BAREFOOT RUNNING YES or NO ? Sophie De Mits
evolutie van het geschoeid lopen • onze voorouders
- blootsvoets - geen archeologisch bewijs voor schoenen - 1e schoen 45000jr oud - sandalen & moccasins • vanaf begin vorige eeuw
- ‘sneakers’ - ‘running flats’
Jenkins 2011, Lieberman 2012, Kaplan 2014
• ‘klassieke’ loopschoenen -
sinds eind jaren ‘70 <= stijgende populariteit lopen letsels tgv ‘endurance’ lopen vermijden bewegingscontrole cushioning opbouw:
Murphy 2013, Kaplan 2014
• barefoot (-hype) Abebe Bikila
Bruce Tulloh
- bekende barefootrunners: Abebe Bikila 1960 (Herb Elliot) 1960 Bruce Tulloh 1960-1962 Zola Budd 1984
Zola Budd Herb Elliot
Jenkins 2011, Murphy 2013, Kaplan 2014
- heropflakkering eind ‘90 -2000 Ken Bob Saxton
Christopher Macdougall 2009
‘The barefoot running society’ 2009
Jenkins 2011, Murphy 2013, Kaplan 2014
• minimalistic shoes
Vivo Barefoot
-
gewicht (<8oz= ± 227gr) zeer flexibel ruime toe box geen verhoogde hiel (hiel-teenverval <5mm) weinig padding minimale steun Bonacci 2013, Kaplan 2014
• ‘barefoot’ shoes - = contradictio in terminis - wel degelijk verschillen - minder duidelijk verschil met andere schoenen
- ‘nabootsen’ van blootsvoets lopen Lieberman 2012, Bonacci 2013, Paquette 2013, Sinclair 2013, McCallion 2014
biomechanica
kinematica • initieel grondcontact = continuum rearfoot -> midfoot -> forefoot -> teenloper strike
<=
strike
strike
loopsnelheid trainingsniveau mechanische eigenschappen individu loopafstand loopfrequentie Kaplan 2014
- 75% RFS, 24% MFS, 1% FFS
- FFS & MFS > RFS -
↑ PF bij grondcontact vlakker grondcontact ↑ knieflexie bij grondcontact ↓ROM enkel/knie/heup ↓ eversie achtervoet (initiëel en max) - ↓ Djd tot max eversie - verschillen in tibiale rotatie Opm.: veel grotere variatie in BF mogelijks geen BF patroon Nigg 2009, Jenkins 2011, Lieberman 2012, Hall 2013, Murphy 2014, kaplan 2014
spatiotemporele variabelen
- ↓ stride lengte => meer oplijning voet met knie/heup - ↑ stride frequentie - ↓ duur standsfase - ↓ duur contacFjd
Nigg 2009, Jenkins 2011, Lieberman 2012, Hall 2013, Murphy 2014
kinetica • GRK (RFS)
-
(MFS-FFS)
grotere hielimpact grotere schokdemping comfortabeler 3x ↑loading rate grotere hefboomarm GRF-STJ
- ↓ en vroegere impact loading - betere verdeling impact door vlakker contact - ↓ lokale druk op hiel - ↓ piekbelasting op heup en knie
Nigg 2009 & 2013, Lieberman 2010, Hsu 2012, Murphy 2013, Kaplan 2014
• maar - klinische impact ? - Wet van Wolff -> musculoskeletaal systeem heeft belasting nodig => remodellering => versterking - ↓ GRF bij impact maar totale belasDng op OL = ↓ duur contacFjd => minder grote piekkrachten
↑ stapfrequenDe => totale som blijM gelijk - ↑ belasDng op de omringende structuren (gewrichten, pezen, spieren,…)
Hsu 2012
kinetica • plantaire drukken ↑ belasDng voorvoet bij MFS-FFS
Nunns 2013, Murphy 2013
spieractiviteit
- hogere pre-activatie m. gastroc en soleus - vroeger max EMG intensiteit voor m. tib ant - minder pre-activatie m. tib ant - versterkte intrinsieke voetspieren (andere geen sign ≠) => invloed op mediale boog
Nigg 2009 & 2013,Jenkins 2011, Murphy 2014
leg stifness (=max GRF/max leg compression during ground contact)
- ↑ sDjPeid van been
- ↑ sDjPeid van been - ↓ kniegewrichtssDjPeid - ↑ /↓ enkelgewrichtssDjPeid
Nigg 2009 & 2013, Murphy 2013, Nunns 2013
proprioceptie en sensomotoriek
- ↓ sensorische feedback - ↓ propriocepDe - ↓ bewustzijn van de voetpositie - ↓ mogelijkheid om snel aan te passen
- ↑ sensorimotorische feedback van de plantaire mechanoreceptoren - verbeterde algemene proprioceptie - betere aanpassing aan impact - betere coördinatiestrategiën met continue aanpassing voet- en enkelpositie
Opm.: geen studies bij lopen, enkel bij staan invloed eelt ? Nigg 2009, Lieberman 2012, Hsu 2012, Murphy 2014
kwetsuren en letsels
ondanks technische evolutie in loopschoenen nog steeds 1979% letsels injury rate: laatste 30 jaar niet verminderd cave: aantal lopers ↑↑↑
habituele BF lopers -> minder kwetsuren ? cave: - minder medische omkadering ? - schoenen omwille van vroegere kwesturen ? - + schoenen grotere afstanden ?
dus: blootsvoets/minimalistisch lopen helpt kwetsuren voorkomen Lieberman 2012, Hsu 2012, Hall 2013, Murphy 2013, Kaplan 2014, Tam 2014
Waarom zo moeilijk om te verklaren ? • zeer complexe etiologie zelden tgv 1 enkele risicofactor • grotere variabiliteit tussen individuen • verschillen in studiedesigns overground – loopband (labosetting) ervaren – niet-ervaren vermoeidheid
• onvoldoende proefpersonen
Tam 2014
Waarom zo moeilijk om te verklaren ? • ‘oversimplification’ - ↓ kwetsuren <= minder stressbelasting tot veilige grens <= kinetische en kinematische parameters te beïnvloeden - risico ↓ <= ↓ impactkrachten en gewrichtshoeken
Tam 2014
• klassieke loopschoen -
↓ propriocepDe veranderd looppatroon zwakke voetspieren ‘stijve’ voeten
=> geen aanpassing aan externe krachten geen controle voor excessieve bewegingen geen aanpassing aan bodem => letsels Tam 2014
• blootsvoets lopen - invloed ondergrond met gevaar op kwetsuren wondjes (+infectiegevaar) verbranding – bevriezingsverschijnselen
- gevaar voor stressfracturen voorvoet ↑ beenmergoedeem
- geen bewijzen voor invloed GRK parameters op letsels wat met andere/hoger gelegen structuren ? Jenkins 2011, Ridge 2013, Murphy 2013, Kaplan 2014
• mimimalist footwear - prospectieve studie 99 recreationele lopers neutrale schoen – Nike Free – Vibram 12 weken trainen 23 letsels (23,3%) 4 in neutrale schoen 12 in Nike Free 7 in Vibram - geen lange termijn resultaten beschikbaar
Ryan 2013
loopeconomie prestaties
globaal zuurstofverbruik
Franz 2012
schoen meer massa ivm blootsvoets => meer VO2 verbruik schoen – BV : zelfde massa of gecorrigeerd voor massa • schoen 3-4% lagere VO2 en metabole kost
schoen • => ↑ hartritme • => ↑ gevoel van uitpuFng
Lieberman 2012,Franz 2012, Lorenz 2012, Jenkins 2013, Kaplan 2014, Paulson 2014
minimalistische schoen • lagere VO2 • 2.4-3.3% tot 6.9% economischer • andere studies: geen significant verschil
Lieberman 2012,Franz 2012, Lorenz 2012, Jenkins 2013, Kaplan 2014, Paulson 2014
invloed loopstijl ? • RFS <-> FFS (kortere staplengte) - VO2 ↑ 1% / 100gr extra (BV en S) - ≠ VO2 en metabole kost BV vs S - bij gelijke massa VO2 en metabole kost S < BV
• voorkeursgrondcontact = meest economisch
Franz 2012, Lorenz 2012
energieopslag en –teruggave • FFS => ↓ effecDeve massa voet => omzetten translationele energie in rotationele energie => maximaal herbenutten energie opgeslagen in achillespees en voetboog • grotere stijfheid = betere opslag en return elastische energie • total joint power absorption S > BV • enkel power absorption S < FFS Hsu 2012, Williams 2012, Warne 2014
weke delen vibratie • grootte van demping = maat voor arbeid gepresteerd door spieren nodig voor impact gerelateerde vibratie demping • geen consistente veranderingen gevonden S – BV / strike pattern • individuele voorkeur = belangrijker aanpassen om optimale efficiëntie en prestatie te bekomen
Nigg 2013
conclusie
‘claims and controversion’ gezond verstand & logica <-> research tegenstrijdige data • goed ? • schadelijk ? ongoing discussie • enige consensus: onderzoek noodzakelijk
BAREFOOT RUNNING YES or NO ? I don’t know
Lieberman 2012
Nigg 2013
