÖRGEN VALSTAR, SAMEN MET ZIJN BROER EIGENAAR VAN HANDELSKWEKERIJ GEBR. VALSTAR

‘We zien een gat in de markt voor een combinatie van fysieke spellen en de digitale wereld’ “Bijvoorbeeld in de vorm van een platform, waar spelers van over de hele wereld het tegen elkaar kunnen opnemen. Het is niet de bedoeling om van Jumbo een online spellenuitgever te maken, maar we brengen wel twee werelden bij elkaar.” AREND SMIT, ALGEMEEN DIRECTEUR JUMBO NEDERLAND

16



17

IN DE BRANCHE

3 tips voor succes in de groothandelsector

‘Wij pakken onze rol als ketenplatform’ www.waterdrinker.nl

TEKST ANNIEK CORPORAAL FOTO ANNEKE HYMMEN

In 1972 startte ex-Baker Tilly Berk-adviseur Henk Foppen bij Waterdrinker, een exportgroothandel in kamer- en tuinplanten. In 2014 staat zijn dochter Mariska – samen met compagnon Bob Moria – aan het roer van een bloeiende firma waar 300 medewerkers de schakel vormen tussen kwekers/veredelaars en eindafnemer. Mariska deelt drie succesfactoren. 18


1. PAK JE ROL IN DE KETEN “Als exportgroothandel vormen wij de schakel tussen kwekers en veredelaars enerzijds en de retailers en eindafnemers anderzijds. Je kunt je daarbij opstellen als passief doorgeefluik voor de handel, maar dat doen we juist niet. Wij vormen een actieve ‘linking pin’ die de uitwisseling van kennis en ideeën tussen beide partijen stimuleert. Daarvoor organiseren we allerlei events, zoals ondernemersontbijten, meetings waar we aankomende trends bespreken en we gaan ook online iets initiëren. Kennisdeling leidt tot innovatie, efficiencyslagen, een betere winkelpresentatie. En dat is goed voor alle onderdelen in de keten.”

2. CLAIM JE DOMEIN “De Nederlandse bloemenhandel staat ‘on top of the world’. Dat wij zo veel kennis en noviteiten hebben, moet flink uitgemeten worden. Wij willen onze expertrol in dit domein nog duidelijker claimen en zijn bezig met het opzetten van een Flower Experience Centre. Een plek waar onze klanten, relaties, studenten en werkzoekenden, maar ook toeristen kunnen beleven hoe bijzonder en ‘fun’ bloemen en planten zijn. Hiermee enthousiasmeren we een grote groep mensen en bevestigen we onze positie. Het is bovendien een ideale plek om voorkeuren van consumenten te verzamelen. Perfecte input voor onze productinnovatie.”

3. DENK OVER GRENZEN HEEN “Een belangrijk deel van onze omzet wordt gevormd door de export van onze kamer- en tuinplanten. Inkopers uit heel Europa doen inspiratie bij ons op en bloemisten uit België, Duitsland, Frankrijk en Italië komen hier voor bloemen en planten. Maar dat bedoel ik niet alleen met ‘over grenzen denken’. Het gaat er ook om dat je kijkt naar ontwikkelingen in sectoren buiten die van jezelf. Oriënteer je daarbij zo breed mogelijk en vertaal wat je ziet naar kansen voor je eigen bedrijf. Door verder te kijken, kom je verder.”


19

STARTEN, PIONIEREN & GROEIEN

6 sleutels tot succes voor startende en snelgroeiende bedrijven

JONGE PIONIER branche: mode start: mei 2012 als zelfstandige in Rotterdam groei: 2014 drie dga’s, eigen productielijn, webwinkel, nieuwe winkels in Rotterdam, Amsterdam en Antwerpen sleutel tot succes: onderzoek en relatiemanagement wie: oprichter/algemeen directeur Ahmed Mahla (31), marketing directeur Sylvain Rottier, financieel directeur Hafid El Hadji

Ahmed Mahla: “Mijn overtuiging dat het landschap in de modewereld drastisch gaat veranderen, geeft me de drive een compleet nieuw modeconcept in de markt te zetten. Dat ik hiervoor mijn goedbetaalde baan als data-analist bij een multinational opgaf, kun je gekte noemen. Ik deed dat ook met knikkende knieën. Maar het risico weegt op tegen de potentiële reward. Uitgebreid voorwerk en veel energie steken in het opbouwen van goede relaties, geeft al binnen twee jaar bevrediging. Namelijk dat mijn droom ook andermans droom is geworden. Dat merk ik aan de enthousiaste participatie door leveranciers, investeerders, partners als ING en Baker Tilly Berk en natuurlijk onze klanten. Wij denken echt een gamechanger in handen te hebben waarmee we de mode-industrie kunnen veranderen. De tijd dat een geniale designer in Parijs een jurk maakt waar een vrouw maar in moet passen, is voorbij. Wij hebben een nieuwe maatvoering ontwikkeld met het omgekeerde als uitgangspunt: de jurk moet om de vrouw passen.”

Vliegende start Ondernemen vraagt om actie. Hard werken, goed marktonderzoek doen, investeren in relaties en eigen mensen en bovenal: een stap wagen in een richting die anderen niet kiezen. Drie ondernemers delen hun sleutel tot succes. TEKST MAARTJE DE GRUYTER ILLUSTRATIE LOBKE VAN AAR

SNELGROEIENDE STARTER branche: recruitment & executive search start: juli 2012 met 2 man in Amsterdam groei: in juli 2014 45 medewerkers met klanten in heel Europa, kantoren in Amsterdam, München en Zürich sleutel tot succes: focus en kiezen voor een niche wie: founding directors Jordy Stravers (30) en Jan-Willem Broekhoven (31)

20


Jan-Willem Broekhoven: “Onze klanten zijn actief in industrieën als cosmetica, farmacie, voeding en biotechnologie. Snelgroeiende markten waar veel executives nodig zijn. Onze aanpak daarbij: reverse recruitment. Eerst brengen we de markt in kaart en zodra een klant iemand zoekt, weten wij al wie waar zit en eventueel geschikt is. Onze marktkennis baseren we vooral op harde statistische data, maar we hebben ook het nodige persoonlijke contact. We delen de drive en ambitie om SIRE Life Sciences uit te bouwen als breed merk binnen de dienstverlening van ‘employment solutions’. Internationale ambities hebben we al vanaf de start, we hebben niet voor niets gekozen voor Baker Tilly Berk met hun globale netwerk. Hoe we zo snel zijn gegroeid? Wij werken gefocust en kiezen heel bewust voor een aantrekkelijke niche.”

INNOVATIEVE GROEIER branche: scholing en certificering start: 2003 als eenmanszaak in Almelo groei: 2014 10 vaste medewerkers en 80 freelance docenten landelijk sleutel tot succes: optimaliseren pricing en proces wie: oprichter en directeur Luuk Stoker (58)

Luuk Stoker: “Werknemers die jaarlijks verplicht nieuwe certificaten voor kwaliteit en veiligheid moeten halen, waren daar al snel twee dagen mee kwijt. Wij zijn dat traject gaan inkorten tot 1 à 3 uur, zonder in te leveren op kwaliteit. Per sessie hebben we dus minder inkomsten, maar klanten zijn zo enthousiast dat ons klantenbestand alleen maar groeit. Sinds deze aangepaste prijsstrategie is onze omzet met een factor twee gestegen en is ons rendement verdubbeld. Wij springen nu al in op de nieuwe tendens: bedrijven willen complete processen uitbesteden, dus bieden wij totaalpakketten. Daarmee selecteren we welke werknemers in aanmerking komen voor een volgende verplichte opleiding. Zo kunnen we op maat scholing en registratie per medewerker verzorgen. Dat scheelt een bedrijf veel tijd, vaak één of meer fte’s op hun afdeling personeelszaken.”

3 STARTERSTIPS VAN HENRY GEERTS, PARTNER REGISTERACCOUNTANT BIJ BAKER TILLY BERK 1. Z oek een betrouwbare partner. Trek referenties na zodat je weet dat je plannen veilig zijn en je iemand hebt die behalve investeerder ook klankbord kan zijn.

2. M aak een realistisch businessplan. Wie te optimistisch is, komt later in de problemen. Zorg voor reservetijd, starten kost meer tijd dan verwacht.

3. K en je markt. Zorg voor kennis over de totale markt, de positie die je naast andere aanbieders kunt verwerven en een omzetprognose.


21

INTERVIEW

5 tips over bedrijfsopvolging

WAT IS DE SUCCESFACTOR VAN EEN FAMILIEBEDRIJF ALS WISA? “Wij zijn groot geworden door klein te blijven. Met onze 24 collega’s doen we het liefst alles zelf, inclusief ondergetekende. Laatst kreeg ik om half tien ’s ochtends een belletje. Dat er een vracht met honderdduizend gekleurde Etos-vlaggenstokjes bij de Zuid-Duitse grens stond, wachtend op een expediteur. Tja, die bleek verkeerd ingeboekt, dus kwam niet opdagen. Ik sprong tien minuten later op de wagen, karde erheen en om negen uur ’s avonds stond ik weer in Enschede. Met alle stokjes. Voor mij geen papierwerk of ingewikkelde strategieën, als ‘loopjongen’ heb ik de meeste lol.”

JE BENT NU 63. WORDT HET NIET TIJD OM EEN STAP TERUG TE DOEN? “Dat heb ik gedaan. Al vijftien jaar is de dagelijkse bedrijfsvoering in handen van mijn dochter, Anouk.

Elke dag feest

VIJF TIPS VAN WILLY SANNEMANN

bij ballonnen- en vlaggetjesproducent WISA www.wisa.nl

Wekelijks verlaten zo’n half miljoen vlaggetjes en driekwart miljoen ballonnen WISA Enschede. Op naar klanten als Jumbo, Albert Heijn en McDonald’s, waar zelfs één machine dag en nacht voor draait. Al sinds 1953 is het bedrijf in handen van de Twentse familie Sannemann. Mede-directeur Willy Sannemann: “Ik kan het allemaal zo moeilijk loslaten.” TEKST SUZANNE GEURTS FOTOGRAFIE MARK HORN

22


1. B egin op tijd met de bedrijfsoverdracht “Zo’n vijf jaar eerder dan de overdracht moet plaatsvinden. Betrek hier je accountant bij, want hij kent jou als persoon, de bedrijfscultuur, de gevoeligheden en financiën goed.” 2. S cheid privé van zakelijk, leg afspraken vast in een familiestatuut “Zo zit mijn zoon niet in de zaak. Dat was zijn eigen keuze, en daar hebben we samen goede afspraken over gemaakt.” 3. B ouw zo veel mogelijk eigen vermogen voor de opvolger op “Eigenlijk nam ik jarenlang te weinig inkomen uit de zaak op. Dat deed ik bewust, zodat Anouk zorgeloos kon instappen.” 4. Los vreemd vermogen snel af “Veertig jaar geleden nam ik het bedrijf met een belastingschuld over. Toen kon ik twee dingen doen: de boel verkopen of keihard werken. Ik koos voor het laatste en binnen twee jaar was alles afbetaald.” 5. L aat de opvolger eerst een paar jaar meedraaien “Voordat Anouk de aandelen overnam, heeft ze eerst zeven jaar ‘gewoon’ in de zaak gewerkt. Zo leerde ze het hele bedrijf kennen, van de machine- tot aan de directiekamer.”

Zij bezit veertig procent van de aandelen, ik de overige zestig. We zijn nu acht jaar bezig met de aandelenoverdracht. Maar ik kan het bedrijf zo moeilijk loslaten, terwijl ik weet: zonder aandelen kan ik makkelijker afstand doen. Dit jaar moet de overdracht echt plaatsvinden, dat is mijn doel.”

WAT BEWONDER JE IN JE DOCHTER? “Haar doorzettingsvermogen. Een bedrijf goed runnen en je kinderen opvoeden, dat is geen eenvoudige opgave. Sterker nog, in het begin waarschuwde onze vorige accountant of ‘een vrouw aan het roer wel zo verstandig was.’ Nu klinkt dat denigrerend, maar het waren andere tijden. Anouk heeft zich er nooit iets van aangetrokken.”

OP WELK VLAK BOTST(E) HET TUSSEN JULLIE WELEENS? “Ik gaf graag geld uit. Bijvoorbeeld aan nieuwe machines, die ik dan zelf bedacht. Anouk is zuiniger, denkt eerst goed na voordat ze investeert. Ja, daar moest ik aan wennen, maar in economisch mindere tijden zie je hoe slim dat is. Zo werken we ook met een aantal medewerkers van de sociale werkplaats. Voor gespecialiseerd verpakkingswerk. Want Jumbo wil haar cocktailprikkertjes ‘zus’ ingepakt hebben, en Albert Heijn haar ballonnen weer ‘zo’. Die collega’s zijn onmisbaar.”

STEL, NA ANOUK WIL ER GEEN ‘SANNEMANN’ MEER IN DE ZAAK. HOE ZOU JIJ HET VINDEN ALS ER EEN EXTERNE DIRECTIE AANTREEDT, WAT STEEDS MEER FAMILIEBEDRIJVEN MOETEN DOEN? “Ik hoop dat het niet nodig is. Want directeuren van buitenaf, nee, daar geloof ik niet in. Een familiebedrijf is meer dan een zaak. De onderneming zit in je ziel, je groeit er mee op. Als klein jongetje haalde ik de wasknijpers van de opgeblazen ballonnen, die mijn ouders van tekst hadden voorzien. Gewoon, in onze huiskamer. Nu zie ik hetzelfde bij mijn kleinkinderen. ‘Opa, mag ik meehelpen?’ Dat onderbuikgevoel krijgt iemand van buitenaf niet zomaar.”


23

3 adviezen over personeel

‘FLEXIBEL PERSONEEL IN GOEDE EN SLECHTE TIJDEN’ DRIE VRAGEN AAN: Dennis Mortier, directeur BIJ: Consolid in Amsterdam (hoofdkantoor), uitzenden detacheringsbureau in veiligheid en vervoer BESTAAT SINDS: 1990 1. DE WERKLOOSHEID BLIJFT HOOG, TERWIJL VEEL ONDERNEMERS ZICH ZORGEN MAKEN OVER HET GEBREK AAN GEKWALIFICEERD PERSONEEL. DAT IS VREEMD. “Maar wel verklaarbaar. Ik zie veel mismatches in vraag en aanbod. Kijkend naar mijn eigen branche: er blijft een tekort aan gespecialiseerd personeel, zoals goederentreinmachinisten, terwijl er historisch veel vrachtwagenchauffeurs om werk staan te springen. De crisis heeft de logistieke sector flink te pakken gehad, waardoor de vraag stagneert. En personeel dat on the job amper is bijgeschoold, maakt na ontslag nog minder kans op de arbeidsmarkt. Het werk verandert tenslotte en vraagt, bijvoorbeeld, om actuele ICT-kennis. Blijf je personeel opleiden, dat is mijn advies aan ondernemers.” 2. TOCH ZIT DE NEDERLANDSE ECONOMIE WEER IN DE LIFT. VOOR WELKE VALKUIL WIL JE ONDERNEMERS BEHOEDEN? “Zodra het beter gaat, nemen organisaties weer massaal mensen aan. Dat raad ik af, want de markt is onvoorspelbaar; recessie en hoogconjunctuur volgen elkaar steeds sneller op. Straks zit het weer tegen, en moet je opnieuw mensen ontslaan. Dit soort kortetermijngedrag geeft onrust.” 3. MAAR HOE MOET JE DAN AAN DE GROEIENDE CAPACITEITSVRAAG VOLDOEN? “Werk niet alleen met vast personeel, maar ook met een flinke flexibele schil. Bestaande uit bijvoorbeeld zzp’ers of gedetacheerden. Kortom, zie flexibiliteit als een gewoon onderdeel van de bedrijfsvoering. Op twee voorwaarden: wees daar open over en zorg voor een goede relatie met tijdelijke krachten. Zo creëer je betrokkenheid, maar weet iedereen ook waar hij aan toe is. In goede en slechte tijden.”

24


PERSONEEL

7 uitspraken over het werkgeverschap

‘Mijn medewerkers zijn elke dag bezig een topprestatie te leveren’ “Je kunt het als ondernemer niet alleen. Mijn medewerkers zijn elke dag bezig een topprestatie te leveren, zodat we onze doelstellingen als bedrijf kunnen realiseren. Het is aan mij om te zorgen dat ze dat kunnen doen, om de juiste randvoorwaarden te creëren. Zoals een vloot dat op het gebied van veiligheid en duurzaamheid aan de hoogste eisen voldoet. Maar het gaat ook om je sociale rol als ondernemer. Goede arbeidsvoorwaarden, met de mensen leuke dingen doen of simpelweg een luisterend oor als daar behoefte aan is.” ALBERT WINNEMULLER, DIRECTEUR VAN TOURINGCARBEDRIJF BETUWE EXPRESS

‘Ons allergrootste kapitaal zijn onze betrokken en vakbekwame mensen. Zij zijn de kurk waarop Ter Steege drijft’

‘Onze mensen zijn het bedrijf’ “We zijn een dienstverlenend bedrijf, dus zonder de medewerkers kunnen we niets. Onze mensen zijn het bedrijf. Natuurlijk is het in deze tijden wat moeilijker om medewerkers tegemoet te komen in salaris- of opleidingswensen. Het gaat verder dan alleen goede arbeidsvoorwaarden, het gaat om het creëren van de juiste bedrijfscultuur. Waar waardering is voor de inzet van mensen en betrokkenheid bij wat er speelt. Waar je elkaar kunt aanspreken op zaken die slecht of minder goed gaan, van hoog naar laag én vice versa. Zo proberen we er bij Dekra voor te zorgen dat onze mensen met plezier hun werk kunnen doen en dat ze trots zijn op het bedrijf waar ze voor werken. Dat ze zich de expert van Dekra voelen.” PIET RENSES, MANAGING DIRECTOR BIJ SCHADE-EXPERTISEBEDRIJF DEKRA NEDERLAND

‘IK GELOOF IN HET NUT EN DE NOODZAAK VAN VAKBONDEN...’ “...al zal dat zeker ook per branche verschillen. Neem nu het nieuwe ontslagrecht. De beoogde flexibiliteit op de arbeidsmarkt betekent volgens mij in de praktijk dat dienstverbanden gewoon nog eerder beëindigd

gaan worden en dat er dus meer onzekerheid voor werknemers komt. Dit soort onzekerheden dragen bij aan de behoefte aan een collectief dat opkomt voor jouw belangen als werknemer.”

HENK VAN GELDEREN, DIRECTEUR VAN SOCIAAL FONDS TAXI, HET CENTRALE AANSPREEKPUNT VOOR WERKGEVERS EN WERKNEMERS IN DE TAXIBRANCHE

HANS TER STEEGE, ALGEMEEN DIRECTEUR TER STEEGE GROEP, ACTIEF IN DE BOUW, VASTGOED, HANDEL EN INDUSTRIE

‘In onze branche is het moeilijk om aan goed geschoold technisch personeel te komen. We zijn juist blij met de mensen die bij ons komen werken én blijven werken. Neemt niet weg dat ik vind dat er iets moet worden gedaan aan het huidige ontslagrecht.’

“Wij zijn leverancier van technische vakmensen aan industriële ondernemingen in Europa. In deze branche is de behoefte aan arbeidskrachten afhankelijk van de orderportefeuille. Flexibele inzet van human capital is voor ons dagelijkse business. Door de uitzendbranche en haar specifieke wetgeving en de inzet van zzp’ers sluit de Nederlandse arbeidsmarkt daar goed op aan. Het huidige ontslagrecht voor medewerkers met een vast dienstverband is echter redelijk star. Het is kostbaar en het duurt lang om afscheid van een medewerker in vaste dienst te nemen. Dat is een groot verschil in vergelijking met bijvoorbeeld Duitsland. Voor onze dienstverlening is het belangrijk dat de Europese arbeidsmarkt meer een level playing field wordt. Gelukkig zijn er geluiden dat het moet veranderen. Ook uit Nederland.”

BAS PRINS, HR-MANAGER BIJ UNICA GROEP MET CIRCA 1550 MEDEWERKERS

PIM SENGERS, OPRICHTER VAN TECLINE INTERNATIONAL, SPECIALIST IN

DIE MAATSCHAPPELIJKE VRAAGSTUKKEN OPLOSSEN MET TECHNIEK

TECHNISCH PERSONEEL

“Vanuit onze visie dat tevreden medewerkers zorgen voor tevreden klanten zetten wij de mensen binnen de organisatie op de eerste plaats. Ze komen zelfs vóór onze klanten. We monitoren jaarlijks hoe tevreden onze mensen zijn.

‘Een leidinggevende wordt in zijn beoordeling afgerekend op de mate van tevredenheid binnen zijn team’ Als een soort van coach is het aan hem om de benodigde ruimte voor zijn team te creëren, zodat zij goed én met plezier kunnen functioneren. Hebben ze voldoende uitdagingen en verantwoordelijkheden in het werk? Zo niet, dan wordt gekeken hoe dat kan worden gecreëerd. Lopen ze tegen problemen aan? Dan moeten die worden opgelost. We geloven dat de kracht van ons bedrijf in onze mensen zit. Aan ons om dat kapitaal optimaal te benutten.” HENNY DE HAAS, EIGENAAR HOPPENBROUWERS ELEKTROTECHNIEK


25

IN DE BRANCHE

3 tips voor succes in de bouwsector

‘De maakindustrie is mooi!’ TEKST ANNIEK CORPORAAL FOTO ANNEKE HYMMEN

Twee broers, twee zussen, vier bedrijfsonderdelen: samen vormen zij de Ter Steege Groep, actief in de bouw, vastgoed, handel en industrie. Zware tijden? Jazeker, maar, zo stelt algemeen directeur Hans ter Steege: “Met een optimaal gespreid portfolio, een wendbare, klantgerichte organisatie en vakbekwame mensen kun je leunen op een sterke basis.” Zijn drie tips voor succes. 26


1. SPREID RISICO’S, ZORG VOOR DIVERSITEIT “Ruim 100 jaar geleden hebben onze grootouders het bedrijf opgericht, dat was in 1911. In de loop der jaren is het bedrijf gegroeid tot ruim 500 fte’s verspreid over een divers portfolio producten en diensten. De Ter Steege Groep bestaat anno 2014 uit Reginox [marktleider in RVS spoelbakken en aanrechtbladen], bouwmarkten voor de zzp’er [Bouwmaat], twee GAMMA’s, drie bouwen vastgoedbedrijven én we hebben een beleggingsportefeuille. Natuurlijk hebben wij de crisis ook gevoeld en hebben we aanpassingen moeten doen. Maar de spreiding van risico’s heeft alle jaren gezorgd voor gezonde financiën. We zijn nooit afhankelijk van de bouw alleen.”

Hans ter Steege bij industrieel erfgoed De Smidse in Nijverdal, onderdeel van de Koninklijke Stoom Weverij. Het pand uit 1911 is met een subsidie van de Provincie Overijssel door Ter Steege Vastgoed gerenoveerd. Tot de definitieve herbestemming is gevonden, geeft Ter Steege Vastgoed het pand in gebruik voor diverse, passende activiteiten.

2. ZET MENSEN OP 1, WENDBAARHEID OP 2

www.tersteegegroep.nl

3. BEWEEG MEE MET DE MARKT

“Ons allergrootste kapitaal zijn onze betrokken en vakbekwame mensen. Zij “Wij houden de ontwikkelingen in de markt nauwlettend in de gaten. De zijn de kurk waarop Ter Steege drijft. Het is wel een uitdaging om te zorgen crisis is geen crisis meer: dit is de nieuwe werkelijkheid en daar moet je op dat je enerzijds de beste mensen boeit en bindt, en anderzijds als organisatie anticiperen. Op tijd! Wacht niet te lang met noodzakelijke aanpassingen. zo wendbaar mogelijk blijft. Wij doen dat met een vaste kern medewerkers Ontwikkelingen waar wij ons op dit moment op richten? We verschuiven van en daar omheen een steeds groter wordende flexibele organisatie met zzp’ers. projectontwikkelaar naar productaanbieder, met bijvoorbeeld producten op Om de loyaliteit van onze medewerkers te verhogen, zorgen wij voor aantrekhet gebied van renoveren en herbestemmen. Daarbij ontwikkelen we steeds kelijke opleidingsprogramma’s voor zowel hbo’ers als mbo’ers, bijvoorbeeld meer prefab, dat verhoogt de efficiency enorm. Onze bedrijfstak gaat van met ons TopS Traineeship. Onder andere daarmee zijn wij zelfs genomineerd aanbodgestuurd steeds meer vraaggestuurd werken. Wij denken al lang niet als Beste Leerbedrijf in de Bouw & Infra. Wij laten continu zien hoe mooi meer alleen in stichtingskosten, maar zien in toenemende mate dat het gaat ons vak, de maakindustrie, is. Hard nodig, met het oog op de toekomst om de optimale exploitatie van gebouwen.” waarin de vraag naar goede mensen groter zal zijn dan het aanbod.” 100 JAAR BAKER TILLY BERK

27

#SOCIAL

6 tweets over ondernemerschap

OOK OP TWITTER ZIJN #ONDERNEMERS TRENDING... @opencircles: Een belangrijke eigenschap van een goede ondernemer is dat je de tijd neemt om je zaag scherp te houden.

@community4biz: Ondernemerschap is de bereidheid om richting te geven aan processen waarvan je niet altijd weet wat de uitkomst is.

@onl: Uitgangspunt bij Europese wetgeving moet zijn dat kleine bedrijven geen hinder ondervinden van regels waar grote bedrijven van profiteren.

@FD_Entrepreneur: Meer vrouwen en allochtonen kiezen voor ondernemerschap: Het aandeel vrouwelijk en etnische ondernemers in Nederland groeit... http://bit.ly/1jAnEM3

@Jong_Ondernemen: Juist! gewoon doen! RT @Raoul_Wijnberg: “You don’t have to see the whole staircase, just take the first step.” – Martin Luther King Jr....

28


@BakerTillyBerk: Volgens Minister Dijsselbloem is de economische #crisis voorbij, er is weer ruimte voor #groei! #BakerTillyBerk http://www.bakertillyberk.nl/219978/ groeien.html

ONDERZOEK

4 uitkomsten uit onderzoek onder ondernemers

Mkb zet in op groei Bedrijven in het mkb zien weer mogelijkheden voor groei. Vooral door nieuwe markten aan te boren en in te zetten op innovatie. Dit blijkt uit onderzoek dat Baker Tilly Berk onlangs hield onder mkb-ondernemers. Vier belangrijke uitkomsten. TEKST BAREND VAN DER KRAATS ILLUSTRATIE THINKSTOCK

1. VOORZICHTIG OPTIMISME EN GROEI

3. STRATEGIE: VAN PAPIER NAAR PRAKTIJK

Na jaren van economische malaise overheerst steeds meer het optimisme in het mkb. Veel bedrijven draaien weer goed waarbij de helft van de ondervraagde bedrijven zelfs groei laat zien. Daarnaast geeft een kwart van de ondernemers aan zich geen zorgen te maken. Vooral familiebedrijven hebben de wind in de zeilen: maar liefst 57 procent van hen zit in een groeifase. Tegelijkertijd is het nog niet voor iedereen rozengeur en maneschijn: 20 procent is bezig met krimp, crisis, reorganisatie of overleven. En één op de drie ondernemers kijkt nog met argusogen naar het economisch herstel. Ook een gebrek aan gekwalificeerd personeel of het uitblijven van financiering houdt ondernemers bezig. Opmerkelijk is dat slechts 13 procent van de ondervraagde ondernemers zich zorgen maakt over de financiële situatie van de eigen onderneming.

Bij het nemen van beslissingen zijn de missie en visie van het bedrijf voor 71 procent van de ondervraagde mkb-bedrijven gedeeltelijk of volledig leidend. Twee op de vijf ondervraagde bedrijven hebben de missie en visie beschreven en bij 69 procent is een strategisch plan aanwezig. Opvallend genoeg wordt de strategie bij 23 procent van de bedrijven niet actief uitgedragen binnen de organisatie. Dan ontstaat het risico dat het proces van strategieformulering geen voordelen oplevert en de strategie een papieren tijger blijft. Ruim 40 procent van de medewerkers in het familiebedrijf wordt beoordeeld op hun bijdrage aan het bereiken van bedrijfsdoelstellingen. Voor vrijwel al deze medewerkers geldt dat zij dat terug zien in de hoogte van hun bonus. Bij niet-familiebedrijven worden weliswaar relatief meer medewerkers beoordeeld op hun bijdrage aan de bedrijfsdoelstellingen (63%), maar zij krijgen daarvoor veel minder vaak een bonus (32%).

De helft van de ondervraagde bedrijven laat momenteel groei zien

2. INVESTERINGEN NEMEN TOE De focus ligt dus op groei, waarbij innovatie hoog op de agenda van de ondernemer staat. Ruim de helft van de ondervraagde mkbbedrijven zegt de komende jaren te investeren in productinnovatie en een derde van de bedrijven richt zich op procesinnovatie. Investeringen in personeel en in marketing staan ook op de agenda: ruim 40 procent van de bedrijven geeft aan hierin te investeren. Een groot deel van de ondernemers neemt deze investeringsbeslissingen en andere beslissingen over het bedrijf geheel zelfstandig. Ruim een kwart van de ondernemers (28%) verwacht de komende twee jaar geen extern advies in te schakelen. Als er wel advies wordt ingewonnen dan gebeurt dat naast de accountant of belastingadviseur vooral bij familie, vrienden en neutrale sparringpartners. De toegevoegde waarde van een externe adviseur ligt vooral in zijn deskundigheid die onvoldoende in de eigen organisatie aanwezig is (33%), het objectief kunnen beoordelen van vraagstukken (22%) en dat vooral kritisch te doen (27%).

4. HET MKB IS DE MOTOR VAN DE ECONOMIE Bijna 70 procent van de ondernemers geeft aan sterk afhankelijk te zijn van de ontwikkeling van de Nederlandse economie. Tegelijk verwacht eenzelfde percentage dat de Nederlandse economie weer licht zal groeien. Daarbij zou het mooi zijn als de overheid zorgt voor een extra steuntje in de rug, want volgens 60 procent van de ondervraagden stimuleert het kabinet het mkb nog onvoldoende. Aan het mkb zélf zal het in ieder geval niet liggen, want voor veruit de meeste ondervraagde ondernemers geldt: het mkb is de motor van de economie!

MEER WETEN over het onderzoek? Kijk op www.bakertillyberk.nl/visieopondernemen


29

PORTRET

visie op de entertainmentbranche

‘Keep it simple en houd vertrouwen in elkaar’ FOTOGRAFIE ANNEKE HYMMEN TEKST STEFANIE ROOS

Met de organisatie van het eerste Nederlandse concert van The Rolling Stones wist Jan Vis zijn naam definitief te vestigen. 50 jaar later is het entertainmentbureau nog altijd succesvol onder leiding van dochter Brigitte en zoon Jan Dirk. Jan Dirk Vis: “Ondernemen is ons met de paplepel ingegeven, maar het bureau van mijn ouders overnemen? Daar heb ik vroeger nooit over nagedacht. Toen mijn vader me in ’95 vroeg terug naar Nederland te komen, liep ik bij toeval het happy hardcore duo Charly Lownoise en Mental Theo tegen het lijf. Zij wisten toen vrij snel de eerste plek van de hitlijsten te veroveren. The Party Animals & Vengaboys volgden en meer soortgelijke acts, dus ik had meteen mijn eigen markt binnen het bedrijf ontwikkeld. Zo ben ik in het familiebedrijf gerold. Maar ik mag dan misschien het gezicht zijn naar buiten toe, zonder mijn moeder en drie zussen is het onmogelijk om dit bedrijf te runnen. Alles wat ik met mensen afspreek, maken zij achter de schermen waar: altijd woord houden is cruciaal.”

‘Als het niet op een bierviltje past, is het geen goed contract’ Geboren: 25 januari 1971 Studie: MDS & Marketingopleiding in Amerika Loopbaan: Jan Dirk volgde zijn opleiding in Amerika en werkte daarnaast als goochelaar/clown in nachtclubs. In 1995 kwam hij terug naar Nederland om zijn ouders te helpen en is nooit meer weggegaan. Sinds de dood van zijn vader in 2007 beheert Jan Dirk het succesvolle familiebedrijf samen met zijn moeder en drie zussen. Met zus Brigitte vormt hij de directie. 30


www.janvis.nl

“Of wij last hebben van de crisis? Ik denk juist dat het nieuwe kansen brengt. Je probeert anders te denken en vernieuwend te zijn. Zo hebben we onlangs bijvoorbeeld de exploitatierechten gekocht van de AVRO voor Toppop, het Junior Songfestival en Tussen Kunst en Kitsch als evenement. Een forse investering, maar wel eentje die nu al zijn vruchten afwerpt. Ook leuk: deze zomer tour ik door Europa met David Hasselhoff voor de Acceleration-tour. Mijn kinderen neem ik in het weekend gewoon mee. Ze krijgen een pas en kunnen een beetje helpen achter het podium. Zelf ging ik vroeger ook vaak met mijn vader mee.” “Natuurlijk zou ik het heel leuk vinden als het familiebedrijf wordt voortgezet, maar het moet wel bij de kinderen passen. Ik vind dat ze vooral moeten doen wat ze zelf leuk vinden. Het is niet goed als je geforceerd in een bedrijf gaat. Bij ons heeft ook niemand van de kinderen in de zaak gemoeten, dat is heel natuurlijk gegaan. Bovendien ziet alles er in goede tijden mooi uit, maar in slechte tijden neem je als ouder de zorgen mee. Het familiebedrijf heeft twee kanten. Voordelen zijn de flexibiliteit, het snel kunnen beslissen, de continuïteit die voorop staat en de saamhorigheid. Maar de clichés over het familiebedrijf zijn ook waar. En daar moet je een weg in zien te vinden. Wij voelen ons er goed bij. Wij zijn nu al het oudste artiestenbureau van Nederland, met 100 jaar zijn we dat zeker.”

“De basis is sowieso continuïteit. Dat vinden wij het “Als ondernemer betrek je je gezin automatisch bij je werk. Ik denk dat je daar als kind een bepaalde onder- belangrijkste. Ik denk dat veel bedrijven te veel bezig zijn met het maken van winst in plaats van met de nemersgeest van krijgt: je ziet dingen sneller, makkevoortgang, terwijl het daar echt om draait. Het is lijker. Bovendien kun je dingen afkijken. Eén van de belangrijk dat je mensen tevreden zijn. Je moet ook dingen die ik van mijn vader heb meegekregen: ‘Als samen een biertje pakken af en toe. Het scheelt dat het niet op een bierviltje past, is het geen goed contract.’ Hoe dikker de contracten, hoe meer problemen. ik een echte Bourgondiër ben. Ik kom vaak rond drie uur thuis, soms pas om zes uur. Maar, hoe laat het Afspraken maak je in vertrouwen. Dus keep it simple ook is geworden, de volgende dag ben ik gewoon om en houd een beetje vertrouwen in elkaar. Daarom 9.00 uur op kantoor. ‘’s Avonds een vent, ’s ochtends hebben we ook bijna geen contracten met artiesten. een vent’, zei mijn vader altijd. Toch voelt het nooit Het is een beetje als een huwelijk. Je kunt wel een alsof ik naar mijn werk moet. Dit is gewoon mijn contract samen ondertekenen, maar als het niet meer leven en ik geniet er volop van.” werkt, dan werkt het niet meer.” 100 JAAR BAKER TILLY BERK

31

3 adviezen over het familiebedrijf

FAMILIEBEDRIJF

7 uitspraken over familiebedrijven

‘WERKEN MET MIJN BROER IS EEN VOORRECHT’ DRIE VRAGEN AAN: Machiel van Westerhoven, directeur BIJ: Ursa Paint in IJmuiden, producent van onder andere de verfmerken Aquamaryn, Evert Koning en de nieuwe recyclebare verf EVA BESTAAT SINDS: 1938 1. JIJ EN JE BROER TOON NEMEN HET FAMILIEBEDRIJF OVER VAN ROBERT (OOM) EN ARNOLD (VADER) VAN WESTERHOVEN. DE OVERDRACHT IS IN VOLLE GANG. HOE VERLOOPT DIT? “Goed, althans: nu wel. We zijn vorig jaar gestart, maar in eerste instantie liep het proces vast. Onze toenmalige begeleider schetste de financieringsmogelijkheden en waardebepaling te vaag, vonden we. Uiteindelijk stonden mijn broer en ik bijna ‘tegenover’ onze vader en oom. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Nu begeleidt Baker Tilly Berk de overdracht. Stapje voor stapje, in een open sfeer. Zorg bij overdracht voor echt passende begeleiding, wil ik andere familieondernemers op het hart drukken.” 2. VÓÓR DEZE STAP HEB JE BUITEN HET FAMILIEBEDRIJF CARRIÈRE GEMAAKT. EEN AANRADER, OF JUIST NIET? “Absoluut een aanrader. Ik heb eerder tien jaar in ‘de zaak’ gewerkt, rolde van de ene functie in de andere. Maar opeens besefte ik: het is slim om ook ergens anders binnen te kijken. Vervolgens heb ik acht jaar bij een internationale verfproducent gewerkt. Daar kreeg ik het politieke spel in de vingers. Hoe overtuig je decision makers? En hoe werkt de interne lobby? Hier heb ik nu veel profijt van.” 3. HOE HOUD JE DE VERSTANDHOUDING MET JE BROER GOED? “Meteen in ons allereerste gesprek was duidelijk: we begrijpen elkaar. Wat wij van huis uit hebben meekregen, dat willen we in het bedrijf voortzetten. Met zo’n basis kun je tegen een stootje. Want natuurlijk, ook wij hebben regelmatig discussies. Maar als ik zijn mening respecteer en mijn eigen standpunt relativeer, komen we tot de mooiste conclusies. Het is dan ook een voorrecht om met mijn broer te werken.”

‘JE BENT ZO GOED ALS JE LAATSTE OPDRACHT’ “Of het belangrijk is voor klanten dat we een familiebedrijf zijn? We zeggen hier: ‘je bent zo goed als je laatste opdracht’. Klanten willen gewoon goed geholpen worden. Het helpt uiteraard wel dat mensen weten dat we al lang bestaan of dat ze nog gewerkt hebben met de vorige generatie, mijn vader en ooms. Dat geeft gevoelsmatig wat meer vertrouwen of zekerheid. Toch speelt de familie in het bedrijf geen hele grote rol meer. Ik denk dat er met de overgang naar de vierde generatie meer afstand is gekomen tussen de familie en het bedrijf. Het voelt echt als ons bedrijf, niet dat van de familie Vink.”

‘In het kader van duidelijkheid over de toekomst van ons bedrijf hebben we een handvest voor families met een bedrijf opgesteld.’ “Daarin hebben we de wensen en verwachtingen van de familie vastgelegd en veel aandacht besteed aan de opvolging. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over inzet, eigendom, financiële verhoudingen en de mogelijke rol van partners en kinderen. Zo houden wij de zaken binnen ons familiebedrijf zuiver en gestructureerd!”

‘Al vroeg vond mijn vader dat er één kapitein op het schip moest staan. Omdat ik een technische opleiding had genoten en het meest betrokken was, ben ik het geworden.’ FONS EIJKELKAMP VAN FAMILIEBEDRIJF EARTH SAMPLING GROUP. HET BEDRIJF MAAKT MEETAPPARATUUR VOOR HET BEPALEN VAN DE KWALITEIT

TON TEN HAVE, RETAILONDERNEMER

VAN WATER EN BODEM.

ROB VINK, DIRECTEUR VAN BOUWBEDRIJF VINK

‘Alles wordt bij ons aan de keukentafel besproken. Daar worden de beslissingen genomen.’ “Ik hoop zeker dat ons bedrijf door de volgende generatie wordt voortgezet. Dat is waar we het voor doen. Mijn drie jongens werken nu al binnen het bedrijf, het is echter aan hen wanneer ze er klaar voor zijn om het over te nemen. Ik denk dat het nog wel even duurt, want ze zijn nog jong, maar we zijn er ontzettend trots op dat ze die uitdaging aan willen gaan. Ze leren nu alvast wat het betekent om een eigen bedrijf te hebben. Op de zaak én thuis. Alles wordt bij ons aan de keukentafel besproken. Daar worden de beslissingen genomen.”

‘Mijn ouders hebben dit bedrijf van mijn oma overgenomen, nu zetten we het met zijn drieën voort en de kans is groot dat mijn broer ons over een paar jaar komt versterken.’ “Een echt familiebedrijf dus. Waar het bijna altijd over het bedrijf gaat, ook als we niet aan het werk zijn. Dat is zowel een voordeel als een nadeel. Zakelijk en privé lopen in elkaar over. Dankzij een duidelijke taakverdeling geeft het gelukkig geen problemen. Mijn ouders laten nu veel aan mij over. Het bedrijf is een nieuwe fase ingegaan. Dat was

‘VANZELFSPREKENDHEID IS VOLGENS MIJ DE GROOTSTE VALKUIL VOOR EEN FAMILIEBEDRIJF’ “Uitspraken als ‘we doen het al 35 jaar zo en dat gaat prima’ en ‘dat bedrijf is al 15 jaar klant bij ons, die gaat echt niet zomaar weg’ is geen goede basis voor het ondernemerschap. De markt was nog nooit zo veranderlijk als nu. Mijn advies: wees niet koppig, sta open voor nieuwe ontwikkelingen en verander op tijd mee.”

ook nodig. De wereld verandert, ook die van tweewielers. Het was gewoon tijd voor een nieuwe koers. Mijn ouders hebben er alle vertrouwen in dat dat bij mij en mijn broer in goede handen is.” GERT-JAN SCHAKELAAR VAN SCHAKELAAR TWEEWIELERS IN ZWOLLE

‘Ik heb het als zeer positief ervaren dat we veel tijd voor de opvolging hebben genomen’ “We kozen bewust voor een geleidelijk en gefaseerd proces en deden daar ruim twee jaar over. Je moet immers wennen aan het feit dat je op een zeker moment de eindverantwoordelijke bent en je moet groeien in die rol. Ga dus niet over één nacht ijs als het om bedrijfsopvolging gaat.”

WILLEM VLOET JR., SAMEN MET ZIJN VADER EIGENAAR VAN FAMILIEBEDRIJF WILLEM HACK, DIRECTEUR VAN LOONBEDRIJF HACK-HARVEST

32


HARRY VLOET IN MOOK

BART KNAAPEN VAN RENOVATIEBEDRIJF KNAAPENGROEP


33

INTERVIEW

5 tips voor ondernemers in de maakindustrie

ATOP LEVERT NOG ‘OUDERWETS’ HANDWERK. WAT HEB JIJ MET HET BOUWVAK?

“Mijn vader was timmerman, een kei- en keiharde werker. Als vijfjarig jochie stond ik al bij ’m op de bouwplaats. Ik was zijn persoonlijke ‘assistent’ en gaf, hartstikke trots, zijn gereedschap aan. Omdat ik eigenlijk niet wist wat ik ‘later wilde worden’, dacht ik als tiener: ‘Dan maar de bouw in.’ Ik deed eerst MTS Bouwkunde, daarna HTI Bouwkunde. Een carrière in het vastgoed volgde, terwijl mijn vader ondertussen ATOP had opgericht. Maar externe opvolging vinden, dat werd uiteindelijk lastig. Tijdens een wedstrijd in het PSV-stadion zei ik tegen ’m: DE CRISIS HEEFT DE BOUWSECTOR EEN ENORME KLAP ‘Misschien moeten we toch maar eens praten, pa.’ En zo UITGEDEELD. HOE MOEILIJK IS HET VOOR ATOP? nam ik veertien jaar geleden de zaak over.” “Toegegeven, het zijn geen leuke tijden. De retail, ons grootste segment, zit al jaren in het slob. Eind 2012 besloot een aantal retailklanten tegelijk hun winkelGERENOMMEERDE PARTIJEN ALS ALBERT HEIJN KIEZEN projecten uit te stellen. Ja, dat kwam hard aan. AL JAREN VOOR ATOP. WAT IS JULLIE GEHEIM? Mede daarom moest ik vorig jaar veel mensen “Als je twintig jaar geleden je winkel verbouwde, zat ontslaan. Maar inmiddels krabbelt de markt op. je zeker acht tot tien weken in de rommel. Met wegLangzaam, maar het gebeurt. Ik hoor architecten, de voortrekkers in onze sector, weer over nieuwe opdrachten en personeel praten. In 2015 verwacht ik dat de vraag écht aantrekt. Toch wordt het nooit VIJF TIPS VAN EDWIN SOETENS meer hetzelfde als vóór de crisis.”

Ontwerpen van een nieuwe toekomst volgens functionele ruimte-inrichter ATOP www.atop.nl

Klanten als de Bijenkorf, Prénatal en Albert Heijn vragen ATOP om hun winkels te restylen. Van het design tot de complete afbouw met wanden, verlichting en meubilair. Het Waalwijkse bedrijf werd 25 jaar geleden opgericht door de vader van directeur Edwin Soetens. “We zitten in een nieuwe werkelijkheid. Het wordt nooit meer hetzelfde als vóór de crisis.” TEKST SUZANNE GEURTS FOTOGRAFIE MARK HORN

34


lopende klanten tot gevolg. Dat kon anders. Daarom werken we nu volgens het VWO-principe: Volgende Week Open. Binnen één week realiseren wij de complete afbouw. Hoe we dat doen? Door in het voortraject intensief met alle partijen te overleggen. Over de kleinste details: van ontwerp en engineering tot afwerking. Het helpt dat wij vaak samenwerken met mijn vier andere ondernemingen, zoals schildersbedrijf Qlyx en aannemer Peltenburg Bouw. We zijn goed op elkaar ingespeeld.”

1. Zeg nooit ‘het komt goed’ “Dit hoor ik veel bouwondernemers roepen. Waarschijnlijk om klanten niet ongerust te maken. Onverstandig, want juist nu moet je harde keuzes maken. Hoe eerlijker en daadkrachtiger je bent, hoe groter de kans dat je de crisis overleeft.” 2. D ring faalkosten terug “Faalkosten beslaan gemiddeld vijftien procent van de bouwkosten. Oorzaak: een inefficiënt proces. Met het terugdringen van faalkosten lever je de klant tastbare meerwaarde.” 3. Investeer in personeel – juist nu “In dit vak valt of staat de kwaliteit van je werk met je mensen. Wij scholen medewerkers continu bij en zijn een erkend leerbedrijf voor stages en afstudeerprojecten.” 4. Train ook de klant “Zo geven wij workshops over lean & mean bouwen. Daar hebben zowel onze klanten als wij profijt van: betere samenwerking, minder faalkosten, hogere kwaliteit.” 5. K en de kleine letters “Wij trainen onze medewerkers ook in juridische zaken, zoals contracten en opdrachtbevestigingen. Dit luistert tegenwoordig zo nauw. Door heldere afspraken te maken, voorkom je veel problemen later in het traject.”

HOE ZIE JIJ DE TOEKOMST VAN DE NEDERLANDSE MAAKINDUSTRIE, ZOALS DE BOUW? “Nederland is allang geen ‘maakmaatschapppij’ meer. Een voorbeeld: op dit moment staat zo’n 7,8 miljoen vierkante meter kantooroppervlakte leeg. Door ‘het nieuwe werken’ komt daar de komende jaren nog acht miljoen vierkante meter bovenop. In sectoren als de bouw moet je nú kiezen, want anders red je het niet. Of je biedt de scherpste prijs. Of je zoekt een niche en levert het proces van a tot z. Dat is ATOP’s keuze, en dat werkt voor ons.”


35

INSPIRATIE

12 uitspraken over ondernemerschap

ONDERNEMERS OVER ONDERNEMERSCHAP “Het geheim van succesvol “De regering is te veel bezig zakendoen... is dingen weten met ‘ hoe verdelen we het die anderen niet weten.” geld’ en te weinig met ARISTOTELES ONASSIS, GRIEKS SCHEEPSMAGNAAT

“Het is niet de sterkste soort die overleeft, noch de intelligentste, maar degene die het best op verandering inspeelt.” CHARLES DARWIN, BRITS BIOLOOG

‘ hoe verdienen we het geld’. Het moet gaan over de toekomst van ons land en hoe we onze internationale concurrentiepositie kunnen handhaven.” ONDERNEMER WIM VAN DER LEEGTE IN BTB MAGAZINE 1-2012

“TWIJFELEN MAG, AARZELEN NIET.” PAUL FENTENER VAN VLISSINGEN, SHV

“De 6 belangrijkste woorden van een manager zijn: ‘Ja, ik heb een vergissing gemaakt.’ De 5 belangrijkste woorden van een manager zijn: ‘Ik ben trots op u!’ De 4 belangrijkste woorden van een manager zijn: ‘Wat vind jij ervan?’ De 3 belangrijkste woorden van een manager zijn: ‘Kan ik helpen?’ De 2 belangrijkste woorden van een manager zijn: ‘Dank je.’ Het belangrijkste woord van een manager is: ‘Wij’”

“Doe alleen maar zaken met mensen van wie je weet dat hun woord evenveel waard is als een geschreven contract. Maak niettemin altijd een contract.” GARY KNIGHT, FOTOGRAAF EN OPRICHTER VII PHOTO

“SUCCES BETEKENT ALLEEN MAAR DOEN WAT JE GOED KAN EN DE REST DOOR DE ANDEREN LATEN DOEN.” SAMUEL GOLDSTEIN, BRAZILIAANS ONDERNEMER

HANS WIJERS, BESTUURDER EN VOORMALIG CEO AKZONOBEL

“Lang nadat de prijs vergeten is, wordt kwaliteit nog herinnerd.” GUCCIO GUCCI, GUCCI

“Als er al een geheim voor succes is, dan is dat het vermogen om dingen te bekijken vanuit zowel het oogpunt van iemand anders als dat van zichzelf.” HENRY FORD, AMERIKAANS INDUSTRIEEL

36


“Ik sta ’s ochtends niet op om te besturen, maar om te ondernemen. Ik wil niet zo’n mannetje zijn dat hoog in een toren zit. Van zulke bestuurders heb ik een afkeer. Ik ben meer van het doen.” FRITS VAN EERD, JUMBO SUPERMARKTEN, IN MT MAGAZINE 2-2012

“Focus op eenvoud is een van m’n mantra’s. Eenvoudig kan moeilijker zijn dan complex. Je moet hard werken om je denkwerk schoon te maken om het eenvoudig te krijgen. Maar uiteindelijk is het dat waard.” STEVE JOBS, APPLE

“In een steeds internationalere wereld moet Nederland de kansen die digitalisering brengt ten volle benutten. De digitale trein zal niet meer stilstaan.” LOEK HERMANS IN BTB MAGAZINE 1-2011


37

BESTUUR

3 visies op goed ondernemerschap FOTOGRAFIE MILAN VERMEULEN TEKST CONNIE WIERING

‘Ondernemen kan in je genen zitten, maar je kunt het ook ontwikkelen’ Rob Loves: “De belangrijkste typeringen voor een goede ondernemer zijn durf, doorzettingsvermogen, gezond verstand en ambitie. De klanten in mijn omgeving, grote bouwbedrijven, vastgoedontwikkelaars, textielketens, zijn klanten die altijd willen winnen. Ze hebben de overeenkomst dat ze visie op hun eigen vak en vakgebied hebben. Ondernemen is ook een talent. Dat kan in je genen zitten, maar kun je ook ontwikkelen. De kansen voor de nabije toekomst zie ik in conjunctuurverbetering en internationalisering. Nederlandse ondernemingen hebben wat dat laatste betreft van oudsher een streepje voor. De Europese Unie faciliteert het internationaal ondernemen steeds beter en er komen nog altijd nieuwe landen bij. Elk nieuw land levert ook nieuwe markten op. Dat biedt interessante kansen voor de ondernemer. Dus laat maar groeien.”

‘Er is fingerspitzengefühl nodig om te weten waar wel en geen markt voor is’ Romke van der Veen: “Een goede ondernemer is als een circusartiest die de bordjes draaiende houdt en tijdig veranderingen ziet aankomen. Veranderingen zoals IT hebben het businessmodel sterk beïnvloed. Je zult als ondernemer goed moeten kunnen inschatten wat de kansen zijn. Daarvoor heb je wilskracht, leiderschap en lef nodig. Het vermogen om je eigen verbeterpunten te herkennen, om flexibel te organiseren en om de juiste mensen om je heen te verzamelen of in te huren. En heel belangrijk, ook het gevoel speelt mee. Waarom ziet de een het kwartje op straat wel liggen en de ander niet? Uiteindelijk is er ook een fingerspitzengefühl nodig om te weten waar wel en geen markt voor is.”

Wanneer ben je een goede ondernemer?

MEER WETEN? Sinds 1914 zit ondernemen in ons dna. Onze klantenportefeuille, internationale netwerk, kennispartners en de expertise van onze adviseurs zorgen ervoor dat we ons blijven ontwikkelen. Zo houden we elkaar scherp, houden we focus op de toekomst en kunnen wij u optimaal adviseren. www.bakertillyberk.nl

‘De visie en drive hebben om kansen te zien én te verzilveren’ Ted Verkade: “Goede ondernemers weten zowel in te spelen op veranderingen als op de snelheid van die veranderingen. Na de crisis komen we langzaam weer op gang. Maar welke kant gaat het op? Wat zullen de opkomende economieën betekenen voor Europa? En wat zijn de gevolgen van snelle technologische ontwikkelingen? Innovatie, creativiteit en export zijn denk ik de antwoorden voor ondernemers, maar dan rest nog de vraag op welke paarden zij moeten wedden. Een lastige vraag in deze tijd waarin alles in beweging is. Succesvolle ondernemers hebben de visie en drive om kansen te zien en weten die ook te verzilveren. Tegelijkertijd beheersen ze de risico’s en verzamelen zij teams van deskundigen om zich heen die hen helpen om nog beter te worden op die gebieden waar zij minder sterk in zijn.”

De bestuursleden van Baker Tilly Berk geven hun visie 38



39

‘Je moet uit je comfortzone durven stappen en groei zien als een avontuur. Die mindset is nodig in Nederland.’ HELEEN DURA-VAN OORD DQ&A MEDIA GROUP p.12

Zakenvrouw van het jaar 2013 Heleen Dura-van Oord over ondernemerschap in Nederland Ondernemen is cool MAGAZINE, NR JUBILEUMSPECIAL

Recommend Documents