w w
w
rd .o rg
ak u
.a rs iv
XEBATA ME YA SEMEHt
ALİKARIYA PENABEREN KURD
.o rg
Enstituy a me, bi hevkariy a xurt a VIC-Vla ams Internati onal Centrum ft SOSZiekenhu izen "Nexweşxane", kampany eke fireh ji bo altkariya penabere n kurd en Iraqe ve kir. Heta nuha 19 kamyon, bi 135 ton cil, derman, battaniy e ft hwd. barkiri, çftn Kurdista ne. Wezaret a Peşvebirina Cihana Siyemin mesrefa şandina wan, ku gihajt 4 milyon frengen beljlkt, da. Ev kampany a nemaze li navçeya flamanl bi ser ket : alikariya xelk, televizyo n, radyo ft rojname ...
ku rd
Ev allkarl ji aliye şaredariyen Silopi ft Şirnexe, li Kurdista na Tirkiye, bi desten Kurdan bixwe, hat belav kirin. Me bi xwe re filmeke video n fotoyen ku mezinbnna trajediya kurdi nlşan didin anin. Rexistin en mirovi, weka Doktoren Be Sinor, Oxfam, Xaça Sor ... ji alikariye ke mezin ji xelke me re kir.
KONFERANSEKE MEZIN U SER GELE KURD
şeve
de peyivin ev bnn :
.a r
Kesen ku di ve
si va
Di 18 Heziran 1991 de, li Enstituy a Sosyoloj i ya Zaningeh a Azad a Bruksele "ULB", konferan seke mezin bi nave "Agahda ri n piştgiriya gele kurd" bn. Ev konferan s ji aliye van 14 rexıstinen beljikt yen giringtir in hat ~k anin : Le Centre Laic juif, le CNCD, les juristes Democra tes, le syndicat FGTB, justice et Paix, la Ligue des Droits de l'Homme , Medecin s sans Fronttere s, le MRAX, OXFAM, Solidarit e Socialist e, l'Union des Deportes juifs de Belgique , l'UPJB, l'UEJB n le CNAPD. - Eric Suy, niminend eye taybeti ye Rexistin a Netewey en Yekbtlyi "ONU" li Iraqe, Profesor· e Hiqiiqe Navnetew eyi li Zaningeh a Katalik a Leuven, Sekreter e Gişti ye Alikar e kevn li ONU Q Mişawire hiqfiqt ye ONU.
w
- Pervin Ce mil, Seroka Enstituy a Kurdi ya Bruksele .
w
- Eric David, Profesor e Hiqftq e Rexistin en Navnetew eyi li Zaningeh a ULB minendey e Assodat ion Belge des Juristes Democra tes.
u ni-
- Dr Moreels, Seroke Doktore n Be Sinor-Be ljika.
w
- Michel Ladsous, niminend eye Amnesty Internati onal, berpirsiy are Rojbilata Navin. Serokati ya şeve rojnamev ane radyo u televizyo ne, niviskar, jean-Ma rie Chauvier kir. Wi bere deh salan bemarne yan li ser pirsa kurdi pek ani bftn.
- 1 -
25 ADAR
Me axaftineke li ser
rewşa
Kurdistane ya lroyen li zanlngeha bajare Gent kir.
26 ADAR
.o rg
Niv-rojeke agahdariye li ser rewşa Kurdistane, li dibistaneke şaredariya Asse. Sekretere Enstituye, Derwtş Ferho, O endame şerefe ye Enstituye fi leger, Jean Pascal Zanders, te de axaftin.
29 ADAR
ku rd
Roja Mafen Mirov ku ji aliye Amnesty International li Institut St-Dominique, li Bruksele hat pek anin. Ji neztkt deh rexıstinen mafen mirov O gelan em ji hatin vexwendin ft li ber çar stnifan li ser pirsa kurdt peyivin.
1 NİSAN Koma me ya dilane ven.
beşdar
bfi Festivala Navneteweyi ya Folklore ya bajare Leu-
4. NİSAN
si va
Cardin koma me ya folklore dilanen kurdi li Newroza rexistina Hevaltiya Kurdi-Beljiki, li Leuven peşkeş kirin.
8 NİSAN
w
17 NİSAN
.a r
Roja Navneteweyi ya Xwendekar O Cuhanan li Ypres. Niziki saet ft niveke, sekretere Enstituye, Derwiş Ferho, bi awaki fireh pirsa kurdi ti pirsen cuhan fi xwendekaren kurd dan nasin. R~xistlna Xwendekar ft Cuhanan biryar stend ku pirsa kurdi di her ferzende de bine meydane ft ku rexistinen xwendekar {i cuhanen kurd, li hundir O derveyi Kurdistane, bi awaki fenni bipejirine.
Şeva
agahdariye li ser Kurdan, li Eupen, bajareki ku te de bi alınani te peyivin Baljikaye 50.000 kes zimane wan almani yeL Endameki Enstituye axaftina xwe bi almani kir.
w
w
(li
21 NİSAN Şeveke
din a agahdariye li Meise.
- 2 -
22 NİSAN li Niv-roj eke agahdar iye li ser Kurdan, ji aliye dibistan a rexistin a Elcker- Ik, Leuven.
22 NİSAN "Aşiti" şeveke
agahdar iye li ser pirsa kurdi, li Gent pek ani.
g
Kovara
26 NİSAN
30 NİSAN
Şerr,
li Bruksel e.
ur
Axaftin ek li ser Kurdan , ji bo Koordin asyona ]inan Diji
d.
or
burKonfera nsek li ser pirsa kurdi ji aliye Navend a Çandi ya Katalan , li Luksero ge hat pek anin.
14 GULAN
ak
Rojek ji bo Kurdist ane, li Arendo nck.
18 GULAN
w .a rs
iv
pen Axaftin ek li ser Kurdist ane, li "Volksk amp", Hoge Rielen, wilayet a Antwer "Anvers ".
21 GULAN Şeveke
agahdar iye li ser Kurdan fi
rewşa
Rojbila ta Navin, li Zandvli et.
22 GULAN Şeveke
agahdar iye li ser dirok fi çanda kurdi, ji aliye Intercu lture, li Charler oi.
w
22 GULAN
rewşa
Kurdan a iroyin, li Sint-Ni klaas.
w
Konfera nsek li ser dirok fi
29 GULAN
carRojeke din a Amnest y Interna tional, li Liseya Dachsb eeck, li Bruksel e. Em din li ber çar sinifan li ser pirsa kurdi peyivin. - 3 -
6 HEZİRAN Konferansek li ser
rewşa
Kurdistane ya iroyin, li Lennik.
MEDlA
d.
ŞERRE XELİC fı NIJADKUJIYA KURDİ
or
g
Em 8 caran li ser rewşa Kurdistane li du radyo fi televizyonen beljiki peyivin. Bi ser de ji, rojnameyen cihe bi me re hevpeyvin kirin tl me di hin kovaran de nivisar nivtsin.
ur
Di bejmara buhuri ya bultene, ya Adar 91 de, me bi dilxweşi dinivist ku Kurdan neziki tevayiya Kurdistana Iraqe kontrol kir tl me heviya xwe bi webeyeke baş tir li ve perçeya Kurdistane digot.
ak
Mixabin ! Li dawiya meha Adare, Saddam Huseyn çeken giran, tank fi belikopteren ku fosfor fi napalın avetin ser gelheya sivil, bi kar anin, be ku leşkere Amerika tl hezen hevalbend wi rawestinin !
iv
Li Başfire Iraqe, şiiyen ku nizanin çekan bi kar binin hatin qir kirin. Pişti wan, serbildana geleri gihajt Bexdaye ji. Li Kurdistane, avetina fosfor tl napalın tirsa çeken şimtk ku di Adar 1988 fi şftn de hatin bi kar anin li ba xelk şiyar kir. Ji nişka ve ft di tevliheviyeke mezin de, du milyon kes ber bi sinoren İran u Tirkiye reviyan. Piraniya wan Kurd fi yen din Astlri, Tirkmen, Ereb ... bfin.
w .a rs
Televizyonen cihane weneyen gelek trajik nişani me dan. Ev reva jinişkavi fi tevliheviya mezin mercen gelek giran hin ji girantir kirin : serma, berf, baran, heri, çiyayen kaş, tifingen Tirkan ku bi hişki xelk vedigerand, birçibfin, nexweşi, mirina bi deh hezaran, nemaze ya zarok u piran ... Kabuseke ku naye ji bir· kirin, ku ewe di bira tevayiya gele me de be kolan tl ku ewe hergav reza qir, sirgun fi nijadkujiyen be dawi, ku diroka me bi wan tije ye, binin bira me. Bexte du milyonen din ku li Kurdistana Iraqe man ft ye gelen din en Iraqe ji bexte penaberan ne gelek baştir e. Heta iro, ew ji nexweşi tl birçibtlne gelek dikişinin. Ambargoya ku welaten hevalbend ferz kiriye rewşa wan hin jt xerabtir dike.
w
w
Bi saya tezyiqa navneteweyi, ev welaten hevalbend alikariyeke bilez fi giring, bi riya Tirkiye ft İrane şand, be ku li benda biryara Civata Ewlehiye ya ONU, N' 688, ku destfir da wan ft rexıstinen mirovi yen navneteweyt ku bikevtn hundire sinoren lraqe, birninin ! Wan navçeyeke ewlehiye li Bakure Kurdistana lraqe, ku digiheje paralela 36min, çekir ji bo parartina kesen ku gelek teşwiq dikirin ku vegerin ciyen xwe. Ev penaber di navbera xwestina vegere tl Ursa hers fi heyfa Saddam Huseyn tereddud dikir, le hedi hedi, di bin kontrola hezen hevalbend
- 4 -
ketin de, dest bi vegere kir. Dema ku ew hema nuh li bin konan bi ci bftn yan xwe! xaniyen xwe yen talankir i, hezen hevalbe nd dest pe kir ku vegerin welaten Eniya Di eyni zemant de, hevpeyv tnen gelek direj a zor di navbera berpirsi yaren ina Kurdist ana lraqe tl Saddam Huseyn de dest pe kir ! Rewşeke eceb ku tegihajt we zor e tl hewaye ke bigtlma n ... e ku berpirsi yaren kurd bi Saddam Huseyn re li ser otonom iya Kurdist ane bin bipeyivi n, le me dixwes t ku ew van civinan li ciyeki din, li Ewropa ye, di ew kontrol a ONU yan şahiden navnete weyt de bibin. fı eger di rojen li peş de a kontrol bin di we bigiheji n lihevkir ineke, dive ku hemi IDerhel eyen tetbiqk irina ku hezen ONU de - ne bitene SOO dergeva nen bi çeken sivik - bibin, ji bo tu baweriy a tukesi bi Saddam Huseyn ku ji nuh de, bi dizi, xwe çekdar dike, neye. ku Eger em werin operasy ona alikirin u vegeran dina penaber an, em dikarin bejin neziki ew gelek bigtlma n e ! Navçeya paraıtine ku gihajt paralela 36min bitene in sinaren Tirkiye ye. Penaber en ku ber bi lrane reviyan ji yen din gelek betir (neziki milyon u niv), le ji ve navçeya paraıtine bepar in. Be guman, ev operaew syona mirovi ya ne wekhev di bin tezyiqa mezin a Tirkiye de btlye, ji bo ku {l ji piştgiriya ji hebuna girseyek e mezin a Kurden Iraqe li Kurdist ana Tirkiye rojen Kurden Tirkiye bo wan gelek ditirse ! Ev piştgiriya mezin a Kurdan di ew bixwe gelek perişan peşin de hat ditin : rfiniştevanen Kurdist ana Tirkiye, ku Hiin, bi bezaran erebe {l kamyon en bi xwarin {l cil dagirti li sinor rez kirin. dide kftmeta Tirkiye ji li ber cihane xwe qurre dike ku ew alikariy eke mezin penabe ran !
si va
ku rd
.o rg
Baş
re şi Li ser tehlila me ya vi şerre dijwar tl webeya gele kurd, em ji xwende van a ret dikin ku nivisara Pervin Cemil a ragihan di, ku di kovara Mrax-I nforma tion fransi bi meha Hezlran e de, bi nave "Nijadk ujiya kurdt {l siyaset a navnete weyt", hat weşandin bixwine .
w
.a r
eDi dawiye de, em ji hemi rexistin tl kesen ku çun Kurdist ane ji bo ku alikariy baş Ice bilez yan a demelee direj a bicihkir ina xelk bikin, gelek spasdar in. fı em yen tedigihe jin ku ev bi saya piştgiriya navnete weyt {l tezytqa ramana tevane, dibe ku çetir bi be. peşin di diroka Kurdist ane de, ye ku rewşa gele kurd
w
PARLEMENTA EWROPAYE OTONO MIYE JI KURDAN RE DIXWA ZE
w
gele Di 18 Nisan 1991 de, Parlem enta Ewropa ye biryare ke ji 12 bendan li ser e ku kurd deng da. Benda giringti rin a N' 7 e : (Parlem enta Ewropa ye) "dixwaz bi di çarçeva konfera nseke aşttiye li Rojbila ta Navin de pirsa kurdi be ditin, a naskirin bo ji kurd, beşdariya hemi dewlete n gireday i ve pirse tl niminen deyen " mafen Kurdan ji bo hebun u otonam iye li hemi dewlete n ku ew te de diminin (li metne ragihan di bine re).
- s -
KURDISTANA TIRKIYE
Qanfineke nuh
illJ1 terrorisme
Di 12 Nisan 1991 de, hikfimeta Tirkiye çend benden qanfina tirki, ku ji wan yen N" 141 n 142 diji propaganda komunism tl veqetandinxwestine ne, n qannn N"
.o rg
2932 ku zimane kurdl qedexe dike rakirin. Le di eyni zemani de, ve hikfimete qanfineke nuh bi nave "qanfina diji terrorisme", ku bi qasi yen kevn bitehlike ye, dani. Naveroka ve qantlna dawin ne vekiri ye tl ew dikare her keseki ku ne terrorist e, ku "nizama" ku dewleta Tirkiye ferz kiriye rexne bike bi terrorisme ittiham bike. Bend 1 a ve qanftn No 3713, ku di rojnama fenni de hatiye weşandin, ewha dibeje :
ku rd
"Terrorism her kirineke ku ji aliye keseki yan çend kesen ku giredayi rexistineke ne te kirin a ku dixwazin sifeta komare, weka ku ew di Qanfina Bingehi de hatiye wasf kirin, sistema we ya siyasi, dadgehi, civaki, slvtl tl abori biguherinin, n bi vi awayi zerer tinin yekbfina ku naye perçe kirin a Dewlete, tevi erd ii neteweye xwe, hebnna Dewlet O Komara Tirki dixin tehlike, ewlehiya hundiri ii derveyl ya Dewlete, nizame tevane yan saxiya gişti qels diktn, tek dtdin yan dixin tehlike, bi bikaranina her wasiteyen tezyiq, şiddet, terror, heqaret, pelixandin yan tehdide ye. nişan
dan ji du
si va
Rexistineke ku sifeten we weka yen ku di ve qanfine de hatine yan betir kesen ku ji bo eyni amance yek bfine pek te.
Gotina "rexistin" ji bo teşkilat, komele, koroeleyen çekdar, kom yan komen çekdar, weka ku ew di Qantlna Cezaye Tirki O benden qanfinen taybeti de hatine wasf kirin, ji te gotin".
.a r
Eger em werin zimane kurdi, Turgut Özal ilan kir ku ewe serbest hibe, le bikaranina wi di daire ii xwendegehan de ewe qedexe be ! Ango, ewe meriv karibe bitene li male a di kuçe de pe bipeyive ! Ev ji ji bere heta nuha bi awaki tebn dibfi. Parlementa tirki Parlementa beliiki mahkum dike 1 Pişti
w
w
w
serdana 4 pariementeren flaman bo Kurdistana Tirkiye (li hejmara buhuri ya bultene binere) tl dengdana Parlementa Beljiki, di 14 Adar 91 de, ya biryara ku rewşa trajik a Kurden Tirkiye teşhir kir fi xwest ku konferanseke navneteweyi li ser Kurdan li hemi welaten ku ew te de dijin hibe, hers gihajt jimareke mezin ji Tirkan : Kesahiyen fenni, rojnamevan, ronakbir, kesen besit ... Pariementeren beljiki ku me behsa wan kir nameyen tehdide stendin ... (li rojnameyen tirki yen ragihandi binere : "dive ku em sefire xwe ji Bruksele bikişinin ... "). Xerabtire gişan ew btl ku Parlementa tirki daxuyaniyeke deng da n ji hikfimeta Tirkiye xwest ku lt pewendiyen xwe bi Beljikaye re ji nuh de binere ! Ev daxuyani li ser peşniyara se serok-alikaren se partiyan : Diya Niştiman, SHP "sosyaldemokrat" ii Riya Rast, hat kirin (li metne ragihandi binereL
- 6 -
WEŞANEN FIROTINE
WEŞANEN ENSTITUYE
F.B.
Bultena agahdari ye (bi zimanen cihe) Dossier Kurdista n (bi fransi) Dossier Koerdist an (bi hallandil Kurdista n File (bi ingilizi) CEMIL PAŞA Ekrem, Muhtasa r hayatım SOREKLi Şahine Bekir, Jana Heft Salan (helbest) BIRO Tahare, Meme fi Eyşe (şano) Tekaşer (kovara semehi, heta N" 43) Bilan 1988 Info-bla d 1988 Koerdist an, Beknopt overzich t van de geschied enis Kurdista n, quelques notes sur la vie economi que et culturell e FERHO M. Derweş, Kurdi-Tl rkl (ferheng ok) TORl Nergiz, Kawa Efsanesi (bi tirki) Kaseta hozan Birader : Evdale Zeyne
100 200
.o rg
200
200
200
250
200
50
100
.a rs iv a
ku rd
100 80 60
so
ıso
250
WEŞANEN DIN
BI KURDİ Pirtfik
w
w
w
AHMED Feqir, Diwana Reş I BOZARSLAN M. EMIN, jin BAKSI Mahmut, Helln BAKSI Mahmut, Zaroken lhsan BEYAZİDİ M.Mahm ut, Adeten Kurdista n CEWERI Firat, De Şerine CEWERI Firat, Girti ENSTITUYA KURDİ YA PARlSE, Danezan a Gerdilni ya Mafen Mirov FERHO M. Derweş, Denge RojaDil FERAT Selim, Biji Kurdista n "Eş" HAZHAR, Ferhenga kurdi "sorant" -farisi KELES Babae, Nişani KOMELA KARKEREN KURDISTAN, Kilarn ti stranen me İZOLI D., Legerine n li Kurdista n LESCOT Roger, Çiroken Kurdi MIRAD Xelil, Moriye Nene SEYDO Ali il GEWRANİ Ali, Ferhenga Kurdt Niljen "kunnan ct-erebi"
- 7 -
250 1000 280 280 120 180 350 250 180 200 1.500 100 100 100 600 100 ı.soo
SOREKLI Şahine B., Em u Pirsa Me SOREKLI Şahine B., Wendabun SAKELI Amanc, Zardaxana "sorani" TORl, Qolinc, Çlroken kurdt TOR.l, Şilan UZUN Mehmet, Mirina Kaleki Rind XANf Ehmed, Mem u Zin "sorani" XANİ Ehmed, Mem u Zin ( berga luks)
.ft
200
200 120 200 600 600 1.200
kovar
Selik. kaset
.ft
70
280 be pere
karten ooste
Gulistan, My heart is in Kurdistan Kaset Karten poste Karten poste
400 250
.a rs iv a
Filmen video Newroz-festival ŞIV AN, Kine Em Yılmaz Güney u welate wi The Voice of Kurdistan BI FRANSİ Pirtuk
ıso
ku rd
Enstituya Kurdi ya Parise, Bultena agahdariye Enstituya Kurdi ya Parise, Hevi (kovar} Kurmanci (ragihana kovara Hevi) Berhem
.o rg
Bulten
200
w
BEDIR KHAN Kamuran, Le Kurde sans peine BACHAR, Catalogue de peinture Les Kurdes et le Kurdistan, ouvrage collectif sous la directian de Gerard Chaliand KUTSCHERA Chris, Le Mouvement National Kurde ŞEMO Ereb, Le Berger Kurde
w
w
Kovar .ft bulten Grip-Infonnations, A vos masques ! Les annes chimiques reviennent Institut Kurde de Paris, Studia Kurdica Institut Kurde de Paris, Bulletin d'infonnation
so 20
800
soo soo soo
750 100 280 1000 500 ıso
200
70
BI HOLLANDİ Koerdisch Centrum, Arnhem, Het leven van de Koerden FERHO M. Derweş u CA VENTS Gerd, Cigerxwin, Poezie uit Koerdistan
- 8 -
120 180
FERHO Medeni, Lied der Aarde JAMIL Pervine, De Koerdische literatuur, P.E.N.-Tijdin gen N' 15 VANDEWI]ER Ina, H et Zilveren EJ ZANDERS jean Pascal, Kent Turkije de Koerden ?, Bindteken No 14 BI INGILİZİ Commitee on Foreign Relations, United States Senate, Chemical Weapons use in Kurdistan lnfo-TUrk, Black book on the militarist "democracy" in Turkey ZANDERS jean PascaL Chemical weapons proliferation , Vredesonder zoek No 4
130 100 50 100
rg
ıoo
800
.o
ıso
BI ALMANİ
BI TIRKİ BAKSI Mahmut,
Şivan'ın Sevdası
ku
rd
Ausstellung Im tibersee- Museum Bremen, Alltagskultu r der Kurden TOPAL Riza - ein kurdischer Maler TATORT, Kurdistan
sömürge KUrdistan INSTITUT KURDE DE PARIS, Studia Kurdica KA YA Şerafettin, Diyarbakır'da Işkence TORİ Welate, Birlikte olduğumuz halklar TORİ Nergiz, Kürtlerde sanat II
si
va
BEŞIKÇI ısmail, Devletlerarası
BI EREBİ
w
w
w
.a r
CELİL Celile, Nahdatul Ekrad El-Seqafiyye Welqewmiyy e GÜNEY Yılmaz, Salpa
- 9 -
SO 3SO SO
200 7SO
200 240 ıso
200
150
200
KURDES Q
--
rg
Le g8no cide kurd e et la polit ique inter nati onal e ~euple esı
et au su de toute l'humanite, est l'un des rares exemples dans l'histoire moderne. Lors des genocides armenien et juif, !es tyrans cachaient leurs crimes, de peur d'etre punis. En cette lin du 20 siecle,
L'abces kurde creve enfin ...
le criminel etale son sadisme
~urde
creo1e enfm, que le peuple kurdesart e des :enebres de 11üstoire et que le probleme kurde sad ej€cte sur la scene intemationale. Probleme perpetueilemem occuııe a cause d'une conspiration du silence, du e au •danger• que represente le Kurdistan pris en tenaille par quatre dictatures sanguinaires, turque, persane, irakienne et syrienne, appuyees en outre par l'ensemble des gouvememen1s arabes.
pour qu'ils temoignent
w
w
w
Le •danger• que represente le Kurdistan pour ces regimes es! dü a sa situatian gea-palitique extremement impartante, au caeur de la Mesapatamie et du Prache-Orient, ainsi qu'a ses richesses nature!les : petrale, minerais, deux grands f:euves. aaricurture ... Ce ·danger• ne menace ~as seuıen;ent !es pays du Prcche et du l.loyenOrient, mais eaa!ement !es trois grandes puıs3ances : !es Etats-Unis, !'Union Sovietique et IEurope
.::.. J'epoque du Ch ah d'lran et av ant l'effondrement r:es pays de I'E~t. !e Kurdistan etaii co ınce entre "e"x blocs ~r;ori'oin et sovietioue: !a Turq~:e et ~:r;n etaie'n~ ;e-~ ~~ux grands a!lies des E:a:s-
Deux guerres simuftanement
de sa victoire !
.a r
Ces pays voisirıs sont, comme le Kurdistan, tssus du colonialisme anglais et français qui leur a tart miraiter l"lndependance apres la premiere guerre mondiale et sa victoire sur l'empire attaman. Le sentimeni de protande frusfration a l'egard des cckır.isateurs occidentaux, la nostalgıe pour un passe glorieux au se in de trois em pires musulmans : arabe, persan et ottoman, la mentafite teooale de regimes archaiques qui ont rate la modernile et leur attachement feroce au pouvoir et a l'argent ont !ait naitre chez eux un nationafisme chauvin, a fleur de peau, un complexe ala lois d'inferiorite et de superiorite.
et !ait venir !es medias chez lui
va
a fallu une te!le deftagration pour que l'abces
si
:ı
Unis, l'lran etant :e gendarme cu Gotfe et la le rempart cantre I'Unıon Sovi(:tique et membre de I'OTAN. L1raq et la Syrie, pays • socialiste s·' e!aient les allies mılitaires de 1 Unıcn Sovıetı<;ue. ccnıre ·l'imper.aJJsme amencain et le sionisme•. L.orsque le C~ah a ete ren· verse et q~e !'ira na scmbre dans .e Moyen-Age, le sart des Kurces s'esı empire et lorsque :es pays de I'Esı se scnt effondres. r:~aq s'est sentı \ache 8!, e! ant pri.S Ce ~anique, S e5: ::urci d'J'1an· tc; ge. Turquıe
rd
OUT un en marche, pieds nus et glace~, en butte aux montagnes enneıgees du Kurdıstan, a la boue et aux fusils turc::. les plu~ fJıbles agonısent et meurent sur ce cilemın de catvaire. Image apoca~fptique dont :a televısion n'arme ano us rr.ontrer que des frc.gments.
ku
T
Saddam Hussein, cyniquement, au vu
.o
Le genocide kurde perpetre par
le partage du Kurdistan en quaue parties a strictement lie son sart aux soubresauts de f1ıis taire palitique des pays qui le dominerıt Les Kurdes ant dü, la plupart du temps, mener deux guerres simu~anement : la leur, cantre leurs prapres regimes, et celle ex:terieure, dans laquelle ils sont entraines ma!gre eux, comme la guerre irana-irakienne et la guerre du Go~e. Cetıe derniere, unique dans son genre, ne s'effacera jamais de la memoire collec+u'Je d:.ı peuple kurde. 29 pays se sanı coaltses pour tc.iıe la guerre cantre !'Iraq, non po ur defendre le -:ro tt international. mais pour le pet;ole l Lors~u:: '.e tyran a fai\!i tomber, ils se scnt lave Jes mains et ront ıacM cantre sa prapre population !Us sorrt devenus tout a ca up saucieux des regles interr.ationales de la fastueuse ONU qui preconise etemerıement la non-ingerence dans les aifaires irıterieures des etats. En realrte, ils ant eu peur de vexer leurs a!lies, turc et arabes, ainsi que ııran. L'Arabie Saaudite et le Kowert, surtaut, ant far! de grandes pressians sur les Americains, par crainte qu'un debut de democ~atie ne s'insıa::e en Iraq et qu'ainsi !es revendications et les revortes papulai:e~ n'eclatent egalement chez ~'JX. Ces pays preferent un Saddam affaibli cu u:ı autre mi!itaire moins dangereux pour e~x. .A.pres le cessez·le·feu uno cc~o'"e ooın'o:ı pubiique accidentale a 'ac::~se -,~; .. Kurde~ .. d~ jouer le jeu de M. Bush en se r8'1crtant cantre Saddam Hussein. Cette apinion ~utfie que les Kurdes luttent cesuis des decer.~.ies cantre ~ regime de Bag caa et qu'ils n'ont pas attendu DOUr ce!a ies crGres ces Americains. s·:ls avaient
:J \lR.-\X- lnfa no63- ju:;; 1991-
5
- - CJ KUR DES
ı
Des alliances cantre nature?
Per.·ine JAMIL, Presiden te de 1'/nstitut Kurde de Bruxelles
w
.a
rs
iv
ak
ur d.
aux Deux autres reproches sont sou•1ent ıarts a eta\ un avoir a i reuss s ıamaı n'ont KurGes : iis caractere trıba\. ca~se ce leurs di·1ısıons et leur :a C n oubtie que lors du tr aıt ede Se'lres en 1920. a·au· Societe des ,'latıons. eour1alente de i' ONU nomie cu jcurG :ı ui, av art dec:ce de ctonner rauto ıer.s l'independance aux Kurdes et aux Armen L'on ses. oppo sont s'y Turcs Les A.nglais et !es ~lJts ~·cr;erJ ~~~:,,~ 2ussı.que fa ~il~C.Jr1 Ges par les d';.tri.:;ue et d'Amerıque !atine scnt crees b2.tis par p3s nt so ne et x entJu occid es a.iist cc:c~: Kurr1es. des peuples pıus ·cr:ilises• que \es ces allian des ıont s Kurde les que drt Er.:ın. on sur ccr::e nature: les Kurdes d'lraq s'apouier.t la sc:r ie Turqu ce ceux l'lraq, sur d'lran ı ir ön. ceux une direc;:on S,.~;e ... et n'arr~.;er.t pas 3 a'JC:r scr.t uc.cue, une sorte d'CLP. Ces ailiances es. Le s ma,heureusement reelles, ma~ tre s lim~e pratiKurdes y son ı accu!es pour des necessrtes pouvoir c;ues et non po ur des raisons poirtiques : biesft:ir le s bom bardements, transporter leurs alistes, ses. faire venir des medecins et des journ r leur pot."/Oir partır en Occident pour plaide ple exem un i rd't':u aujou s voyon Nous ... ca:.:se i· Amer !es c;ue Pour srte. f~grant de cette neces achemıner l'aide nt pu~ eens Europ \es et ca:r.s les dipiomates eı humarırtaire aux Kurdes d'lrao, or,t cü neçocier aies at;on intern ons isatı \Bs organ fronLea·;ec !a Turquıe et !'Iran et ıranehir leurs çı.;E:r ::a ne de t eme~ mouv aucun eurs res.. O'aıll c:mr..e peurt suNivre sans une aide ex:erıeure. st.:r uient s'ac:J çı..:i ao~is Sat;r !es p1e ::2: exem oc et :es ? .:ı.es ı A.igerıe po ur iurt er cantre le ~.lar cantre tiniens sur \es pays arabes pcur lut!er lsrael.
dietatuTant que les pay s riches soı.1ierınent les , et nature leur sait e u c; que!!e res du Tiers-Monde, et de empechent !es peup!es ce lurter ccntre ei!es peniblechereher leur voıe menant \entement et ines huma dies trage les , cratie demo la vers ment en plus de va qui e s'amplifieront dans un mond conet e oyant foudr lle ce : es vitess deux plus a l'aurtre, querante d'un Occident peu peuple et brainnom onde :ers-M T d'un e ureus dou\o le nte et ble.
g
pect
solution Ccmment resoudre ce probleme? La aucun Ma~ . ance pend l'inde ir ideale serart d'avo que les ait faudr il veut, n'en e mond au pays cultuKurdes aierrt leurs pleins drr~s politiques, et;:ıts ou des n chacu de ieur l'inter a ux socia reıs et tique. ils se trouvent, y compris en Union Sovie i le nden dema s Kurde !es que dire Cela veut a se federalisme. Mais ce federalisme ne pourr alle realiser que si une vraie democratie s'inst Kurdes, dans la region, non seulement pour les les du Promaıs egalement pour !es autres peup tuelle che-Crient. Ce Proche-Orient en perpe oisrael , tinien pales , l
!'Union populations ... Rapacrte de I'Occidentetde te et etitivi comp de Sovietique, avides de petroıe, cauet aliste surre u tablea un Voila ... d'influence chemaresque!
or
de reussi a contrôler le Kurdistan, beaucoup etaıt une stan Kurdi ce que art ent aurai gens peuple n'a creatıon des Americains. Lorsqu'un uelle contın Go,i qu'il et nue rccon te pas d identr rs susrr.ent lurter pour sa sur<Jie. il est toujou
w
w
scr:e En ce qui concerne la cre.:ıtıcn d'une maıec:rs. S"r cies obsta deux existe il •, d' ·DLP st indisle plan interieur, c'est-a-dire mılrtaire, ıl e du part:e e chaqu de s Kurde les que pensable cn· ccorc :ıs s wr t, Kurdistan luttent separemen es en nent leurs forces ils auront quatre arme ieur, ex!er plan le sur meme temps sur le dos! Et . le atique dipiom tion senta repre la c est-3-dire repre le ple, exem par meme obstac!e existe: si. u:ı est !!es Bruxe 3 Kurde ) CL_?O ' d'un s:::.:ant \a T·~rQu:e e: :<:~r::e d'!raql :ı pou~r3 crrtlquer !'\ra~. a·ır::n, il pcc;~J est S'i! \'lr2n. pas mais :3 S·lr:e pas c~~:quer ı·ıran. ta iurquie er la S/fie mais Tur la er crrtiqu a pourr il ie. Tur~u Ce :·ı~aq. S'il est S·/rie ~No us pr:vns .~:.;;e. !'Iran et ı·ır3G ;nais pas la d'essayer Ce a:;tes nat:cn s !c~:e :es ieGeurs de ::-:e c:::;";lprendre la rıa::..:re ir.ex-:;;c32~e d~ ~:·:c:e e c:·~::.:~ e~ ·~is~arı ·..z:..:~ Cu ;:s:c:ı -:>. :- ~·r:e. d:Je 3 la 1
4
~a.G:-es.
Ter..:~ un peu:;i e en rr.a.rc."':.e
7. REUNION EXTRAORDINAIRE DU CONSEIL EUROPEEN (SITUATION DES KURDES) Resolution commune remplaçant 0622, 0623 et 0624/91
B3-0556,
0560,
0618,
0619,
0620,
0621,
Ku~des
sur la situation des euroo~en,
vu ses precedentes resolutions sur la situation des Kurdes, du
Conseil
europeen
qui
s'est
tenu
a
Luxemboe1rg
'J..e
ur d.
vu les resulta~s 8 avril 1991,
or
vu les resolutions pertinentes du Conseil de securite de l'ONU,
g
Le ParlPment
les
A.
considerant que les forces sous le commandement de Saddam Hussein tentent de commett~e un genocıde cont~e les Kurdes,
E.
consıderant
les actes de ty~annie, en general, et le reccu~s frequent ~ la torture dcnt Sadda~ Hussein et ses fcrces armees se scnt rendus c~~~ab:es ~ l'egard de la population irakienne et notamment, cantre les en~ants de
ce pZtys,
que des millıers de personnes meurent sous les bombarde~ents et que le pilonnage des regions kurdes n'a toujours pas cesse,
consıderant
D.
profandement toucte par les souffrances terribles subies par des milliers travers les zones montagneuses, se de refugies kurdes s'echappant retrouvant sans abri et dans des conditions de denuement absolu et alarme par les infarınations dramatiques qui parviennent des organisations humanitaires, sur place, selon lesquelles des milliers de refugies, principalement des enfants, sont morts sur les routes, de faim, de froi~, ir''• de maladies et des suites de leurs blessures, et que selon les medecir.:S', des centaines d'autres meurent encore chaque jour,
ak
C.
rs
iv
a
•
"'<'~
E.
soulignant que l'armee ira~ienne se la population c~iıte du sud du pays,
F.
considerant que les rnembres de la coalition ant incite l'oppcs:tıcn per.ser que des manoeuvres d' evietiarı de Saddam Hussei:--, irakienne seraient favorablement accueillies et susciteraient l'adhesion,
G.
conscient du fait que tant que politiquernent en tant que tel, il la securite dans la region,
a
des
executions
.a
livre
le probleme kurde n'est pas res::ıL: consti tue une rnenace pour la paix e:
w
w
a
w
1.
condarnne fermement la tenta!tive de genocide cantre le peuple kurde par le regime de Saddam Hussein et la repression de l'ensemble de la population irakierme;
2.
exige l'arret im.mediat des attaques cantre la populatio:--. et rea:::ırı..e la necessite du maintien total de l'embargo decrete par les Nations ~~ies, tant que se poursuit la repression cantre le peuple kurde et l'ense~ble de la population irakienne;
3.
appuie la proposi tion presentee au Conseil europeen visa::-.t la c:-ea tıc n d'une zone protegee temporaire pour assurer la sec~rite des Kurdes et des autres personnes deplacees en Irak, mais s'inquiete des ccn.~equences de la perennisation d 'une telle situation; appuie la dec:isic::-. deja r:;::-ise ce
effi~ar:2;
!".:e felicite pc:.r consequent de la decision des america.i.·:, br i tannique et français d envoyer des troupes preserver la securite de ces zones;
gouvernements en Irak pour
1
1
4. demande aux gouvernements de 1 Iran et de la Turquie de faciliter 1 oeuvre de secours aux populations kurdes et d ouvrir les frontiE?res nationales aux refugies et aux organisations humanitaires internationales non-gouvernementales; invite la communaute internationale, agissant sous les auspices des Nations unies, a soutenir les efforts qui vont dans cette direct ian;
.o
rg
1
1
5. souligne le devoir moral qui incombe aux Nations Unies, lesquelles devraient au besoin amencer leur Charte pour y parvenir, d aller au-dela du simple respect des frontieres nationales pour concevoir des moyens visant a empecher les regimes totalitaires de commettre des genocides;
rd
1
6. constate que le sart reserve au peuple kurde consti tue un erime de genocide au sens de la Convention de 1948, comme l ont note les ministres des Affaires etrangeres agissant dans le cadre de la cooperation politique; demande aux gouvernements des Etats membres de saisir la Cour internationale de Justice pour faire reconnaitre et condamner ce genocıde en application de ladite Convention;
va ku
1
1
7. souhai te que dans le cadre d une conference de la paix au Moyen-Orient, le probleme kurde soit aborde avec la participation de tous les Etats concernes et des representants kurdes, af in de reconnai tre le dr o it a 1 existence et a 1 autonomie des Kurdes dans tous les Eta ts ou i ls se trouvent; 1
rs i
1
.a
8. accueille favorablement la resolution 688 du Conseil de securite des Nations Unies sur la situation des Kurdes en Irak et espere que le Conseil de securi te va prendre toutes les mesures necessaires af in de garant ir la securite de la population kurde et de permettre aux refugies kurdes de retourner dans leur s foyers, avec la garantie qu' aucune persecution ne sera menee a leur egard;
w
9. insiste pour qu'aucun refugie fuyant le regime irakien ne sait contraint de reintegrer ı' Irak cantre sa volonte et demande aux Eta ts membres de la Communaute defaciliter l'accueil des demandeurs d'asile kurdes;
w
1O. es time que la mi se en oeuvre de la resolution 688 exigera la presence d'une force adequate des Nations unies, chargee du maintien de la paix; ın vi
te le Bureau elargi a examiner 1 'opportuni te de delegation parlementaire representative dans la region;
w
11 .
1 1 envoi
d 1 un e
12. charge son President de transmettre la presente resolution au Conseil, a la Commission, aux Nations unies ainsi qu' aux gouvernements de Turquie, d Iran, de Syrie et d'Irak. 1
8.
SITUATION OF THE KURDS
Joint resolu tion replac ing B3-05 56, 0560, 0618, 0619, and 0624/9 1
0620, 0621, 0622, 0623
RESOLUTION on the situa tion of the Kurda
rg
The Europ ean Parlia ment, having regard to the relev ant resolu tions of the UN Secur ity Counc il,
.o
having regard to its previo us resolu tions on the situa tion of the Kurds ,
having regard to the resul ts of the Europ ean Counc il of 8 April 1991 in Luxem bourg, where as the forces under the comma nd of Saddam Husse in are attem pting to commi t genoc ide again st the Kurda ,
B.
having regard to the gener al acts of tyrann y includ ing the wides pread use of tortu re comm itted by Saddam Husse in and his force s again st the popul ation, includ ing child ren, in Iraq,
c.
where as thousa nds of peopl e are dying from the effec ts of bombi ng attack s and the bombi ng of Kurdi sh areas is contin uing,
D.
profou ndly shock ed at the terrib le suffe ring exper ience d by thousa nds of Kurdi sh refug ees fleein g acros s mount ainous regio ns, witho ut shelt er and in absol ute desti tution , and alarm ed at the drama tic news from huma nitaria n organ izatio ns on the spot, accor ding to which thousa nds of refug ees, predo minan tly child ren, have died on the road from hunge r, cold, disea se and the conse quenc es of their wound s, and that, accor ding to docto rs, hundr eds more are dying every day,
E.
empha sizing that the Iraqi army is carry ing Shiite popul ation in the south of the count ry,
F.
where as membe rs of the coali tion led the Iraqi oppos ition to believ e that moves to oust Saddam Husse in would be welcom ed and suppo rted,
G.
aware that, until a polit ical soluti on is found to the Kurdi sh proble m, it will contin ue to pose a threa t to peace and seçur ity in the region ,
1.
Stron gly condem ns the attem pted genoc ide again st the Kurda by Saddam Husse in's regim e and the repre ssion of the entire Iraqi popul ation;
va ku
rs i
execu tions
among
the
w
w
.a
out
Calls for an immed iate end to attaek a on the popul ation and reaffi rms the need to maint ain in full the United Natio ns embar go as long as acts of repre ssion again st the Kurdi sh peopl e and the Iraqi popul ation as a whole contin ue;
w
2.
rd
A.
Counc il for the creati on Suppo rts the propo sal submi tted at the Europ ean of Kurda and other aafety of tempo rary prote cted zones to ensur e the conae quenc es of the at rned displa ced perso ns in Iraq, but is conce to provid e taken y alread ion decis the prolon ging this aitua tion; auppo rta effec tive; and ate adequ be aid this aid for the Kurda and urgea that French and h Britis US, the of ion conse quent ly welcom ea the decis these of ity secur the ntee guara to Iraq to Gover nrnent a to send troop a zones ;
rg
3.
if neces sary by amend ing Empha aizes the moral duty of the Unite d Natio ns, of natio nal bound aries n rvatio prese mere the the UN chart er, to go beyan d regim es from perpe tratin g and to develo p means of preve nting total itaria n genoc ide;
7.
8.
on the agend a of a Middl e Hopes that the Kurdi ah proble m can be place d all the states conce rned East peace canfa rence with the partic ipatio n of recog nition of the Kurds ' toget her with Kurdi sh repre senta tives to secur e in which they are to be right to existe nce and autono my in all count ries found ; il on the situa tion of Welco mes Resol ution 688 of the UN Secur ity Counc Counc il wi ll take all ity the Kurda in Iraq and hopes that the Secur Kurdi sh popul ation the of ity secur neces sary measu res to guara ntee the the guarar .tee with homes their to and enabl e Kurdi sh refug ees to return ; cution perse of form any of s that they will not be the victim e must be forced to return Inais te that no-on e fleein g from the Iraqi regim r State s of the Co~~unity to Iraq again st their will and calls on the Membe reque sting asylum ; to facil itate arrang ement s for Kurdi sh refug ees
w
9.
is tantar nount to the cr irne Notes that the treatm ent of the Kurdi sh peopl e ntion, as noted by the of genoc ide withi n the meani ng of the 1948 Conve ration ; calls on the Coope ical Foreig n Minia ters meetin g Europ ean Polit matte r befor e the the bring govern rnents of the Member State s to of genoc ide are acts these that e ensur Intern ation al Court of Justic e to ntion; Conve that with anca ackno wledg ed and condem ned in accord
si va
6.
.a r
5.
ku rd .o
facil itate the supply of Calls on the Gover nrnent s of Iran and Turke y to natio nal front iers to aid to the Kurdi sh popul ations and to open their ian organ izatio ns; itar refug ees and intern ation al non-g overn menta l human ces of the United auspi calla on the intern ation al cornrn unity, under the end; Natio ns, to auppo rt effor ta being made to this
4.
w
ution 688 will 10. Conai ders that the enforc ement of Resol ing force; -keep presen ce of an adequ ate Unite d Natio ns peace ll. Calls on the Enlarg ed deleg ation to the region ;
Burea u
to
canai der
sendin g
a
requi re
the
parlia menta ry
w
tion to the Counc il, the 12. Instru cts its Presid ent to forwa rd this resolu s of Turke y, Iran, Syria Cornrn iasion, the Unite d Natio ns and the Gover nment and Iraq.
·1 ' ""'
·•·<.lh IHI>Wtıı ye konuştu.
ıı
,,"di
lll
-- ... - -- --
-· . --AnJ(ara 'd . Belçilm'ya tepki ~.-#t;t!Q1UlJ,
n-
-
.
aıı
NKAHA (ANKA)· Dışişleri Bakanlığı A Türkiye aleyhinde bir karar tasarısıııı
* Vf
~{Belçika rezalet~ı:;·:
ku rd .o
kabul eden Belçika Parlamentosu'nu sert bir dille kıııadı. Dışişleri Sözcüsü 1\lıırııt Sungur bir grup Belçikalı Parlamenter'in Güneydoğu'da yaptığı gezi sonucundu hıı zırlıınun karar tasarısını "Haksız, ıneımet siz ve gerçek dışı iddialarla" dolu olduğıı nu belirterek, "Karıır tanı bir sorumsıızlıık ve kendini bilmezlik örııeğidir" dedi.
rg
·-·-- --·- --· --
* * * li~\1 Türki'ye'deki insan hakları. ihlalleri id~iaları~ı araştırıı:t_ ~k am.a~ıyla. * ~e. -,r 26 Aralık 5 Ocak tarihlerı arasında ulkemıze gelen.10 Belçıkalı ,, * * ıla/ parlamenterin hazırladıkları karar tasarısı ye bu tas~rı~ın Belçlk~ ·: * Dışişleri Sözcüsü Murııt Sungur H ara Meclisi'nde onaylanması, iki ülke ilişiçi lerınde gergınlık yarattı ... · ge! · •Yazısı 5'te: • · * Mart'ta Belçika Parlamentosu'nda kıılıul anıt---------~-------------:----------' 9-lr* edilen ilişkin bir soru üzerine yaptı· ... yü; * ğı yazılıkurara • açıklanıada 26 Aralık 1990-5 Ocuk * 1\191 tarihleri arasında insan haklurının ilı riadh * lal edildiği iddialarıyin ve Iraklı sığınıııacı· * lun n durumunu araştırmak amacıyla Türk* iye'ye gelen Belçikalı parlamenterleri "I\ ö- ~ * tü niyetli ve ön yargılı" olarak nitelendirdi. 1· l parlamenterlerin ülkelerine * Belçikalı düzenledikleri ga; basın toplantı· * sıdönıışleriııde kol nda Türk hükümetini Ilitler ve Lenin lııi· * künıetlerine bcnzettiklerini, Atatiirkçülürütl * ğü f uşizıııle özdeşleştirdiklerini kaydeden d * Sungar, yapılan tüm girişimiere karşın bu na * purlunıcnterlerce hazırlunun kurur tasarısı· bor.
-
1:
IH'lirtti.
nu~
ın
alac ~eri
w
w
w
.a
(* * *
nın Belçika Parlamentosu 'nca benimsendi-
ğini
rs
~ER
iv a
'adı
'
1
...
-·
'
Uonıau Nr: 91077111 • 10677 ller sabalı dııny.ı ytlllideı ı kurulur . Jlur'sabalı taze bir başlangıçtır
iv
ak
18.03.1991
ur d. or
g
.
f>- ANAP'lı Akarcaii, Belçika Meclis Başkanı'na ::: . T'iirk düşmanının ,.. me
'. ~·~ ,,.·;
..
' ,·. '• :.
'
.
6 sayfalık mektupla ders verdi e Kiirtl<'r'i SJvunurken Atatürk'e e Türkiye AT Parlamento
;.• ·-
adresi iL·.
rs
._:-_
liıl uzatarı ~ Listatı parlamenter Ronıpay'a aQzıııın payını veren
.
tepkiler surüyor. Ankara. Bel· geri çekme e<)ılınıınde. Olay, içişlerimıze k.ırışrııa sayılıyor ,
Mı--. -~t.ıjO Vo..u RcrMf>oY f IM~ i.
çık,ı Büyukelçımızi
.a
...
,) ' ' !
w
.
w
.
- •
IIA~Enl~ ~~YFADA~-~~=
Karrııa Başkanı Bulerıt Akarcalı, nıektutıuııda, "AicJıOı nız karar, böluec.Jeki KLırt terö-
Komisyonu
rünün gclışrııesırıe yarar" LJl~ di. Ranıpay'ın Atatiıo.·e. sovıe fllecfı(Ji
[)1(
kJydellı/Jı
SÖLU y.ıkı'.>Wdı(jı
~oiiniin sönıiirgecileri, diirıya için yine teh dit oluşturuyor'
•
Prof rır Ab
IUTü'!U
TTI.: 4N4P trlillc!f\-tJiı.liı Bulcnt A.Urc.ı!1, 8dJı,·;J....J P.ı:t.ı,:)tJnfO$U 8Jşlı..ırı!'tlJ rolfJıJ;:)I mı:J...tubun.. J.ı. f\urf/u:',n m.J:>um ~.JJırl ~,,_, ço..:uAf.Jf iii.Jifel!l:)! ni tı.ı ftt!J/fl .. tJv :;crçe.J' Q.Jrtneilh. "n yıJium~·.:~tnt.! .. dc:d1
Pro~osition
or
g
de declar~:ion depose eala Presiden ce de la Crance Assembl ee Nationa le ~e Turquie ~ ~ropcs de la resoluti on "rel~t!ve au pr.Jtılerr:e des kurdes et au~res !'!'ir"··crites etr.nic:...ıes ce Turoui~" a~ootee par la Chambre des Repr~sentarts de Bel8ique
ak
ur d.
' ..res dans Nous prooosan s de faire les d~~arches rı~cessa: le sens des sentime nts des membres ce n~~re Asse~blee et de c8mmunique r a la Presiden =e de la Cha~~:e ~es Re~resentants de Belgique la declara tion ci-jQir. te er. Jertu de l'articl e 60 du r~çlement de la Grande Asse~bl~e Na~i:nale ~e Turquie sur la resoluti on adoptee le 14 mars 1991 par la Cha~~re des Re~:~se~tants de Be.!.giqu e.
- Monsieu r ülkü GONEY Vice-Pr esident du Groupe du ?arti ce la Mere
Pat~:?.
S~cial-d~~o~rate
- Mcnsieu r Vefa TANIR Vice-Pr~sident du Groupe du Parti
c~
'-·
,,~.:
Q
,.,.
Cette declara tion est adoptee a l'unanim ite le 20 ma:s ~99: la seance pl~ni~re de la Grande ;sse~b!§e Natioral e ce Tu~cuie.
w
w
w
~
la Juste
Pcpulis~~
.a
rs
iv
- Monsieu r Hasan Fehmr GONEŞ Vice-Pr~sident du Groupe du Parti
TR~C0CTlG~
NO~
CFF:CTFLLE
D'claration commune des groupes des partis politiques ~ ~rnpos de la resolution "relative au ;:ırobleme des kurdes- et des autr-es minerites ethniques de Turquie" adopt§e par la Chambre ces Re~resentants de Belçique. -·
-----
g
---~---
ur d.
or
Le fait qu'wne resolution subjective, intentio~nellement pleine de prejuges ait ete ad~~tee le lu mars 1971 par la Chambre des Representants de Selgique, en temoignage de l'inter2t norte aux soi-disant prcolemes ethniques et aux drsits de ~'ho~~e en Turquie, en depit des demarehes et des avertissements faits aupr~s du Gouve:nement et des pa~lementa!res belges, e~t consid~re par la Grande Assemblee Nationale de Turquie a~e: surprise, regret et indignation profonds.
rs
iv
ak
Il est certain qu'une telle r~solut~on, qui n'a auc~~e valeur juridique et morale du point de vue de la Turquie, ne contribuera pas a l'honneur et au respect d~ la Chambr~ ces Representants de Belgique, ll est d'ailleurs evident que cette r~solution aura in~vitablement sur les relations t~rco belges des effets negatifs et que la responsabilite de :es ef~ets incombera aux repr~sentants belges cui ont agi aves des prejuges. c,_,;~--1
'-:!.-
-
:- . .; ' ;
w
w
w
.a
la R~publicue de Turcuie, cnoix dans le sens d'instau:er la d~mocratie cans le pays, casee su~ les çrincioes et le respect des droits de l'homme, de la sup~riorit~ du d:oit et a enregistr~ d'enor~es develoc:e~e~:s dans la vci! de ı·~~ablissement ~~ syst~me pluraliste parle~an~a~re. Etat souverain, :a Turquie respec~e et respectera cans ~~ cacre les dis~csitions internatianales telles que la Charte des Natiwns U~ies, la Convention du Co~seil de l'Eurcpe, la CSCE, auxa~elle~
.... / ...
or
g
elle adhere de sa propre volonte. Il est inadmissi ble qu'un autre Etat avance en dehors de ces obligatio ns des revendica tions et des propositia ns s'ingeran t dans les affaires interieure s d'un autre pays.
iv
ak
ur d.
Qui plus est, un pays connu pour sa politique de calanisat ion et d'exolaita tion menee sur le continent afriçain, qui· a viole les principaux principes des droits de l'hcmme en violant les regles de droit et qui n'a pas pu resoudre les conflits entre la minorite et la majorite de son oroore territoire; n'a point le droit de faire la leçon a la nation turque qui a apparte le droit et la justice sur les territoire s ou'elle a adminlstr e, au elle a accueilli avec tolerance les etrangers qui s'y sont refugies, partage avec eux ses moyens modestes et oui rejette categoriqu ement les concepts de discrimin ation raciale et de xenophobi e.
rs
La Grande Assemblee Nationale de Turouie, face a cette resolutio n qu' elle considere comme un e cansequen ce d' t..ını! malaise de conscienc e, demande :
w
.a
- au Gouve:nem ent de la Republiqu e de Turquie de prendre des contre-me sures adequates et de reevaluer ses relations avec la Belgique sous cette perspectiv e et en abondant dans le sens des sentiment s des membres de la Grande Assemblee Nationale de Turquie,
w
w
- au President de la Grande Assemblee Nationale de Tu::uie de faire des demarehes dans le meme sens.
g or rd . ku va rs i .a w w w
et d'en fant sı~ fem mes es ·A~tde ,ons tPh~omm: :2 rn]]]i ı :f4f±ttı=1*&? ·r~~, ~. m ııı:eaw,:; •>:w.;ı;rr. .~ f~ir les bombardem~nts pou r alle r mou rir de f§iup:t ou de ir.,oid çlan s les mon tagn es arid es aux iron tiere s. Turg ue et lran ienn e • .2.00 0 •.QOO Çe* Kurde~ eris onn iers de l'his toire .
:-....&:!iiiZfi
·-r- .: .
;
; .••.
...
tj. : : '
.
1
+*
1 ~J
j
-~..ı
j
~ .;"
J ......
"'-' ,.. j ..:
...,
j
.J J .
S '· ' ..
.
j
.
.
ku
va
w
.a
rs i
..ı.•
w
'
rd .
a
w
• .
or
j
g
Le s K,urdes fon t de se sp ,er em en t pa rti e de ces mi na rit es ou bli ee s} ba llo tte s en tre Jes co nfl its de s 5 nati.:ons qu i Jes cij vis en t: JJJrak, l'lr an , la 1·::-: -~""~~~~a :!::ı·~- ''J 11 D' -eou.-ı·s 2 70-0· an s u DS-.J. 1 ":~".,...~~u1:·~ .fls conlbErt··(srrt .oo tir 3eur su rvi e. JJs so nt av ec leu rs 25 mi ]Jj on s d'a me s ra plu s gr an de co mm un au te sth niq ue ne pa ss ed er ni pa ys , ni au ton om ia. Vic tim es d'e nje ,ux strategiqu.@S et €c on om iqu es qu i, le pJus so uv en t, de joa sse nt, leu r his toi re es t un e su ite d~g revol'tesJ d'o pp re ss ion s, vo ire de , pe rse e u ı.ıons .
lesi
g or d. ak ur
UN PREMIER BILAN DES OPERATIONS DE SECOURS DE MEDECINS SANS FRONTIERES
w
w
w
.a
rs iv
De nombre ux pays ainsi que les commu nautes europe ennes ont debloq ue de l'aide mais elle reste nsuffisa nte face a l'amole ur du ]esastr e. La mobilis ation de chacun est necess aire pour tenter de parer au plus ~resse. Les equipe s de Medec ins Sans rrontie res presen tes sur ie terrain, vous iancen t done un ap pel pressanT: :J..9li dons sont indispe nsable s pour -achem iner materi el medica l. . medica ments et veteme nts .suoole mentai res. Ces renfort s sont ·vitaux pour ces popula tions en peril.
• Les operatio ns de secours , tant en Turquie et en Iran qu'en Irak, ont debute a la mi-mars et se sont depuis lors ferteme nt amplifıees. • 2 avions C-130 de la force aerienne sont partis samedi 6 avril a destinat ion de la frontiere Turquo- lrakienn e et lrano-lra kienne: suivis d'1 Boeing po ur Kirkouk et Mossau l et de 6 avians gros porteurs . ~ 50 tonnes de materiel medical et de medicam ents sont deja parvenu es a destinat ion, 100 autres tonnes partiran t avec le pont aerien prevu. Ce materiel sera accamp agne d'equipe s de secours supplem entaires . > i'vledecins Sans Frorıtieres cherche
actue!le ment !es mayens d'he!ipa rter ses secaurs (hamme s et materie!) 2 i'irıte:ieur meme du Kurdista n .
iats. oc.rticio .-.,..,____ 2tion immed---· ~
- -·
~-;:.:::
- - -- ---- - -
-
. --- =- ,.:: ;:.---...:.
Souvenez-vous
g
M&#&i! 0M:t#Wl'!i"@ 1 $'4W$4#k&
d.
or
'Des milliers de civils ant ete extermines par les armes chimiques. MSF tut la seule organisation a leur porter assistance et a temoigner. La communaute internationale ne s'en est vraiment emue que 2 ans plus tard, lors de la guerre du Golfe. La moralite choisit ses moments d'application!
ak ur
Aujourd'hui. comme si les çtaz n'avaient pas suffi, c'est au naoalm gue le reoime irakien a tente de les aneantir. Pour tenter de fuir le massacre une fois de plus, 2.000.000 d'entre eux ant trouve refuge dans les montagnes au le froid et la faim tuent des dizaines d'enfants par jour.
rs iv
Fidele a son mandat d'assistance medicale, Medecins Sans Frontieres met tout en ceuvre pour tenter d'apporter une aide quelque peu efficace a cette immense population en detresse. Les medias parlent de genocide, de catastroohe sanitaire sans precedent. de debacle. de chaos .... Ces termes restent bien theorioues face aux temoionaoes des eguioes de secours assistant imouissantes a la mart d'enfants affames. extenues par la fatigue et le froid.
w
.a
Sans oublier qu'a côte de cette situation dramatique et urgente, l'avenir du peuple kurde reste incertain. La realite d'aujourd'hui laisse bien peu de place a l'optimisme et l'aide humanitaire ne sera malheureusement que d'un bien faible poids face aux enjeux politiques en presence.
w
w
Mais en attendant. il convient de trouver tres rapidement tous les moyens pour empecher ces milliers de personnes de mourir. La vitesse c'2cces est un f2cteL!r cruci2l pour r:--6,·::::::.rıir !'~ııa-:ıAnt·~.:.ı·on nomhre a'"'c ı: ·- J c.- _ı c.. l ı r;u -· J victimes. Si nous attendons encore l'afflux de civils kurdes, si nous n'allons g_as vers eux dans des zones montaoneuses. le nambre de morts et d'handicaoes risoue de frôler une catastroohe sans orecedent. J
• •
j j • '-'
j..J
;;
ere
a
a
w
w
a
.a
a
w
Quand on preside le Conseil de sCcurite des Nations unies, on doit s'eng~1ger. Pholo Alam Dev. e ı
rs iv
i
ak ur
a
E
a
or
en termes urgerıts · conııııerıt JP plıquer ce droıt d'ırıgereııce. s'ıl est recoıınu dans urıe resolutıon, au drarııe des Kurdes ırakıprıo; ? Orı peul toııtours csperer, tııen stir, que le gouvernerııent ırakren aıt peur et fasse marclıe arııPrc Maıs e'est peu prolıable. 1ıoıs formules ıne paraısserıt done pos sıbles . la preınıere. la plus sun ple, seraıt que /es Nalıons 11111es doıırıerıt mandar aux fare es rrıılıtaı savoır /es 29 res quı sont liı. pays de la coalıtion ou ceux quı orıt ete ımp/iques dans /es oprra tıons terrestre s. L 'ırıconver11rrıt. rı se ralharıt a 1J pr opo c'est que cela resserı ılıleraıt J 1111e sıtıorı brıtarırııque de ıeprıse des lıostılıtcs. ft (aı /'ırıı creer des· enclaves • pressıon que /es !irııerıcaırıs rı'aı dans le nord de l'lrak. nıent pa;: lrop rııettre leırrs doıgts pour ısoler les popula dans cet cnr,renage tıons kurdes de la reoressıorı decretee par Saddam Husseın, en Un peu pluo; tcı'
d.
Un mandaı de rO NU aux forces de la coalition antiimkienne dans les zones-taınpons ? Eyskens accepte I' ıd ee d' un e participation belge.
g
Eyskens •• des forces belges pour proteger les Kurdes ?
L'etape suıvantr se ıouera a11x ı/ rı'est pas exe/u de faıre referen- i Nations unıes. Coııımenl la pre~.ı ce ala resolutıon 678. celfe quı a , tous /es de nce belge compte t elle nıerıer autorıse le recours cette nııssıon capıtale ? On oow nıoyens. y conıprıs la force. rait etab/ır un tıerı entre /es deu< precedentes reso/utıorıs. suggeıc Le rrıınıstre belge des Affaıres Mark Eyskens. lıer fe rrıaıntıerı de etrangeres le sous-entend ii peirenılıargo ii la sıtuatiorı des popu· ne : ce cadre convıendraıt parfaı· Ceux qw, ı/ y a trois mars, erı fatiOnS SOUrrııses fa reprCSSIQ/1 tement a la fornıule qui depeche· di· nous Be/grque nc:,,mnıent, C'est d'abord aux Jurıstes de creu· raıt au Kurdıstan irakıen des mıli ,,ıient • kıt e· attentıon !ı Sadser, avanı de proposer un tcxtc taıres de la coalıtıon. dar> ı 1/w >ı: .ı. r·p,;t 1111 dirigrant JEAN-PAUL COLLETTE s11r d'ıi\"'"'"elies erıc/,ı~e< M,,., nJtıona/ıste arabe, nr 1'/ıuınıiıez pas, /es lruupes de la coalilıon ne doıvent pas operer en terrıtoire DOSSIER « MOYEN-ORIENT " Pfl.GES 2 ET 6 ırakien ... •, ceux-la sorıt oresent les premıers arecfamer une inlerventıon mi/ıtaıre oour defendre fes Kurdes. Surprenante canversion ! ınene
de ses lruıts, et rester au balcon. Quarıd orı atta· che une grande inıportance aux Droıts de /'Homrııe et quand on preside le Canseri de Securıte, on doıt s'engager. Mora/ement, nous sonırııes engages ıusqu'au cou.
rıale, benefıcier
a
a
a
Un Belge
l'enquete en Irak
Les Douze n'ont pas debattu, lundi, des formules qu'enonce Mark Eri k Suy dırıgera la rnıssıon de I'ONU parmi le s Kurdes. PAGE 6 Eyskens. Mais ıls ont tente de delınır ces • enclaves •. If faut se montrer pruderıl. les lracer • excalhedra • seraıt conırrıencer a demernbrer f'lr ak. If fa uı fe fa ır e en fonctıon des droııs de /'Horıırne et des besoırıs kurdes, ou qu'ils se trouvent. Pourquoi ne pas concevoir des zones nıoııvantes '
Le So i r ,
1 O • 4 • 91
Une zonc tampon prnvisoirc en Irak )f"()[~!Iee par 'ONtJ ·:U ne idcc neuve au rc!!ard du clroit interniltional. Et hien difllcile ?ı cnncretiser.
rıctıe, puısque
de
J'Aomınıstratıon arnerıcaıne. mı.Jıs ıl e st bıen douteux que CC' lle cı
Lı\.' •ııt·
L),;
dıtlt: ı.urı;...ırıı:Jırt.. dU.ı. pu~ıu:,::"-,r;:,
~e:
C'.
d~ gueır(:S cıv .. t·:.. Urıe ıot•e reprıse QUJSJ exııııcıH·
CJt;:~ \("!,{•,
sous il's Icw.
et ı:;a:t obserw fld' ~t'S le~, F·di(~~tırııt•rı_-, :, c ııt c 1 ·.ır,:. ~ •. ı IHJ,'t_:l' llL' rT\dl•lhJdt' p,Jr,ı,t kil,:!:
rııPnl
p.ır
Id IJrnPuse
\.Jlt'l'
verıcıa·Oı
sanc\tuırc·.
dı~ ~l'( urıtc
Pıcl-..ı::rırıt:.
llıumas
oeux
~01r
1out e Jutre solutıon, en eltet, rı ':ı que des auıour(nıuı d'eııgerıdrer
le
arnerıcaın i:li'Of~U d
rdppek prel~N:
nrelı.:,ıcrııs.
Jes t'\t•ıııoıes cıı~ıı~1s. et lt· S(JucJJrı. ııt: rı:prto :>t~ntalerıt, St~loı. ',e:. tHoprt':., dı res, QUC' deSa ((ıııiuır~ dt• trdiH.llJil ıııent Maıs Scılvaoor
le
se m de ce Canseri oes opposttıorıs tre~ tcrnıes Pas ~eulcrncrıt oe la uJrt des oays non alıı.;ncs souut•ux oe prt~server le prıncıpe
dU
ae
norı-ıngererıce,
nıaıs dussı
iH'
,ı rt·,~,;ı \lıOıt•rıınıt~rıt dlJ\ ın
lt'ı'l1ı;ırı:, ıı~ıır:, ııt
le:., (url:
nıııııs pet•::., lt· ı"ıu\.l',HJ trt: ~J.ıtl:.ıun tunıınzıdı a • cate~LI-· rıquenıt:l~t • reıete la rıroposıı;on • su:.rı·.:ctP • Ot zone tampon. et a cırırıorıce que son pdys la conr tıatH a a por to ll~ le s rnoyens • Pour B;ıgdi.ıO. Je prohleme des
rfiJgıt:s
d ete tit!lmerNnent cree
mtornıe\
par
ıes
go~Jvernemrnt
si v
ı~::, arnıes
ncso1n. lt. a erı croır~~ rerıaıncs
Jonn
d un
t~speı;t·
vJste ct
constıtutıon
Un retuel e kurde
amve ala
irakıen
trontıere
briılutfll.
turquo prcscmto de'
au vısaeo, qu'U attribue iı une bom be au phosphore. Prrolo 4.f'
r
1 ı, 10 t•rı HPiı'.:()uc) cux concJ, df~f1nıc:, l.ldıt, Id 1e~olııtıorı
pour Jes rctupıes ırdKıcrı~. le
cdlv,ııre ıııerıt
ow·ls
cor:tırıue
~artınwere
I!~S 1\urde: pour les fr,Hıçoı:, M.tterrarı<1 J narle
pour
fll' ı.!l'llıJCıdc ı,ı ıroııvt! ,ı~,ıh· ~.lll IP ~ot nttnm,ın
~ıOU
000 a 1 rıııllıorı
cl'lr,ı
hıt•!l\ re~.krıt tııoqıH'~ t•rıtre I'Jı
ıııt•t• ıle SJ(itLmı lluSSl'lll quı le~
pre::,
tuyarıt
l"lr Jl\
ııcH:ı:ıırıll'rıt
.ı u dt>ssu:,
Odrıs ele<:, l(lflı" ı·rınt·ıı:t·e~. a l'est cıe Id frorılıt•rı· tt tJll! nı• rwuwnt recevoıı elP Sp; lı'.ırs par 1.1 rouıe
l arguCs sur
u·~- rep,ıcın:.
Jltııudc.
les
crııı•,
orıt p.:ır aı!lcurs m·ıa
lıt'!lfH'r11
(!I,H IHI
autres
guPrrt•
tıalt• t•t dı~vr.ı1erıt vt•ııır !:ıoy,ıı t'll <.:Or e lt· nnnılırt' des rt\ftı~:ıt~~' d.ın~. le s ıwtıte~ vJIIPe<.:. rtroılt''> !'n tı·rrı toıre twt:, 20U 000 ,ııılrt·~, Pt'r
-,o!d.ıl~,
::.orınt·~ ~~t~rJwrıt erı rıı;ırcrıe plu~,
Ut1
ltllrı (Llil~ IJ morl!d!:ııc
11uıt~,
? -WO
Pour leur ven1r en dtclc. le~. OIH'IJ &rıerı.:::ano lram.o tırıLırırıı tıons ques de l.ır~;df:P de vıvrt·:. ~l' ~,ont rlu·. ( p·.
Corıum'ııct·ı·~. dıııı.ı1ı
11 ıı',',ıon~.
on!
pı ·r nı ı·. tlı·
,ırııPr ı, ,ı ı w.
~~ıH'Ift' pw\on 1 :ı·ı·
qw·
a hdule
elP v1vre:. corı ~J /tı td111>115
Oe
c1t~~·llllt'('~, ct l'orıı:ırıf' .:nı-.:.
rıı !Lıltı
a1te1rıt le~ crf>tt.!~ ,1
po uı ~ıııvıf'~
ııo:.t:Jilc<;
'.ırnp~.
Cl ı·
persorırıes
3~.000
w
vers le rıurd et Lmııt't' turuue quı leur ırıtı·rc1ıt I'Jlli!S (je son terr1toıre. Arı11.Jra rt'lu~e. t'll t.'llet, oc les • ac:cueıllır ollıcıelle ınent • avant d"otıtenır um~ g,ırJn lıe €corıornıqur Cl ftnancıere OCS pe1ys et ınstıtutıorı::. ırı1Prn:ıtınnalt~s et plus p<ırtıcıı1ıeremrnt dt' I'ONl ı ı e::. dtılorık:; \ıırqut·~, 0111 d' ort".
cltJ~,sr
ı 6~.00(J persorınes clepuıs
d'une seındırıe dans IJ scult rtgıon de Cukurca. Plus de
(rul•lnue 300 000 retug1es ont dp
l 1 ılt·
Cles srpt lıeux de rassernblı!·rnerıt sauvagr tormes cıutour de poınts d t~Ju Quı au to ldl pr e::, ch! conıptent canıps provısoırcs cl!~ıı:ı
w
(.
1
Croıx~ouge fıer un CJnıp de
de la
el deıa prevu de translornwr erı
w
ı IP Ct·~,srı IP fru rı~'rrn?.nent 0•' IJ !'llf'Hf· O;ı (ı:ııtt- ~ D'tS (•ltet re fll,jfell (j ı q tl .30 (;~.1 ~
.a r
Aide ınassive pour des refugies irakiens toujours plus nombreux S
e.rııanaıt
tes
luı, expiı questıon
dt ... la CL-4. europeens s'at-
responsabıes
a ce reius categorıque l'avart evoque al mernLıour g. ll reste IJ poss1Dııttend.1ıent
~rJrıcoıs Mıtterrand
und ı soır, ıe Sornrnet euro·
ce Lu-
exrraordınaıre
neerı
ses tr J'o'au-.. par un e se
et L.ı detemıırıatıon d"or1entatıorıs polltıques doııt le pröı ..ient du Lun seıl ı~uropcen, le Preııııer ınıı1ıstrc luxeml>ourgeoıs Jacques Santer, et le presıoent de la Comm1ssıon europeerıne, Jacques Delors. de~, Jıent s'erıtrete111r CE' mercred1 3 New Yarı... a~·ec le secretaıre general oes NJtıons unıes, Ja·.:ıer Pe· rez de Cuella.r. et ıeudı a Washıng ton avec le pres1dent Bustı.
a
pour la
qut que le comp:Jt en
concluaıt
le-, Brıtannıoues n'hesıtent pas p(!,:jser les terme~ de ce plan tıı('r, au de la du C(ınsensus europeı~n mınımaL Au nıoıns sur cıeux Landres esumc que la Plıuıts Cll'Jtıon de cette zone de securıte tlevra:t se laıre d(· fre ou ae torce Autrernent dıt. la coa!ıtıon Jlltı:;aKıenrıe poıırraıt diO;:, cantr .mıcırc B<~f;c:ıac1 iı acreuıcr ce tır
ın('rm·
a,
Harnıd Harnı:ıJct,
rıe dı:: decısıorıs spect.aculaıres
cıemontrer
plaıot•raıt
rne
g, u-.:smıe a tı~t:: ı es leçons oe l'apre~ guerre au Uolıe,
lııxeııı
1mJıscretıons aıplornatıOtıt~S.
kıerı oı; l'lrıtornı,ıtıl~n. sarı nomorıy·
).erııuuu~
cnefs dlta: et de represente rex
ternpor cı ır e pa;
que son guuvernement ll'-'Jit orcoose !'erıvoı d'obseiVateurs dt'S Natıons unıes lldns le ~,uroıstarı ırJio-ıerı le nıınısıre 1ra
L
lrvt Ir (nam de
cv:ısrıtuc urı rıuı.lun du cvm!;fot o:ıcoı c on tre 1/r aJ... M. rıarnmadı a
t'l
re~ıcte
mJirıtenı· rer~~~-Jr~c cu,wı
te de
rnıque enver s l"lraı.. aı:n ae ie rtrr dre a de meilıeurs sentımer.:s, a-t-
ıi dıt
en substance. Une on le voı:,
forjrıe
ae
a la so.:-.~ le kurdı~tan ccns ce pays. C"est du reste le probleme maıeur ınvoque par le secretaire general des Natıons Lın:es, J3\-1er Perez de Cue!ır ıorsqu'ıl taxa ce dossıer de • com oi:qu:? •. En re ... anche, Massoud 1:3arz.anı, !'un des chefs reDehcs ı..urdes, s'est telıcrte de l'ınitiJtue europeenne, qu'ıl a qualıfıe-e de ~.·erı·.:::ı3i:e d'.menter rJ.:ıete ıra~ıenne sur
caercıtıon,
des
grıee
bıen eıo,
repar les 8rıtannr·
mettıodes precıtees
conımdndees
aues ..
En revanche, declaratıons
a travers toınes
favorab!es
ıes
a ıa crea-
d'une zone tampon. auelle Olı'en soıt la nature, on reınarque au nıo1ns une unanımıte SL1US la fornıe d'unc negatıon : personrıe tıon
f,rand pas en
a~'ant, humJnltJıre
et polotıque. B. l.
Les decisions des Douze aLuxembourg
prt.,~ıon d'une un..ıııırnıte polıtıque n w~ a mal pend.mt IJ crısr du Gu.k, la pratıcalJılite du proıet
~.ı
dlul!
Sl'IJ SJ;ıs !'r1 pt'11SdOt
rıı;,
!JCt!'b ce lundı. Maıs ~: !'ıdeı.: ac·
Mdıor
U.ı
terre
l!t' l'crıclavı· kıırtll- ..w curıstııl
~.oluııon
ae
1'lr,:f
{Jlı\%·
lk ~"~dJ..:: i· HcJ:ı
t1'i:.ırınıQUl', s't:~.t
re .. :~ cı
.ıu
,,uA·
r:
t: (!"-.,t.::.;v·
l,ı derınnıon
-- la securıtt- Ct; pt·..ı~ııe d'lra~. post: rııaııots pr(lble John M..ııor, le Prenııcr nımı~
ctıute
ct.·;j:e~
rp:,oı,aıtırı derrııl"
lJ:,
ı·ııo; tı·:r:turıaı uııı
rrı
•
•
ucrrııl t:.ırı: l~ ııt lıcrıı:ı,t ·
ak ur
oe
tınopeen
vı
!lı lt
l·k •
ll
'\\
d.
11011,
d'accw~ı!
r~
o ?3
l.ı ~ıt'LI~
up,r:.
u •.' • (lrt'Cei.Jt:ri! • r,
fo1s n'est oas coutume. lrs - <ıuı evocıuerııun prc-.. ıet moıns ambıtıeux depu1s oırıı.ın crıe en concordarıce avcc leu~ per aıs allıe turc Turgut Ozal sent avoır ete surrırıs par raroeur brıtarırııque. Le gouvernemerıt de M Maıor a envoye un enııssJıre a Washıngton afın de corıvJırıcre
',t:ıi·
illtırı
!
[ta!s·Unıs
:J
tre
pJr1ıe
ıııodıiıt· ~.cırı
UNE bNCL l\ Vb>>
space taııır,.on, wne nu en.:::lavc de protec·
ı·.~r,ıntıra:t provıso•rpnıtınt ~
huo·:
en ler .ııt
lJııe
•i" ,:
rı ı\':..
zorıe petroh~r(·
crıarıcellerıe~
l
E
Kırt~.our..
la
VEl~u
•
or g
l(Ul{DES ll{AKIENS
t•ıı
ı ,t~,
d\lt'( I'Jr,ıl-. Uı.t
p.ıquet rn:ılıt'rıt
dt•
le~ vı,ıııdc
t•ıı tr,ındıt':., d~1, ,ık. ık l.ı
~uo<:.
du ····1
~.cclıt",,
clıt•v-.ını:
l!llfll'i.
de.
dı•:,
oh·.~
1 lt.'ıııe,
nı· rrıııılı•,
eks lli'S .ı]l(llll\'tl~'\ d
tıı:.t"uıt:;,
t.1.ıı:, p.ı:, p,ıpıt'r dt• tuılt't\t• d"eJu J!ors quı· !ı", ıc·tıwa", rııetı rt·rıt tiP •,ıııt
clu
belge pour ed>
retug1es. c'est 1' appel a une ratale motıılrsatıon efes Ndtıons unies pour ven1r en aıde JUX refugıes ırakıens. Estı
nıcs
a 771.850 -en maıorıte
!r.ırı.
(lll ',(H ıl
iı.ır!l". ', dı·l··1:11ı"
ct aux Jt!eııc.cs pour mobılıser les ressources, demandant erı p:ırtı· cuher JtJ). Emırats Arahes Unıs d'accorder une aıde d'urgence. tıons nat1o:ıJies
10 ~~~ • .ı l'mteneur de J'/rak, d.ıns lt· ıiLırJest, /es refugıes kurdes
rn.uctıenf vNs l'lran t .. ) A voır ,wt,Hıt tJı' 111oııdc, on se deııurıde d'oiı ı/s vwrınt.'nt ct ou ıls vorıt
Cel.ı dl'lt'rle d un ryıtıme mcro~·.1 lılt!. Et d'ajouter. Des refugıt•s dffunıı:ııt que J'Jrnıtıe ır.ıkı:'IIIIC conımue d'utılrser /es fıelıcoptt'res ~~,;;~s Jvıorıs pour borrıb:ırdı?r /es
ı:ı'lll t' d'l !llıllt.ırd .ı
•1
rııdlicırd·. dı•
loons d ecus 16.3 rnollıards de FBI reııJrtıe entre l 00 mılııons d' ec us
a crı.uge du
budı;et dt• ıa Ci:. E et 50 mıllıorıs a tınane er oar ıes Eu ıs membres, ce quı coUrerJrt
a
tJelgıque queıaue o~ f"B; une creatıon
mıllıons seın des
200
lo
au
un1es d un regıstre des d'armes afın d'encaorer ce de cornmerce
NJtıons
verıtes gı:nre
Douze ant antıcıpf sur les \:ens tuwrs entre la Communaute europeenrıe et I"U:ııon oe I'Europe o..~cıoent.:ıle !UEOJ- seu!e lnstıtu tı.:.r. eurooeer;ne competente en L('S
La
Cornrnurıaute
europeenne ne
peut p3s entremır com'nent rıra~ peut reprenare sa p/ace au se,rı de Ja communaute des natıons Clvılısees tJrıf cıue SaddJnı tlus St.'Jfl fL'S!erJ au pouvoır, decıarJrt Jacques Santer lors de la corıfc rence de pres se hnale. Le s autres condıtıons d'une normalısatıon ır.:t kıenne sont l"arr~t de la repressıon brutJie cantre les popuıa ııorıs cı~11es ıra~ıennes et notamment ~uroes, J'acceptatıon et l'a~ plocaoon aes resoıuoon 68 7 Ic o" dıtıons du cessnlf"leu delınıDil et
688
(aroıt d"ıngerence hurr.anıta
rel et ıe nıaıntıen des sancoons 3 l'egard rte l'lrak tant aue persıste ra l anırude a::tııelle du gouvernenıent ırai<.ıen.
Sur le plan plus general de la sraoılıte a Orıent, les
retrouver au Proctıe Douze rappe!ıer.t les essentıelles
corıdıtıons
troıs
a
leurs yeux . solutıon au confirt ıs raeıo-arabe
eta
ıa questıon paıes
tınıenne, ıegıtımıte
democranaue
aes goLNemements. deveıoppe. ment et reducbon des ınegalrtes de revenus dans la regıon. Soult l'ındıvısıbılıte
gnant
ınternatıonale,
la
de la
ıegalrte
ils recıament done
en ceuvre des resolu242 et 338 du Conseıl de
mıse
tıons
securrte
selon
le
prıncıpe
ae
l'ecnange de terntoıres cantre la paıx. lıs rappelient les prıncıpes
a
cet egard de ıeur polıtıque or.Jrt d"ısraeı a aes frontıeres sU res t': reco~nı.;e:., et aroıt au t•t't1 p1e paıestırııen eı i'auıodeternıırLt
tıon. Sur ce pl.arHa. on peut preaı re u;ıe reprıse oes retatwns entre la CEE et I'OLP. Pow peu QlH~ YJsser Arafat en ~atı:-.!Js~e ıc. corıdıtıon~.
uıı
corıtJct
possıble desormaıs ave.: dence lux.embourgeoıse
s~nılık
la nrör de l.::ı
CEC Toı...1
un volet de mesures de se.:::u me est ensuıte evoque ll est caf que sur les formules quı ant ete couronnees de succes pour ıa oetenıe en Europe. Sur le plan economıque, outre ı at de humanıtaıre et les accords a·•ec 1es pays oe cene regıon, ıes DJuze envısagent quatre possıDdr tes a plus long terme · IJcreatıon de • marches com:ııurıs regıv nau). • - Ja.:ques Delo.rs a evo que une Commurıau1e de I'Eau et Od Petruıe cornrne s'est creee ıaa1s la Communöute europeenne du Cnarbon et de rAcıer - ; les Douze aonneraıent leur appuı econom:que au developpement de I'Unıon du Maghreb; un partenanat pourraıt se devetopper entre la CEE et lsrael. pour autant bıen sur que ce pays fasse certaınes cor~" cessıons polıtıcCH11ilrtaıres; enfın.
ae noLNeaU> modes de coopera bon devraıent ~tre recherches ave: 11ran. SER GE de WAERSEGGER
ınternaırorules
des Kurdes- lundı mıdı, ıls devralent etre plus d'un nıı!lıon vers la fın de la sernaıne. Un temoın a Pour leur part, ıes agence s de declare mardı que sur pJus ae tONU orıt dt!nıande ..ıux gou11ernc·
I\1:Lutt lııtırıt'!ııu• ~on lıud~~t'l 1fur
! ıı
rıals ( 2 nılilıards de FB), !'Iran a tar: appı::l .ı u oeupi!:, aux organısa
Ces decıs1ons porteni sur l"ır.ter ventıon aupres de i" ONU pour que soa creee une encıave de pratectıon sous surveılıance des Natıons urııes pou• les refubıes ıraKıens, kuroes erı pMtıcu!ıer, sur une as· sı~ taııce fnıancıere de ı 50 mı~
rnatıere oe delense-en !J chargeant d"actırmıner raıde tıuman tJ:re 3~\ re!Jf!ICS ifJ"-.ICr':S
nıerıts etrJnı;ers ne repuii(Jrc a urı aprel ne tonos ct
Un Belge chef d'une mission d'enquete L
e secretaııe general des NaPerez de ııcımnıe un dıplı:Hn<ıle
tıons unıes. Javıer
Cue!lar, a
tıt•lt:e, Erılo. Suy, che! d'une mıs donııer k•urs tııdes bıiJtNJit~S sıon d'enquNe de 10NU sur le _ ııı,ırdı, J.ıvıer Pt~rez de CueiiJr sort dt.!s populJtıoııs kurdes au ctıargeaıt lt' prırıce AgJ Knan de nord ae l'lr Jh.. Annonce e par· le , coorduııner hnıte I'Jide ınt!'fnatıo purte pa role du secretaıre genenale l 'llndro, qu 1 coorı.Jonne pour rJ!, Frdııçoıs Gııılıanı, cette lleol'ONU ıes secours en cas de ca '"'n a reçu !'ava! de Bagdad tastroplıe, Jvaıt t.ıııce vrndredı un appel a J'Jıoe de 13"/ rnı!lıons de M Suy sera mercredı en Suısse pour constıtuer son f:quıpe avant doll.:ır~. M.1ıs. selon un responsa· ble tie rnrg.ınısnıe, aunıne pro- de s'envoler pour 11ra~ d'ıci la fın de cette senıaıne. a precıse le en. n'a ~utıst.ırıtıt'lle ıi'.ıınt' rııe~,:-.ı· porte·pJrole. {"Oft' t'k Lıltt• ([)'JfHC~ AlP.)
La rnıssıon de 1.\., Suy est d'autant pLı'> ımportante qıı'elle d~t~rmıtıe1
,·1
a
suivre le Conseil de securrte propos ae la consbMion de ıo nes de
protect.ıon
au nord de
rıraı..
en taveur des Kurdes fuyant la
repressıon. Bıen que sa mıssıon ne soıt PdS destırıee 3 etablır l'emplacernent precıs de ces ıones, le
rapport qu'1l devra faire au secretaıre general de I'ONU et qui sera ensuıte tr dnsmıs pour rnformation au Conseil de securıtf~ onemera le s travaux. de ce aernıer.
En preseniant lundi au Conseil de securrt~ l'ıdee de son gouvemement, endossee par tes Douıe Luxemlıourg, l'ambassadeur br~ tannıque a I'ONU, Sir David Har~"
a
nay,lavaıt partıculıerement insıste sı,~n . "' '{• rj:~ ; c ı
·
rn."
avant toUıe decision cancemant la constıtutıon eventuelıe de telles zones.
Enk Suy est un exııert attache au nıınıstere
des AHaıres ftrangeres
ne le 15 aolıt 1933 a Gand. ll a obtenu successıvernent un doctorat en drort l'unNersrte de Gand et un doctorat en relabons ınterna bonales runıversrte de Geneve.
a
a
Dırecteur general des Nations unıes Geneve de 1983 1987, M. Suy a aussi et notamment ~te secretaıre general ad1oınt de !'ONU, en tanı que conseiller turid> que des Nabons unies, de 1974 1983.11 est egalement professeur ,.., ncoıt ala KUL. (Belga et WP.)
a
a
a
DES OBSE·RVArl'EURS DE L'ONU. bN lKA K
W
et av ane er des prop(} sıtıons. Mark Eyskens. le rnınıstre des Mfaıres etr.ııı~eres, bıı~rı.
erı
tarıt
en garde
le
conın~ lr.s vols d'hehcoptercs et tl'.ıvıow, Jc cornbJt Ju nord ı.Ju J8" pJr,ıl!ı,le, quı conıprend la nı.::t· ıetue pJrtıe du Kur(k,tan ıraKıeıı.
QuelquıH
centalnes de rı~tu&les kurdes ııu ... Kowelt ont manıfe,uı. Mor, cootre la repreuion
app.ır1erıJnt
:wlrt•
a des
rıt~. dı~ ''ıOl!!ıt~rı t'l
1/l.IIS r·t~rf,!l/lt'llll'ld iJ.I'ı. dt'.l{]f (!/it! .'(l/lt~
/'ONU c•n Ir d lı..
JERUSALEM corresoondJnt
Phoro AP
De
ıırııtCs d'ırıiJrıtt•
Oe
deıııırı.ı,;ı•
CPI.ı drvr.ııt .ıırı<:.ı ltıı~ quı'
lt•·,
etn'
...
~
L
...
/·Pe·enne
llrll~
K,),~~·ıı
lnng
:onı~
1O h.nı .1
~~··ıııılıt.ırı·,ee
J"rılfl'ra'ırr ı1u
tr•rrılnırı• ır .ı~ııııı ı>t dı• ·ı ~ııı nıtı~ ri l".n.ıı'', ''J' ,1
l.ı ıırt>mıı~n~
~u.w.ııı'n
ı:ırıq ırıı•ıı:\ılı''. (lt•rrıı.ı
J .,'} CJjE. Illet Cil (nll\'I'C S'()ll ,'ll'(J" Au a a
ı
ue
IJ trontıe rc (~t'fırııc t'n l Clh3 erııre l'lr .ı h. et le PJtwuııleroııt lt~
Pt'llt'!r .1 ,je
rıotre
es port e parole ısrJelıens se Oısent SJtısfaıts (:es resultJts tıc IJ 'll~ıte de M B,ıker J JtHus.ı lt•rn Line ctıo<:oe est cert.ııne ıl n'y ,ı p.i'> t!u tl'ı!LI.ıts 1iU tle hnıunle f-ı ı Lı1 r. .~~ '..t' l' ı t, t.ı 1r1• •l ·ı :.ı ı .ın :t • rı ~.-.,ıırı t~c.t !Jld!1'ıt t:uillt~l ol lLıvoır ,,[)
L
r~·:·tc.ı,•,),J,\ıı·~:,·•'·liı'
ı'.H
!ıt':ı
L'!,
11
ı,;
O'aııtre part. le Conseil de secur~ te de !'ONU a adapte rrıardı soir l'unarıınııte la resolulion 689 ere· dnt le r,·1onuık (Mıssıotı d'obser'Jatıorı des Nations unies pour !'Irak cl le Koweıtl, un corps efe 1.440 observateurs charges de surveı!, ı 'r· ~J.e·-: ıra~ı.; r-e:,··:: · r~
a
les Etats meıııbres se sont engJges a financer 50 mıllions d'ıkus tandıs que 100 mıllıons serant a charge du budgct communautar re. Mars le budgd europeen de l'aıde alimentaıre pour 1991 etant deıa epuise, c'est par un subtil jeu de virements entre les pastes du 1 s f t -t q ue ,e bu d ;;ı.:, on ds pourr o n 1
~q.... uı"t!
de
coor~lonner i' elfort cwnpı~e~.
Au Sonımet de Luxpıııtmurg, !es cht!fs d'Etat et de guuverııerııenl ont prevu que I'Unıon ıle L'Europe occıdentafe (UEOl ~;ı! chJrgt~ d'acheminer l'aıde lıumanrtaıre 1 t . ak..~.~.n:; (),ue:.ıonce auxr ~f ugıe,s.~r,
Vlıe de~.HHS lurıf!h~mııo.;,
cetJ res te du genrı~ Pnur CP!te opı•ratıon
urıe prı~rııı~ıı!
a
ıı;,ııs
p.ıı.ı·w~ı·ıııı·ııı,
Cl'l.ı dıt.
Ir
;,l', ,J'oL'l.
urıe
de ~e lc~ı::.st~r erıtrJ~ rıı~r p,ır Ic o; d:rıı:PJnls d'l'ir.ıt'l p,ırler, curıuııe ı~m. tfıırı. Jccord rsrdt>lo,mıcrırJul. sur IJ procedure ct le corıtenu de IJ corıference rı~gıonJie envı~agee. Car lors· ' . saper· qu~m..,_~r eus~ ;~r.!yeu,
1
uoıt
t':
:t•
·:nrılıll~ı·r
·,ı~crL'!.ue o'tLıt Jmı~
rır.1ırı J retu~~e
Mı)'>CıJıı
qut~
ı!1' -;ıı.ı:· 'd'
8
1-Ht'
tunı',
;ırı",ıı!ı't'
·lu,embl)urg, le groupt~ de tı JvJı! dclet-:Jtıorı p,!1e::otırııl•ıırıt~ dl•sıgrıe Je l'lJ[() s'est reunı, mar dı. a Par ıs tJn
rı,Jır t~'; .ır .ılıt·-:, .~c et " 11 ~1 ,_ .. ~ ,_ 'ıt.ılıt' Huy.ıuııır fını, 1\'1 1\, ~ ',{).lt!lh' lt• i1t'~l)ı'1,1lli~ll J .ı tı ilir• l"•! dJrıS t':ı.,ııııııı.ııı'ııl tııı·r lı• ,·.ın:p .ır.ıiıı•, dı!, ,ı~oı··· ırılt' •,ı! ı•, et J'uıtu~·.ıl ~~~~ iııuyı·r;c. .~ ıkplııyer p~)ur c oor t,ıı ı:oıı l'ı:ıdı•ıott~. lı' ı, ı, ı~ ııınıı·,trt~
1··. ··,'.
seulernerıt beJucoup de Durıııe '•olonte. de part et Ll'J.utre. Le s r\rnerıcaıns pJrtJgent IJ posrtıon ısrJe lıenne que rıen ne oeut rernplacer des pouroar!ers rtırects entre les partıes rıı conr1ıt. ~~ 8JKer eshme. conıme M. ShJrnır. Que la preserıce (je I'URSS pour iflJq,;ur~r les n.,~ocıJiıl)llS . .ıu-. cl:tes ues ttı!<; Unıs. :;er.ı·t lort OPPL)r-
ur·, ı
,,., f
~ ~ı','~,'ırs~: ~~~~~,' l ı:,~ı·.',:,.:.:',:.·ı 'ı,:lı·;,',',:,:,;. ;~: ::;:~~;:.. ı;:~:;::: ~.;ı!:ı ; ;;:;:~j~;~ er ~~~~/iı~::ı ;;'_ı;;:.~~::~~;,~: o.;! 1:' '~';~~~~\~~~·; ~:~~ı' l.ı;'ıt; lı,~ ~,:ır ı;,otrc~:o~ı~ı:t'r:~,~ı·ltr~u,~n'\ei~ıt~eslle~~ı~o~nsc~.(~ c~e~~ ~a~~~:ı~ıe;~~s~t~l~~.q~~~~ef~~~~ r~t:~ ~ ~ ~ l:rJI~ı·tsle;~.hel;upe~~~~~ Plıtır 1 ı' ı:.ı:ıı' ctıar(•ee dı~ dt·~~ ct1t't:. d'd,ıt nı.ııur ı•t.ııt "-
D
p,ıs lınlı.:)sı.:r
te~re
. . es
tJ.ırıs
de\ et o .:i
urı
e ... enrue/
!'ctJtı!ıssement ı.t'erıcıa
sur
le
rıonJ
ae /'Irak.
687, /es rıt.>~ucı.ı· entre troıs et quarre
d".ılıdrtl ~ ı·Lılılıt 't'j lt':.ılıuııı dı,Jiı• l t' ~; lt' lt. l.llt'lll .!'. t'l ;ı i.ı11
!ı·ııtr i' .ıı.:r('/llı'llf ,;,, ;ı~ ın~. !iJı' ,:ı", ;:ı!ı' .;,rlı:eııı:·,.ı'l·r.ı,.,ıı,ııır ıHl1'
L
l il:~./. ııısıste sur !es prırıqw::.. lendemJın du Sommet ex.- Commıssıon et des [ t.lts rnenr lorıdcınıentaux des relatıon.'i ınterLu- br es se retrouveront ce )ClHlı traordınaıre des Douze rıatıoııJie~ et e~tıme que le conre· ı·etablısse- xembourg, ra Cornınissıon euro- 1Bruxelles pour une premıere sent~rr~r.rıt ırakıen prqı:ıd deıa i~ s ITlesures.. 'prııon de c oor,di.,natıon. - ~ ..-ınent.d ııne zo.r.~ d~ ~ecnııte pour nCcessaıreS pour.cu.ıe ıes~ıso nırl !es Kurdes ~ rınteneur de son r, une ını~' tr.rııtoıre ,<>N aıt ıın prınr:ıpb fonrl.ı 'hoo~ d'Ccus ı1c:.hnes hııx \'ıctiıııt~·; nr .. f1ı~m.ıın eı.:alt'ını~nt, ~ıor1 d'ı~xpt~rts sc rı•ndrJ en Juı ııwrttdl. Ct!la r~c serıılı/e p,Js cl!t! irJkıeruıes en pJrtıcuher JUX relu ~v.ı pour lr.ııı en enswlc ct Quıc humJnr d'aıde lt! c,;~ s, d tıl f~ıt remarqueı. Aussı gics kurdds atıtre
a.
ır oııkieone.
rıerıts c1u Conseıl seraıent enjem-b!e cıans urıe operatıon de rnJııl tıeıı lle l,ı p.ıı,(. Ces ob::.ervatcurs
Le Monuık devraıt corrıpter des allıcıers et des observııteurs aıne rıcaıns, sovretıques, clwıoıs. frJnçaıs et brıtJrınıques. ,ıppJrterıdrıt aux cırıq pJys merıınre~ pı!rrııJ ııents du Curıseıl de ~,e1 ıırıt!!
Jı' flı'/l<;ı'. t'/l
k'" ı;.:<ıcr.ıı ""'' ·""""'.ı"''' !ıtıw, tıııııı·, ı l~ı·ııeıoı~. dt~ 1
ae la partae 1'/nde. la craınıe d'un es saidats turc s ant franctııiJ veto crı1noıs.. Tour cefa a ete · frontıere avec nrak pour raı Ce ı.erıareoı, je reçoıs un sons tıumanrta:res, aıın tfassurer mtn1stre chınoıs la secunte des refugıes. C'est ce ı,.·ıce-Prenııer (M. Ztıu HongJI) . 1e vaıs evıdem qu'a Jnnorıce tııcr. sans plus de rnc•rıt le rerırercıı:r. Et terırer de le precısıon, le .ıorte paroıe du ~au PenaJnt ce corıv,wıc:re tıue IJ Chtrıe tıe devra1t vernemerıt turc
apiJnı.
a
Pdrtıcu!Jer
nes du sud de l'lrak. La date du df!ploıement de cette fare e de rnaıntıen de la pa1x devraıt etre bıerıtôt comnıunıquee. Elle devrart cornprendre un noyau centrJl de 300 observateurs nıılıtaıres, appuyes par plu~; de I. l 00 mılıt,1ırcr,
ı~·.tırııı' ıjll(' l.ı que·,tıon lıuııı,mıL11
·.urwıfl.ım:ı• dı•
p,Jdr
tatale
ter.ıps, :e~
.111ıerıcJ
pJracnutages
nolrJncn-brıtannıQues d'aıde JlJ),
refu~ıes ırdkıens. en rnaıüııte kur aı:s. JU), ırontıeres turque et ıra rııerıne. se ~oııt po<Jrsuıvıs mercre-dı Et les ErııırJts aralıt!S unıs. l'ltalıe et la Suısse se sı.:ır1t aussı engages a tournır une aıoe
Pcur essent:el!e qu'eıie soıt. cette assıstance a prO\oque maraı ı.n deux refu dramatıqı~e acc:aent t;ıees kıırces :rakıerınes or1t Jırıs trouve ıa mort, ecr asees par aes ::alı s d'aıde !argues ma.rdı d]ns IJ regıon monıagneuse de Cuı..urCJ a la tror.eere rurque. Une regıcn ceıa part!Cuuerement ıoucr.ee par aes condıtıons clımatıques tres d:ffıcıles . 15 personnes, Jont 9 entants. y sont mortes, ma re: d'eouısement au de malaaıe.
egJiement ses hmıtes de provısıons n'ont pds atteınt, mardı. un col de monhaute anıtuae pres de ra tagne frontıere ıranıenne, au se trouvaıenr des centaınes de mli!ıers de retugıes kurdes. Ce quı faıt dır e a un responsable de Medecıns san s fronneres que le prıncıpal but de c es parachutages est de se defa, re du senoment de culpab:lıte et de reduıre notre am:ıete. leurs dans ser ShJınır1..evy-Arerıs Une anxıete quı. pour le ()' Mareel dernıers retranchements . Le St!cretaıre d'EtJt a prefere des con- Roux. a des raısons d"etre : sur le chemın de la TurQuıe. ıl a vu des ctusıorıs vagues. pour deux raı sons cJpıtales. D'abord, sa mıs· enfants gravement brtıles par des taeıle plus sera bombes au ptıosıırore. des 1eu sıon de medıateur nes fı!\es quı n'avaıent plus de sı un certJın brouıilard enveloppe lsdes pıeds apres aı.."'ır saute sur des les posıtıons respectıves mınes et des vıeıllards quı rnourJe!ı~rıs et des A.rabes. U chercne ..J'aDOrd a trOU\'er le plus petıt raıent d't:cuısement sous la pluıe ..it! sws aıle Ju CJrnbod~e. du LlenornınJteur conıınun pour rı: ! ıtı,ın. en ·'ft:turırst,1rı. Ju ::,rı l.ırı l,ıııct·r lt• procey,us de p.ır-.. f ;ı~,ıHtl'. lt'\·)' et Sharnır luı orıt Lııt ~J. ,w Yt•mt•rı t'f t'll ~·~,.ım.Jiıt' M.ıı~ L'aıde ıes
a
caısses
a
Baker-Shamir : hilan en demi-teinte
dıplornate belge Erıc Suy, chı:f d'une nııssıon d'enquete de l'ONU sur le sart des populatıorıs kurdes lflrak quı partıra cette semaıne, a dt:cLur~ J l;eneve que la creatıon d~ ıum~s de securıte pour les refugıt'S ~uııs les Juspıces de I"ONIJ. en !rak. prodıııraıt peu de ctı.ıııı:Prııt•ıııs qıJJnt ala re.ılıre de Id :-ııtıı.ıııoıı sur le terrdııı. M Sııy a
11Lıılıl'11',
le po-
1
Le
rı• dı·vr.ııt ı'lre ıeı.;lı•t' tl'ııne
tıorıs orır vrıs
si v
•
a
.a r
~
a
w
o
PJr Jılleurs, la creatıon d'une zone l1C protectıon pour les Kurdes ne !'ONU. La fuıl pJs l'unanımıte Gr,mde Bretagne a ete amenee ııııuncer l'appel lance lundı par le Preııııer rnınıstre John Maıor en lavcur de !a creatıon, et reprıse une CEE quı entend 1aısser au Conseıl de securıte le soın de formalıser le proıet. L'anıbassa deur chınoıs aupres de. !'ONU a e~tınıe que la proposıtı6n pasart de serıeux problemes quant au respect de !a souveraınete natıo nale et de l'integrıte terrıtorule.
w
VJ
n'est pJS robunse
rcsoJulıon
ı,.lJıx ncc~s~Jıres.
J~·Jıt aırısı urı~ resıstance
ak ur
Lwe respecter IJ ınesure par !a for ce. Olfıcıellement, ıl s'agıt d'assurer la securıte des operatıorıs de secours aerıens quı se pour::.uı verıt Ju {1essus de la regıon.
:ı
rrı
cessııs
Id
oes
pourraıt signıfıer quc les EtJts-Uıııs s'Jppr€teraıent
1 ',ıvı~rtıssenıerıt
r
pJS IJ pre~ıderıct!.
exerce
Jes
pour ll y·
t,ıJ/u d~p/~ıyer
SJlıns .ıu"il J
utıtt!rıır
LJ Belgıque ~ournt d'autres proLe chef de ııotre dı ıets. a clden<1re tJnt dJns le forı..:m sernJınes rJppcler Qlıe. l'an orıusıcn qu'au scın de la Conınıu plonıatıe Jıme naute eyropeeııne. A !'ONU, elle a d~rnıer ,Jeıa. ın ternpore non sus· ıntroduıt sa proposıtıon d'une reıl avant /'exprratJOn de J'ultırna pecto. cornnıe dıt le ınınıstre. glementatıon pour !'expor1atıon ahgnJıt le s quatre problernes gretuın ımpartı .ı /'Irak. le I I1am,er, arrnernents. Quant .ı l'furope, des nous avans demande au seeretat- vant i'av~nır du Proche-Drıerıt. e!le doıt etre un partena1re .,a/aolı: dl!X ',o;urde questıon ia aıoutant re general des Nations umes de au ?rocrıe-0nent, drt encore Mark. aossıers palestınıen, ısraeıo-araLe desrgrıer un representarır oemıa Eysı-.ens. Sur 1es terrams de la nent, qw eruaıe, en torıcııon Je et iıbanJıs Seuıe ,'J ~.·cc e nı Jp-) oolıtıque. de la securrte et de r·epuyJıf ton SJıt ocurm.oı. nair i'aores-crıse. la oossıbilırc (J'orgJta aeıgıoue appuıera conomıe mser une corıference sur ia secı,n sous des rıcJrıerrıenrs i'ıaee emıse par Jacques Delors. te er la cooperJtıorı Ju Moyend'une • Ceca .. moyenPour le ·,or e Je la re:;oıutıon 688, le pro1et Orıent. A Geneıoe, le 1-l pnv1er, orıentale du perrole et de l'eau. a lors de IJ renconrre Jes ,-ıou.:e IJ sernJıı~e pJssee. I'JrııbJssa· la manıere de la oolıtıque commudeur t~oterclaerne. le presıdent (}U rnmıstres europeens des AffJ1res ne (1u charbon et de l'acıer nagueetrangeres avec M. Perez. Je Corıseıl. Jvaıt avertı Bruxelles que re creee par I"Eurooe. Cuel/ar. /aı redere cette prop,Jst seuıes sept voıx. sur :es neut re-tron, que /es rlmerıuıns ıugeJıı::rır t~u:ses, .ıopuyaıent .e ;:;roıet ccr La corııoncture est favorable maıs excessıve. Elle vıerır d'etre mıse parrallle par la france et la Bel~r ıl faut J!ler ••ıte, conclut le mınıs en pratıque avt>c ta aesJgnJtlon (Je que. l ·i:ı;Jınıorı putıiJoue belge tre. Nous avans SI:( maıs. M Brurıner. porleur ~l'wı rnarıLIJt sousesnnıe. selon Marı.. E-,s~.ens, JEAN-PAUL COLLETTE CIJrf. prepJrer Uflt! CS~;[ lnO)en- le tresur dlıJbılere et de ores·
r:ıet
c1Jd,
d tlıt
• ıl~ nwrcrı~dıl com· ses yeux. cctte responsa-
Soır
J
bdıte se double ıJurı eııga~enıerıt moral Maıs ılllecııt Jııssıle trJv.ııl de IJ delegJtıoıı tlelge d M.uırı.ıt tJn, en lıaıson corı~tJntc Jvec la rue des QuatreBras, d.ıns le pro· longeınent des ınıtıJtıws prıses le s derrm~rs nıoıs ..
J
ton ıl lıJusse l'egard de FL1g
le
d'ıdees
(. 1e
/'t'll'.'lH
M3rk Eys>ens ınsıste. la Beıgıque a ıoue ct ıoue un röle actıf. Le puolıc rıe ı~ comprend pas nıJıs c'est ıırı l<~ıt qu"ıl est p!us fJ,::Je, pour ıuı p.ıys rııt.'nıtıre du C,mseıi de o.;ı~curıı2. lll' ptt'rıdre ırıdıvıJue~ lernt~rıt nı•s ırııtı,ıtıvt~s ıJuJrıd ı/ n·c.·n
pour aevelopper un certaın nam-
bre
IJı•lgıque su~,.;er.11t
d'obstHVJteurs de /'ONU erı Ira/o..
ıfe:ı.ercer IJ prc~ıLlt.:rıce du Conseıl de securıte. Ju mcıs d'avrıl,
!'ONU place ses pioııs, alors que !es Etats-Unis avertissent !'Irak. a~lıııı~~tnrı
core. IJ
d.
ll'evaluatiorı:
Dı~s le ll J.Hl\ıt.'r en
ont•rıtJie
ı: !,ııt .ı dl'ı.ı t'lc :.oulq.;ııı~. IJ Jttı~ndu p.ı~ ıı',ı
[ _.. Bel!!llllJl'
Soldats turcs en sol irakien action lıııınanitaire
or g
Un savoir-faire belge awlanhattan
Ohscrvateurs militaires et missioıı
a
r
,:lht'':>:,i\);1
'~'ı· .HI ı not t'(Hllı'rt'ıt \Jil,it:~k (jtı.llld :,•::,
l
sırr
comerence it~rıCJIJ
sem a'Ju moıııs neuf sıeges au P Jrlernent. pr,. ~ gouvernenıent Shamır ne repose que sur une nı.1ıorıte de 66 deputes. Deıa lt! s Jnnı~tres taucons menacent au-\·('rlt:nwnt de provoquer une crıse
demcurcnt en.. lt~~ EtJt~ lö Ar Jbt~S d'Jı~·
l't~Ssenııel
cnınıne
lı•ıır~ •. l'~,tllnı'ııt ljl:t' !Uull' llt'~;o_-ı.ı dt• p,ıı:ı. thııt t~tıt' l\ı~.et! sur ıes
11011
res.Jiuthırıs .~-L~ dı: ~enırıte. rıt'
et J
Jxt~es
3S du Conseıl sur le p,m.
prırıu
!l'rrırııırt'J ccıırrt'
SlıJrnır rt:fuse sJns anıbJges -:ette po~ıtıoıı Les ArnerıcJıns rı'Jc ceptenı pJs d.warıtJge lö lınııta ııoııs ı..ıue le gou\'enıenıent ısrae lıerı erıterıd~mposer ala cornposr tıon et JU röle de la delegatıon pJ!estınıenne
[·rı
ıı:uır~tres uıtrJ nJtıonah::.tes uısplT
d~saccords
P.$
tıt'f'}
t!rıı:ı...
on .ıilaıt trop loın. trop \lıte eıtet. Sluron t't le s troıs autrt!~
rı~ s. sı
.lll
llırıt;ı~Jilb ubr.ıt•! 1ı1ı! pıdt'rC
pelı~r l,ı ıuture fl t.' ft'5Idf1.J/t!
l]UC !~ &,UU\t'rııeırlt"flt fı~h:ır Jıt -:'t~e ~t'nı.erse e rı .~-1 r.cu
~-~)•1'Pit'lh:re
aux pourpJrfers.
Neanrnoıns.Baker a choisı d'ar·,,,_ :J!;pi~~S
]1,
1
iı?U ~t~ DOLJS-
goıılierııenıeııtJie
sı
Stuıııır
Lı1t
nııııede geler la colonısatıun ıuıı.e en terrıtoıre occupe, s' ıl ',accepte de se separer • ne flıt-ce qur: u' un ceııtmıetre CJrre des terres de iJ patrıe ~.sı.
Ce llLH auraıt convaıncu Baher c'est l'argumerıt de Levy: Pourbout maınte- quoı nous pousser nant et provoquer une epreuve de force, quand nous ne connaissons
a
pas, ni vous nı nous, la reponse
a
arabe vas priJpositions ?
VICTOR CYGIELM>.N
;r! rı·JI.',JIS
fJ{11JIS
.ll llL' S
cno::.t':>
Ct! ~r:'nr(' . .1 t,ı J 1 U.ıte. serıl!t ın Dtlssıh:e
~ri/.J~it~S
./ n\.
Le
~::•
:ehıt,:
J :J,'u~
,::•
,w 1'\UUli~(,J/1 ,f.J"-it"'
ont etr.? t-1\..lrTJDJrdes Que!que
l3.000 Kurdes
ant pour
tarıt re!S~ne mardı la 'wılle de Suu-
Un retour quı s'e);P/tque peut-etre par les decıaratıons de 8Jgd.Jd, quı non seulernent Jffırnıe tlssurer depuıs .ı ıours l"dpproı.ı~•orınen1C'nt du Ku({Jıstan nıaıs prcrnet egalement urı~ assıs tance alrnentaıre aux. refugıes kurdes qui regagneront leurs fo)ers. L;lrak s'est egalement dıt
lcunaniy3tı.
a
pret ca11aborer avec la Turqwe pour aıder fes relugies. Geste d~
sınteressi ' Les deux pays,dıt Bagdad, pourraient aussı rean~ mer /eurs ı'elatıons commerciales et econormques et, notamrnent.. rouvrir l'oieoduc ~ako-turc, ferme d~s le d!but de l'embargo de !'ONU. (O'q-ıres tfP, ftP et Rtr 1
loues tion kurde
Raymonde. Dury de retoor d'lrak : "ll faut que I'ONU protege les retugii!s"
--.,.
"' . ;"' .t -..i -
" j
w
.a
,,~
w w
or
Vous avez rendu visite aux 150 militaires belges presents sur le terrain. Quel est le sentiment general parmi leurs rangs ? "lls sont toujours la, mais ne savent pas encore quand ils vont regagner le pays. En tous cas, ils sont veritabiement enchantes de pouvoir mener une action humanitaire. lls m'ont meme dit qu'ils seraient encore plus enchantes s'ils pouvaient realiser des operations sirnilaires ailleurs egalement. Pour eux, l'action de l'armee a ete tres positive. Nos militaires se sont sentis partaitement a l'aise dans ce nouveau rôle qu'ont leur a confie". La Turquie ne serait pas tres heureuse que les medias aient sous-estime leur aide aux refugies kurdes ... "D'apres mes informations, la Turquie a apporte jusqu'a ce jour environ 20.000 tonnes d'aides. A titre de comparaison, l'aide europeenne s'eleve a 5000 tonnes, et celle des USA a plus ou moins 12.000 tonnes. Sans compter ıes routes que les autorites turques ont fait construire dans le cadre de l'aide humanitaire. Le gouvernement d'Ankara n'est pas trop satisfait en effet, et estime que l'on n'a pas rendu justice a l'etfort fourni par la Turquie, et par la population turque de la region frontaliere en faveur des refugies d'lrak. Recueil/i par D.S.
ak ur
A l'heure actuelle, c'est la question de la securite qui se pose avec le plus d'acuite ... "Les refugies craignent pardessus tout le depart des forces alliees. ll faut absolument, et c'est l'avis de beaucoup de personnes la-bas, remplacer la presence militaire alliee, par une force militaire des Nations Unies, ou par quelque chose de semblable". Les soldats irakiens se font-ils menaçants ? "Je me trouvais a 1o kilometres de l'armee irakienne, et d'apres les militaires occidentaux, il semble qu'ils sont en train de se rearmer et de se reorganiser serieusement. Ce-
rs iv
De maniere generale, comment evolue la situation dans ies camps de refugies kurdes ? RAYMONDE DURY :"Tout d'abord, il faut savoir que plusieurs camps ont ete fermes. Parce les gens sont rentres, soit chez eux, soit dans les villages ou ils se trouvaient avant la repression irakienne. Aujourd'hui, il reste un ou deux camps ouverts. Les conditions generales m'ont semble relativement bonnes. Entre autres grace a l'amelioration du climatet au travail des nombreuses Organisation s nongouvernementales sur place : Medecins sans frontiere de France, des Pays-bas, des ONG americaines, danoises, ... On trouve aussi de la nourriture en suffisance et on a fait des etforts en matiere d'eau". Que disent les rapports des medecins concernant l'etat de sante des refugies? "Les medecins que j'ai rencentres a Zakho o nt releve des cas de typhoides, de diarrhees, mais pas des pathologies trop dramatiques . Par contre, la ou se trouve l'antenne medicale belge, surgissent de graves problemes chirurgicaux. Les enfants sautent en jouant sur des mines dont est trutfee la region, ou avec des grenades".
ci en vue de reprendre le contrôle de cette region. Les kurdes eux, attendent la stabilisation du regime OU, a defaut, la presence du force militaire occidentale".
d.
Au cours d'une mission toute recente qu'elle a mene en Turquie pour un rapport sur les relations entre ce pays et la Communaute europeenne, Raymonde Dury, presidente de la delegation PS belge au Pariement des Douze, s'est rendue dans la zone du territoire irakien sous protection intemationale. C'est dans ces camps (regions de Zakho, Shiladiza, Suri) que vivent aujourd'hui encore une vingtaine de milliers de refugies. Raymonde Dury a egalement profite de sa presence dans la region pour rendre visite au contingent medical militaire belge.
Le Peuple,
13.6.91
g
1
N. D.
Libre
Belgi que,
19.6.9 1
.a
La
w
Sout ien a 23 Kurd es turcs
w
Tro is pariementaires belge s so nt venus, mardi, soutenir 23 Kurdes de Turquie qui observent, depuis le ı Ojuin, iı Bruxelles, un e greve de la faim pour protester cantre l'instauration en Turquie d'une loi dite antiterreur qui reduit selon eux les libertes des minorites. Les pariementaires ont rappele que la Belgique ne cautionneraıt l'adhesion de la Turquie iı la CEE que lorsque /es droits de l'homme seraient respectes par /es autorites turques et que le probleme kurde aurait trouve une solution, eventueliement par une conference 1n· ternationale. (D'apres AFP.l
w
g
or
SOUS LA PRESIDENCE BELGE EN JUILLET
Selon Massoud Barzani, !'accord octroie aux Kurdes le contrôle de La presidence du Conseil de secu- leur region iı l'exception des affaı· rite, assuree en juin par la Côte r~s militaire_s, de la politique etrand'lvoire, a fa it circuler, vendredi gere, des fınances et des richessoir, un projet de resolution rete- ses minerales - en l'occurrence nant le chiffre de 30 %, et fixe iı / petrolieres. ll ouvre la voie iı une mardi matin (heure de New York) amnistie generale pour les milliers les prochaines consultations iı ce de peshmergas. Les deux parties propos. Rappelons que la pres~ n'ont pas encore defıni le trace dence du conseil d'administration exact des frontieres du Kurdistan et charge de gerer le fonds d'indern- (ou la CEE va fournir moyens nisation a ete confiee par I'ONU a saidats iı I'ONU, afin de creer un contıngent de 500 gardesl notamla Belgique. ment dans les cas delicats de ll est exclu que les Etats-Unis op- populations heterogenes. La ville posent leur veto ou s'abstiennent petroliere de Kirkouk, multiethnilors du vote de ce projet, precise- que, aura notamment une admit-on aux memes sources diploma- nistration mixte. tiques. Par contre, Washington . . . . . proposerait d'ajouter une ciause prevoyant une variation de ce 1Barzanı a precıse avoır obtenu pourcentage en fonction de gran- ll'aval de. ses partenair_es du Front des modifications economiques, d~ Kurdıstan, vendredı, lors d'une maıs telles que des fluctuations sensi- reunıon de commandants, leader Jalal Talabanı, l'autre grand bles du prix du petrole. kurde, a dementi qu'un accord soit intervenu. (D'apres Reuter.) ne tage La fixation de ce pourcen
rs
En solidari te avec ce mouvement de protesta tion, 23 Kurdes de Turqui e residan t a Bruxell es ont entame un e greve de la faim le 10 juin dernier . Mardi, ils se sont adresse s a la presse, dans l'espoir de sensibiliser l'opinio n interna tionale aux violatio ns des droits de l'homm e par la Turquie . Ce fut egalem ent l'occasi on d'annon cer qu'apre s neuf jours de jeiine, ils mettaie nt un terme a cette greve de la faim.
L
d.
E
es Etats-Unis se rallieront iı la proposition du secretaire general de I'ONU d'un plafonnement iı 30 % du prelevement qui sera effectue sur les rec~ttes d'exportations petrolieret· UN PARTAGE DES RESSOURCES de !Irak pour alımenter un fon ds ENTRE KURDISTAN ET IRAK · de dommages de guerre. D'autre part! les negociations enres Washington s'etait iı plusieur prises declare partisan d'un prele- tre la rebellıon kurde et le presivement iı 50 % de ces recettes dent ırakıen Saddam Husseın aud'exportation contrairement a raient debouche sur un accord une majorite 'de ses partenaires d'autonomie qui prevoirait la tedu Conseil ayant accepte le chif- ~ue d'elections libres en Irak, sı fre avance, fin maı, par M. Javier 1on en croıt .ıe c_he_f kurde Mas· Perez de Cuellar. L'URSS avait soud Barzanı. Revelant pour la po ur sa part marque sa preferen- pren:iere fo is des cıause s du pr~ ce pour un prelevement plafonne ı et d accord, le chef du Partı dekurde a precise que a 25 %et les deux membres pro- mocratıque accepte d'organiser avait Bagdad Yemen le et Cuba ches de l'lrak mois au s'etaient pron~nces pour un maxi: ces elections d'ici trois res te du Kurdıstan, puıs dans le mu m de ı O %. pays d'ici six mois iı un an.
ur
n avril dernier , entrait en vigueur une loi turque visant a combat tre le terroris me. Cette loi, baptise e « loi anti-ter reur », fut aussitôt rebapti see loi de la « terreur » par les opposants et accusee de violer les droits fondam entaux de l'homme, notamm ent les libertes d'opinio n, d'expre ssion et d'associatio n, et suscita de nombreuses actions de protest ation en Turquie et a l'etrang er. Au Kurdist an, ou les repercu ssions de cette loi sont les plus dures, les greves de la faim se sont multipl iees, suscita nt arrestations et mauvai s traitem ents de la part des militair es turcs.
signifie pas pour autant que l'embargo sur les exportations de petrole irakien sera aussitôt leve : vendredi, le Conseil de securite a d'ailleurs decide de laisser en l'etat l'embargo apres avoir estime que Bagdad ne s'etait pas encore conforme iı toutes les decisions prises iı son encontre depuis la fin de la guerre du Golfe. Mais cette fixation est importante en soi parce qu'elle permet de completer un des mecanismes importants prevu par la resolution 687 du Conseil, quand celui-ci a fixe les conditions d'un cessez-lefeu definitif.
ak
Huit jours de greve de la faim oBruxel/es
Trente pour cent des recettes petroHeres de 1' Irak seront destines a payer les dommages de guerre.
iv
Kurdes: nonala << terreur >> !
. 1
LE SOIR t LU:NDI 2-t JUIN 1991
g or d.
w
w
w
.a
rs
iv
ak
ur
Le
drame de .~ l'iden-
,~
./
'-tite kur de
DROITS DE L'HOMME SANS FRONTIERES
Journal europeen des droits de l'homme
EDITORIAL
Le droit d'ingerence dernier donne lı la comrnunautlı internalianale le rnauvais exemple de l'anarchie.
M. Ghebali rappelle a ce propos que "l'idlıe d'un devoir d'inglırence humanilaira a fail flores au seın d'un processus d'Helsinki" et qu'elle a graduellement lıvolue ver s un veritabla droit d'ingerence a partir de l'adoption, en 1989, du 'mecanisme de la dimension humaine de la C.S.C.E · quı permet aux Eta ls participants de se dernander reciproquement des comptes et de s'imposer des reunions bilaterales portant sur tes aıteintes aux droits de l'homme commises sur leur territoire." (1)
immixtion dans la constitution de ı·autre (car il y a anarchie). Toutelois, poursuit Kant, tant que ce conflit intlırieur n'est point rlısolu, cette ingerence de puissances etrangeres seraıt un e tesian des droits d'un peupte luttanı seulernent cantre son mal interieur, et ne dependant d'aucun au tre; ce serait bi en la donner lieu a un scandale et rendre incertaine ı·autonornie de tous tes Etats."
Pour Kanı, tes Etats se doivent, en toute connaissance, d'lltre autonomes de maniere absolue car il est im peratil qu 'il s prennent la succession des systernes monarchiques europeens tandant leur legitirnite sur le droit divin. Les peuples doivent rejeter leur statut de sujet. D'ou l'idee, ou l'on perçoit ı·influence malheureuse de Rousseau, d'un centrat primitil qul instaure une ligure absolue de I'Etat.
Des lors, tes Etats sont tous, en droit, des liguras aussi absolues les unes que le s autres. En dlıcoule qu'un Etat ne peut intervenir dans les aflaires, devenues internes pour cette raison, d'un autre. La monteedu droit de l'lndlvidu
Nous vivons, aujourd'hul, la reaecouverte de ce principe incontournable de l'ethique: sans respect de la personne de l'individu et de ses droits elementaires, aucune vie publique n'est legitime.
.a
La resolution 688 du Ccnseil de Securite revet, par consequent, une im portance considerable. Elle constitue un tournant dans la canception meme du droit international, fondee, comrne chacun sait. sur la preeminence absolue des Eta ıs.
deux: chaque parti e pretendrait au tout; fournir de l'aide iı.l'une ne pourraitvaloir pour un Etat etranger cornrne une
l'Etat comme sujet absolu de droit
Dejlı en 1948, la Dilciaration universelle des droits de l'hornme av ait pose le principe du necessaire respect de l'individu par I'Etat.
w
Le principe selon lequel ·Au c un Etat ne doit s'irnmiscer de force dans la constitution et le gouvernement d'un au tre Eta ı· a ete expose par Emmanuel K ant, e n 1795, dans son esquisse philosophique intitulee 'Proje! de paix perpetuelle',
w
w
Pour Kanı, il ne peut exister de raisons pour un Etat d'intervenir dans les aifaires d'un autre Etat, meme si ce
brOIIıs, les tombes profanlıes; des tamiltes enliares sont jetees sur les routes ..
A ce moment, Goebbels se leve et prend la parola: "Messieurs, 'Charbonnier e st m ait re ch ez so i'. Nous sommes un Etat souverain; tout ce qu 'a
dil cet individu ne nous regarde pas. Nous faisons ce que nous voulons de nos socialistes, de nos pacifistes, de nos juils, et nous n·avons lı subir de contröle ni de l'humanite ni de la S. D. N." (2)
ak ur
Tout recemment encore, le Secrlıtaire general de I'O.N.U., M. Pe rez de Cuellar, a etabii un e cl ai re distinction enıre l'agression cantre le Koweit, Etat independant membre des Nations unies, et une intervention eventuelle de l'armee sovietique cantre tes populations baltes, agression qui devail, selon lui, etre consideree comme une affaire interne lı. un Etat membre.
"ll est vrai qu'il ne faudrait pas faire ici le cas ou un Etat, par su i te de
renırer
divisions intluieures, se partagerait en
Ces textes vlsalent, 8 l'epoque, lı. mattre lin 8 une canception nazie de I'Etat ou l'lndivldu n'existe que com me membre de la communautlı nationale. Le fait que l'on puisse eventueliement changer de nationalitti demontre, dans la canceplan de la Declaration universelle, que l'individu est preeminent par rapport lı I'Etat.
Faut-11 rappeler le rOle historique, joue a cet egard, par la plainte d'un certaln Berheim "contre les pratiques odieuses et barbares des hitteriens lı l'egard de leurs propres compatriotes refractalres au rlıgime"?
Ouelques semaines plus tard, le 19 octobre 1933, I'AIIemagne nazie quıttait la S.D.N. pour n'avoır plus lı rendre compte a personne. La communaute internalianale n'avait plus qu'lı s'incliner. Munich n e•ait plus loin 1
Cette plalnte se fondait sur la canvantion la de viciation germano-polonaise de 1922 - dile 'Convention Calonder', du nam de l'homme d'Etat helvetique qui y avait travaille - et relative 8 la protection des minorlttls, juives et polonaises, de Haute Silesie.
Le c9mbat pour tes minarites apparait ainsl comme un element essentiel de limitation du concept absolu de I'Etat, propre au droit international. La resolution 688 du Conseil de Securitlı constitue cette remise en cause, au nem de la dignıte des personnes et de leurs droits elementaires, de conceptions absolutistes de I'Etat. qui ont conduit aux grands systemes tatalilaires de notre siecle.
Una ciause de cette canvantion canfarait aux particuliers un droit direct d'introduire leurs reclamations devant le s lnstances International es. C'est ainsl que Hitler fut amenlı 8 envoyer son mlnistre de la Propaganda et de l'lnformatlon, Joseph Goebbels, 8 presenter la dtlfense du Ille Reich devant I'Assemblee generale de la Socilıte des Nations.
rs iv
opportunemenı
Et Kanı de preciser:
indivldu a droit lı. un e nationalitlı. Nul ne peut Atre arbitrairement prive de sa nationalitti ni du droit de changer de nationalite."
d.
a
Le traitemenl inflige ses propres populations par un regime irakien aux aboıs, mais a la cruautlı persistanıe, ecrit M. Victor-Yves Ghebali, un des meılleurs specialistes des Accord s de la C.S.C.E., a inciılı le Conseil de Slıcuritlı des Nations unies d'abord a poser tes fondemenis d'un droil d'inglırence humanilaira' puis a passer aux acıesen decidant la creation, au nord de !'Irak, de sanctuaires pour le s rlıfugies kurdes
or
comme limite au caractere absolutiste du droit international
g
2
L'article 13 de la Dlıclaration prevoit: "Toute personne a le droit de circuler librement et de choislr sa residence a l'interieur d'un Etaı·, dispositian que l'on rapprochera du principe enonce par l'article 15: "Tout
Le plaignant est d'abord entendu. ll expllque comment les nazis se comportant dans la region 8 l'egard des julfs, Incendiant boutlques et habitations, violant les femmes, massacranı les hommes, malmenant les enfants. Les synagogues sont saccagees, les rouleaux sacres sanı
Henri WIBAULT (1) "L'ingerence humanilaira o u passer du devoir au d ro it", article publie par le 'Journal de Geneve' du 19 avril 1991. (2) Cette scene et son contexte historique font l'objet du chapitre 4 de l'ouvrage de Marc l<.gi "De l'idee d'universalitlı, comme fondairice du concept des Droits de ı·homme d'apres la vie et l'oeuvre de F.er.e Cassın", Ed. Alp' d'Aıur, 1980, ISB~ı 269027oo-04-0. voir pp 69 et suivantes.
LE GENOCIDE KUR DE ET LA POLITIOUE INTERNATIONALE So us ce titre, DROITS DE L'HOMME SANS FRO~HIERES publiera, dans son prochain numlıro, un article de Me Pervine JAMIL, prlısidente de ı·ınstitut kurda de Bruxelles. Le peuple kurda, enlitti minoritaire, notamment en Turquie. en Iran et en Irak, est la vlctime permanente, selon rexpressian de Me JAMIL "des regles lnternationales de la fastueuse et fastidieuse O.N.U., qui prlıconise eternetiement la non-Ingerence dans tes aifaires interieures des Etats".
Df{OffS DES PEUPLES
3
Le Kurdistan: un point de vue kurde
g
A l'heure ou le pe up/e kurde vit un e tragedie .---------- ------,.--- -------r--- --r--, incommensurable, DROITS DE L 'HOMME SANS FRONT/E RES a juge bon de vous presenter quelques pages extraites du "Dossier Kurdistan", publie en 1988 par 1'/nstitut Kurde de Bruxelles (Ed. Acco, Leuven). Nous remercions 1'/nstitut Kurde de nous avoir accorde son autorisation de reproduction.
or
KURDISTAN
11<.\ .\
ıı
:
larıgues ıranıennes
Religion: de mus!.llmans
95~C.
:;:ıu tiClti ı:ıu·
ak ur
le kurde, larıg•.Je irıdo-europeeıırıe du groupe rıortl-ouest des :ııı:ır
ıwıHıl:ılluıı ::!O onuonu !Jr llı ı•
surınıtes
Origine des Kurdes
Moyen Age: dillerentes principautes
Au Moyen Age, sous l'influence de l'islanı, un grand nambre de tribus se sederıtariserent. Le Kurdistan se couvrit de principautes independantes et florissantes l'interieur du vaste empire musulman, qui n'etaıt pas meme de les contrôler. Les plus connues sont:
Pendant plusieurs siecles avant Jesus-Chrıst, les Kurdes porterent des noms differents: Kardaka, Corduennes, Gordiae ... Xenophone. dans I'Anabase (la retraite des dix mille) les appela 'Kardouques·.
Xleme siecle: Les Merwanıdes (990-1 096).
a
Xeme siecle: Les Cheddadıtes (fondee en 951 ), le s Hesenweyhides (959).
Xle - Xlle siecles: Les Eyyoubides, dont le celebre Saladin, vainqueur de Richard Coeur de Lion et des Croıses (1169·1250).
w
w
w
Les derniers ancetres, et les rıııeux connus. des Kurdes sont done les Medes. Ceux-ci corıstituerent un enıpire tres puissant et florissant qui dura du 7e la moitie du 6e siecle avant Jesus-Christ. lls vainquirent le puissant empire assyrierı et causerent la chute de Ninive en 612 avant Jesus-Christ. Les Perses leur succederent en 550 avant Jesus-Christ.
a
a
.a
a
Apres la chute de l'enıpire dont le centre se trouvait au Kurdistan d'lran, les Kurdes ne purent pas s'unir. Sous les diHerentes occupations, leurs tribus menerent ur·e vie independante dans les montagnes. nıede,
·· .....
Le sentirııerıt natıonal kurde se renforça apres cette ce le bre division en deux. En effet, ce partage avait comme consequence une plus grande dependance de l'exterieur, et le nıecontentement des Kurdes devint le ferment de leur mouvemerıt national tout au long des XIX e - XX e siecles.
rs iv
Oivers facteurs orıt etouffe la connaissance de l'identite kurde: le retard de la societe kurde sur le plan socio-economique, la destruction par les envahisseurs de la plup;ırt des ouvrages ecrits sur les Kurdes, l'etouffement par les gouvernements actuels de toute rıHerence la civilisation kurde, presentee comme persane, arabe ou turque.
Antiquite: les Medes
d.
1
Xllle - XIVe siecles: Conquete des Morıgols, puis des Turconıanes. Les Kurdes se retirereni de rıouveau dans leurs nıontagnes.
E nt re le XVI e et le XIX e siecl.:,, les princes kurdes ne purent s'affirmer cause de la puissance des empires turc et persan, du cloisonnenıerıt des nıassıfs montagneux et efes rıvalıtes entre les grands feodaux kurdes.
a
Sous les troıs erııpıres musulmans, arabe, persan et turc, les Kurdes ıouerent souvent un rôle politique de prenııer plan et ollrırent ces empires des prirıces, des ministres, des savants, des hornmes de lettres. des archıtectes et des nıusicologues.
a
XIXe siecle: les insurrections kurdes
a
XVIe - XIXe siecles Sous les enıpires ottonıan et persan. Les Turcs occuperent le Kurdistan et I'Arnıenıe de 1514 1536. A pcınır de 1514. la plupart des prıncipautes kurdes devınrerıt des protectorats des enıpıres ottonıan et persan
a
voisıns.
Apres une serıe de guerres tres violerıtes, le traite de paix, persana-ottomarı consacra, en 1639. le partage du Kurdıstan en deux grcındes ZOPes d'influence.
Au XIXe siecle, l'ere de progressif des empires multinatıonaux et de leur remplacement par des Etats centraux, les Kurdes, corıırne d' autres peurıles d' Orient et d'Eurorıe, luttaıent pour leurs droıts nationaux.
entre 1804 et 1878, un peu paı1out au Kurdistan. Leurs chefs historiques les plus connus etaient Mohanımed Pacha, les Princes Bedir Khan, Yezdan C her. .. De 1894 1896, le sultan ottoman Abdulhanıid ll, surnomme le 'Sultan rouge', massacra des dizaines de milliers d'Armeniens, en utilisant sa cavalerie kurde nommee 'Hamidiyyedh', et ecrasa leur mouvement. Plus tard, ces nıercenaires furent utilises cantre les Kurdes de Dersım et du Kurdıstcın merıdıonal r.evo!tes cantre la tyrannıe du sultan. aınsı que cantre des natıona••stes arab
a
A cette epoque. le mouvernent culturel kurde ne nıanqua pas non plus. En 1890, la lamılle prınciere de 13edır Khan publıa. au Caıre, un 1ournal bilıngue ~urdo-turc "Kurdıstan·. Ce journal ernıgra a Geneve, Falkestane en Grande-Bretagne, Constantınople (Istanbul), puıs revint au Caıre pendant la guerre 1914-1918
a
XXe siecle: le mouvement national kurde jusqu'au lerıdernain de la premiere guerre morıdiale
l'effondrenıent
A cause des guerres continuelles russo-turques et persano-turques, sur le sol kurde, et de l'eveil du sentimeni natıonal chez les Kurdes, une cinquantaine de soulevements kurdes eclaterent
a
/\u debut du XXe siecle. le u ve nı e nt cu lt ur e 1 ~ur d e s e r!eveloppa mıeux qJau XIXe sıesle l't ıoucı un röle iınponant dans l'e·,eıl du seııtırnent natıonal ctıez les ıntellectuels eı les jeunes kurdes. En 190S, le Cheiklı Abdulkadlf larıça te ıournal 'Hetawi kurd' (Le soleil kurde). Maıs en 1090, les "Jeunes Turcs' interdırent toutes les rııo
DROITS DES PEUPLES
g ;oj
.a rs iv ak
A la veılle de la 1ere guerre mondiale. la Turquie voulut profiter des Kurdes pour lutter conıre les Allies. En meme temps. le Khalife, Sultan Rechad, voulart assimiler les Kurdes par des transferts massıfs dans des regions purement turques. Environ 700.000 Kurdes furent massacres. Ceux-ci refuserent de soutenir le gouvernement turc et certaıns de leurs chefs. a Hamawend et Suleymanieh, inviterent les Anglais iı venir chez eux, car ils etaient un constituer iı decides gouvernenıent provisoire kurde, preside par le Cheikh Mahmoud EI-Berzend1i.
au suite 1919, En mecontentement des Kurdes vis-iı-vis de I'Anqleterre, le cheikh Matımoud EI-Berzendji captura un major britannique; l'armee anglaise repliqua et il fallut six semaines pour retablir l'ordre. Malgre la gravite de la situation. Sir Arnold Wilson contırıuait a croire a la rıecessrte de donner 1' autonomie aux Kurdes. Maıs d'apres lui, "le contrôle devait etre plus etroit dans le district de Suleymanieh, a cause de la situation geographique et strategique eta ca use de la richesse du pays·. La meme annee, les Kurdes signerent, a Paris, un accord avec les Armeniens, reglant toutes leurs questions litigieuses avec eux.
or
Les premiers fondateurs de cette organisation furent Omer, Kadri et Ekrem Djemil Pacha, Fuad Zade de Van et Zeki Zade de Diyarbakir. Elle eut des ramifications dans dillerentes villes du Kurdistan. Son objectif etait de retermer l'alphabet kurde, de propager des idees nationalistes et l'instruction. La plupart de ses membres furent mobilises pour la guerre 1914-1918.
et la victoire des Allies. La meme annee, l'armee britannique occupa Kirkouk, la plus grande ville petroliere au Kurdistan d'lrak, mais s'en retira sous la pression des Turcs et regagna Suleymanieh. Sir Arnold Wilson, commissaire civil britannique, fit le necessaire pour que le cheikh kurde Mahmoud nonıma soit EI-Berzendji gouverneur. Les fonctionnaires arabes et turcs lurant remplaces par des "conseillers· britanniques. Les Anglais etaient favorables a l'etablissement d'un Kurdistan "independanı·, qui soit sous leur contrôle, a cause de sa richesse en petrole.
d.
a!:sociations, ecoles et publications non turques. Les dirigeants lurant emprisonnes ou executes. En 1912, un groupe d' etudiants kurdes fo nda le premier parti kurda bien structure, "Hevl (Espoir) et publia une revue mensuslle "Roja kurd" (le jour kurda).
ur
4
En 1915-1916, le gouvernement turc perpetra le genocide armenien. Environ un million et demi d'Armeniens furent nıassacres.
En 1916, !'Accord Sykes-Picot fut signe par la France, I'Angleterre et la Russie pour preparer le partage du Proche-Orient par I'Angleterre et la France.
w
w
Le 30 octobre 1918, l'armistice confirma Moudros de l'effondrement de I'Empire Ottoman
SA
1920: Traite de Slıvres, une data historique
Suite a la premilıre guerre mondiale, les Allies français et anglais se partageranı le Proche-Orient. Les Arıglais coloniserent !'Iraq, la Jordanie et la Palestine. Les Français prirent la Syrie et le Liban.
w
Apres la prenıiere guerre mondiale. plusieurs organisatıons politiques kurdes virent le jour. La plus importante etaıt la "Kurdistan Teali Cemiyeti" (Qrganisation pour le relevement du Kurdistan), fondee en 1918 a Diyarbakir. Les premiers fondateurs furent Ekrem Djemil Pacha, Djerdjis Zade et Fikri Gani Zade Rechad. Son but fut r application des 14 principes de Wilson concernant le droit des peuples a disposer d'eux-memes. Elle pessedait une imprimerie et un journal "Gazi (l'Appel). Elle avait plus de 500 membres iı Diyarbakir et plusieurs sections au Kurdistan. Huit ou neuf mois plus tard, une seetion s'ouvrit a Istanbul. Ses fondateurs etaient Molla Said Mikisli, Hamza Motki et Halil Hayali. Elle publiait deux revues: "Jin" (La Vie) et "Kurdistan·.
En 1920, ala Centerence de la Paix, les Kurdes firent plaider leur cause par le general Cherif Pacha. A cette conference, celui-ci presenta, le 22 mars 1919 et le ler mars 1920, deux memoires sur les revendications kurdes avec, a l'appui, une carte du Kurdistan.
En 1920, la Conference de San Remo confirma le mandaı de la la sur Grand.e-Bretagne Mesopotamie et la Palestine. L'Angleterre conserva Mossoul mais garanti! a la France 25% des produits petroliers. Le 10 aoCrt 1920, le Traite de Sevres (banlieue de Paris) lut signe par la Societe des Nations. Ce Tr ait e se reterait aux 14 points du president americain Wilson et au "droit des nations de disposer d'elles-menıes·. Le Kurdistan ottoman devait devenir un Etat national, mais les regions sous mandal français en etaient exclues. Et evidemment, il n'etait meme pas question du Kurdistan colonise par
Chcikh Scld,
lnsurrection de t925
l'empire persan. c'est-a-dire le Kurdistan d'lran. Ce traite, malgre ses imperfections et ses grandes faiblesses, et bien qu'il soit reste Jettre morte, constitue pour les Kurdes un grand evenemant historique. En effet, c'etait la seule lois ou, sur la scene internationale, des droits leur etaient accordes.
du point de vue de la race, de la foi et des moeurs·ı
1922: Traite de Lausanne
Ouant a Mossoul, les Britanniques l'incluerent dans le mandaı qu'ils detinrent sur l'lrak. En octobre 1922, d'importants detachements arabes, commandes par des officiers anglo-hindous, transformerent Mossoul en ville "araba".
Lors du Traite de Lausanne, en 1922, la question kurda lut reduite aux droits nationaux des Kurdes de Turquie et au sort de Mossoul. Le representant turc, ısmet Pacha, pretendit que • les Kurdes ne difflırent en rien des Turcs et, tout en pariant des langues differentes, ces deux peuples forment un seul bloc
eta it done surtout a ca use de l'opposition des Turcs et des Anglais que les Kurdes n'eurent aucun droit et non, comme on le dit souvent, a cause de leurs divisions. Lorsque les pays arabes, et plus tard, les pays africains accederent a l'independance, ils n'etaient pas mieux organises que les Kurdes.
c·
DROI~rs
DE PEUPLES
s
La Turquie et le probleme kurde Dans son bul/etin mensuel nu mera 171 de janvier 199 1, INFO- TURK annonçait que. le 26 janvier, le gouvernement turc avait decide de tever f'interdictiorı, viei!le de 70 ans, de parler et d' emeltre en langue kurde et expliquait cette concession spectaculaire du President Özal par la volonte de calmer la population kurde et de lu i faire accepter la tutelle turque. A f'fıeure deux millions de Kurdes se presseni aux frontieres de la Turquie et de /'Iran pour echapper la folie meurtriere de Saddam Hussein, le pari politique du President Ozal pmırrait lui eviter bien des difficultes mais ega/ement le contraindre al/er plus loin dans ses concessions.
au
a
.a rs iv ak
ur
d.
or
g
a
Özal semblart dispose a aileger fes restrictions imposees ala langue kurde, car le 2t novembre 1990, il avait signe la 'Charte de Paris', emanant de la 'Conference sur la Securite et la Cooperatron en Europe' (CSCE), qui conferait un poids non neglrgeable aux droits des minorites.
Au cours d'une drscussron avec fes parlenıentarres de !'ANAP, Ozal aurart drt: "Si nous n'autorrsons pas la langue kurde, nous rencontrerons pas mal de dıfficultes dans fes conferences qui se tiendront apres la Guerre du Gol fe". (... )
Ce geste etart egalement le resultat d' eventuels clıangements d'apres·guerre dans le Moyen Orıent. Selon cerıaines depıktıes de presse, le Gouvernement anıericarn prorıırt qu'il ne tenterait pas d'etablir un Etat kurde au Moyen Orient, apres la guerre, si la Turquie apportart une amelioration au sart des Kurdes
"Ctıerchant a apaiser fes critiques adressees par I'Occiderıt la situation des droits de l'lıonıme en Turquie eta s'assurer le soutierı de I'Europe au rıouveau röle de son pays, le jour meme ou urıe delegation du Pariement Europeen lu i rendait vis it e, Özal fit la pronıesse d' abroger le s articles antidemocratiqucs prcsents dans la legislation turque.
w
w
Nous vous presentons quelques extraits du buJietin numero 1 72 de fevrier 1991 de INFO-TURK qui analyse et relatrvrse fes mesures prises par le numero un turc.
la langue kurde partieliement deliee
w
"Le 26 janvier, suite a la promesse d'Özal, le Cansed des Ministres decida d'autoriser la langue kurde. Cependant, quelques ıours apres, la presse rapporıait que cet1e liberıe ne serait que partielle, car ni Özal ni le Conseil des Ministres ne voulaient autoriser l'enseignement en langue kurde. L'impression d'articles ou de livres en kurde serait egalement interdite.
;:~..-:.. :·~~:-:.•::"::·:.i~~~~~-
-",:_,_ •,:_•_ -•
,,,,__-·~•;;..;..;•~··;I- -,"'".... -.,-·~~~•-"' • o-"•
•
Assouplissement du Code Penal
;~~:.:::~~.:.:...:::-•::;:·~:~w
a
_:.. _:_, •_;,~- -- ••
.---:-e:~"_---~~:::~~~~s~·!f:~~~~~~i!~~~~~n;~~·(it~ :~~:~:~--- - ~--,--. _,
Consequerıce drre:te de la promesse d'Özal, le 31 ıanvier, le Canseri des mrnistres decrda de supprimer du Code Penal Turc fes arıicles 141, 142 et 163, appliques respectivenıent aux "delits" d' organisation communiste o u separatiste, de propagande communiste ou separatrste, et de propagande religieuse.
Cependant, touıes ces promesses ne furent pas mrses en praırque jusqu'a la fin du mois de fevrrer. Pendant ce temps, fes depectıes de presse indıquent que le proıet de loi que prepare le gouvernement maintient beaucoup de restrictions sur rutilisation de ıa· langue kurde notamment dans l'erıseignement, fes publrcations ou fes activites culturelles. •
. .
~· ~-:~·.;:.:0~:~~;;~-:-~~~~;h..:~, _#::;~- ':.~=--~::··:~ _~~~--:: ~~.;,.~f~·.:-~;-·~-.:-~;:l-.:.";.
-1·: ~~-----~~?: ~~~~~,r~ııı~c:t~;~t:~t!~~~:-:~~~~ · 1
·'If··:::•
rı
DROI'TS DES PEUPLES
Le deplacement force des Kurdes en Irak Middle East Watch a publie. en 1990, un ouvrage de plus de 150 pages etab/issani un bi/an de la dictature de Saddam Hussein anterieurement la date du 2 aoüt. Pour Middle East Watctı. /e gouvernement irakfen doit etre considere com me un des regimes tes pt us repressifs au pouvoir dans le monde. L 'ouvrage etab/it un bi/an de la situation depuis l'amvee au pouvotr, en 1968, du Parti Socialiste Baattı. Middle East Watch a etabii son
a
rg
rapport en enquetant systematiquernent aupres de voyageurs en provenance du pays, d'emigres, ete. Cette metlıode pernıet. en rassernlJ/arıt de nombreuses informations eparses. de contourner la politique des gouvernements qui se refusent toute enquete sur le terrain. Asia Watch, en association avec un groupement de juristes de /'E/at du Mirınesota. a utilise, en 1968, la meme metlıode pour contourner le mur desilence demere lequel se cactıe ta Coree du Nord. Si un rapport, qui ne peut se reterer une visile du pays, ne peut
a
a
a
.o
pretendre faire le "poirıt" de la situation. ctıacun comprendra qu'if est partaitement aberranide renoncer etab/ir un tabteau de ta situation des pays qui ont particulierement quelque ctıose cactıer, sous pretexte que /'on n'est pas invt/e "venir voir''. DROITS DE L 'HOMME SANS FRONT!ERES vous presente la traduction d' un passage du chapitre 5 du rapport portant sur ta repression par 1'/,-ak de la tııinot ile kurde. Ce passage est consacre ta politique entamee, parttr de 1985. et visant transplanter fes populations kurdes de leur territoire historique. (*)
a
a
a
deracınemerıt massıf. quı nıenace
rıorcl
cl0 !'Irak,
quelques annees plus ıard.
rıı.ı.ıs
pas cbns
Les plus C lı a n C e ll X 0 r1 1 et se autorıses reınstaller dans les grarıcles vılles kurdes ele Suleııııaıııyelı, Ar bil et Delıok. Beaucoup ont ete envoyes dans les "rıouvelles vılles" tles plaınes de la cf'orıyırıe
a
fl
-~
vıllages
l>?uıs
e
A l'epoque. il lout au plus de carııps efe c:e1entıorı sııues dans le voısırıage de postes Le rıılıla ı re s
'urcie
s';ıgıssaıt
w
Le deptaeement acıuel de la population kur de par ı· ırak n·est pas la prerıııere tentative de dıluer sa presence dans des regions traditionnelles. En 1963. suıte au renvrsernent de Oasserıı, le prenııer gouvernement Baath a eu recours des incitants pour que les arabes irakiens s'installent a la lırıııte des regıons kurdes. Au cours des annees suıvantes, c'est devenu urı projet plus ambitieux, d'arabısatıon de certaines regions habitees, majoritaırement ou totalement par des Kurdes. Apres ı·ecrasement du soulevement kurde de 197 4· 75. le deuxieme gouvernement Baath a expulse, en grand nombre, d'anciens rebelles kurdes et leurs familles vers le desert et le sud de l'lrak. Certains Kurdes et Assyriens, qui n'avaient pas etedutout meles aux combats. ont egalement ete
w
a
...
ı
\·
a
ıustıfıe
ce programme en pretendarıt que. d;ıns les nouvelles vılles. ıl sera•t possıble de fourrıır aux ı-:urdes "le s! acılıtes du progres et de la cıvılısatıorı·. c'est-a-dire les soins efe sanı e. l'elee1ricite, f'eau couranıe et d' autres avarıtages. Ce s colonıes qui, selon des groupes de roppositıon kurde. rı'oflraıent pas ies servıces anrıonces. ou sı peu, ni r'on plus de possıbilıtes cfeıııploı. ou tres peu. ont ete construites de forıcfs des grace cleveloppemerıt octroyes. avec beaucoup de publicıte, la Region autononıe kurde. Parallelement cecı, le ;ıouverrıenıenı a entanıe urı programme de deptaeement force de villageoıs kurdes origınaires des regıorıs frontalieres. De juin 1978 avril 1979, des groupes de ı·opposıtıon kurde orıt signale que le
a
a
a
a
JaJaJ Ta:llt-lt!N
gouvernernent avait installe. ele force, dans de nouvelles vılles, quelque 250 OOJ Kurdes de villages des regıons frorıtalieres turques et ıranıerınes. Des manifestatiorıs auraient eclate dans fes zones kurdes d'lrak, ala fin de 1978 et au debut de 1979, pour protester cantre les dures conditiorıs de vıe dans fes nouvefles villes. Les
expulsions
ont
ete
les peııdarıt anne es de la guerre e nt re l'lraıı et !'Irak alors que le gouvernement irakien negocıait avec le dirigeant rebelle kurde Jalal Talabani. Ces negociatıons ont ete ronıpues en 1985 et Talabani a joirıt ses forces a Massoud Oarzanı. fils du dernıer nıollalı Mustaplıa, daııs ınterrompues
prenııeres
ınsurrE.ctıorı
ouverte contre
Bagdad. Les ınsuges ont pris le contröle de vastes regions lıınıtrophes des frontıeres lurque et iranıenne. et beaucoup de Kurdes. qui en avaıent ete anterıeurement expulses, retournerent sur place pour reintegrer leurs maısons. Ouand les forces iraki<Jıınes reprirent ces regions, au cours de la derniere phase de la guerre. fes expulsions systematiques reprirent et s· etendir e nt aux villages kurdes qui etaient restes aux mains du gouvernement ·et dans certains cas loyales au gouvernement · pe nd ant la guerre. Explications irakiennes
auıoııonıe
~:ouvArnernent
crıtıque.
w
le
ete
''--'IOurrıer
cı.
c:uıorıses
.a r
de rniner. voıre de detruire l'identıte ethnıque kurde. et qui touclıe plusieurs mıllıers de vıllageoıs ctıretıens assyriens et d'autres rnırıorites. s·est deroule sarıs que les gouvernements occidentaux rı'elevent p'us qu'urı nıurrııure de protestatıarı publıque et sans que tes Natıons unies, ou ses agences assocıees. ne formulent la nıoıncfre condamnation ou la nıoindre
o:ıt
"' pulses ciZHlS
uııe
Cı::rt,ııns
f:'uY
ku
a
c~ıeı
uc
va
gouverrıcnıcnt
entarn€ son ıout reccrıt progra:nnıe ele trarısplantatıorı forcee en 1'185 Ce prograrnnıe a cornrnence envergLHC une prendıe sutıstanı:eıle en 1987. Le noıııtıre precıs de personrıes cleplacees ne cause du secıet peut etre connu cfont le gouvernernenı ırakien a nıaıs l'operatıon entoure l'estırnatıon minimale la plus repandue est de soo 000 personnes. peut-etre davantage. Ce
~:;lltır
dı;
c,tJlı~.J'~S
si
Le
cı.
rd
a
a
ırcı.~ıcn
a
Le gouvernenıent a reconnu avoir deracine un segment de !a populatıon kurde maıs ıl pretend r av o ır faıt dans son ıntere: et po ur sa securite. "Nous deplaçons simplement des gens pour les meme lıors de porıee des tırs uc> f'anıllerıe. Nous leur consıruisons de nouvelles nıaisons dans les zones kurdes·. a declare ı·ambassadeur Royaume-Unı. au d'lrak Mohammed Sadıq ai-Mashat, a urı journal britannique, en ıuin 1989. Selon un autre oHiciel irakien, le programme de relogement faıt panie d'un projet gouvernemental de developpement de la region kurdeapres "de longues annees de ret arci" plus explıcation Une approfondie (et sans doute plus soigneusenıent coordonnee) a ete fournıe dans des declarations faites par les ambassadeurs irakiens Washingon, a Landres et dans d'autres capitales occidentales, le 26 juin 1989. "Le gouvernement irakien a dı\cide de depeupler une bande de terrain, de 30 km de largeurtout au plus, a l'interieur de>
a
DROITS DES PEUPLES
a
"Le nouveau Halabja" est situe 12 miles de l'ancienne ville ... C'est u ne etendue monotona de maisons ne comportant qu'une seule piece, a moitie construites, en blocs de sable et de ciment, entourees de petits postes militaires. A l'entree, il y a un portrait de Saddam Hussein, le President de !'Irak. Un fonctionnaire nous rappelle que le nom de la ville est en !ait Saddamile Halabja, en l'honneur de l'homme qui ·atanı fait pour fes Kurdes" ... Les 50.000 habitants de l'ancien Halabja, qui ont ete deplaces ver s la nouvelle ville, ont reçu un coin de terre et un subside pour y construire une maison ... •
w
.a r
Le gouvernement irakian pretend que "les gens de Qalat Diza et de ses villages ont eu le droit de choisir eux-memes l'endroit ou ils voulaient vivre, dans fes provinces autonomes d'Arbil et de Suleimanieh." Les groupes d'oppositıon kurdes disent qu'on a demand e aux gens de Oalat Dizade choisir entre trois camps de transplanlation dans fes provinces d'Arbıl et de Suleimanieh mais que ceux-ci pourraient n'avoir ete que des lieux de transit avant l'internement dans des camps du desert ou leur dispersion dans le sud de !'Irak.
a
w
w
Les estimations du nombre de viifes et de villages kurdes detruits par le gouvernement varient considerableme nt et le gouvernement irakien, a notre connaissance, n'a pas publie de sıatistiques officielles. Des porte-parole de l'opposition irakienne disent que 4 000 des quelque 5 000 villes et villages irakiens, au minimum - soit 80% a 85% - ont ete detruits depuis que le regime Baath a lance son programme de transplanlation forcee, au milieu des annees 70. Le chiffre cite par le State Department des Etats-Unis est beaucoup plus bas mais ses fonctionnaires ne peuvent dire comment il a ete
Situation des personnes deplacees Ce temoignage, et d'autres de journalistes occidentaux, tendent confirmer la declaration du gouvernement irakien selon laquelle fes personnes deplacees ont reçu un coin de terre dans une des nouvelles villes et un dedommagement financier, bien que la compensation soit inferieure aux 5.000- 10.000 dinars cites dans la declaration des ambassadeurs du 26 juin 1989. (Des correspond:ınts de presse
a
rg
.o
a
population kurda des villes des regions kurdes. Elles declarent egalamant qu'il est interdit aux Kurdes d'y acheter ou d'y construire de nouvelles maisons, ou d'agrandir les maisons existantes, et que les Kurdes n'habitant pas dans ces villes avant 1975 ont ete obliges de se faire enregistrer aupres des autorites, une dernarche qui a declenche des craintes d'expulsion vers fes nouvelles villes ou fes camps d'internement dans le desert. A cause du seeret mainten u par le regime irakien, il n'a pas ete possible de verifier ces informations, et d'autres, faisant etat de mesures restreignant l'enseignement de la langue kurde.
rd
a
La plupart de ces gens venaient des montagnes qui, actuellement, sont pratiquement vides. Les "nouvelles villes", dans lesquelles beaucoup lurant envoyes, se trouvent dans fes plaines kurdes. On en aurait construit vingt-deux, dont douze dans la province de Suleimanieh. Un journaliste français, invite comme observateur aux elections de 1' Assemblee legislative de la Region autonome kurda en septembre 1989, disait des nouvelles villes qu'elles etaient "situees pres de grandes villes comme Suleimanieh, dans des regions facilement accessible par de grandes routes, au milieu de vastes plaines la vegetation parsemee ou l'armee est tres presente (un tiers de l'armee irakienne est stationnee au Kurdistan)". Un correspondant britannique, qui visitait fes regions kurdes d'lrak en aout 1989, a pu se rendre dans l'une des villes ou !'on avait envoye fes survivants de l'aıtaque aux gaz mortels de mars 1988.
occldentaux ont parle de dedommagement de 11.500 dinars pour fes gens des campagnes et de sommes un peu plus importantes pour fes habitants des villes). Neanmoins,les Kurdes deplaces se trouvent devant des problemes majeurs dans leurs nouvelles malsons: probleme du passage de la vie dans fes montagnes la vie dans fes plaines seehes et chaudes, et surtout, des problemes d'emplois. Peu d'entre eux ont assez de terre pour en vivre, le saul travail que la plupart connaissent. Certains auraient trouve des emplois dans l'industrie legere de Suleimanieh, Arbil et Dehok mais le chômage est tres repandu. Po ur ne pas mourir de faim, a declare a Middle East Watch un fonctionnaire du Departement d'Etat, beaucoup sont obliges de s'engager dans fes milicas kurdes du gouvernement irakien, le Fursan, qui offre de petits salaires mensuels, ou de devenir des informateurs pour les services de la police et de la securite. Des groupes d'exiles kurdes affırment que, dans les nouvelles villes, fes gens souffrent d'un sens general de desorientation et d'un sentimeni tres repandu de demoralisation et d'amertume. Mais ou est passe le reste des quelque 500.000 Kurdes deplaces l'interieur de !'Irak? Beaucoup se seraient antassas chez des parents dans les trois autres villes de Suleimanieh, Arbil et Dehok, gonflant ainsi leur population. Certains auraient ete envoyes dans des region s urbaines, dans le sud - araba - de !'Irak. D'autres encore - fes plus malheureux, chaties par le regime auraient ete envoyes dans des camps de delention dans le desert, pres des frontieres de I'Arabie Saoudite et de Jordanie. On sait tres peu de chose, avec certitude, de ces camps: Ar Ar, Nughrat Salman et Rutba. Les porte-parole de l'opposition kurda disent que fes detenus de ces camps souffrent des conditions extremes de la chaleur et du froid dans le desert, du manque de nourriture et d'eau, de terribles privations psychologiques et culturelles.
ku
La population rafusa de se soumetıre. Elle envoya une delegation a Bagdad pour dernander au President Saddam Hussein de renoncer au programme d'expulsions. Le che! de cette delegation, le mollah Muhammad Delgaii, disparut Bagdad et plus tard, on apprit qu'il avait ete emprisonne. Peut·etre la publicite entourant l'ordre d'evacuation fut-elle a l'origine de sa suspension, temporaire. Toutefois, lin mai 1989, l'armee irakienne !it mouvement pour prendre position autour de la ville. En juin, des sources de l'opposition kurda indiquaient que la population - soit 16 000 familles - avaient ete expulsees de Oalat Diza. La ville elle-meme, declarait un porte-parole du Minisıere irakien de rınıormation, a ete rasee.
obtenu et s'il se voulait complet. Un expert connu des atiaires kurdes estime qu'environ 75% des villages et des villes de la region kurda de !'Irak ont ete detruits et que leurs habitants ont ete transplantes par la for ce.
va
ne pouvaient arnporter que fes objets personnefs transportables et qu'ils devraient partir de chez eux en bon ordre. Cette demiere diractive leur !it craindre que le gouvernement n'ait l'intention d'amener des Arabes du sud de !'Irak ou des Arabes egyptiens ou yemenites afin qu'ils s'installent dans la ville.
a
si
s
Les regions depeuplees ont ete transformess en zones ou l'armee irakienne pratique la politique de tirer pour tuer, selon un expert des allaires irakiennes et kurdes interviewe par Middle East Watch, qui a demanda conserver l'anonymat. Des sources kurdes pretendent qu'au printemps de 1989, le regime irakien a aussi pris des mesures pour restreindre la
a
Les raisons se cachant derriere le programme de transplanlation kurda sont l'oppose de celles, genereuses, destinee protager fes gens, affichees par des porte-parole du gouvernement irakien.
a
a
En deracinant la population le long des frontieres avec l'lran, la Turquie et le nord-est de la Syrie, le gouvernement irakien a encercle et neutralise fes Kurdes irakiens, coupe leurs centacts avec fes Kurdes des pays voisins et les a empecMs pour toujours d'obtenir une aide militaire, ou autre, passant par les frontieres iranienne, turque ou syrienne. En etendant le programme d'expulsion aux regions kurdes rurales de l'lrak, en dehors de la zone de securite de 30 km, le gouvernement cherche bien evidemment a punir fes villages rebelles et priver la guarilla de sa base populaire. Les guerillas de Barzani et Talabani Pesh Merga ont ramporta des succas dans fes regions montagneuses kurdes parce qu'elles jouissaient de la sympathie de la population et qu'elles y trouvaient un soutien logistique et des recrues. Derriere le programme de transplanlation forcee se cache l'idee que la rebellion kurda ne pourrait survivre l'extinction de sa basa populaira civile dans les montagnes. Les nouvelles agglomerations urbaines recemment construites, vers lesquelles les Kurdes ont ete achemines par la force, onı ete retenues par les autorites pour leur facilite de contrôle, sans aucune consideration pour fes preferences, la sante, le bien-etre et les possibilites d'emploi de la population kurda. Les consequences pour l'avenir de la minorite kurda en Irak ne peuvent qu'en etre immenses.
a
a
9
Comment eviter la catastrophe au Proche-Orient? Propositions d'un chercheur d'un institut de la paix pour l'avenir politique et economique de la region
Johan GALTUNG
si
va
ku
rd
# Tout es les troupes eırangeres sont retirees du Koweit, de la Palestine. du liban et de I'Arabie Saoudite.
plus grande, on creerait un precedenı ıerrible pour d'autres erises ulterieures - et cela dans un monde qui vient i:ı peine de surmenter les terreurs de la Guerre lroide. Meme si le Conseil de securite vote une resolution justifıanı l'agression, !es ruines et les cimetieres ne sont sürenıent pas les noms qui conviennenı la paix. Le conflit au Moyen-Orient est ıres complexe et il doit etre aborde dans sa globalite. ll constitue un veritabla drHi aux activites et aux talenıs diplomatiq ues a tous les niveaux. Mais c'esı dans la complexiıe que residenı les chances de solutions promeneuses ou chacun peuı y trouver son avantage parce que les possibilites de compromis son ı nombreuses. Si faire quelques chacun esı preı concessions, ıous peuvent y gagner beaucoup. T out e tenıative de n~duire des conflits tels que l'occupatio n du Koweit a un seul probleme esı non saulemen t fondamen talement fausse mais aussi peu intelligente politiquement, car il devieni alors impossible d' eiaberer des solutions stables a long terme. ll vaut nıieux regarder et analyser les situations dans leur ensenıble; !es questions lrak-Kowei't et lsraei-Palestine sont
a
w
a
a
w
w
a
!'ONU dotes d'armemen ts legers des deux côtes de la plupart des frontieres.
.a r
Apres le 15 janvier, !es USA et leurs allies essaieront peut-etre de chasser !es lrakiens du Kowe·iı. Le prix en sera eleve: les pertes pourraient facilement se chiffrer en centaines de milliers de personnes. Et le jeu n'en vaudra pas la chandelle car la guerre ne tera que le !it d'autres guerres, du terrorisme et de plaies protonde s a la civilisation. ll n'y a qu'une seule passibilite pour empecher une !elle chose: corwoquer, sous l'egide de !'ONU, u ne Centerence sur la Securite et la Geeperati on au Moyen-Or ient (CSCMO). Elle devrait avoir pour modele la Conferen ce sur la Securite et la Cooperati on en Europa (CSCE) qui, grace a I'Acte fina! d'Helsinki de 1975, a apiani la voie menant a la lin de la guerre froide. Comme pour la CSCE, !es parties concernees devraient etre invitees a participer a une !elle conferenc e, de meme que les peuples assez importanıs de la region qui ne disposanı pas d'un Eıaı - !es Palesıiniens et les Kurdes - les membres permanenıs du Conseil de securite et !'ONU. Touıes !es parties importanıes devraienı etre represenıees a la table et ıous les themes majeurs devraienı y et re traites. Un temps suffisanı doit eıre prevu pour cene Conference. Avanı le debut des pourparlers, aucune condition prealable ne doit eıre une seule dietea ou suggeree, exception pres: ıous le s participanıs renoncer touı acte s'engagenı de guerre et meme apres la liberation des otages d'lrak, !'ambargo de !'ONU esı maintenu. Aujourd'hui, nous avons en core le choix: soit une guerre dans la region du Golfe, qui plangerait dans le malheur nembre de pays de la region mais egalemenı en dehors du Moyen-O rient, aurait des consequen ces dramatique s pour les gens et l'environnemenı, soiı une solution diplomatiqu e exigeanı des efforts communs de la part des des et gouverne ments organisations. Dans u ne guerre, tout le monde y perd finalement. Si !'on repond l'agression totalement inacceptable de !'Irak par una agression aneere
.o
rg
paru dans le quotidien suisse de DROITS DEL 'HOMME SANS FRONTIERES vous presente la traduction d'un article ement de la guerre en tre dec/ench le nt ava langue aileman de "DIE WEL TWOCHE" du 1Ojanvier 1991, sait quelques jours lme aStockholm. Les d'Otof-Pa chaire la de titulaire est , tes pays coalises et /'Irak. Son auteur, Johan GALTUNG Malgre la guerre, Go/fe. du crise la dans negocie t reglemen d'un faveur en evenemenis ant eu raison de sa plaidoirie actualite car fes son toute conserve article cet ons, connaiss nous que nces conseque tes qui a entretemps eu lieu avec t pas d'interet. manquen ne /'auteur de probleme s de tand de la region attendent toujours une solution. Les propositions
a
a
dairement liees l'une a l'autre, ne lut-ce qu'a cause de la menace de Saddam Hussein d'anaquer lsrael avec des arnıes chimiques, ce qui nouveau lie a l'occupatio n est territoires des israelienn e palestiniens. Le programme suivant s'effcrce d'enumerer des accords pour urıe solution diplomati que tenant compts de la complexi te du Moyen-Orient: # Le Koweıt negocie sur le trace de sa frontiere au nord de son territoire; !'Irak se retire.
a
des enıame L'lrak # negociatio ns avec les Kurdes propos de leur souveraineıe et invite d'auıres Etats de la region ayant una population kurda faire de meme. # lsrael reconnait, encourage et aide I'Etat paslestinien; la Palasıine reconnait sans reserves I'Etaı d'lsrael.
a
a
# Les hauteurs du Golan sont restituees a la Syrie. Etats Les reconnaissent lsrael.
#
arabes
# L'ONU met sur pied, avec la Ligue araba, una armee de la paix dans toute la region et stationne des ıroupes importante s de soldaıs de
# Un contrôle de l'armemerıt, sur le modele european , esı introduit. Les armes de destruction massive sont eliminees , des mesures inspirant la confiance sont mis es ar epreuve et des inspections sonı autorisees. Evenıuellement, la surveillance est aussi confiee a un sateliile de !'ONU. # Un plan interieur de la gestion de reau de toute la reaion est mis a l'etude de toutes les parties et decide de commun accord.
# Un plan petrolier, si possible sous l'egide de I'ONU, doiı permenre un dialogue permanant entre les pays exportaıeurs et !es pays importateurs de petrole. # U ne convenıion des droiıs de l'homme pour le t.loyen-Orient esı introduite . Le respecı de la democratie et des prıncıpes de ı·Eıaı de droit esı exige.
# tJegociations sur la creation d' un espace economıcue com.'nun. sur le modele de la GEE. auquel lsrael adhere pleinemenı. Tous ces themes devraient etre aberdes simultanemenı. Comme pour la CSCE, des domaines prioritaires ("Corbeılles") devraierıt egalement eıre defınıs. A cause de la situaıion menaçarıle au Moyen-Orienı, il est plus urgent que jamais de creer les conditions d'une paix durable. Des hommes politiques importanıs de nombreux pays du monde, et egalement de ta region, soutiennerıı une solution negociee. lts meritenı l'appui de tous les hommes et ıous les gouvernemenıs epris de paix. Rarement , le monde a ete une telle epreuve. Ce confronte serait plus qu'une ıragedie si la communauıe mendial e ne trouvait iı ceıte situaıion de crise pas de meilleure methode que celle de Saddam Hussein: l'agressio n brutale. (Traduite de l'allemand)
a
:.
Seit die Kurden auf filnf Staaten si nd, dienen sic als Spiclball fremder Maehtc. Sic suchten oftmals im Ausland Hilfe und mu13tcn dafür bl u ten. Mit sowjetischcr UntcrstUtzung errichtcten sic nach dem Zweiten Weltkrieg die Republik Mahabad. Sie wurde 1946 im besetzten Iran gegründet und im selben Jahr wieder zerschlagen. Mit Hilfc des Irak erhoben sich die iranisehen Kurden 1979 gegen das Chomcini-Regime, die Revolutionswachıer meızelten den Aufruhr niedcr. Bci den zahlreichen Kurden-Aufstandcn im I rak wiederum mischte der Iran haufıg mit - und beim Kurdenkrieg 1975 waren auch die Amerikaner mit von der Partie, die dem legendliren Führer Mustafa el-Barsani Unterstiltzung zugesagt hatten. Als der Sehah jedoch in jenem Jahr ge gen den Irak seine Grenzansprüche am Schatt cl-Arab durchsetzen konnte, lie13 Washington die Kurden fallen. Bagdad nahm furchtbare Rache mit Napalmbomben, 300 000 Kurden flohen nach Iran. Vom Beginndesjetzigen Baath-Regimes 1968 bis zum Anfang des Golfkricgs, schlitzt die Gesellschaft fUr bed ro h te Völker, si nd im Irak 200 000 Kurden umgebracht worden. 5000 Dörfer im Narden wurden zerstört, unzahlige Kurden in den Silden deportiert aus Rache dafür, da13 irakische Kurden sich im iranisch-irakischen Krieg von Iran aufwiegeln lie13en. Dassel be hatte der Irak mit iranischen Kurden getan, weshalb auch sie neucrlichen Verfolgungen ausgesetzt waren. Der Golfkrieg zur Bcfrciung von 680 000 Kuweitcrn stürzte vier Millionen irakische Kurden in den Abgrund. Für die Uher 20 Millionenin Kurdistan hat der Krieg cincs ihrer tiltesten Sprichwörter wicder cinmal bestatigt: ,.Die Kurden ha ben k ei ne Freunde."
rd
aufgeteilı
si
.a r
w w w
.o
stellıe.
va
G
At:ıtürk, dcr GrUnder der TUrkei auf den Restbcst!indcn des Osmanenrciehcs, ınaclıtcn sich ans Nicdersehlagen kurdisehcr Aufsıündc. IJis auf den hcutigcn Tag sind die tilrkisehen Kurden cin gcdcmiltigtes, von mördcrischcn Armce- und Gendarmerie-Aktionen gcpeinigtes Volk. ,.Bcrgtürken" hic13cn sic offiziell, ihre Spr:ıehe war verbotcn, bis Prtlsident Turgut Ö7.al jUngst, mitten im Golfkricg, Verbcsserungen in Aussieht
ku
!lhe es eincn Sıaat Kurdistan in dem Gchict, auf dem die indogcrm:ınisehcn Kurdcn, eines dcr ii! testen Viilker der Erde, sc it 31Xl0 Jahrcn ihre Kultur und Zivilisation pOcgcn. warc dieser in Wcstasicn die dritıgröllıe Nation naeh den Arabern und Türken. Als einzigcs Land der Region lı:ltte Kurdistan Wasscr und Ol im ÜbcrOull: Die Oucllen von Euphrat und Tigris gelltirten cbcnso dazu wie dcr Löwcnanteil des irakisehen Ols. Aber diesen Sıaat gab es nie. Die Welt des 20. Jahrhunderts sprieht von dcr Verfolgung •. nationaler Minderheiten", wenn die zwölf Millionen Kurden in dcr Türkei, die fünf Millioneo in Iran, die vier Millionenim Irak und die eine Million in Syrien getötet, vcrfolgt. verjagt, vergast ader ihrer Idcntitat beraubt werdcn. Ebcnso wic die Armenier, die das Christentum annahmen, sicdelten die im 7. Jahrhundert zum Islam hckehrten Kurden sehon über zwei lahrtausende in weiıgehend idenıisehen Regionen, als Tilrken und Mongolen in ihre gebirgigen Stammesgebiete einfıelen. Ihr grö13ıer Sohn war Sultan Sal:ıdin, der I 187 Jerusalem eroberte. Mit den Osmanen schlossen die kurdischen Fürsten 1515 e inen Pakt- Autonomie ge gen Solda ten. Das Abkammen sicherte ihnen 31Xl Jahre ei n friedIiches Zusammenlcben. Daınit war es vorhei, als kurdische Führer Anfang des 19. Jahrhunderts vom Nationalstaaten-Virus der Französischen Revolution angestcckt wurden. Doeh endgülıig heğ:ınn der Lcidensweg der Kurden 1918 nach dem Zusammenbruch des Osmanisehen Reichs. das im Ersten Weltkrieg ::n der Seite des Deutschen Reichs geklımpft hatte. Dabei waren die Kurden in ihrer Iangen Gcschichte dem Traum vom eigenen Sıaat nie naher als damals. Im Vertrag von Sevres versprachen die Siegermachte 1920 den Kurden Auıo nomie, den Armeniern, den Opfern des ersten Genozids dieses Jahrhundcrts, gar die Unabhangigkeit. lleide Völker wurden betrogen, im Vertrag von Lausanne 1923 war von ihncn keine Rede mehr. Die Briten zogcn es vor, die kurdischcn Erdölregionen Kirkuk und Mosul ihrem Mandatsgebiet Irak einzuvcrleiben, die Franzoscn vergallen die Kurden in ihrem Mandatsgebiet Syrien ebenfalls, und Resa Schah in Iran sowie Kemal
rg
Verfolgt, verjagt, vergast
w
w
.a
rs iv
ak ur
Van 26 decembe: 1sso ~ct 5 januari 1991 beze c ht een Vlaamse parlementaire degelat.~, ıı.2ı ·~e :
d.
,---------~~-~-----
or
g
KOERDEN ... DE INDIANEN VAN HET
w
N de Anabase van Xenoicon ·;-rıcen '!1e dit woord (Koerd = dcır·1erı rssc.s ter!..!g voor een gebied tussen ::e ,r::_: T~<<se) havenstad lskenderum en de A.raratberg. Het Midden-Oosterı is w?l: .: ::::s?:·"vrer dan West-Europa en wa: :
maanse RiJk dat uiteenviel en de Sovjetinpalvan de lranskaukasische staten zijn er de Jongste oorzaak van. Hun woonaebied -van noord tot Zuid = '.000 '-;m _:__ omvat zowat 410.000 km2 (VIaanceren = i 3.512 km2) en is zeer du n ce ;c:".t :2.:<. :::e: <:m2/ Vlaanaeren = 422 per :.. r:.2 . :;,ec.sse :::fers bestaan er niet. Welke stcat ,ıeeft er :e!ang bij om dit volk juist te teli en? lk iees 13. 18 en 20 miljoen! Oat zijn rei
tienduizenden terugvindt in aile grote steden van de omringende imperialistisc:ıe kultu· ren. Zij leven er in horige verhoud:ng me: Turken, Arabieren, Perzen ... en passen zich aan. zoals zovele underdogvolkeren.
KARL MAY ... Tussen de Zwarte- en de Kascische Zee. tussen de Middellandse Zee en ce Perzische
>
(of Araabse !) Go ll varmen zij een lndoEuropese beschaving die demografisch wel springlevend is, maar struktureel erg bedreigd. De Turkisaring en de Arabisering maar ook de Perzen willen haar vel. Bovendien hebben de Koerden eeuwenlang hun vechtlust kollaborerend, omwille-van-denbrode, verhuurd als 'n soort vreemdelingenlegioen aan de meest-biedende ... Nu weer zouden een 250.000 Koerden Saddam Hoessein ·s mılitaıre rangen bevolken. .. Deze .. cash", zoals de Koerden hun kanonnenvlees noemen. zijn hel militaire proletariaat. Vanuit het spijkerschrift in de Oudheid klom het Koerdisch op, via het Latijnse alfabel (maar ook via het Cyrıllische in de Sovjetunie en het Araabse in Irak), naar een tweetalengeheel: 65 Ola Koermandji (in Turkije, Syrie en de USSR) + 35 Ola Sarani (in Irak en Iran). Het overgrote deel van de Koerden is ongeiettera maar ontwikkelde een mondelinge kultuur. Een sehat van verhalen, van spreekwoorden en gedichten (Je moet er Karl May's Door het woeste Koerdistan eens ap nalezen. Ook hij schrijft over het Turkse wanbeheer!).
U.S.S.R. ®ANKARA
TURKIJE·<:
g
MalatYa
or
TEHERAN®
ak ur
d.
IRAN
.,,.'}}\Gebied bewoond door Koerden ;.;..
ONDERDRUKKING
;.:-:-:-;.;.:
o
aan een kulturele en wetenschappelijke scholing in West-Europa. Vooral in Berlijn, Wenen, Landen en Parijs vinden we de Koerdische nationalistische leiders terug. Een aantal onder hen zal in elk der staten doordringen tot de hoogste regeerposten. Dit
400
kan ook niet anders. want n Turkiıe sehat men 18 Ofo van de bevolkıng als Koerdisch; voor Irak loopt dat zel fs op toı 22%; voor Iran neemt men 16 Ofo aa n en voor Syrie 1O ~,~ (Cijfers van 1959 uit Moskou: Yezehecodnik). •
w
w
w
.a
rs iv
De eerste grcte Koerdoloog was de ltaliaanse mıssionaris Maurizio Garzoni, die in 1887 het eerste eigentijdse Koerdisch woordenboek en een eerste Koerdische spraakkunst schreef. Rond dezelfde tijd groeide het huidige Koerdische volksnationalisme datvia de kolonisatie - met een elite, deelnam
km
Mardin, een der oudste Koerdische steden. Boven de stad, waar ooit een tretse vesting stand. werd eerst een voetbalveld aangelegd en tenslotte een militaire basis. Op de foto zijn de bolvormige radars duidelijk zichtbaar. WIJ- iS JAclUARI
~991
18
In hoeverre zij hun Koerdisch-zijn nog beleven ervaren we eens te meer op 3 januari '91 bij dr. Kamran inan. Hij is een Koerd van oorsprong die in Geneve studeerde, er met een Zwitserse trouwde en nu een invloedrijke minister van State is voor. .. Turkije! Hij bracht 21 jaar van zijn loopbaan in West-Europa door als ambassadeur voor Turkije en als lid van de Raad van Europa. Ook Brussel is hem niet vreemd - hij verbleef er van '67 tat '73.
;.•
• 1
.a
w
DE VERSCHROEIDE AARDE ...
w
w
En dan springt hij over naar de Golfkrisis. Irak heeft nog voor 800 miljoen dallar schulden te belalen aan Turkije. En toch sloten zij -de VSA en de EG volgend in de Verenigde Naties - de Turks-lraakse grens. , W1}" zwemmen in de problemen!", zegt inan filosofisch en sluw. Wij denken aan de 13 van 21 Koerdische provincies waar sedert 12 jaar de uitzonderingswet wordt toegepast. Enkel wie een wapen bezit mag er nog spreken ... En wii denken evenzeer aan de Turkse bourçeoisie die het zuur-gewonnen kapitaaı met massa's naar Zwitserland sluist ...
(foto Ronald Szommer)
MAAR WAAR IS HET KIND?
rs iv
De minister verteli hoe ze pas in Turkije een politie-akademie opgericht hebben om hun politiemensen beter te scholen. In 1987 erkende Turkije de Europese Konventie inzake Mensenrechten; in 1989 de rechtsmacht van het Ho! van de Mensenrechten in Straatsburg en sedert 6 november 1990 ondertekende Turkiıe het bijkomend protokol, zodat elke inwoner in Straatsburg zijn rechten kan verdedigen.
ak ur
,Kom, kom", zegt de spitse ınan, ,de mensenrechten worden in 't Westen tegen Turkije als drukkingsmiddel gebruikt. Wat deden JUIIie al mor de onderdrukking van de Turkse minderheden in Bulgarije en m Irak?" Wanneer ik hem vertel hoe ook wij die onderdrukking aankloegen, destijds in het Europees Parlement, mildert hij even zijn toon en wijst er op dat Turkije sedert 1923 het eni ge Islamiand is met een demokratisch bestuur - zij het op 3 onderbrekingen na ... Nu ja, een schiındemokratie, kan je Turkije wel noemen, als je min-of-meer vergeet dat je de 137e. militaire kontrole achter de rug hebt!
d.
or
g
Met de ergernis in ons hart van al het pijnlijke dat we zagen in Koerdistan leggen we hem - woordelijk! - het vuur aan de schenen ... Hij noemt ons ongemeen brutaal en wordt zenuwachtig bits. ,De Turkse overheid verplaatst de Koerden uit de bergen van het lraaks-Syrische grensgebied omwil/e van hun eigen veiligheid!" Bovendien he elt de overheid er sedert '84 heel wat last met infiltrerende terroristen. En ja, je kan toch aile dorpen daartegen niet beschermen.
Van Derawat had ik nog nooit gehoard. 's Margens vraeg vertrakkan we in valle mist uit Siirt. Randem ons het Hakkari-hooggebergte en de watten stilte. Buiten de vele Turkse militaire kontretes leek alles dood te zijn. Alleen een legerkonvooi rijden we voorbij. Nieuwsgierig-ogende Turkse saldaten, verkleumd en zwijgend schammelen schokkend mee de hoogte in. Voaraan, ap een open Mann-Diesel, als een grauwe kraai in de nevel, rechtopstaand, een kwetsbaar soldaatje met een grote mitrailleuse. Gericht naar waar? We veriaten de hoafdweg naar Eruh. De wagens sputteren; de helling is erg steil. Na een halfuurtje klimmen we te voet verder door de sneeuw. In een bergkom vlekken met uitgebluste venste-
rogen, meer dan 60 huizen in de flank. Aile ruiten en deuren zijn er sistematisch uit getrapt. Geen was meer aan de lijn. Geen hondegeblaf. Alleen de wind en de sneeuw die alles vredig toedekt, zoals op een eenvoudige Felix Timmermans-tekening. Je gaat op zoek naar wat menselijks. Onder een notenboom is de sneeuw weggewaaid. Op de stoffige grond, waar wat schapen, kinderen en ouderlingen hebben gezeten, staat een paar zwarte gummischoentjes: versiaten en vuil Doorheen heel Koerdistan zauden zowat 5.000 van deze bergdorpjes door Turkse, Iraakse en lraanse militairen ontheemd zijn - enkel omdat ze Koerdisch zijn ... "
> WIJ- 13 JANUARI 1991
g or d. ak ur
rs iv
Willy Kuijpers kon zich persoonlijk vergewissen van de primitieve taestand waarin Koerdische mensen in geteisterde dorpen moeten over1even. Ondanks de schrijnende miserie werd de delegatie everal hartelijk antvangen!
gez:c~.ten:
vragend,
beiangsteile~d ... help primir:eve taestand ~ E~ c::::ı kcmt p:.ots de droeve tijdir~g: ,Ludo .'7eelt ;ers r;ei
c:s
1
~~~ensen. ·t-r at ın
w
w
.a
Op 28 november 1990. in vocrbereicino van deze reis, legden we aan ce Tt;rxse Ambassadeur Ecmel Barutçcı etn l.ijst met verbrande of leeggehaa!C€ Koerciscne dcr· çen vcor. In zijn briei varı ô ce-.::em::er 1990 gee tt hij tae dat een (Koerdische ') zone van 30 km langsheen de Turks-lraakse grens ontvolkt werd. Ter plaatse zien we ze en horen de pesterijen die er mee gepaard gingen. In Payamle, ten zuiden van S:irt, ervaren we aan de lijve ce angst van deze Koerdische berggemeenschap en ce zinioze Turks-militaire terreur.
w
De ambassadeur verzekerde cns daı we everal in de Turkse staat vrije toegang had· den. We konden fotograferen en spreken met wie we wilden. "Verceer niet, miinheer
de senator, meer dan
5 m;ijoen
tc~risten
tezeeken jaarfijks ons çast·/r.~i ia:-:d.''' ~:-~ ~:::aar gaapt dan Ce rr,::~a:::e~se ~et eer, ·.er.vonderde Turkse sclc::;at 'n ~et s::;'-; .e~, .'l ~ctsige terçwege! ~ C::·,'"; mur:. '/2n ti';~ =~j.ı se omsinoe!d. Aile re1s::assen wcrcen :nce· ::ameld. Van oo alstane kijken de f
SPERT!JO ;e"
=e-
(fo to
Cattı. 'lııyisteiuı)
cewcrcen en k va! in de wa.~te-varı-t:r.~en e•1e:-: :n slaa:.;. ~~aar om 17 J'~r HOrct r", er de scer. ,d tcegecast ... Dus mc;: liseren we eBn van onze wac::e...:ns en Lucio ve:crekt zccnt;es ~e~ -~çe t·a~ i".Cmpaey r.a::.r :--9:ıecer.. :;aar S:.n. Satman, Dıyarbakir ... C.-:-. ce nave:xlap worct de wagen door milrta:re1 tegengehoucen en onderzocht. .. Na 12 'ance uren vindt Leoco ce zieker.hu1sverzorc; ~~ C:ie hij nc~ig heef:.. En can mogen ·.,..e ::ns ge:Jkkig prı,zen cat ,..,e buitenlance·s. cat ne een deieçarie z:jn ~ .. Bacan, Sc :ı rev an, Torkiz. :: .wan, Gc.-asamu ... -leeggecırande dorpen _:_ cnbeke~d in de wereldgesc~ıed€nis. Me~. s.:~at c:aı e· de jcngste 10 jeren zowat 5.:C·J :
,'r22'"
:e
· "':.::- .....
çe·. c;~. ~=·/e-:: :"
:~:s:en !e!c:rıg
:-~c:=:--.. !~~it.
·~·an
:":Or·
or g
ledere dag ervaren we hoe de Turkse lire ontwaardt. Maar ja, Turkije zal Zuid-OostAnatolie (de officie!e naam voor Koerdistan) op z'n Iraaks gaan beschaven met een groots ontwikkelingsprojekt, waarvan de plan nen en foto's vele mu ren van de ministeri es in ,<\nkara sieren. 13 stuwmeren, verspreid over 6 Koerdische provincies, worden voorzien op de toevloeiingsrivieren van de Tigris en de Eufraat. Daarbij alleen al zullen 300.000 Koerdische bergboeren moeten verhuizen, merkt minister van Staat, dr. Karnram inan, droogweg op. En op de bewaterde gronden zal kwaliteitslandbouw tat stand gebracht word en!
rd .
Daarvoor moeten nog eens 3.551 dorpen en 1.538 gehuchten herschikt worden. lnderdaad, op enkele plaatsen vloeken betonnen grote prefab-hoeven in de Koerdische dalen ... Net zoals in Roemenie of in het Brazi• liaanse AmazoneıtKJud beleven we hier de waanzin van een gecentraliseerde (Sovjet)planekonomıe, die geen enkele waarde taekent aa n het vol k dat er woont, iaat staan aa n ce natuur.
va
ku
In Batman luisteren we bij Petros-ls (de vakbond van de petroleumarbeıders) hoe net zoals destıjds in Limt::urg -al ae kaderfunkties bi] de plaatselijke ontginning in volksvreemde handen vielen, in dıt geval Tu rken. En zoals in Umburg krııgen ziı betere .'ıuizerı toegewezen. een eigen zıekenhuıs en nog ·.vat meer ıoon er bovenop.
DE DORPSWACHTERS
w
w
w
.a
rs i
Voor Ankara hanteren ze in Koerdıstan de Turkse rust. .. Meer dan 18.000 zouden er ZIJn 1", zo vertelt ons de heer Kozakgioglu. de Super-Goeverneur van het Koerdisch gebıed. die in Diyarbakır ziın zetel heeft. \nderdaad. zij vervangen. net zoa\s in de Sovıet unıe. in Ethiopıe oi in Guatemala. het Centrale gezag. Ziı zijn de vervangers van het organisch verkozen bestuur. Zij moeten vers\agen opstellen voor de administrat'e die ver-weg van hun bergdorp regeert. Ergens waar de macht huist, zoals bij OrNell. De macht die cntastbaar is en die vervreemdt. De macht met een andere taal. van een andere staaı. lndien je geen dorpswachter wil worden ben je een verrader. lndien je verslagen niets vermeiden ben ıe een luiaard. Samen goed voor aanhoudingen, plagerijen en martelingen. Naar schatting werden de jongste 1O ı aren in Turkije zowat 400.000 burgers (Turken en Koerden) opgesloten en gemarteld. En fier meldt de minister van Staat ons dat het sedert enkele maanden verbeden is in de Turkse gevangenissen de aangehoudenen een week zonder ete n te zetten !. .. - Wie betaalt dat allemaal? ., Wel ja ", verteit on s een Koerdisch parlementslid. , 16 % van onze begroting bestaat uit legeruitgaven. Maar in fe1re is het vee/ meer. Je moet er die dorpswaciıters en de po!itie nog bover.op rekenen."
>
Ean Kc~rdisct:e vrouw bakt brood. Haar man werd vermocrd door de Turksgezinde burgemeester van haar dorp. 1NIJ-
18 JANUARI 1991
,WITIE VLE~KE~r
'/rJOr
~a.r-:
:2
~22r
~aa: r
·na s ze G:::Ct..;-
rd .
::.et grote :çen. ~..1eer r:::çeslc:e~
or g
En nog meer gegevens en c:jfers 1\rıjgen we bij de redaktie van Ulke (Het Lana). Orie moedigen brachten wat l:apıt2ai bq mekaar om dit b!ad uıt te geven - 82 ıaar nacat het -;erste Koerdısche :lad ·;ersc~een .. f\Jeen. wij stJan nunret verder. ~Vant :ot:n mocnr er nog 1n ·: Kceraisc:ı wrçegeven ·. verden ·· 1O nurnmers ;erschenen ..! m2ai .verd ce::e .. Romme!pot" ın besiag genoemen. De f2meuze artike!s 413 en 424 word en toegepast tat en met de coocstraf. al werd deze tııcens de ıongste 7 ıaren niet meer uıtgevoerd. Maar de censı..:ur ~eerst 'IOlop. Witte vle.~ken ın de krant z::n geen crı..:!
rer.ae 3 .2ar kreeg :e geen e;..o<e! :e:cek.
>~aas: ~aar ::r Leyla Zar.c. es ·;rc:.J·n ;a~ ::e ·::erc::sc::e e:<-turç;e::-:ees:er ;an ::: ,:a:::a.-::r - ·;ercc:c:eeld :ct 2.! ,aar c;e-•arçen.s. Z:
ku
·3e·Ne:gerc' .~cercısc:ı ~ag ze ,-;c:.r sçre'..-;en. Ure~tang stcnc :e re-c.ıt ın :-
Een dorpszicht dat men alsmaar minder aantrett in nederzettingen zijn spookdorpen geworden.
w
w
w
.a
rs i
va
c:aat
~e::ı :ıcu·n :ez·:e.~en .e~ .a.~ ~:e::.·
Sta:ı ..:aar :enecen ,!.nr<ara. ,., ::~ ;e1,~2.'"'.ç~ nis ·;an ,.;ydin. leeere maan: ~e'"' ..;~r~ ::ac:· vcor rııct z:j rr:et ce bus 2.! c:~: ·c:senc ~ee~. en 2C. uur al even hotser.c :er:..::. SciT.S .7.et Ronay, r.aar zcon ·1an 15 e~ :':~~en. ~aar docnter 'lan 16 .. En zo gaa~ ::e ·;ernaıe~ vercer. Of moet ik .e verıeller. :.er c:e avcr.c me! ce stuCenten :n lsta,;cce!. :.e ·.,·rx-: een .,lk centegen ce c<:ricç'" 7ee•.! ~~."~~.ce:: gevançer.is best-:a~ ·1re:cer:: ::·• nı·1-~ ·. J:cre:~ ı-~c8 .r. ~~usayc:ı~:, 2-2.'1 ·r:cerc sc~ ::;e~?i :a~:e :ege,ı Syr:e aa:-,, ee:ı ·_,er::~: .. C: sc:-e::--~ests:ce ;~c~aten . . .:;-~~ ;" "!::,.:·..::
:e: :
-.'ve~:: ;-?ra~~ge:-
HS!
....
:e
=~,(;;:;~ı,~~~
...
·: '*'_'("!'
ce::e cnrıe!e!ijke staat. Doı\.e~s e:ı ac·;cKate.rı. :eraars en ~ur.stenaars :a~e:ı t;u~ 'le:anrrYccrCe!iJkhe:c. Ze !e·,e;~ ,:a:~ ~:~eri c:-7: ee...-. a;-.:erıne :e ·;c~en ,'"'~c.c~ ... e: :·.... :e~:a:--:: rr:a.~e:,nge:ı :--"'.ec::sc:ı
·;c.sts:e. e-;
e.ı ~:açe.l
ze
22.~ ~~j Ce s·/e:neic. \\e :ezce~en er versc;~ı!iende E'i ze ';racerı ::-.s s::;~ee~:L::s~
'/OCr·n'Jn·r
,·,.aa: :o-< :9 . r.·:çe :everL
\·c:~.
sere!S
·,~·:e-- :e·~s:::.:c·~
Wi!ly Kuijpers. Se~atCi
;e: .--:2n'-<
;cct :-
cr:ı
*"
~2n
.:e!
~,~~ :e::rı.;ı:..::
~-:er:!s~:--1
lnstltu:....;: ·yc:n r.et 7c:o:na:e-
Wie zijn de Koe_rden? crgctcn, vcrvolgd, verjaagd en nu nog eens door Bu.~h verraden - sinds 200 jaar tel ı lıd geschiedenislxıek van hcl Koerdische volk enkel zwartc bladzijden. llet kulturele lıardnckkige voortbcst aa n is wc 1 hct opvallcndstc kcnmerk van dit volk daı in vijf statcıı wuunı: Turkijc, Irak, Iran, Syric en de USSR. Zelf dcııken de Kocrdcıı af tc st arnmen \an de met de Pcrzcn vcrwantc Mf"r~, . .. , lx:keııd siııds de 8stc ..cuw v.Clır. lluıı indo-curop csc taal is in iceler gcval vcrwant mct hct l'erzisclı en lıct in Afganistan gcsprnkeıı Dari. De Kocrdcn zijn ovcrwcgcnd socııni.ctisclıc islamictm, ıııaar telkn (of tc]den) evcnccns alevielen (sj ileten), christencn, jeziden en joodse ıııinclcrhcdcn in lıun rangcıı. Ir~ jc7jdeıı zoroastrischc vcnııcngcn nı islam-dcmcntcıı. De hninııcriııg aande ker ,·an laratocstra word ı m et eni?-C trots ek Kır de Kocrdischc kultuıır vcxırtgcdra gcn, onclaııks het hcidcnsc karakter crvan, zowd in islaınitisclıe als dıristclijke ogcn. Nog stcedsvicrt men Ncwroz, hcı feest van "ele nicuwe clag'', van het licht, symbool van hel gocdc en nationalc fecstclag (1 ). De grote problemcn bcginnen wanncer ele Ü1lomaansc Turken en de (.)ajarcn-dyna stie in Iran elk prolx:ren de Koerdische gebieden rechtstreeks te besturen, met voorbijga.an aan de "fcodale" leidersdie regeıen in lıun naam. Een hele reeks opstanden zijn hcl gcvolg. IMI'ERli\LISME. De grootste problemcn bcginnen cchter in onze ecuw, wanneer na 1914-18 het Ottomaans e rijk wordt vcrslagen en ~ngeland, frankrijk en Rusland ııog tijdcns de oorlog de Arabische gebicden te verdelen. In 1916 komı Syrie
S.AP. rn Sj.W
tw-tui"-~n
un 9olidadlr-it rnd
hf't.}{ontii
or g
V
vnlk
TLRKI]E . Na ele ıııi pıılılick van Mahabad opgcricht. Wannccr de Sov- litairc sıaatsgrccp in Turjet-trocpen ziclı in 1941) kijc van 19SIJ krijgt de naar i\zerbcidzj an tcrug- l'l\.K hcl pnlitickc ovcrlıct lx.ıvcııdicn lıcclıtcn trckken stort de rcpublick wichı in de talrijkstc e Kocrclisclı ( olicrijke) Mossocl aan de proviııcies in clkaar. Barzani wccl tc Kocrclisclıe bcvolkinglıin Bagdau en B:na: lıinuit rıntsnappcn naar de ussıc ncıı ecn '\aat. [X: Turhc In 1958 komt Barzani rqırcssic is t cclıtcr de cis daı 7jjıı aaıısluitiııg lıij de oııtmaııtcliııg van hct Ot\oor autoııomie af, vcr- EEG zod;t. In :.:ijn (vcrbolt•nıaansc rijk. Er is sprake van de nprichting van ecıı hicclt Kocrclischc hanten dcıı) lxıck Sla.r:crs in L'ni,\rmeensc en ecn Koerdi- en likwidccrt KDP- ki- form lıccft de joemalisı schc republiek. De verne- lkrs. Ilicnncc lıcgint ccn (jünay ,\s]an de Turkse dcring van ele Turl:cn ck>or cx>rlog die vanaf 1961 nıcl barharij aan de kaak gehct Westcn is cchtcr 7.J.J tussenpczen tot vandaag stcld. Dorpçn wordcıı mct groot dat Atatürk met ?.al duren. De Ilaatlı -partij ne groncl gclijk gemaakt, sukses cen nationalistisclıe die si n ds 1%9 a.an de de tıcvolking o nder Ulxıds Turksc revnlutie door- macht is ı.al, oneler druk bcdreiging vcrpliclıt tegcn vocrt. llct sultanaat wordt van Barzani's wapcngc- de PKK tc vcchtcn. [n welcl, in 1970 een akkoord 1987 werd de staaı van ccıı gemcıdcrııi.,certle rcbclcg opgche,·en en Hrslııiteıı. Maar minister van publiek. Maar die rcpubliek Koerdische Zaken Saduarn vangcn d<xır de uitwndedient ook als argumeııl om I loesscin saboteert de ver- ringstocstandondcr leidirıg de rechten van ,\nneni0rs dere onderhandelingen, en van cen supçrgocverncur: en Koerdcn wcg te clruk- vcstigt met dissidcnte de Koerdischc gcbieden kcn. Atatürk slaagde er in KDP-lcdcıı ecn eenzijdigc bchorcrı ııict nıecr tcıt dczc om de Koerclen aan zijn "autonomie". In 1974 is het werelcl ... :\1. friquet kant tc krijgen in de bloc- wccr (l(ırl<•g. De Kocrdcn (1) De god.sclkn.st ·.anlııat~"tra. dige onderdrukkin g ,·an de worclcn da-arbij g~steund r.ich in de 6de E.v.O.r. Armcniers. In het vertlrag door de Sjah van Iran. '<~pn:'dde vanuit Ptrz:iC. De rnanichcistische Opecde van Lausanne in 1922 is Maar tijdens cıpvAHing VM de t'>Nee rrincipes geen sprake meer van de conferentie van i\lgicrs in (Go«l en K..,...d) Uc.cp, in de ll de Koerden. Wc! moet Tur- 1975 trekt de Sjah zijn p_ ,,."-Stc vocı. in Z;.Jid-Fra:lkrijk. k.ije ziclı necrleggen bij het st e un terug in ruil voor cen Dez.c Altıigen.7..cn en KA.th.ıren verlies nn Mossocl ten voor hem gunstige grens- werdcn in cen Krui.s~ht OC>or Oc correctic van de Sjat al- koning ongcmıdig uit~emoorrl, mc.t bate van het (13ritse) Irak. van de. ll. DomiDe verdeling van de Arab-rivie r. Voor de zo- de spirituelcstcun nicus (1209-29). Koerden over vier i.p.v. vcelste kccr zijn de Koerover twec stateıı maakt h un dcn bcdrogcn. situatie hopcloos. In TurNATIO k.ije wordt elke kulture.le Koerdische uiting meedoNALISl\1E genloos de kop in gedrukt. llct nat.ionalismc van Perz.en, De Koerdcn werden t\ıabieren en Ttıtken is gcbon:n "Bergturkcn". Na de onin de. 19dc eeı.rJI en verstcıkt i dcr&ukkiııg van de op'?,fassowl Bar: ani en Ja!ıı/Talabmıi, de twce bclangOJor hct inc.enstcı~en v~n hct Ot-ı slaat rijksre reakıionaire Koerdische /e iders, zijn orıı-ermıt tcmaansc rijk. llet richttc. ıich \ staııclcn in 1925-33 te gen lıc:t koloııiıı.lisme."Op zich ı het zwaartcpunı van het woordelijk e avonturier s,misdadig ersen lıandlangerovan wı go«le z.aak. ıı.ldus Per.ine Koerdische verzet over de Amerikane n en de zionisten ( ... )" Waarom? Omdat zij Jamil. MMr de grcozeo weıtlen \ naar Irak. llct Britse Jeger ecn opstand hebben georganiscerd: 'Tandaag steir de \AStgdcgd cloor de ·.vinnende ' herstelt ele "ordc". van de Koerdische reaktionair en Tu.rkije in provokarie \ en .s Bri bct inıpcria1isten, HXJr~ BAR7~\:-;I. Middcn in sraar Irak binnen re vali en m et de sreun van lı er we.>1eil. i .:c ıijn Frans. Dlc n.atiorialismtn de twecde were!donrlog Dil Lıaltje la7.cn we in een parnllet dat de PVD.-\ verkc.crtle richting in ~ga.a.n. lo begint Moestafa Barzani uitdeelde op de soliclariteitslıctogingmct hct Ko~rdische tijn er 7..c 1fs di,.·erse Nabische een nieuwe opstarıd. De volkop zonddag 14 april, georganiseerd door VAKA.. nation.alismen tc gen clWı. Het richtte zich tegen i\rmeniers, Iv\F drijft hem naar de Na Po! Pot, Li Peng en Ceaucescu isv.·eer een diktatar Kocrdcn.... Eıı in drunarische i Iraanse grens. Met cnige volk aan hel uitmoorden met de "anti-impc rialistihet mo menten ncea1t het .,.e:schtii.- / aanmoediging van Stalin zegen van de P\'D,\. Er zit beslist cen heel vieze sche" lı.lijke vor.nen Mn. !!cl zit zea 1 wordt o·a~ in-19..\5 de Re- kem in de politiek yan de_ze partij., O ı 1 dic.p en er ıit raci.sr.ıc in: ıoe aan Frankrijk en "[ra.k" aan [)c Brittcıı Eııgclaııd.
iv ak
ur
d.
de l.ibanon)
w
w
w
.a rs
(ıııcl
DeP VDA en de Koerden ...
1
o
1
1 CHRONOLOGIE "Kardae-l lıct vemıeldt volk der
' -- __ _s_ıı VJ ET - UHı E:
____ / _______ 1 '-AI®I· ',
. TUffliJE
·
mme
.a rs
w
w
w
!
'(< 1%)
(25%)
iv ak
ı
ı
10:lc eeuw: de tot de ıslam bekeerde Koerden varmen enkele vo!l>tcndommen. De beroeındstc Koerd is Saladin (1! 69-1250) die de Kıuisvaarde!l> u it Jeruzalem veıjaagt. "13dc-15de eeuw: de Mongoolse en Turkomaanse verovering drijlt de 1 · Koerden in de bergen. *16de-19de eeuw: vanaf 1514 worden de Koerdisclıc voı;tendommen! p~tectoratcnonder Turks en Perzischgezag. In 1639 verdeelt hcl Per-- i i zısch-Ottomaanse vıedesverdrag Koerdistan in twee invloedsfercrL "19de eeuw: de Russisch-Turkse enPerzisch-Turkse oorlogeınp Kocr-I disch groııdgebiedstimulerenlıct nationaal gevoel. Tussen 1804 en 18781 tclt men50 opstanden.ln 1894-96 gebruikt deüttomaan Abdoclhamicfil Koerden tcgen de Armenic11>, Arabische nalionalistcn en andere Koerden 20ste eeuw: lıct einde van de Tweedc Wereldoorlog luidt metcen het i einde van hcl Ottomaanse ıijk in. *1912: oprichling varıle eer~-ıc echte Koerdische partijOe Koerden vragen de Engelsen steun tcgen de Ottomaanse brutale "assimilatic" crtıloe- ~ · dige onderdrukking. In 1915-16 worden de Armenic11> uitgemoord. 1916: Frankrijk, EngclaıYI:n Rusland bereiden deimperialistische vcrde-: !ing van het Midden-Oostcn voor n)(;t de Akkoorden Sykes-PicoL *1918: lıct Ottomaanse rijk capituleert voor de geallieerde!L *1920: Op de vıedesconferentievan sevres lussen de groctmachten vra- ! gen de Koerden de oprichting van hun >taat. Men overweegt dil voor de , ex-Ottomaanse gebieden, maanıict voor de doorFrankrijk gekontroleerde gebicdenen Irak-Iran dat binncnde B ri tse invloedsfeer ligtllel ni cu-· : wc regime in Iran begint mct rcpres~ic. Er volgen divc11>c opstandcn. "1922: lıct Verdrag van Lausannc bepcrkt lıct Koerdischc recht op z.clf- · , beschikkingtO( Turkijc en Mossoel. In fcitc steekt men hun rechlcn in de · doofpoc In oktobcr "arabiscren" troepcn onder Brits bevel Mos:>0-::1. ! *1924: Atatlirk vcrbicdt allc Koerdischc kulturele en socialc uilingcn. Er ' zijnopstanden in 1925,1927-30, 1937-38. *1937: Turkijc sluit een anti-koerdisch pakt nıct Iran en Irak. *1946: oprichtingvan de kortstondigcKoerdischc republick van Mahabad tussende door Stalin en de Eritten Iraanse gcbicden irL Ec n jaar latcr. wordl die republiek neergeslagerL 1 "1955: Turkije, Irak, Iran, Pakistan en Irak sluilcn hct Pakl van Bagdad, o.a. tcgen de Koerden. *1956: de Sjah vcmieligt de laatste wee!l>tandsnestcn in Iran. • 1958: de Koerden hclpen de Arabische opposilic in het omver.ı;crpcn van de pro-britse lraakse koning *1969: de Turkse repressic tcgen de lıcropleving van de Koerdischc be- . weging begint...ln 19&3-S6 bombardcert Turkijc de Koerdcn in Irak. De PKK wordt de Ieidende partij van hel Koerdisch verzet in Turkijc. 1 *1973: de PDKl roept op voor een demokratischc,fedcralc, nict-gods. dienstige lraanse republiek.. *1975: in A1gie11> sluitcn Irak en Iran een illaord waardoor de Koerdi- i 1 sche beweging van Barzani in Irak ten ondcr gaat. *1979: de islamitischerevolutie in Iran keert zich tcgen de Koerdischc i beweging dievan de val vande Sjah gebıuikmaakt om op ~staan. Kho-! meyni noemt de Koerden "kinderen van Satan". De repressie is bloedig.( *1980: de ee11>tc Golf-oorlog is fataal voor de Koerden in Iran en Irak.. ı "1988: na het staaktlıet vuren met Iran bcgint Saddanccn bloedig offensief tcgen de Koerde!L De stad Halabja wordt vergast. Zestigduizendl vluchten naar Turkije waar ze in kampcn worden opgesloten. Tiendui: zeııd anderen worden door Saddam gedeporteerd. "1991: in,Turkije mag men eiııdelijkonder elkaar op straat Koerdischl spreken op straat. In maart komeıxle Koerden in opstandtegen Saddam ... 1 Het Westcn ziet toc.
or g
de Griek Xenofon
d.
*ln de 4de eeuw v.C.
l ~hoi". Hun taal is lndo~Europees, zoals het Nederlands, Frans...
ur
1
KO ERDEN Koerdische koncentralies Aantal Koerden in miljoenen ( percentage van , total e bevolking). ı
I"Mosub Arbil o _ Sulaymaniyah
t- ·-··· .-'
')_ ......../
RAN
lflitftl (12%)
cKirkuk;: Tıkrıtc
S YRI E
Qltfll (11%)
ı
;:. Bagdad
R A K
Q!lljf11
Kerbala ~
(26''o) 'JORDANIC
::asra-.:._4- , o'
SAOEDI·ARABtE
KOEWEI 250 km
.
--
-
~~
-
:
1
De politieke partij en IRAK: 5 partijen gegroepcerd in lıet N ationaal Front van lraa.k.s Koerdistan: Demokratische Partij van Koerdistan (M. Barzani), Patıi~tische U nie van Koerdistan (J. Talabani), Demokratischc Volkspartij van Koerdistan(M.MA Rahman), SocialistischePartij Yan Iraaks Koerdistan (R. M alımand & M. Osman)J(oerdischSocialistisciıcPartij. IRAN : DemokrarischePartij van Iraans Kocrdistan TIJRKUE: Arl>eide11>partij van Koerdistan~KK) SYRIE: DemokratischePartij van Koerdistan Aan teraden lektuur: Dossier Kıırdistan(Inst. Kurde/ULB 1989); G. Oıaliand: Les Kurdes et le Kurdistan(Paris- LaDCcouYerte 1981) Geraadpleegde tijdschrütcn:Arabies, Monde Diplomatiquc,Frankfu: ter AZ., NRC/Handelsblad, Volkskrant, Le Monde.
! ~
: • !
'
Paasboodschap voor 100.000 pelgrims
GAZ ET VNJ
~1ECHELEN
02.04.'91
waren gckomen, sprak de pa us zijn vertrouwcn uit daı de ıııenslıcid "de uitbuiting van annen nadrukkclijk zal vcrlıindcrcn" en "nce zal zeggcn tcgcn de lucraticvc wapcnlıandel". Hij bcstceddc ook aandacht aa n Afrika waar cc n "onvcrbiddclijkc hongersnood drcigt". De politickc lcidcrs in de wcrcld ricp lıij op nıccr tc ondcrncıııcn om de tegenstclling tusscn arnı en rijk tc vcrkleincn. "Lui,ıcr naar ~Ic stcın van de arrııcıı. ,\llı:cn op CL'n
intcrnationalc ordc, waarin rcclıt en vrijlıcid voor icderccn gcldt, kan de saınenlcving wordcn gcgrondvcst waarop wc alien fıo pen," aldus Jolıanncs Paulus.
de godsdicııstbcperkiııgcıı de afgelopcn maanden al aanzicıılijk zijn gcrııatigd, ricp hij op de burgcrs in Hijlıcid hun gcloof tc latcn bclijdcn.
llij nıirııdc in zijn rcdc ook wcn plaats in voor de Balıisclıc Sm·lclrcpublickcn. waar "de slcııı vaıi de volkcrcn die ııillicn naar rcspccı voor lııın cigcn idcntitcit en gcsdıiedcnis teverg,·ds wcrd vTrlıc vcn". De lcidcrs in Alhanii.'. waar
De pa us vcroordeeldc de invasie in Kocweit ıııaar ook de Golfoorlog. "De duisternis vicl over de w~n:ld tocn men koos voor agressic en de sdıcnding van het internal ionaal redıt. to~ n men pn:tendeerde de spanningen op tc lossen
tussen volkcren door de oorlog, die dood zaait, toen zich, van de Balıi sche staten tot aan hct Middellandse-Zeegebied en in andere delen van de wereld, tevergeefs de stern verhief van de volkeren die respcct willen voor hun identiteit en hıın geschicdenis", zo zei de paus.
ku rd .o
}'aus Jotıanııes Paulus Il hecft zondag in zijn paasboodschap opgcroepcn tot hct respcctercıı van de reclıtcn van oııdcrdrukte volkeren. Hij nocıııdc daarbij ıııct name de Palestijncn, de Libanezcn en de Koerden, die hct rccht ciscn tc leven in waardighcid, gcrechtigheid en vrijheid, "gcrcchtvaardigdc eisen die zij al jarcn tcvcrgccfs hcrhalen", alıhıs de pa us. Tot de mc..: ı dan 100.000 gclovigcn, die na:.ır lıct Sint-Pictersplcin
rg
Paus steunt Palestijnen, Libanezen en Koerden
In 54 talen richtıc Johannes Pa ulus II zich tot de gelovigen en gaf hen zi jn traditionclc zegen "Urbi ct Orbi"·. ~
Individuele aktie voor Koerden blijft uit. Te ver? Te vreemd ? Slechte datum?
s de hulpaktiegecsıdrift eru. iı in bıropa 0 De Nedertanders nıa kcn nıonıenıecl hcel akııef de ıkııkocfening. Waarom wordı er naıionaal geen aktie gevoerd, ın de voctsporen van 'Help de Rus,;cn uc wınter door', vragen zij zich af. In de Yolkskrant van hel voorhiıc wcckcinde stond als vctgedrukte opc.·nıng">titel van dr le!nspa!!iııa · ·waar hlijfı de ıv-akıic vmr de ~: t wıılnı
''' F~·ıı
vi ılı:ıl
1il cr kcnnclijk nıcı ın. "Vraag. bliJft of d~ıt notlı~ ı-..". tc..'!!l
ec11 nıedcwcrker bıJ hcı lkl~"clıe Rodc Kruis. "lkrccliıkc akııc·, 11111 ıoch maar ecn druppcl op ecn lıcte plaat."
Ver van mijn bed
dergeliike rcdenerin~en hulpah.tit·~ nıct hclcın;ıal (l\'Cıi)(•+
w
I
lı ı W \Til \',lll
ınt.;.ıml'icn. Er 1\ hcl tt:m~ı mntıvatıl:. a ı o, de tore \ııc.ır \.i.llıda
h·l !!l'ld
rııcıı c..·ıı hcı h(:l.uı~ \~an lıct ın dı.· puhlıd"c ;ı;md.ı~..·tıı 'tıııuden \;ın ce n ~lJıtıck of o.,\'1\:'I,LII prnhJı..•t:rn··. IC!!l
Jc.:
Maken
dır ·ı
"t lııeraard
ııiet.
llıılpakııes
tıı.'htWil wrl llU"('1f !ıırıkfll''. d.rll
!'ll
afspt.-clde lr;ık Er " no~ ma.ır wcını~ zo vlu~ intematinnail' hulp Op hct fl'lPUW ~L'/l'l, l'll
Kocrdıo.,tan moct .ıc uucr.ıard an-
uııtıatıevt:n \'l'rtır;keo Jaar ın hL'I gnc\'emcmcnıclc
Ten,lntıc
kultum. VanJ:ı:ıı de: a.mdacht
\'()(lf
.a
Eunıpc"' R<ıcmcncn Tıa. " ın dıl· 1111 ıeh tc
KocrJıo.,t~Ul \'rccınd en
daarnm vcrda \·an eigen hcd lcn 1\\'l't:dı..· ,.., de opvang \':.tn de Kocrdcıı nıı \lu c l't:lll'~o:htl'
inrcmaııonalc /~t.ah. l!l'\\';lfllcn. Jonr Uc pl;ı.ıto., waar d~ ellende 11ch
(lfg;.ınıDıtıc\
ıs
de pro ·nıaııek rom! de KoerdL·n gcen \'Ct-. nıcuws. hrt ,·nlk \~·orJt al t~U\\ ~n op!!e.ıa~ıgd. Daı nıcuws slıJI '"!' hcrqc. '"" ker"'" 1 Tcn,lonc ıs er nog dr dJtunı van
rs
ders henaderen tLın ıle hulp;ıkııes dıe mnd Roemcnıi.' gcbcuren. Ten ecrsıe is hcı alı1Jd '"daı de solida· ntcıt hiı de mcn"'n gmtcr is als hcı mn hulpvcrknın~ p.tat hınncn hct cıgcn kontınelli ol hınncn de eipcn uc
or JL'f_\.!L'-
Jıj}..c ~dıa.JI. ~ıt:H!o<..'H'mt:mt:nıt:le
IliCI."ı ll'\!Cil()\'t.:'f ı.İt:J'tl/Ct \
nıaıı
Rceın.ıld ~1orn:d .... \POrllttcr van Art,,;cn !
w
BrtiBIIel. Eiı-:cn bertchtgeving
lOT2.
.. ~ ıııdividuck hulpvcrknın~ komt te l;..ıngtaam 0p ~ang". \ ıııJt hiıvoorhecld ccıı onhıeldc k ter uıı z;,.·ollc. '"ll- doe ccn oprocp aaıı de Nedcrlam1~ omnx.-rx=n om ahmıg: iet~ te org;ınızcrcn ... Dı: man hclde de voortıiıc week dıve"c Ncderlandse tv-zuilen op en krı:eg cr als anıwoord geserveenl dat "voorlopig nog nıcts op a?enda staaı, onder meer omdat de flartstichııng bınncııl-ort ziın 1-ollcktcwcck h<:eft ... Ook np de Ylaamse ıclen,ic wnr· den gecn voorhercidıngcn gctroffcn voor ınoıc aktıes. "Wc hchhcıı net Lcvensli.ın achter de rug" en "nee, zek er nog nıct gcdadıt aaıı aktie v·oor de Kocrdcn" klınkı heı hij de VTM. Bij de BRT hıx'r .JC een gelijkaardige reaktie: "Wc hehhen 'Kom op ıegen Kanker" op stapd sıaan." Een herlıalıng van ecn aktic ab 'Dric uur Roenıt·ıuC'
w
De Roemeense renılutie, arnper \ijf dagen op dreef: de hangaars van het Belgische Rode Kruis puilen uit van kleren en voedsel. Modderige Koerdische \1uchtelingen turen wekenlang in tv-camera's, hun baby's begravend: de indi\~due le solidaıiteit Z\\~jgt. Hulpaktiemoeheid ? "Misschien wonen de· Koerden te ver. Of de datum van hun vlucht was slecht gekozen", zegt een Vlaamse hulpverlener.
'verontru..,te'leLcrı.. ıl\u..,treerd~n dt..'
iv a
TV-AKTIE KOERDEN: DE VER-VAN-MIJN-BED-SHOW
lll't gdx·urcn ın;ı;uıJ
'"'"'
ap~ı
luılpahı
l't'll
:-.kchıe
·s'"!),·
R<ıc·
nıccn-.c n·volutıl' o.,ırecpıc
de
ha ook d:ı:ır n·rı \nor llL'! ~ tx-un:n ...,r)(:l'l-
zıdı
·r oc n
mnd dL' L'r,td.ıcL'ıı al l:ı.tıden Jı..· 9lıotı~~ ·al \~ ~ıt
hogcr op en
heL'~
F to n
l'llonııL·
In d ıl' n n ~.n n dt· d.ıııını \an de 'ludlt \·:ııı lk i\. ı k..'flk·ıı \\ L'l
~1om'els
V"indt wel daı de t\-hecl· den dıe 011' nu V"anuit de kanıpcn a.ın de !lren~ met T url. i ıc en Iran bcrcıken. tıed erg zqn. erg als de hnn~ertx-clden uıt Eııopie van l'lX~'-"Xtı Maar inJcnlaad, ıocn kwam de ındıV"ıduck hulp mcıeen op gang en nu nıet. Ook voor de mas>ak hulp aan Eıiopie kunnen we een reden gen~n: mıss.chıen is de ~indıng V"an tk Europeaneo met Afrika ıxık groıer. Het koloniate verkden. weet JC w el. .. "To·.:h tiın Je men <en hicr. hcgaan ınct tk L'."'L \Ve tıehhcn c-cn tı~ntal llı!.!l'tl ll'nıg t't.'rı ophaalaktıc gcd.ı~m \'()(_)[ Krıc.:nJI\WJl en or t'CO n.ıınıddae tıaaiJeıı we ~'"'" 40 ıon klcn..·n l;p". \L'nelt ~'t'n andere \\'\'l(ırdvot·rdcr \.ın Anx-n tondcr
n.''-~fiC.llh
Gre!l/L'Il
Cl'll"ı 'nııııJl'r !.!<)(.:~l~ı~~cıı' "
Le ger
·-zo
~lpm·rh whı nıomı•ntı•d oyı·r
dt'
manıer
DE
~GEN
van hulpverlenen ter plaatse. "ll- denk daı we bij de humanitaırc hulp aan de Kocrden plots \Wır ec n zeldz.aam problecm sıaan. We werken als hulpverlenende or· canızatıe met als ondı:rsteunin!.!: iieı leger. Probleem daı daarbiJ kan ontsıaan. is daı humaniıaire aktie nu ın aile sauz.en kan worden cebruikt. Vraag is: hoc kunnen "\.·e onze doeleınden nastreven met het leger in onze voetsporen of als hegeleidıng. Anderzijds is het in dCle omstanJigheden. hij deze gi· gantısche pmblemaıiek biına on· V"ennijdchık daı heı leger word! ingc,.;:hakclJ: "iı kunnen het le ger ge~ruikcn · voor de helikopter.; bij' oorheeld. of voor de hxıst onmogelijh.e l'Vacuaıie van de men~n \ anuıı hl't ()Jlherhergz.anıe gehicJ. Allecn kunnen we daı niet aan." ~1.ırrc<.."b a,:hı saınenwerkcn V"OOr-
22.04.'91
lopig dus noodzakelijk, maar even grote noodzaak bestaat aan een soort chaner daı de grens legı tusscn de humaniıaire hulp en de ~ıJStand door heı leger. '"V oor deze zaak hebhen we ah·ast drie afspraken gemaal."t. Een: er mag geen repatriering zijn. gedwongen Twee: wij moeten in aile vrijheid met ervaren mensen kunnen werken. Drie: de veiligheid van de mensen moet gewaarborgd blijven. Het pmbleem over de hulp inroepen van het leger bestond eigenlijk al in Liheria. Toen is het er niet van gekomen. Nu weten wij nieı of de gewapcnde beveiligıng een juiste oplossing is. Nce. hier ziı Ansen zonder Grenzen echt met een gigantisch probleem daı in de ıcıe komsı dringend dient uitgepr.ıat." l\farijke Libert
vluchtelingen onderweg naar buurlanden van Irak
Libanees.
rs
Officiele broıınen in Ankara die om anonimiteit verzochten, verklaarden dat het Turkse leger ecn operatic tegcn Kocrdischc guerrillastrijders was hegonnen in het grensgebied van beide laııden. Zij zeiden dat daarbij niet kan worden uitgesloten daı Turkse troepen Irak zijn binnengcvallcn.
.a
Volgens functionanssen ın het dorp Silopi, dat grenst aan Irak, waren later nog eens 20 joumalisten de grens overgetrokken. De gedode joumalist werd niet gei'dentificeerd. Het persbureau Anatolia be-
w
5oô:noo
De verslaggevers zeiden dat een coll ega was gedood en twee anderen gewond. Een joumalist van CNN en een van Le Monde waren een grensrivier tussen Irak en Turkijc overgezwommen, ondanks de waarschuwingsschoten van Turkse grenswachten. Anderen waren door de hergen get_rokken.
w
•'•·
De ~loedige strijd in Irak heeft een'lstroom vluchtelingen naar de : büurlanden van ',Irak op gang gebracht. Volgens de stafchefvan het Turkse leger, generaalDbgan Gures, zijn 200.000 lraakse vluchtelingen onderweg;, naar de Turks- Iraakse grens. Volgensjoumalisten die u it ~oord-lrak de Turkse grens over zijn gcvlucht zijn wel vlııchtclingen ondcr-
Turkije in actie
Zonder voedsel
w
Woordvoerdcrs van Koerdische. rebellen hebben gisteren in . Syrie verklaard d at h et Koenlische verzet de lraakse stad Kirkoek op de lraakse heroverd rcgenngstroepen hebben;
NIEUWE
jaar een guerrilla in het zuidoosten van Turkije voert. Bij de operatic zmıden minstens 60 guerrillastrijders zijn gedood. '
De strijd speelde zich af ongeveer 50 kilometer ten oosten van Zaklıo, dat h et toneel is van hcvige gevechtcn tussen het lraakse legcr en de Kocrden. De Turkse soldaten zouden hebben vernietigd die de PKK had buitgcmaakl op hct Iraaksc regeringslcgcr. ınilitaire uitnısting
iv a
ANKARA - In het noorden weg naarTurkije en 2,5 miljoen richtte dat twce bmggen over de grensrivier vorigc maand vao,1, Irak gaat de bloedige naar Iran. gebombardecrd en daarwaren opKoerdische tussen oodog standelingen en lraakse troe- Volgens het semi-officiele door onbnıikbaar waren geAnatolia worden. pen onverminderd voort. Ook Turkse persbureau bereikten de afgelopen vijf daTurldje zou zich in de strijd gen 2.000 vluchtelingen Tur- De journalisten zeiden tegen hebben gemengd. . Turkse kije. Onder hen bevonden zich Anatolia dat de Koerdische troepen hebben volgens het 15 buitenlandse joumalisten, strijders zonder vocdsel zitten Turkse dagblad ,Sabah" in onder meer van Amerikaanse en dat de ziekcnhuizcıı in hct het~~oorden van Irak kampen nieuwsmedia als The Washing- noorden van Irak de stroom va.- ::Koerdische guerrillastrij- ton Post, Wall Street Journal, gcwonden niet meer kunnen ders aangevallen. De Turkse ABC-TV en CNN. De gouver- verwerken. Zij zeiden dat er wel Yildirim Akbulut neur van de Turkse provincie 500.000 Koerden onderweg preriıier heeft dat bericht ontkend Hakkari identificeerde de jour- zijn naar Turkije en naar schatmaaf'. anonieme officii!le nalisten als drie Amerikanen, ting 2,5 miljoen Irakezen naar bronoen in Ankara hebben drie Fransen, vier Britten, een Iran. Australier, drie Irakezen en een het.,,:_,,bevestigd.
GIOS
Het is nil.!t de eerste keer dat Turksc troepen zich op Iraaks grondgebied wagen bij operaties tcgcıı Kocrdische rcbellen.
In 19!U, 1986 en 1987 vielen Turkse eenheden ook PKKhases in Noord- Irak aa n, nadat Turkijc daarvoor om toestemrning had gevraagd van de n:gering in Bagdad. De invallen stopten in 1988, toen Turkije ongevcer 60.000 Kocrden toelict die Irak ontvluchtten wegens gifgas-aanvallen op Kocrdische gemeenschappen.
De Turkse krant ,Sabah" schreef gisteren daı elite-ecnheden van het Turkse legcr zondagnacht op vijf punten Ongeveer 30.000 van die vluchIrak waren binncngevallen en tclingen verblijven nog altijd in kampen hadden bestookt van kampcn in hct zuidoosten van de Koerdische Arbciderspartij Turkije. (PKK), die al meer dan zeven AP/AFP/Rtr ."":--0/ı-01
,Belgische" resolutie. kan vrede brengen in de Golf
ku rd .o
Qok Turks leger in actie t,egen Koerdisch verzet
rg
ı,,~. ıuerdduizenden
BRUSSEL - Nu het Belgische voorzitterschap van de VN-veiligheidsraad samenvalt met de onderhandelingen voor de resolutie over een dcfınitief staakt-het-vuren in Irak, heeft minister van BuiMark Zaken tenlandse Eyskens ecn aantal diplomatiekc initiatieven in herinnering gcbraclıt. Zoals voorgesteld door Belgie zou de resolutic het sturen van VN-waarnemers naar de grenszone tussen Irak en Koeweit regelen, het militaire embargo in stand houden en eisen dat Irak zou afzien van oproepen tot terrorisme. De resolutic moet volgens Eyskens de h and re iken naar de lraakse bevolking, met inbegrip van de Koerdische bevolkingsgroepen, door een einde te maken aa n h et embargo voor vocdscl en geneeskundige hulp en door een impuls te geven aan de wederopbouw van de lraakse economie. Eyskens verheugt zich ook over de benoeming van de Zwitserse diptomaat Brün n er als speciale vertegenwoordiger voor het
HET VOLK
Midden-Oosten, een stap die Belgie in januari had voorgesteld. Eyskens blijft met ,grote bezorgdheid" de evolutie van de burgeroorlog in Irak volgen. ,De aanhoudende berichten over de afslachting \'an duizenden Koerden en de aangroeiende vluchtelingenstroom vervullen mij met afschuw", aldus Eyskens. Belgie heeft er daarom in de veiligheidsraad op aangedrongen dat Irak zou worden ontwapend, vooral wat de chemische bewapening betreft. De internationale gevolgens moet meenschap Eyskens druk uitoefenen om een einde te maken aan de gewelddadige repressie en schending van de mensenrechten in Irak. De minister hoopt ten slotte dat binnenkort een conferentie over veiligheid en samenwerking in het Midden-Oosten zal worden georganiseerd om een klimaat van vertrouwen te creeren. Dan pas kan de lsraelisch-Arabische kwestie, de Palestijnse kwestie en het probleem Libanon aangepakt worB. den, aldus Eyskens.
.3-04-91
S.t~3,ıd,p!!~t~_L.
Koe.rden hebben geen olie HET VOLK .4-04-91 Paul De Baere
ur
d.
or
g
Voor Koeweit was de olie belangrijk, evena/s voor het Westen. Het intemationaal reeht was daor de bezetting van een vrij /and verkraeht, maar er speelden ook duidelijk eeonomisehe en politieke belangen mee. De Koerden eehter hebben geen olie, hebben geen /and. Het is een dolend volk. In Kaeweit moest een feodaal regime geholpen word en, terwijl ook de prinsen van Saoedi-Arabie voor h un zalig bestaan begonnen te vrezen. Zou het dan toeh zo zijn dat de Amerikanen en de Saoedi's het lieftt Saddam op zijn post /aten, uit vrees dat daar een meer democratiseh regime aan het bewind komt, waardoor ook de regimes in Koeweit en Saoedi-Arabie eens aan het wankelen zouden kunnen gebraeht worden. Het zau niet enkel een misdaad. ma ar aok een grote politieke fout zijn. Washington zou evenmin graag een autonaom Kaerdistan zien tot stand kamen uit vrees voar een reaetie bij de bondgenaat Turkije en uit sehrik voar de invloed van Teheran in het Golfgebied moeht ap termijn een sji 'ietiseh regime in Bagdad het beM: i nd in handen krijgen. Missehien had generaal Sehwarzkopf toeh geli)k toen hi) betreurde dat de militaire maeht van Irak onvoldaende gebraken was nadat hi) de Irakezen uit Koeweit had verjaagd. Militair gezien wellieht juist, maar vo/gens de resoluties van de Veiligheidsraad dan weer niet. Een overrompe/ing van Irak behaarde niet tot de intemationale opdraeht. Maar is de uitmoarding van de Koerden. de gedwongen vlueht naar andere landen, de miskenning van de mensenreehten nog wel een Iraakse binnenlandse aangelegenheid ? De Veiligheidsraad kan dezefeiten niet uit de weg gaan. Daar ap dit ogenblik Belgie het voorzittersehap waameemt van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties is onze verantwoordelijkheid voor wat met de Koerden gebeurt buitengewoon groot. Nu ons /and ook het voorstel van Frankrijk steunt om de volkerenmoord voor de Veiligheidsdraad te brengen, mogen we het niet /aten bij een passieve steun. Belgie zat voor e/k initiatief dat de uitmoording van een volk kan doen stoppen intemationale steun en waardering krijgen. Een veroorde/ing van Irak lijkt ons niet voldoende, maar een ingrijpen door een intemationale vredesmaeht via de UNOblauwhelmen kan een einde maken aan d(' ellende en vemietiging van een volk. Loont het niet de moeite daarvoor tot h et uiterste te gaan?
w
w
w
.a
rs iv ak
De nieuwe wereldarde daar president Bush na de Golfaorlog in het vooruitzieht gesteld, sehijnt niet van taepassing te zijn op het Koerdenvolk. Voor de Palestijnen moest er een duurzame en voaral · vreedzame oplossing gevonden worden. Het mag wel na al die jaren van verdrukking en het gebrek aan een veilige thuishaven. Ook de Koeweiti's moesten worden bevrijd en hun /and terugkrijgen. Een vrij korte mi/itaire aetie volstand om dat do el te bereiken. Maar de Koerden, een sinds eeuwen apgejaagd volk, worden nu aan hun lot avergelaten. Erger nog, men /aat toe dat ze uitgemoord en op de vlueht gedreven worden naar landen waar ze niet welkom zijn. Wat de Galfbondgenaten niet vaor mekaar kregen - Saddam Hoessein de afioeht doen blazen hebben de Koerden geprobeerd, hiertoe aangespaard door president Bush, die vroeg dat het volk zelfde dietatar zau verjagen. De Koerden betalen er zwaar vaor. En dit was voorspelbaar. Want Saddam Hoessein en zijn Republikeinse Garde waren net nog sterk genaeg om mi/itair en op de meest brutale manier de Koerden uit te moorden. Maar de Verenigde Staten en de bondgenaten blijven nu maar herhalen dat ze niet de opdraeht hadden tot het grondgebied van Irak door te dringen. Zo werd de Iraakse dietatar de gulden kans geboden deze interne ,opstand" in het bloed te smoren. Dat het op een mensonterende manier zau gebeuren was geweten, want de de wereld had al eens met ontzetting gereageerd toen Koerdisehe dorpen met een dodelijke gasaanval werden uitgemoord. Pas na dagen van verwoede aanvallen op de Koerden zijn een paar landen dan toeh 'bereid' gevonden de zaak voor de Veiligheidsraad te brengen. Wat zal het helpen ? Wat kan het Saddam Hoessein sehelen veraordeeld te worden voor valkerenmoard en niet naleving van de mensenreehten ? Het /aat hem ijskoud zo lang hi) maar aan de maeht blijft. Waar is de tijd dat hij zogenaamd de oorlog was begonnen om de Palestijnen te bevrijden uit de klauwen van Israel, om hen een /and en bestaan te geven ?
-
i. lıiicid ~"ek ~julirXIıli~i\txırlıij uıaar\txırde lraak.ce
Ji~(he ~ıad dic in handcn \311 hct Iraabc kgı.:r vid, afhmlstig Lıjn. UıJ
de
grcıısovergangen
Savoji en
rcspcktievclıjk
llaı Oıııran zoudcn 20.tXXl en 3.500 mensen de grcns ıijn ovcrgcstokcn. S<ımnııgc vluchıelingen
hcbbcn de rodll dl)or rcgcn en kou ruet ovc.:r lccri.l en vuoral de kindcren drcigcn 'irıd de tıongcrdood tc stcrven. De lraan;c grens is. in ıegensıclling ıoı Jc Turkse. opcngesıeld maar wd opvang kan er in Nowsoud ıııeı wordcn gcbodcn. Er is een grooı ıekort aan voedsel, mcdicijnen - schurtl en diarrc>e zijn de twee tıdangıijksıe kwalen- en dekcns. InTurkiJc word! momenteel ondcrhanddJ over de opcnstelling ,·an de Tıırksc grenzcn voor de ca. 200.000 vhıchıelingcn die daar naartoe ziJn geırokkcn. AnJ..ara wil cchıcr ccrsı garaııues daı de inıemationalc geıneenschap de nodige hulp ben "'-10ralcer de asiclzockers worden tocgclatcn. 1!ct gros van de Koerdische bevolking is c-chıer de hergen ingevlucht, "voortgcjaagd door de herinncring aan de gasdoden van Halabja en door de vrccs voor represailles", · ıcggen Kocrdisdıe zcgslui in Bel· giC. Volgcns ccn
woordvncrdı:r
van de
Koerdi,chc Demokratische Partij (KOP) in Damaskus "stervcn ıallo ze mensen op de weg van Irbil naar de lra:ınsc grens. Een strook van )(X) kın is bezaaid met lijken, lijken van ıncıı:-.cn diı.: van hongcr en lu1u of hiJ gt:hrch. aa n ıncdischc vcr1.nr· giııb :-.ııt.:ncn. lldikoptcr.':ı Sı..:lııctcn
\'-illd.cııng \·lw:htdingcn nccr. Tragı\dı. kat:ı~ıroı;ıal. cr tijn ~ccn
,}ndl'Tt' W!)t)flkl1 ı;_-··
.ıi,Jı;.., ~J,:
\'(ı(Jf dCiC 'ıitıı:l·
h:_l)Jl
/l',:.:...nı.ın
g
wcrd vcmomcn J..ı.t de Kl1crdi~H:hc gucrnllcro's nng sıcct!s mcc.:r ltın 75 pcı. van de rrovuıcic 1\.irk<ıck ın handen hcbben. C\·cnals Jc volledi ge pro,incıe lrlııl- bdıalve Jc >ı ad lrbil Ldf. Voom wu de gren;sı.ıd Z:.ıkho nog )h.:cJs in 1\.cx.:rJı:..~:lıL· handen zıJn. Vcrschcıdı:nc hn'ımcn mddı:n ın daı hct i raa~~ lq.:l·r lk
tu)S.C/1
olıı..:stad
iv ak
aangckomcn.
·ı
Kırl-.ü~l-.
hL't:n hcruH:rJ kindcrr:n \t)\)f dı: tanks tc binJı:n. wat hı.:t n>or hct ver ır.:t onmogdıjk maaktc Ll m Jr.:: oprukkcndc soldaten ıcgcn ıe lwu den. door vrouwcn
ı:n
Geen vıienden Van de Kocrdı:n wordı wd ı:ı:ns guegd dat Le g~..-cn vnendı.:n hL·b ben. Pr.::rvlnl: GamıJ van hct Kl)..:f disch lnstiıuuı in Brusscl gecll daarvoor verschillcndc redenen aan. "Voorc-crsı b·en de K,ıerden versprcid over ,·ijf sıaıen. daı nıaa'ı vıjf vıjanden. Voor hct eınde 'an Je koude oorlog ""u nienıanJ Jc Koerdischc ı..\. . öuc aanLı;..ırtcn omdaı Oosı noch Wcsı d.ıar ba.ıı bij hadden: Turks Kocrdisıan zaı ın -.vcstc.:rsı: im·loı.:d:ı)fct.:r cn ı ': ı \.ın sıraıcgisch bebng voor de NATO. dıe er in Mardin. Diyarba kir. bıj Jc Ararat en in Incirlik baS<.'S heefı. Dalldfde gold voor lraam Kcıcr disıan ten tijJe van de ,jah, na dıen' omverwerping wcrd Iran ccn faııa
dr.::
tieke staat die ıouı court geen autonomie toclaaı. De Koerdische gcbicden in Sync en Irak behoorden tot de Sovjct-invlocd>.>kcr. Kocrdistan wcrd als hct wurc tu-.
Ko~rdische
meq.ft's
rlııch~t•n mrıuit
sen twcc machtsblokkcn in
dwich genomcn."
dı: ~an
"De koude oorlog is nu wd voorbıj en de Sovjeıunie verzwakt, maar er is ecn algcmene vijandigc sfcer m heı Midden·Oostcn. Aile Arabi,dıc landen-ını de Maglıreb ıoc- liJil hcl ova CCıı ding ı:cns: ı.l:ıt Klk'rdı schc autonomic ccn gcva:ır vorrııt voor hct Arahische nalionalı~m..:. Tıx:n J.ımcs R~ıkcr vc~or de Qolfı)()f ı~~~: ,ıp r.~ııdrl'b \\:ı:-. ııı hcı ~lkl.k:1
1
rıaar
rFoıo R<werJ
Turkije.
rs
grcns
'
.Voord /ral.:.
:.(~i!lCEN
'De weg naar Iran ligt bezaaid met lijken'
05.04.'91
1 MILJOEN KO ERDEN AAN IRAANSE GRENS
.a
lr;ıan~
VtK1fal a:ııı de grcnspvsı Now»>ud '"·erden 1-!lganlischc rncn.'>t::nınassa 's gcstgnal~·c~rd, die '•üamamclıjk wt Suh:ıınaniy:ı. de laatstc: grotc Kocr
"'-:\
w
Jı.:
..
stı.:ldcn SyriC cıı Tur\...ıJc .ıb L'l~ d.tl \Vashingıon dı.: K.x:rJı.:n ıııcı Lllll
w
M
mıljocn half hcvrorcn. uitgchongcrdc lraak;c Kocrdcn zijıı aan
<er dan 1
:
ur d. or
K<x:rrlen die tegen Saddam Hoo:rein vechten, geschiedt 'de gımtste ramp uit de Krerrlische geschiedenis', zml-, Belgi.sche Krerden het stellen. Meer dan een mil,iren In:ıakse K(x:rden zijn WDr het Iraakre leger gaan lopen en !ıtilaan komt de hulp van de internationale ~,ıcmeen.schap op gang en er \mrdt druk diplomat:iek O\'erlegrl. H(x: komt het clat ele Krx:rclen niet intcmationaal ge,"tetmd \\orclcn en waamm is hct Kcx:rrli'iC'h pmhleem vrijm~l onoplaıbaar? !); vmag die de K(x:rden zelf!ıtellen is eerrler: wnarom is het le\'en \:m een KcX.'\\t>İterzO\l'el mcerwaard clan dnt \1111 een Kcx:rd?
.,
ere
hdpcn. \\'ant .tulonoınıc \.ın Jc lr;ıak~c Kücrdcn tou Jc rulb~ı:ıllı ten in Tıır~iJl', SyııC ,·n lı.ın \\d ccn.':ı op idcı:t.:n ~uııncn hrt'll!~cıı". ınccnt Pcnllll' < i.ıınıl
Fufraat- \'311 s,·nC en lr.ı~ in l\!l'l\lrJ Kocrdi!>t:ırl li~r;c.:n lr.' l)ll{ sprıngcn. "Syni.: ~an ll1Jhkr ~tıc n,·icr~n maximum c.:~n \~cc~ l1\l'rk \cıf'. tcgı h.:dhı dıc cı llllt_: .ı.ııı ı,x:,l1Cgt daı de Kl\L'fdı:-.dı..: ıılıc crı ~ıccııh.dn]
C\Cil/.l'cr
n:ıı r,ıl "lıdcıı
1laar koliega Dawıdı !-erlh> ırecdı die ~tclling bıj cıı vcr\...l.ı;ıı t !ıd ti.·ıt d.ıt hct MidJcıı Oo~tcn ~c..:n K1k.'r
Verdeeldheid De 1\.,)Crı.kn hc.:hhcnüo~ dc
dı~~..·hc nuı..·ht \\1]l)\ı~ ~ı.·.,ıı lıcı kıı
tıl· rr:~
\ crJt'l'ld ı c
.'!lll
1Lı ll
rcpı:ı.t !ıcı ,·ııı
...,ı;-ıJ~kıı? lı.ıınıl:
''Ik ben
hcı nıcı
ıd cc \an \'l.'rdccldht·ıJ. -.~~..·l't u. lT h nu f,L'l'/1 cıı~dc.: 1\..lXrd d:c ın :ıw·ıı~ırt nıtı hıJ Jı..: lr:ıa~:-.L' t\.,~ıtkn h, d.ıı "l'l'l ık 1L'\...n B.ı\t'ıhlıcıı ht:...,cıl'l'n dL" K,ı...:rJ<.:ıı. lı.ı~ de Turb K,'ft'rdı~dıı.: PKK ı;<:crnila. d.H Lm.ııhankı.:!ıJ~hcıJ Ct.'ll dllıı:.ılı:ccıh;ır..: drooın ıs üınJaı \\l! ıııı.:ı l)vcr de nıılitairc slagkrad1t bc,...:!ıık~t·n dır.; ccıı dc.:rı.:dıjk..: ~ırı_id
LL" n~
ııı..:t
J.ic.:
ıı
-
'·l
bliJ dal Je KU<:rdcn in de andere sı.ııcn zıdı aiziJJig hcbben gehouJcn. Zc ıııc>cıcn dk hun eigen sırijd . . ınJdcn. Zlmıcı had uns vol~ nu \ı cr
k ge ro.; ı c
bckaınpcn."
"~Lıar laaı mc ıı.ıch J.ıt
nog Lcggcn. hd 'ı:rr:1JJ \·an de ıntcmatio nal..: gcmccm.:hap dı..: Saddam \\d '~cgv.ıl ~.aar het vuıle w..:rk aa n on~
Jıı ı~
lncrbaı.
r
disch·Belgisch genooıschap. waar in een 30-ıal in Bclgic icl-ende lraaksc Kocrdcn verenigd zijn. tre den haar bij en \·ragcn z.ich \'(MJral al'\~ aar .ıl tk anti ı.>Orloı!~hcw.:cr-.. ı:n Jı.: ınl·n~cnrcı..·htcn::ıkÜ, ı~ıcn~ nu hlıJ'·cn. nu ons d..: groJtste- rarnp u ı ı un..:_..: t,...:~.:hıcJ.:nı~ ~,.'1\erkunıı ~ .-\].., P.ı\ Chri.)U tıjJ..:n~ de oorloı:ı. \1.\,)f
lk Klk::\~cıtcr~ b.ıJ. hıJJ..:n -lt' nu ı
C\'
ı
or g -
d.
co i\ 'Jegon nen hulp te verlen en aa n n in h et noord en van Irak zıın de Ameri kanen nu Na h un hulpac ties aan de Koerd ische vlucht elinge n, bij de ı:; rens m et Koewe it aankw am. wagen s van h et eerste konvo oi d at zonda g in Safwa := -~e sjiitisc he vlucht elinge n in h et zuiden . De ,-. -c~ . .. n. werde n letterl ijk bestor md door de vlucht elinge ,-:~·~~-
elen Eyskens polst Veiligheidsraad over nieuwe maatreg
. -;-:_. ____ ,
,i~ı~ ~ıan t~ij
cL:n Brits \l)Urstc ! ccn
lidit h.:w:.ıpenC.:c: \':\-poiitiı.:maclıt ııa:.ır h et noorJe n van Irak tc <;turen om Jc vcrJcJi':'irıg van Jı.: kampe n -.oor Kocrdisclıc vluchtc lirı!!cn over tc neme n \an Je ge:.ılliccrJe trocpcn .
iııstaan vou~ hct beiıecr en Je besclıerıııiıı~ vaıı alk k;ınweıı. Diplumat iekc ..waarnc mcrs \:crwaclı tcn cchtcr Jat Jc Sov ıct-Lnic en China tc~cn h<.:t uitsıurcn \an ccn V;-..1-troı.:pcnmaclıt zul!en ;,tcmm cn onıdat zij bı.:trokkenhcid \an de Vercni gde ;-..latics in de interne aangcl::-~cnhcdcn van Irak wi\kn hcncrkc~n. Prccics om Jat verzet tc ondcrvan.ıcn stclt HurJ voor daı politıeage~Hcn en gcı.:n gcrcgd Je trocpc n zoudcn wmden l!t:stuurJ. Londcn n:rmoe dt daı :ıuk Irak mindcr bczwaa r zai maken tc~cn Jc ;ıanwcziglıciJ van poliıienıcn scn.
kaanse en Europc se troepc n die ziclı momen teel in hct noordc n \·an Irak moctcn Jaarom Yol!!ens hem zo sn cl mogcliık "dı: fakkclcıvcrgc vcn aan de Vcrcni gdc :\atic< ·
In
~ıfw<ıchtin:.: daı
w
op
tcrmiın vermu cJcing. zci daı Evsk:.:ns. Jie vanJaa g yoor ecn 1\.ocrJı.:n n~<ır ht.:!' n miljoe een lijk Vcii:l!~de na<ır kort wcrkhc zock zouJen willcn tcrugk crcn. !J,ıe hcidsra ad Yertre kı. zal contac t groot Lle zone zou mocicn ·.,mc cr. ncmen nı ct Franse . Sritse en Ame~af Kcelin g niet aan. maar hı ı zeı c vı.:rder om s saJcur ambas e rikaans die loğisclıerwijzc ten zu;Jer: dat Hij . werkcn maatre gelen uit tc van Zakho en naJien uok na:.ır he: lıoopt ook cc n ontmo cting tc he boosten zou moeten uitgcbr ciu "<'rben nıct Jc Sovjctr ussisch c en Clıi Jı.:n. \1omcn teel lıebben Je L:~:ıl Bcl!:!il: . rJigcrs cnwoo ncsc vcrtcg liccrJc n een zone tot 30 km. bu:ıe~ <~le ,·;ı\lcnd .. Oö~c st aat klaar- om <ıfgcbakcnJ. Aile Ira;,;._,, ku en \an de \'eili~iıciLbraaJ tc de st<ıJ lı~\ıbcn ziclı J<ıaruit tc~:.ı~ trucpcn consul tcrcn over ccı1 nıcU\\e rc,okcn. getrok iik Frankr ;. E\··kc:ınog lutic, <ıidus ' Tijdcm lıet wecke imk \\Ccic drong zatcrda~ ;ıl a<ın 'lP cc n nıcu cnkclt.: honJcr Jen KocrJ;,~:~, wc 6iıecnh.on;sı \:ın ·de Veıiıg De Bclgisc hc ministe r \lark vluclıtcliııgcn rııct belikop ters !1J~: ~e!cn maatre c verLler om aaJ inisc lıcidsr "p<ıkst Eysken s z~i daı ccn Jc nr:':ant rkamrc n rcınd Z:ıkhc '2CDe . wcr~c; tc it u cn KuL~:-d de vo~H rin~-- van Uc Kocrdi~ı.:hL· \ luchk'br:Kiıt. \'~ın cc~ tcrugk ec: op ıııı Fraıbc de s YN zoudcn volgcn lingcn kampc n lıoc Jan cıok moct sclıa<ıl is cc h ter nog~ gee n spr:ıkc. stcun hun bumas RolanJ nistcr daı notlig is et H Jen. wordcn vcrme De mceste KocrJc n nezen repr moetcn gcYcn aan lıet princip ede Kocrd cn vertrou wen hebhen in van Saddam . ondank s ·zi :-. saillcs Jc
c:<'·..
w
w
1.:
Jc \':\ •c:t
\·crdcrı.: ınaatrc~dı.:n hı.:-;!i,ı. wıikr; Jc ~c:ıiliccrck ~conımand:ı~t~:: iı; Ir0.k- Jc vcili~~ci(.J<-,idnc :'1"nl: '-i·--' o,tad Lıklıo u.!tt'rc·ıckn De· Brih: bcvcih chhcr. ~cncr~ı~ı\ .\m:,_ !\.~ci
.a
v,ıl~crıs lıct \OOrstcl van Lle B ri ı sc ministe r Dllugl<.ıs Hurd zuu. w als ,,ok in : "tı-1 op C\ pru'i gehcur<.k. Lle \·:\-rolitienıaciıı kunncrı "orJcn ','cs;uu rd zorıller d:ıt in Jc \'cilid:cid~i~:ad ccn nieuwc rc-.,oluıic -muc: wı..)rckn ~ı:qcmJ. LonJen is \:.in ,ıurdccl- Jat Jit mogeli jk is op basis van rı.:soiutie r,s:-:;, die onrocr t ıoı lıumanitaire hulp aan JC ·.:u'chl-:ling.cn ın Irak. De Brittcn \\illcn lıet voorstc l wc\ ter sprakc brengc n in de RaaJ en zowcl Frankr iik als Bdgii:. Jat " dczc maan u Jc. RaaJ voorzit . he bben al aanl!ck l'nJigJ lıct initiat id zuilcn SkUnerı. ten Vlllk
Woordnıcrders zı.:idcn J<ıt lıı.:t Jc hı.:doeling is J<ıt de V7'i wu
iv ak
informı.:d
rs
overkg in lıı.:t Luxcmbur~oc rlaat-;i e \\orıdurf ic:-,-Bains ,loıcr'ı je EG-rııınısters -.~ın l3uiterıi~ırı...>c Zak en zıch zunTijJcn s
ur
EB wenst VM-politiema,cht voor Koerdisch.e kamp en
Paus vraagt geweldloze opiossing voor Koerrlen VATICAANSTAD - Tijdens het \vekelijkse zonda gmidd aggebed op het Sint-P ietersp lein heeft paus Johan nes Paulu s II o-isteren zijn catechese voortcre~et die hij enkele weken geleden over _Hon derd jaar Rerum Novar um" begon nen is. Daarin had hij het deze keer vooral over het belang van de geweldlooshe id bij het opioss en van conflicten. Na het Regina Coeli herna m de pausd eze gedac hte. Hi_i vToeg eerst te bi.dderi \'oOr
de slachtotfers van allerlei Afrikaans e conf1icthaarden. ;-.. kt name noem de hij de hon!2~:- snood in Soeda n, en de bur;er ooriog en in Somalie en Eıhiu pie. Daarn a had Johan nes Paulus het -uitvoeıiger over het probieem van de Koerd en. Hij ıichtte zich onder meer tot de verannvoordelijke staats leider s en \TOeg ze hun ogen niet te sluiten voor het lijden van deze mense n op de vlucht.
.. '-· .,
-
- - P.'\--
_::
1mmoreeJ
op
w
w
.a
rs
Tijdcns de Golfoorlo g \atte \\ cıshıngtun \\Ccr :ıct~,ng'>tcllıng op voor de K,ıcrdcn als mogcliıkc hondgcno tcn ın Jc 'triıd al tc tcgerı SaJJam Hoesscin . hoı.:wcl die bcları~stciiiııg nict rı;;drukkı.:lijk gı.:tonııJ wcrJ . .\!en wildc h,)ııdgcn,)ut Turkijc rıict \llor hct hoofd stotcn. En Jc ncutr;ditc it \an Iran ınocht nict gevaar ~ı.:bracht worden. Bcidc larıden hc:·h.:rc:c:ı immers enKclı.: milj(;cncrı Kncrdcrı. De Islamirisc he Rcwılutie \·arı ajatollah K:1\lmc::rıi rıaaktc kortı.: mcttı.:rı mct hct orıatl1ankc:lijkhcid,strc'.Cf1. D..: K,ıcrdi schc opstanJ wc rJ in h et bl oc d gcsrrıourd. De Turksc staat onJı.:rJnıkt al tıcntallcıı i;trc:n ziın c. ccn Kocrdisc hc hevolkin! !. Vul~crıs Ankara hesLiarı cr z~lfs >:- n r\.ucrdcrı in Turkiıc.lwog>tı.:n' Bc:r;-Tu~k:.:r:. h''"'-'~·ı de ;:c·;c ring in Jc !oop van Je Goliourlo g Je KoerJcıı als zoethouJ crlje culturelc autonomi e heeft beloofJ. De Turkse regering is varızelfsprekenJ beHccsJ \·oor de aantrekki ngskrach t die cen orıatl1arıkclijkc Koerdisch e ~taat op Je Koerdisc he bevcılking in Turkiic zou kunncrı uitocfencrı. De KoerJisc he guerrilla- strijJcrs zoudcn bmcnJicrı ecn schuilplaats kunnen vindenin die onafhank clijkc Koerdisch c staat en van daamit aanvallcn lanceren in Turks-Ko erJistan. De Turksc vrees wordt overigens gedeeld in Teheran en Syrie. Een onafhank elijke Kocrdisc he staat zou in die optick cen ckment mecr toevocge n aan de toch al ingcwikk e!Jc en explosicv c · situatie in het Midden-O ostcn. De KocrJen beroepen zich op artikel ı en 55 van hct Handvest van de Vcrcnie:d e C\"atics dat aan icJcr volk hct recht on zelfbesch ikking tockent. · :-.ıaar zoals Jat altijJ gaat. lnrıgt de irıtcrprctatic af vaıı Jcgerıe die het leest. Allc Arahisch e LınJcrı c;,cn cen oplo::sir;g voor het Palestijns e problccm . Allc :'uabi,ch c bnJen orıtken nen dat er een Kocrdisc h oroblccm is. Ondanks hun vreugdc over hun succes ıege:ı ue lt:gcrs van SadJam Hoessein . vrezen de Koerden ook deze kccr het kind '-'an derekeni ng te worden. Koerdisc hc ~if _cc\ aardi~den uit Irak. Iran c:1 Turkije drongen cr vorige wcci.; Sij Je Fr~nse regı~rirıg · op aan Je Koerdisc hc kwestie op Je agenda \·an Jc tockomst ige · besprekin gen over het i'
w
or g
d.
iv ak
Toen men de Turkse prcsidcnt Turgut Özal. op hezoek in de VS, op de man af vroeg of hij vredc kon nemen ınct ceıı onafhank elijkc Kocrdisc hc ~taat in Irak. was zijn antwoord kort <:n krachtig: ''Nce". De Amcrikaa nsc presıdcnt licorgc l-lu-,h was nıct zu kordaat in zijn afwijzing . Maar zijıı formuleri ng was ook ni<.:t mis tc vcrstaan. Hct warc hetcr, aldus Bush. dat icdcrc<.:n zich afzijdig hie!d en hct Iraaksc volk zelf over zijn tockomst lict heslisscn. Daarmec wetcn de Koerdisch e onat11ank elijkheids strijdcrs. verenigd in het Iraaks-Ko crdische Front. waar zc aan toe ziın. Hun Jringcnd vcrzoek um hulp z~d Juur \\"ci-,hin::ton n.ict gchonorc erd wordcn. En wannccr h et ~ıt1ıangt van Tur ki jc ~ullcn zij hun droom van ccn cın~ıt11ankciij!-; K'ıe;Ji-.ran r:ooit waar kunncn makcn. De K,ıcrdcn zi j n t:c n do, ır de o\·c nvi nrıaars van ·ı J_ ·ı.', tusscn Turkijc. Irak. Iran en Syric gc\icrcndc~·id \o lk dat rc~·ds Linger dan de Palcstiinc n \·ccht '.<ıur ccn cic>cn st~ı~ıt H un ,;ri id hccıt grotc bclang'lc lling kunncn rckcncn. \bar net cchtcr n,ıoit ~ıls de Palcstijncrı wcrdcn ze mis[>ruikt nu ccn-.; cJ,ı,,r de cnc d~ın wct:r Joor de andere parti i.
, De Iraa~se aanva;_ırdirıg - mct manifcstc tegenzi n- van lN-resolutıc 687, dı c Bagdad ec n aa rı harJc voorwaar dcn febo~Jen.~taakt-hct-vur~n oplcgt. kan hopclijk de weg vrijma,<~:1 vo.~r een vredesregelırıg en JaarJoor Jc eerste stap worden naar ~.:ı:_n oplossıng voor de Iraakse burgeroo rlog en het vluchtelıngenprobleem dat de regio Jreigt tc ontwri~hten. Inmı~dcls ook geconfro nteerJ mct resolutic 688 die Je ı:~onoı:nısch_e sancties verlengt tenzij het ecn einde maakt aan zıJn ı:nısdadıgc reprcssie van Koerdcn en sjiieten had Bagdad wcınıg kcus Jan in tc birıJen. Na de vernictig ende militairc rıedcrlaag tegcn de gcalliccrd en bctckent verlerıging van hct t:ınbargo Jat hct voorthest aan van hct regime zclf op het spc! w~~~t gezet. en l~oezecr Saddam zich ook keer op keer heeft vc:.~ıst ın _ziJn stri tic. toi':~inistcr van Dcfcrısıc bewııst dat hıj rıict \an pbn i'> tc bui.gen voor Je ıntanatıonale kritick. Beter Jan \\ie O<ık bt:seit hi] immers Jat Jc Vcı!ıgheıJsraaJ hehahe \·crorıtwaaroic:irıg en humarıitairc actıcs voor de vluchtclirıi!cn momente el ~cı.:n ınogclijkhcden ~ hcctt om hem tc trc!lcn. Bush Gc<>rge iarıJ t ·, jkc: SadJaın _mag Jaarnıor ziırı pcr-,oorıli dankbaar zıın. De wcigcrirıg van Jc :\ıııcrika~n:.c prc,iJ-e:ıt ziın troepcrı oprııcu:v ın tc zetten hccft SaJJ<ım \İrtued Jc vriıe hanJ gegcven at_tc rekcncrı rnct al wic hem hcer·t Jwars gczctcn. C?mdat oo~ Jc Sovıct-Lrıic en China uit \Tce~ \oor o:•:cntuclc V~-bemocıcnıs met hurı interne prohleme n de Iraabc hurgeroorlo? evene~:ıs a_ls nıet nıeer Jan cen "binncrılarıJs"" problecm zıen. ıs e en cttectıef ıngriJpen van Jc V ciligheiJs raad uitgcslotcn. Dat betekcnt dat het Koerdisc hc problccm Jc "marglna lc" kwcstıe zal blııverı Jic h et altijJ is ge\vcest. ma ar vooraC Jat de VS ımplıcıet h un goedkeurirıg geverı aarı het voortbe~taarı van hct SaJdam-r cg!mc. Bush gooit Jaarmcc de belangrijk ste Joclstcll: ng waar;oor hiı Je oorlog bcgorı zonJer mee-:- o\·crboord. . Bush hccft zijrı redenı.:rı. In de huiJige c:ıaos in IraK zou eerı ın~ctten van Amerıkaarı'e troı:pcn hct spookbee ld van het v.ıetnam-trauma docrı lıcrlc\crı en daı is hct laatste wat hij zich ~~n p~rmıttcren. ArıJerzııJs zulkn uok Jc Saocui·s en Koeweitı_ s, dıe Operatic \Voestijrıstorm grotendce ls hebben gefinancı~rd. Bush wel duidclijk hebben gemaakt niet te hard aan te drıngen op democrat iscring in Irak. :-.Jiets is zo besmettcl ijk als vrııhcıJsJrang en_ Jat kunncn de Gulfstatc n mi~~cn. \1et een aarı de macht blı]VcrıJe SaJJarıı. lopcn zıj op Jat \!ak -geerı gevaar. . Toch is Bush geschrok ken van de wereldwi jde kıitiek. De nı~uwe mıssıe van zıı n rechterlıarıd James Baker na ar h et ~lıdderı-Oosten moct de mecste kritiek or•·arıgerı. \1aar als de Kocrdcn erop rekencn dat dit ccn grotere Amerikaa nse hetrokke nhcid zal inluiden, zuiien zi(beJro gen uitkomen . Woordvo e.rJers ın Washıngton he b ben al te kenrıen gege\·en dat hct Ba_kcr s bedoelirıg is Joor maximak aarıdacht \·oor het P::ılcstljnse problccm eirıdelijk ek bcloofdc vredescon icrentie c·;; gang te t;d.k·.:n. Van c::n rq::.:ling nıor Jı.: Koerderı is gee:1 .~prak~: Nıer:ı;ınd ?al hct\\i-..tcn dat hct t~::ı2ische lot vafı de Palcstıırıen vı.:cl rı.: larıg gı:rıegeenl is gcwcest. maar proberen hen rech_t te doen door de KoerJcn als pasmunt te !!ebruiken . zou getuıgen v.an grove i.mmer~ılücit. ~\lo.rele argtL-ne'ntcn telleri helaas zelden ın de internatio na!c politiek. maar voor een land d~t zo wıl uıtpakkerı m ct zijn o\·cnvinrıing op een venverpe lijke dıcta~u~r zou het orıvcrgcdlijk zijn indicn het geen arıdere r~actıe n:.ıd dan wat humanit~ıirc hulp wanneer een \·cik wordt
ur
Koierdische kwestie
uıtgemoord,
08.
ou.
ı
99 ı
.. 0 ~-.u .................. u, ~ ................. ,.r... .. gekregen en anderen hebbcn hellcven verloren.
ı....h.:ıııı:ı.:t J.l~UUWI.!IIJI<..ı.! ıuıu.:rıugı..:ıı uııu~r~r;...ı ..ı.t;:;u.
lan ge
'91
Pen Tijdingen, april
Sinds enkele maanden zijn wcer massale deportaties bezig. Zel fs de Turkse sı.aat geeft het toe. Dit gebeurt onder het mouo van 'de veiligheid' van de Kocrden zelf. Van deze genıx:ide op grote schaal krijgen zclfs dieren en de natuur van Koerdistan hun deel. Analfabetisrne bedraagt 70% en het volk lceft heel primitief. Toch komen de rıieesle naluurlijke rijkdommen uil Koerdische sıreken.
Vlaaııderen,
in naam van mijn volk, namelijk de Kocrden en het Kocrdisch Instituut van Brusscl, waarvan ik lid ben, groct ik u en ik dank u van harte omdat u mij hicr gevraagd hebt het Kocrdische vraagstuk uiıcen ıc zetten.
!ran: ongevcer 6 ml. Koerden die voornamelijk van l.andbouw en rijke ıa pijtweverij leven. In dit deel van Kocrdistan bevindt zich ook olie. Vooral in de buun van Kcnnanchah. Het spreken en hcl ondcrwijs in hel Koerdisch zijn ook hicr verbodcn, zodal ze vlugger vervrccmdcn van hun eigen cu Iturele waarden en identiteit Analfabctisme li gl hoger dan 70%. Er is cen ans per 6000 meııscn. Hicr zijn praktisch geen transponwegen, cr is gccn stromend
Kocrden leven verspreid over vier landen: Turkije, Iran, Irak en Syric. Ook in Annenic, Azerbcidjan en Gcorgic, de deelrcpublieken van de Sovjct· unie vindt men Kocrden. Kocrdisıan omvat zowat 520 000 km 2 • Prcciezc cijfers bestaarı er niet. Sommigen denken dat er ongevccr 15 ml. Kocrden leven, sommigen zcggen \8 ml. Wij Kocrden, denken dat we met min of mccr 24 ml. mensen zijn.
waıcr
of elcktriciıcit.
g
Damesen Heren, beste vrienden, !eden en genodigden van PE.>~-<:entrum
gevangenisstı:ıffen
Ook hier hccrsl assimilatiepolitiek van hct regime. fanatıckc fundamcnıa lislcn. De Islamilische machthebbers maken de Kocrdcn hellevcn zuur. Hecl vee! Kocrdcn werden opgepakt. gcfolterd en ncergeschoıcn. Mccsıal zonder enig proccs.
.o r
Ecn prccies cijfcr kunnen wc niet geven, omdat de Kocrden in Turkijc wettelijk niel bcsıaan! Voor de Turkse st.aal bcsıaan 24 ml. mensen niet. Zowcl in Turkijc als in andere landen, zoals Iran. Irak en Sync en in de Sovjelunie, worden de Kocrdcn struclurccl crg bcdreıgd. Si mis cnkcle ceuwcn in de Ottomaansc en Pcrzische rijkcn en sinds hcl bcgin van deı.c ecu w zijn ı.c slachtoffcrs van Turksc, Pcrlische en Arabischc assimılauc. In de Sovjclunıe wcrdcn de Kocrdcn ondcr Sıalin in verschillcnde rcpublicken gcplaaL>l om zc gcmakkclijkcr ıc vcrvrccmdcn van h un Kocrdischc identilCil en afkomsL
In de tijd van de oorlog mcllrak werd hct blocd van de Kocrdischc ge· vangenco dagelijks uitgezogen tot zc niets mccr hadden en sticrvcn. H un blocd werd naar hcl front gesluurd voor de verzorging van de gewondcn.
l'a 1850 grocil hcl nalionalc gcvod bij de Kocrdcn. Zij die in Wcsl-Europa gcstudccrd hcbbcn, spclcn ccn bclangrijkc rol in de nationalc strıjd ın het bcgın van dezc ccuw.
De bcvrijdingsstrijd van de Koerden bcgon hier voor de opnchting van de Iraaksc sı.aat. :\1aar Engeland liet hcl niet toe, de Bnı.sc !uchtrnacht lxım~ar-
niseren natuurlijke bronnen van Koerdistan en onderdruklcen het volk bloedig. Bekijken we de situatie van de Koerden !and per !and afzonderlijk:
deerde Koerdistan zonder medelijden, want ze wiieen dit gebied onder hun houden. Maar de Koerden bleven in opstand komen te gen de nce m de rn:ıchten in hun !and, zelfs na de oprichting van Ir.ık in 19S8. En de scri id van de Koerden duun nog altijd voort. conı:role
ak
Ma.1r de vier auıorit.1.i.re sı:aten. rıamelijk Turkije, Ir:ın, Ir.ık en Syrie kolo-
ur d
KüERDE..-..;" 1:-;' ın;~ :-.:A TICSAli STRIJD VC~JR VRUHüD
Irak: Ook hier is Kocrdistan vnıchtbaar. Waıcrrijk. njl: aan landlxıuwpro duktcn en vooral rijk aan olie. Kerkoek en Mossoul zijn de bckendsle olicplckkcn. Er zijn in dil gcdeelıc ongevcer 4 ml. Koerden.
rs iv
Turkije: het grootste deel van Koerdistan en de meeste Koerden zijn hier te vinden, ongeveer 13 ml. mensen_ Na de onderu:kening van het verdr:ıg van Sevres in 1920 moest in principe het Otıomaanse Koerdisı:an een onaflıankelijke nationale sı:aat worden. Over het gedeelte onder Perzisch kolonialisme werd niet gesproken.
De Ir.ıakse regimes maa.kten loze beloftes en bedrogen de Koerden herhaaldelijk_ Naasl de Arabisering vinden er gedwcngen de;xırı:ıties na.:ır he: zuiden van Ir.ık in de woestijngebieden plaats. Geen enkele me:-ıs kan de vcrschrikkelijke folterprak.tijken en massale moorden van het lraakse rcgimc ı:ı de laatste 20 ja.ar beschrijven. Er ·.ı.·erden 4700 Koerdische dorpen pl:ng~ brand en gebombardeerd. Metandere woorden, e: bestaat geen enkel ccr;ı meer in dit deel van Koerdistan.
w
w w
.a
Ma.1r in 1923, met het verdr:ıg van L:ıuss:ı.rıııe, wordt de Koerdenproblematiek misleid. Alle rechten van de Koerden worden teruggenomen. Voor:ı.l de Turken en de Engelsen spelen hierbij een afschuwelijke rol. Dat de Koerden geen enkel recht ven..,ierven is dus rıiet. zoals v:ı.a.l:: wordt gezegd, aan hun onderlinge verdeeldheid te wijten. Toen de Arahische landen, later de Afrik=se, hun onafhankelijkheid bekwamen, waren zij niet beter georganiseerd dan de Koerden_ Verscheidcne keren kwamen de Koerden in opstand tegen de Turkse sı:aatsrepressie_ De Koerden hebben nooit de Turkse bezetting goedgekeurd_ Ma.1r ze werden telkens meedogenloos door de Turkse sı:aat. met grote steun van het westen in het begin, van de Briuen, de Duitsers en later van de Verenigde St.aten van Amerika, neergeslagen_ Honderden, du izenden werden vermoord_ Kinderen, vrouwen, bejaarden en onschuldige mensen werden massaal uitgemoord. Honderden, duizenden werden gedeporteerd naar onbekcnde bestemmingen_ De meesten kwamen onderweg om of werden omgebrachL
Hel werd verboden te verklaren Koerd te zijn_ De Koerdische kl~ng, de muziek, de volksdansen, de Koerdische ta:ıl: ıaboe. Tol nu toe ~ı:aat hıerop gevangenisstr.ıf van 3 tol 15 jaar. In de laatste jaren is de sımaue v~ de Kocrden in Turks Koerdistan erbarmelijk_ De dorpen worden ~:ın~ıt ~e lucht beschoten, met tanks weggeveegd en platgebrand. Sinds de milıt.aıre JUnta
l-W:ıbja is de pijnlijkste gebeurtenis van twee ja.:ır geleden. In 1988 bombardeerde de huidige dictator Saddam Hoessein, de tiran ·;an de eeuw. de Koerden met chemische gifgasbommen. Wezagen verschrikke!ijke beeldc:ı van dcze genocide. Samen met de Koerden we:-de:ı ock de natuur en de di~· ren vergiftigd. Kinderen, vrouwen, beıaarden, iedereen en alles werd de de-oc: ingejaagd. De balans: meer dan 5000 dode:ı, meer dan 2C().000 vluchtelinge:ı onbekende maar alleszins erbarmelijke bestemmingen. •
=
W.ij Koerden, hopen dat dcze dicLJ.tor in de kor.ste tijd z.:ı.1 opgcpakr ·.ı. orden Ujdens deze oorlog en terecht z.:ı.l staan voor zijn onmenselijlce misC.:ıc';_e:ı Syrii: Er zijn ongeveer 1 mL Koerden in dit deel van Koerdistan. Qo k hier is de situatie van de Koerden heel slechL Assimilaıie, geen sc=:o!en. cce~ politieke rechten, het verbod op het Koerdische taalgebruik en hel Koerdisc~
In I 987 laeeg de Koerdische dichter Ciıerko Bekes van de Zweedse PEN· club de beurs van Tucholsk:y.
gcen identiteitspapiercn mogcn hcbben omwille van hun Koerd zijn.
Mahmut Balesi zit in de Raad van Beheer van de Zweedse PEN-club.
Damcs en here n, ik karı blijvcn vencllen over de onderdru.kking van de vier sı.:ıten die Koerdistan o nder hun bezetting hebben en het erbamıelijk leven van de Koerden, veroorzaakt door de nalianale onderdru.kking. NW.ar de tijd is beperkt en allcs karı moeilijk veneld worden.
Op initiatief van het Koerdisch Instinıut van Parijs komen sinds 1987 vele Koerdische schrijvers ııit verschillende landen om de zcs maanden, gedurende 10 dagen bijeen om onderzoek rond de Koerdische ıaalte eaördineren.
Nicttcgcnsıaandc hct fcit dat de Kocrdcn voondurcnd ondcrdrukt zijn gcwordcn en van hun rccht bcroofd, zijn zc cr toch in gcslaagd door de ccuwcn hccn hun gcschrcven taal en lcttcrkundc tc bcwarcn en tc ontwiklcclcn.
In ve! e Europese steden wordt nu ook in het Koerdisch onderwezen. Stockholm, Pa.ıijs en Berlijn zijn er voorbeelden van. Al deze initiatieven worden in samenwerking met de universiteiten ter plaat.se ondemomen. Grotendcels is dat ook te danken aan de Koerdische schrijvers. NW.ar ik kan niet
De Kocrdischc schrijvers schrijven niet allccn in hct Kocrdisch, maar ook in vclc andere 11ılcn, Turks, Arabisch, Perzısch. Russisch en in de laamc jarcn ook in wcstcrse talen, Engels, Frans, DuıL~. 111ıliaans, Zwccds en zel fs in hct Ncdcrlands.
zoııdcr
.o r
Zoals aile migranten hcbbcn ook de Kocrdischc schrijvcrs hun cigen specifıckc problcmen. Zc zijn ver van hun !and, van hun volk en van de bron waarovcr zc moctcn schrijvcn. Zc lcven in ccn voondurcndc vcrschcurdlıcid: hun !and en volk waarover zc wiilen schrijvcn en de rcprcssic die hen vcrjaagd hccft.
In de 20sı.c ecu w wordt de Kocrdischc cultuur hct mccst onderdrukl in Turks Kocrdistan. Hct vcrbod en zel fs de vcrnictigıngspolitıck van Kocrdischc wcrken hccft ecn tragischc lccgtc gcxhapen in hct Kocrdischc ıntcllcc tuclc lcvcn . .\1aar dil vcrhın<.Jcrdc nict d.:ıt .-crschıllcndc wcrkcn clandcsllen circulccrdcn.
ıs.
ur d
lk dan k U nognıaals voor lıct lu isteren en wcns U ecn succesrijkc schrijflockomst.
Dcrwich M.FERJıo Alg. Seeretaris van hct Kocrdisch lnstituut van Brusscl.
Een Koerdische tragedie
rs iv
In Koe:'d.istan lopen de Koerdische schrijvers enorm vee! risico's als het uitlcomt da! ze in het Koerdisch a.:ın het schrijven zijn. Om rnaar een paar voorbeelden te noemen: M. Emin Bozarslan heeftjaren in de gevangenis doorgebr.:ıcht omwille van zijn werken over het Koerdisch, het Koerdische alf:ıbet en de gr.ımmatica. Hij is gevlucht rıaar Zweden. Ciger;ı;:win heeft een derde van zijn leven in gevangenissen doorgebr.:ıcht omd.a! hij ged.ichten schrcef in he: Koerdisch. Hij is ook gevlucht rıaar Zweden en daar overleden. Rusen Arslan zit nog altijd in de gevangenis omwille van zijn werken over de Koerden in het Koerdisch.
w w
.a
Mahmut Baksi, Mehmet Uzun, FirJt Ceweri, Sahinc Bekire Sorekli, Rahat, Cherko Bekcs, ~!emo Yetkin, Orhan Kor.an en nog vele anderen leven in ballingschap omwille van h un romans, dichtbundels, verhalen en wetenschappelijke werken rond Koerdische t.:ıa1 en andere aspecten van de Koerden.
In het westen, vooral in Europa waar een Koerdische gemeenschap van meer dan 900.000 !eden leeft, ontwikke!t de Koerdische liter.:ınıur zich voondurend. De Koerdische intellectuelcn maken er volop gebruik van de heersende vrijheid van uitd.rukkiııg en onr,.ikkelen voorheen weinig gebruikte literaire genres zoals roman, novellen, toneel, enz. Velen zijn !id van Europese sc hri j versverenigingen.
w
Hondcrdduizcndcn Koerdcn drummen in barrc wecrsomstandighcdcn samcn in de hergen aan de Turks-lraaksc grcns. op de vlucht voor de lra~tk.sc tro_cpcn en ~c moordcndc kogcls, afgcvuurd vanuıt de hclıkoptcrs. dıe de Iraki's eigenlijk enkcl voor transport m~Jgen !!Cbru iken. Aan de andere k ant \an d~ grcn_s schıct~n Turksc militaircn kogels bovcn hun huotdcn at om zc «ın toom tc houden>>. Her is ecn tragcdie temccr voo~. de Koerdcn. die hct in dcze wcrcld nil!t hebben ~ctroftcn. !!cvan!!en als zc zijn op het grondgcbicd van dnc land~~ Vecl ;andacht hcbben ze nooit gckrcgcn. vo~rnamclıjk om redenen van internationalc macht<ıstrategıe van de grotc nw!!endhcdcn, in wclkc pcriOlk ook.
ak
De un TurkıJe gevluchtc Kocrdischc :nıcllcctuckn grocpccrdcn zıch rond de litcraire UJU>chrıftcn lfawar rDe oproep • en Ranahi (!fet li cht). Zc spccldcn ccn groıc rol bıJ de herlcvıng van het Kocrdisch nauonaal gcvocl en biJ de omwi,kclin~ van hctıntellcctuele lcvcn bıJ de Kocrden van Turkije, Iran en S yrı~. De ·.cdknstc van dczc lijdschniten ıs nict allccn tc dankcn aan de kwalitcıl van d~ anıkcl s en hcl hogc nıvcau van de autcur~. maar ook aa n hcl gebruık -en di ı voor de ccrsı.c maa!- van hct LıuJnsc alfahct, d.:ıt heel wat beter dan hcı .-\r:ıbıschc pasıc bıJ hcl Kocrdısch. dal cc n lndo-Europesc taal
g
zcggcn daı cr voldocndc gcwcrkt kan wordcn en d.:ıt de Koerdische schrijvers pmblcmcn lcvcn.
De Kocrden bcgonncn tc schrijvcn in de 8sı.c ceuw na J.C. Rabcrakhi Ham1.ani schreef tocn in hct Kocrdisch ı.cgcn de Arabıschc inva~ic. Van 11ıl rijkc en rijke wcrken bczitten wc hclaas, be hal ve namen en litcls, nog maar cnkelc sporen. Ecn groot aantal van hen werd vcrnictigd door de versehillende ovcrhccrsers. Vooral dıxır de Mongolcn, de Ouomaansc Turkcn. de Turkcn, de Perzen en de Arahıeren.
~
~
,,
Vandaag zijn de Koerden opn~cm:· het slachtoffer van •
.. , . . .
.
··~.:: ~~~,~-~,,~~~.?C!!.0:!~:::'7~~!~:::::~~~~~~~~~
~
.
':;~::;;,,:J~~::.::::i:: rl'l~~kaa "011
1'' ,.
Jf~!N
1k
rtl i{,'" ' ll ll lll
a 11 rli~ 1 '~ lut i e 1ll 111 ·log tu.:r .iı Imk e11
n/e tl~ ,~ll'/1 o!fi.lltfit,>t. " (lallks de kri 1it; k lıtft_ı)'Bagdut! utte 11o{,' mtr \'cnror-
.
~ı:t:
iı~l~, ~.~ı ı· 1' •i
~~·
harde vJ "')·waarden zware la nd Jider • • >•1-j;. lgens so.ım;nıge crıııde hepalın~en vergeınet de draconische verdraue die hel . ~, aan hcl illesin 1919 ,f·.ol. Duitsl:;(~~ pplegdc. ndcrs ;eg~~n dat de c ccn ccrlfjke ıııaar ıııanicM~k oııı de .· \'an f~k tc veren ıcven~'ll~n nieuwc . ~l.lııı ' agrcssıe ;'!le:: voorko-
heı
~ 687 J~~;tıı it 3-f De belan~' . ıkste ziı·n: u
e
i.
:t :
.
forınecl.· .J.!!.ı.akt-lıcı
in als k de n: soieel aani · ılrdt. k en Koc,;. lt moetcn 'jdse g; ~s respccoals die'~'')! 1963 is . VN-tn'' .t?"n zullen ·,n getican heide
or g
1'~'
G J) A ))~;N E W llct trc!Ji/~~c fll'J".\!N:\ ltccft lıı?nt!crt!ug
.\'/COS/.1.- Oc "!''fund ıw1 ./,· f·:ocn/cn inlruk is 11
pcııs.
*Irak is aaıısprakclijk \'Oor de aangericlıtc oorlogssclıa dc. Hieronder \'alı ook de selıade die lıct ıııilicu is tocgchraclıt.lrak ıııocı ook ;ijıı huiıenlandsc sclıuldcn \'an voor de invasie van Kocwciııcrug hcıalcıı . *H et eıııbargo op nıcdscl en nıedicijııeıı wordt direct opgelıeveıı, ıerwijl de hepcrkingen op eeıı aaııtal hcııo digdlıedeıı voor ci\'iclc tincleinden wordeıı \·crsocpcld. Hct enıbargocoıııitc lıccft tocstemnıing lıet eıııbargo op specifiekc goedcren np tc !ıd fen als daı ııodig moclıt hlijken. Het enıhargo op de export van lraaksc olie wordt opgelıeven, maar hlijft wcl onder toezidıt staaıı 1·an de VN. De raad zal hct cıııhargo om de 60 dagen opnicu\\· hekijkeıı. Aile sanctics ;ııllcn worden opgelıevcn als de chemische wapens en rakcııcn zijn verwijderd. Het cıııhargo op de levcranties van wapcns. wapenonclerdelen, ıııilitairc technologic en ad\•iscıırs blijft gchandh:ıafd en 1.al oııı de 1:w dagen opnieuw wordcn bekeken. *Irak ınag geen bedı{jvcn gercchtelijk !aten vervolgen wcgcns contracthrcıık als gc\'!ılg van de handelsboycot.
hel uclucriıoord" U/ de llril>t' uruhi.ll Peter .\{ull.ljield in f'J;-t> sclırce( . Hu1cu: i'ITıtring het'/i gelecrd dar gee n cnt.:el regimc in Bugdad srahie/ is :olang ltd flllıfı/(·cm ı·un ıle f•:ı,t'rtlt·ıı hı'\ftldf. ·•
do~,·nloo.\ Illi/ll. s,,,/d,un/ı,·,p !1/
ur
sai1ı:es?
, AFP/Km
Dekinderen van S aladin delven weer het onderspit
iv ak
nieuiW
Het Belang van Limburg
Jı:
Turı...ı:n
t:ı:n
hc\angrıjkl!
ı·ı..·ntıJ S.ıJd.ıın
n...ı...ı,ı
ıııc.·ıııJit: ııııhlac ın.ı.ıl...t ı: n
De: t'ıL'fJ;.ımJe S...ıiJdin. dil! Jeru· t.ıkm her o' ı:rJc: np Jı: l..ruisridders. '"...ı" \!en Ko~ rJ un w;,ıt nu Ir ;,ık he e ı. In dı.· 1.'de: ı:euw t'ıc:gon de Koerdi~chı: m.ı..:hııı: tJnı:n omTı:r dru~ ';.ın Tu rken Jıı: uıt he ı nııon..lı:n kw;.ınıı:n. L;:Hı:r \er· k:.?rıJı:n Jı: Ottoın;,ın~n dı: Koerdı:n alJtnnonııc oınJ;,ıt zij hL'n haJJen ~L'hı.ılpeıı tı:g.:n Jı: :-ıjaih ';.ın Pı:r LlL'. !ıcı JıuıJı~ı: Iran
cc n tHl\\ ...ı.ır . . ı.:hıııılıJ· d.: 1\.l.lcr,kn dı: :nııonıımıı:.hıc:dı dıt: tıj n.~'>trt:· vı:n. !U !lt.' n ı.k l\.LJU!kn zıdı \\ .ı.ır
l..t:
'chıjıılıjJ.. ın de bı:rgcn ıcru~Iı\.·ı...ı..cn
VRIJDAG 5 APRIL 1991
.a rs
:,ıı.l
De Koerden: het vaakst verraden volk ter wereld
w
687~~en
*Irak ınoet onnıorwaar dclijk insıeınınen ıııet intcrnationaal tol'liclıı op de totale l'crııictiging cıı/of n·r\\ ijdL·riııg van aile clıcıııischc cıı hiologisclıe wapcns cıı rakctten ınet ecn hercik \'all ıııccr dan 150 kııı. Ook de rcparaticcn produktiet;ıcilitcitcıı ıııoc ıcn wordcn verwijdcrd. Diı geldt ook voor ıııatcriaal daı kan worden gebnıikı nıor de vervaardiging van kcrııwa
w
1'l'
d.
',.'\
------~~-------·
tn;ıJ, liJ d:ıı :ıl ll) v;ı:.ılo- ın Jc _:!ı:,chıc Zr: tullı.:ıı \an J.ı;ınııt vcrın,~Jı:lıJk Jıun tıuı.k ~uı:r rıll.ııaltıd. 'onnıeıtc:n. ın dL' lı.ıı.ıp h u rı ;.ı.ıl le\ l.'rlll ı c hnuJcn ll H llJ '.\ L'ı:f ı ıp
dcııı~ hchbl.'ıı l!~Jaaıı.
hi.IL"Iı!L'I\ /ljll ~L'I..Oilll.'ll Cl'll
\1,L.lf
ııl /IL!ı
\ılkl'thk ı..:l'll·~~l'llill'l>.l !.ıl
'\ııo\...~._·n d.ıı ~.-k hcl lı' .ın dl' :.~ ı-nılıı~L'ıı \~ ı.ı.ı\... \.ı rı 'ı,,,!,l.ıııı ıııl·ı
.k
;.ıl \~ ılkıı .ıl\\.ıı...lıı~.-·n ı: n /.ıl ~L'\L'Il
,),)fl l_'L'Il k\L'Il
.k
\ıı.ıı t... ..:uı
ı l l \ lllı...'l\[,:\111·
~~.-·ııi.ııııpt·n ın lr~ın.
Saladi n Lr
den.
L'tr 2tl mıiJııı:n l'.ı'L'f· he ı mcrcndccl . . ucnnıctL'n.ın \an lr.ı\.... hL'I Juıdııı.htL'n s, lll'. hcl lllllııd,,~._.,ıcn '.ın lı;ııı. lı:' ~._·n ıını;c'
,,~~,ır
!ıcı ıhıııhkn '.ııı
lıct/uıdıı.ı,ıcn \,lll l'ııı\...ıı~,_·cnılı..· Sıı\
ıcıuıııı._·
/q
hclılwıı n·ıı ~.-·ı~·t·ıı ı.:uhuıır.
cı~:cnı.ı.ıl~o•ıı ı._·ı~ı._·ıılıh:ı .ııııuı. Dı.'
Kuer-
ıkn .. ı.ınııııen .ıl '.ın de ~tedL'n L'll dı: s._·~ tlıl'n. lndıl-l_'llfllpı.''l' .. ı.ııııınc:n dı c: lıı.·h ccu,ı.ı:n eı:lı:Jı:n ın hL'I ~ı:bıı:Li
,c,ıı~dL'n ZıJ~ 'nrnıı.·n dl' g;lhH:">tı: ~roc:p IL'r \\ l'rt:ILI .ı.ııı \\i ı.: ht:t rı:ı..:hı np ıc\lllL''L·hı\...\...in~ \\Ofı.lı nnıhnudl'n.
D...ıı j, nıl'l ;.ılııJJ 1o gı:"L'ı.:,ı. ~tıddı:ketı\\tn \ıHnhkn
,k
H.ıheı\\C:~ı: dı: \on~ı: cı.!ll\\
\tltlf
dı lt' ll ~~ (\~ ııid.ı~,.--lııı~ t\.ııı.:ıdı ....... lı~.: iıHıııııı._·ıı hl'hhcn de' ~.-·ı~~ .ı~.-·!ıııııı.: uııı.:c t(,,cı.kıı
ın...ı~o:hı.
In de:
Kııı:rJl'n
\...\\a·
ın~.-·n \k h,.,ı~.-:ıdt'n. onJ~r ııı,hıcd \all ı
t\, ı!uııı •ıı.ıırı:
he'~ ı:gıngı:ıı ın Euıü(Kl.
tııt ~~ı ın.ı.ıl tııl' ın llp,ıanJ ıııncı:ıı ıınaf· lı.lııl-.clıık lqd..:ıı...
"'ıı:ıdı,ı.ııı dı:
l:ı:r . . ıı:
ll'
lıı:\l'\.·hıı:ıı .
\\ı:rl'lJt.liJrlu.:;.
'' .ı.ırın K,\erdı:n aan heiJı: Zijdt:n \t.k'htt.:n. hödıuiJıgıJen de Koerden de Turl..c:n ı:r,·an 700.000 van hun \ul\...,gı:noıen te hdlben uııgemoord. Tııı:n hel Oııoına;,ın"e rijk n ;,ı de oorlog uıh.:en' iel en Joor Groot-Briuan· nı0 en rranl..rıjl.. wı;:rJ \'Crdı:eld. ra.ıkıe hcı Kt.ıı:rdı,ı..:hı: gehıeJ \C~rpı:iJ n\'er \t·k· bıııleıı. lk ı...~ıllıııwk llHl~cndhc dı:n hc:lnot'Jı:n dl.' Knc:n.kn c:ı:~ı ıhui~· lanJ in hı:t \'ı:n..ir
Perzen en Tu rken S ...ı Je T\\C:ede \\'ı:rc:ld,ııır\ı)~
'ı:..;ıig-
den Je Koerden kortc: IİJJ Jı: n:publiı.·l.. ~t.-ıhabad op Perıisch grondgc:hıc:J daı duor Je Su...:jetunie \l.a~ beıeı. Toı:n hcl Rodı;: Lt!!!t:r zich in llJ-l 7 ıeruı:ır,ık. \'ielt:n d~ Pe~ıen 1Iranıc!rs) de Klı~rdt·n a;,ın en moest :-ı.1ustafa Bana nı ını:ızıın KlJC:rden n::ı.ır de Sovjetunıe uıtw~ı ken. Ec n nieuweopstand v.ın de lraa\...~c Knc:rden in de jaren zevı;:nıig \...rccg ~ıeun \an lr;,ın en vormde et: n '.ın Jc ;,ıanzı:ttcn ıoı de Golfoorlo2 ıu,~cn Iran en Irak. 0\ı~ Turkijı: hc:eh de: afgı:lopı._·ıı zı:,·ı:n par L'ı.!n bloc:digı: oorlog : llll'l ını:cr d;ın J.OOO ~ıachtoffı:r~ll!c:vocıd te:!c:n Jc inheL'ın..;e Koc:rdı:n. J;ı: ın lı un ~t~ıjJ voor onallı:.ınkelıjkheiı..l 'an J...: 10 miljoen Turkse Koaden steun krcgen van Syrie. Iran hc:eft zijn Koerdi~ı.:he mindcrheid van 6 miljoen heı besı onJcr de du im wı;:ren te krijgen. Toen dt: lr.ıansc: Koerden sEeun beıuieden aan de islamirische revoluıie ~.ı-n de lraansc ay~ı· LDllah Ruhollah Khoıneini h:~en hct be:\\ inJ van de sjah. hoopıcıı iii daaı me e h un lang bevoı.:hEen onatlıankc · lijl..heid te vei'dienen. Khoıneıni li et de Koerden echtc:r net zo hard \'allc:n ab de ;,ındere revolutionairc grot!pen die: hem in heı zade! hadden geholpen. Hij stuurde zijn Revolmionaire Garde op hen af en duizenden·Koenkn wcrdcn / / afgesL.ıcht.
AP
w
w
Verheugend is wel dat de Verenigde Naties uiteindelijk toch atstand deden, en dit voor hel eerst in hun bestaan, van hel .orincipe van niet-inmenging. De VU hoopt dat dit als een precedent mag gelden voor aile andere sıaten die op greve wijze de mensenrechten van hun minderheidsvolke-ren scherıden. Aan de zogenaamde .,nieuwe wereldorde" van Bush moet nog ernstig gesleuteld worden. Ce internalianale wereldgemeenschap is veel te veel gebazeerd ap staten en hun absolute soevereiniteit. Daı verklaart waarom op CNN de Turkse president Ozal doodleuk kan komen verteilen dal hij nooit een Koerdische onafhande!ijke staat zal dı.;l den ten zuiden van Turkije, zcnder dat de naast hem staande Bush dil ook maar nuanceert.
w
d. ur iv ak rs
PRECEDENT
Koerdische kinderen eten gulzig van de eerste voedselpaketten die hen bereikten. (foto alp)
Toen het schatrijke oliestaatje ' Koeweit door Irak overrompeld werd, kon de wereldgemeenschap niet snel en massaal genoeg reageren. Nu het Koerdische volk het juk van diktatar Hoessein wil afwerpen en hun opstand bloedig onderdrukt wordt, komt het internationale protest slechts moeizaam op gang. In eigen !and zijn de VU Vlaamse Vrije Oemokraten en 1 de VUJO de motor achter de · solidariteitsakties met Koerdi1 stan. L____ ______________________
.a
ADAT de geallieerden, met de president van de Verenigde Staten George Bush voorop, luidop lieten weıen dat ze hoopten dat de volkeren van Irak de diktatar Sadam Hoessein zouden verdrijven. braken zowel in het zuiden van Irak als in Koerdistan opstanden uit. Terwijl Hoessein met de meest wrede middelen de moegetergde bevolking onderdrukte. keken de VS en zijn Europese bondgenaten GrootBrittannie en Frankrijk vanaf de zijlijn tae. Ze lieten Irak zijn luchtmacht inzetten tegen de weerloze Koerdische burgerbevolking. Nochtans werd dil door een VN-rezolutie ekspliciet verboden. Meer dan 3 miljoen Koerden zijn op de vlucht. Dit zijn er maar liefst 12 keer meer dan hel aanıal Koeweiti's daı onder de Iraakse bezetting leefde. Duizenden worden er gemarteld en afgemaakt door de lraakse republikeinse garde. De twee maten en gewichten die de VN hanteert getuigen van een zelden gezien cynisme. Eerst wordt de hele wereldgemeenschap gemobiliseerd en riskeert men een derde wereldoorlog voor een kunstmatig staatje als Koeweit. Nauwelijks enkele weken later laat men tae dat een volk dat eeuwenlang dezelfde regio bewoont eens te meer word! afceslacht. Veel te laaı en slechts schoorJoeıend werd er gereageerd.
or g
KOERDISTAN STERFT: WAT NU VN?
~
De VU Vlaams Vrije Demokraıen wil de wereldordening zien evolueren naar een volkeren- in plaats van een statengemeen-
schap. Oit is een absolute voorwaarde om te komen tat een echt vernieuwde wereldorde, gebaseerd op het respeki voor mensen- en volkerenrechten, de solidariteit tussen volkeren en ap de naleving van de internalianale rechtsregels. Nu zijn de bouwstenen nog steeds geopolitieke spelletjes, macht en ekanomische belangen. Koerdistan heeft de maskers atgetrokken.
KOERD MINDER DAN KQE\NEITI? Met die spandoek zijn de Volksuniejongeren op vrijdag, 5 april, samen met senatar Willy Kuijpers en een delegatie van de Koerdische gemeenschap in ons land, gaan belogen voor de Amerikaanse ambassade. De mediabelangstelling was overdonderend.
C>
WIJ -
12 APRIL 1991
Volkerenrecht aanpassen Generaal Schwartzkopfbetreurde dat de grondoorlog geen honderd uren langer duurde. Dan had men Saddam Hoessein wellicht het zwaard geheel uit de handen kunnen nemen. De Amerikaanse president Bush heeft om . honderd ge_allieerde soldaten en zijn eigen bınnenlands ımago te sparen, ve/e duizenden Koerdische en Sji-ietische kinderen opgeofferd. Amerika kan d ez e verkeerde inschatting enkel goed maken door nu diplomatiek al/es op al/es te zetten om snel een einde te maken aan de Iraakse volkerenmoord. De nieuwe wereldorde, die Bush voorstaat, zou er een historische dimensie bijkrij-
Eric Vertonghen
De Koerdische en Sji-ietische exodus wordt een drama met onnoemelijk vee/ menselijk /eed en ve/e duizenden doden. Massale internationale hulp zal daı niet meer kunnen voorkomen. Volgens Artsen Cl.) i Zonder Grenzen, die met grenzeloze generositeit voor een onmogelijke opdracht staan, zullen er in de komende dagen duizenden kinderen en ouderlingen omkomen aan longontsteking, besmettingen ~ allerhande en uitputting. H et wereldgeweten werdal enkele dagen voldoende wakker geschud om een omvangrijke internationale hulp op gang te bren12-04-91 N ı EUWE G ı OS gen. gen, maar met de dag wordt het duidelijker dat deze hulp ofivel helemaal niet terplekke geraakt ofivel te !aat komt. Niettemin moet men humanitair al/es in het werk stellen, wat mogelijk is om deze volkerenmaord ongedaan te maken. Aa n menselijk medeleven in de Vrije Wereld zal het zeker niet ontbreken, maar daı is onvoldoende om deze nieuwe pogram sne! af te stoppen. Het Koerdische en Sji-ietische drama moet vooral de internalianale machthehbers beroeren. opdat ze Turkıje en Iran hebben te daor de Eritse premier Majar hun politieke berekeningen opzij zouden schuiven kampen met een enarm naar vaor gebracht ap de voor menselijke overwegingen. Als de Amerikaanse vluchtelingen prableem: ın E.G.·top, waar het ap alge· Iran zıjn za'n 800.000 Kaer· mene mstemmmg is ant· president Bush het echt meent met een nieuwe den verzeild geraakt, in Tur· haald. Vandaar is het naar internationale wereldorde, dan is het agenh/ik kije meer dan 400.000. Beide de V.N.·veiligheidsraad ge· gekomen opdat men wereldwijd met een diplomalanelen hebben dan aok bij gaan, waar het in aangepas· de V.N. aangedrongen om te vorm bespraken wardt: tiek offensief zou starten om in de taekonıst humanitaire en andere hulp men zau namelijk apteren dergelijke d rama 's te voorkomen en om nu bij te bekomen. Verscheidene vaar een gelijkaardige zone Saddam Hoessein een apiassing af te dwingen, die Westerse landen hebben vaar de Sji'ieten in het zuid· c!aar reeds ettelijke mıljoe en van Irak. zowel Koerden als Sji-ieten uit zijn wurggreep nen tat zelfs miljarden voor De Koerden zijn blij met haalt. uıtgetrokken en zijn began· een magelijk eıgen gebied m Met de opdracht van de Leuvense prof Eric Suy. nen met de eerste hulpver· Irak. Maar Irak zelf heeft fel lening, zoals het droppen die op last van de Verenigde Naties een onderzoek :egen het plan gereageerd. van voedselpakketten. Bagdad liet weten dat het in Irak gaat instellen, is een eerste stap in de goede Met de Koerden steken zıch "met aile mogelijke richting gezet. Met de hem eigen diplomatieke ook taliaze gruwelverhaien middelen" zal verzetten te· de grenzen over. Zo zou het voorzichtigheid moet Suy pogen het regime in gen een dergeliike Koerdı· Iraakse leger de vluchtelın· sche enclave. Bagdad over de brug te halen om een veiligheidszogen bestaken met fosfor· Ondertussen heeft Irak ne in h et noorden voor de Koerden en in het zuiden bommen en napalm. wel aan de Beligsche voor· De Turkse presıdent Tur· voor de Sji-ieten af te bakenen. Wellicht nıaakt een zıtter van de veılıgheıdsraad gti Ozal heeft voorgesteld in !aten weten dat het akkoord voorstel om d eze zones onder de controle ı• an UNONoord·Irak een veıligheıds· gaat met de voorwaarden ambtenaren te stellen een kans. Het lijkt niet zone onder toezicht van de voor een definitieve wapen· V.N. te ereeren waar de haalbaar er Blauwhelmen bij te halen, zoals het al Daarmee is de stılstand Koerden heengebracht kun· Golfoorlog definitief ten evenmin mogelijk lijkt om van Bagdad enclaves te nen worden. Het vaorstel is einde. bekomen. Waar het in de eerste plaats op aankomt NIEUWS WEKELIJKS HET is dat Koerden en Sji-ieten terug naar hun dorpen 12-04-91-------en steden kunnen terugkeren, zonder het gevaar te lopen er op repressailles onthaald te worden. Zonder enige reserve zal ieder het standpunt bijtreden van minister van Buitenlandse Zaken M ark Eyskens, die gisteren in een bijzondere zitting van het Pariement aandrong op een aanpassing van h et Volkerenrecht. Bij zware schending van de mensenrechten, moeten de Verenigde Naties het recht op inmenging in de interne aangelegenheden .. · __ _ ·-kunnenafdwi'!G_efl. Şguyert;[niteit_ e_IJ: [liet-innı.en- ~ . .\ :,,.:, ;il\!l $ırz;:o~<'~l:i1rlit'l:ilili&grfdfl!iPzı]h;~ ·... "·""''-"'"""'"*'·"'·· internationale rechtsorde in deregel van taepassing · zijn, er zijn gevallen waar deze moeten wijken voor het oer-beginsel van recht op leven voor ganse
......
=
.......
d.
or g
o
w
w
w
.a
rs
iv ak
ur
Koerdische exodus schudt wereld wakker
"QJ
=
"! ....
~
01-0 1-19
KR!\.BBEL.S VA N KR OE BE L
w
w
w
.a
rs
iv ak
o
NIEUWE GIDS
or g
.....
Ons /and blijft weer angs tvalli g de kat u it de boom kijken. Ande nnaa l blijk t de regering niet in staat een eensg ezind stand punt in te neme n over hel inzetten van Belgische milil airen in de Goljkwesti e. Zoal s beke nd, bes/isten de minisıers van Buite nlands e Zake n van de twaa lf EG-l ande n daı de Europese Gem eensc hap dring end en mass aal de Koerden ter hulp moet kome n. Daar toe wordt o.m. een beroep geda an op de legervoorraden van de EG-lidstaten om aan voedsel, deke ns en tente n te gerak en. De EG huur t eveneens vliegtuige n en he/i kopters afom de hulpg oede ren zo s ne! moge lijk naar de Koerdische vluchtelingen te brengen. Ons /and zend t in totaa l twaa lf vliegtuigen met 38 para comm ando 's van het Jde batal jan Para uit Tielen. met een medi sch team van het regim ent para -com mand o, met 29 milirairen van het Iste batal jon Arde nse Jagers uit Marc he-en -Fam enne en met aller/ei medisch mate riaal , waar onde r een velduitnısting voor een zieke nzaa l, dried uizen d draagberries en gene esmid delen . Tot da ar is op de inzet van onze milil airen niets aa n te merk en. Maa r de EG wil buite n deze hulp ook meer veiligheidswaarborgen voor de Koer den, wann eer ze naar h un stede n en dorpen tenıgkeren . De idee van de .. veiligheidszones" is dan door de feiten wel gede elteli jk achte rhaa ld, een milit aire besch ennin g van de centra waar de hulp nu dring end moet versterkt worden, blijft er niet mind er nood zake lijk om. Irak mag dan al inste mmen met de opric hting van VN-opvangcentra. her recente verieden heeft geno egza am aang etoon d daı Sadd am Hoessein niet enke l totaa l onbe trouw baar is. maa r ook tot al/es in staat is. Zelfs tot het inzetten van zijn troepen tegen deze centra. Milir aire besch ennin g is daar om helem aa i geen overb adige luxe. De Amer ikane n, de Britten, de Fransen en ook onze Noorderburen, de Nederlanders, hebb en dar onmi ddell ijk begrepen en cons eque nt milir airen naar Irak gestu urd om de hulpcentra tot voorlopige veiligheidszones op het te"ei n om te vonn en. Belgii! /aat weer de pootj es hang en. Het kabin et nam gisteren geen beslissing over het inzetten van Belgi sche milil airen in Irak. De kwestie zal enke l besproken worden indie n de Verenigde Natie s om een derge lijke milit aire inzet vragen. Ande nnaa l word t mini sterv an Buite n/an dse Zake n Mar k Eysk ens in dewi nd gezet, Hij ş_teun t ı
d.
Eric Verto nghe n
ur
Koerden-pogrom
Voor de wereldopinie, diep gesch okt door de mens onwa ardig e ellen de die u it de televisiebeelde n dage lijks in miljo enen huisk amer s binne nstro omt, is er aan de Iraak s-Tur kse en Iraak s-Ira anse grens geen beho efie aan Byza ntijn se discussies over souvereiniteit, niet- inme ngin g en intem ation aal recht, op een ogen blik dat er ieder e dag duize nd Koer den omko men. Daar is nog aile tijd toe als de hoog ste nood opge vang en is en de Koerden naar hun haar dsted en kunn en tenıgkeren, veilig en zond er angs t voor fatere vergeldingsmaatrege len. Als dat kan meti nzet van VN-burgerpersoneel, des te beter. Als dat niet kan, dan moet en de Veren igde Natie s daar de pass ende conc/usies uit trekk en en ..bet-· volke renre cht aanp assen om aan Sadd am Hoes seins Koer den-p ogro m een einde te stelle n. M et of zond er de inzet van Belgi sche militairen.
~;,.,. • ~de,:rAmeri/caridz:t~·irf·Hım;o;"fdi:iie~;;rrmre}f~ei
-:'g}eit ı
beiw aar tegen dat ons /and milit aire hulp zou ver/en en aa n de Verenigde State n bij h et installeren van daad werk elijke veiligheidszones voor de Koer _den het
Koerden
Ter\\·111 ,;1;n dN gmo!s/e genucuinı rmiAereii/1/II IJTdel/i la ııcreld aw1 fıel geheuruı is. ;11/L'II wii rrilig 1'11 hmal mor on;r: hrelılhw' !J, la thertl 1.1 in mo· ;i el geslopen 1'11 \\'lj hrengr:n hraalft '.\ de lıandoı 1 uur de oı;en. Er ımrd! ee11 ml/.: remıorml m ır i/ /.:ii/.:e11 de andere ne !ıl lll~ uil. / 11 naa/11 ran ons gouden kal( enlwa r un nede aulo en de hen;uı,· .fı,·hhcll 11 -ii ıı·cl <'<'ll oorlog ı·o/ig ge/ıad Boıend lelı e<'ll '!"'' raculwr, oor/nı;. ,-,·clı!.l/reekl <'ll dus 'fn·e· "!'C\ \'. me/ll!n ol<'. apo/.:alıplil< h,• hccldcn. {r ll iirt'li ı·,·el Aleurt'li <'ll lıer 1 uunra A 11111 hturen;:e\\''"11 Fn .~cl/s di c /ırwıde11de oft,•ror('l/.1. /.,·ek 11 el n·n /,·ıe!lem fıu,Jdı: n ı;r•lrTerd <11111 de ,/id u/f Baı;dad !Id /ır(/( hr IO!Iiurr,· ''·lll'.' ":' 1: •: Saddam ı 1 erd rc m-roı;wır. dus '"'"''' h11 ,·,·n (n;, "' JJ:;,·•ı. !/''di. rı 1 n·de .-\do!( Hala . De oorlog ırrrd <'<'ll suAse.l . .Sı lnmr~/.:opr ·" nreer ~idı regelreclı!lll de gesclıiedenishod.J<'I. ı·rgem lll de 111/Ignın" mn l'e/dm 1~arsc!ıalk Rmm11d Leu/.:c Bull<'hiiA. dit· S1 h11 ur:A"f'·' Illi peelde her spel ho\'tlldiell np en !ıcef 11 11/flilllel.:· ııu:,· 1 l:nı"<,;i'!ll/1~ ıri/de lı ii di"'" ın/f 11·c allemaal!ıemıe/ıf/.: 11 1'1/.\(('1/. De /ı(// .~ıhır ı m. Bagdw i ili ~1)11 e1gen nesi gaan uiirokcn . ..In der Bc~tlırtmk:m" -~tl'.!! 1 iclı der .'ı:/eisrer". awı de ... a(ırer/.:uıı; k elli 111<'11 tf, .\fn•.,ft r . .4 chrera( he/.:ckenmoe/ ik Sc/nrar~/.:opfgelijk ı;nerı. H1j ıı <~re .'ıefa door"e!!,(J(İIIIOI in her ho{ \'Ol/ de leeuır. Wall/ Sadı/a nı i.1 een f?C\\ ()/lde !eeuı'~.. 'maarlıij is rerre ral/ dodelij/.: gelro(fen. E11 iedert' "t'\WIIll rootilier is Wl ı·eel in s/aa/. Zoals em rulkere ell ll t't'l. een ii/1/0Urd. ıl r:er ~w·den /ı01iderddui~e11den koerdnı lll/gmword en \\1) ~ıi'IJ)!<'II Her ~al ırel dr ırerelıl"e.lchiedelli> :1/11 1'11 ıı·i; /.:umıı' ll rallarand Tlllli!! .~aan sfape11. De .\laclllcr m11 Bagdad doer :iili 11er/.:. O~ısclıu!tfl;e moeders <'ll /.:i/lilcre/1 \\'Ordell 111<'1 1111geil;kr ını pe m rani mn de door o11s gelrı-erde ırajl<'ll.ll w1ge11ıoord l11 ~{11(/11 hi!. ".\..\el :oafs ".,d, \'{)e/ :elirli op rluc!ırende miae/1/.:oloiii i<'S. :o mifr(//1/erell de /rau~e;; op /ıCI Kocrdisc!ıe ml/.:. . . _.. . ,. " f/.: !ıeh een grool rnpe/.:1 mor hel f..oerd . . ı1ch ı·oiA. Ille/ ~111~ fl.'-tl< . •11,, lndo-C emwa nse wat. Wii :i)n orenge11s \'en ra/ll lllt'l dır ı ol k ''",' nı. . op sclıanda/ige wij:.e ırordt uilJ.Jrl.ll.!.f.t~'fY,l{qj'!,e.f -~,8~,ı~ar,ı.~~ı!~"f~ ~f' ritidi /.:emıen ıdi niel. liig Bnss Busliz at fıet werfı!.g,ı(ett.HırJnJn.<;: · {/, H iller fıer iood.~e rol/.: aandeed. doel Saddam Hoess em mf/.: aa n.· En siraks .~u lim ıı·e allem aalwe er ::.egge lıe!roı>nlı ,ı/ı, n : .. \~ 1r lutfı, 11 c· Ilic/ıl gnws. w". ıre lıehhe11 !ıci niel grırelt' /1. ı. .-\ls Vlami 11gen :oude11 ın) ons des 1e m~er moı;lif . . ir\elhu!h ,n . r":len met_het Koerdisdıe.x_()l.f(,jfilf.f![.>f1!-Zlt ' · '
'ger1ôôi-a. "-~ ... TR ı JKS "HP.~~h.~~q~ l~""'il~~g~,,_ .o
;s.fi;~?;;,..,.,c.~---· ~.-~~•" ''
dring ende hulp die mag verstrekt worde~ "met .,.,.,;r/r/nl
aile
,. . '.'.'·-•
· .. ~ J.
~" -~~...;..:.i_'-r'f.!J:.:.:·;·:-.. ·.,..,ı; . :
Garanti e
-
Onverschilligheid . Ec::n van de meest verbijsterende aspecten van het drama dat
zıch ı_n de G~If af~p_eelt is de tatale onverschilligheid van de Arabısche en ıslamıtısche wereld voor het lot van de sjiieten en
d.
or g
de Koerden van Irak. Toen de sjiieten - tenslotte de meerderheid in Irak - in opstand kwamen om zic~ te bevrijden van het moordenaarsregime van Saddam Hoesseın, stak nıemand een hand uit om hen te helpen. Door iedereen in de stee~ gelaten, werd hun opstand in het bloed gesmoord. De Ko~~den andergingen en ondergaan nog steeds hetzelfde lot. T1Jdens hun offensief zouden de !
w
w
w
.a
rs
iv ak
ur
Tijdens zijn speech over de "Nieuwe Wereldorde" vorige in Montgomery dat in Irak de "doelstellingen, gcsanctioncerd door het internationaal recht bereikt_" waren. Dat mag misschicn waar zijn wat betreft d~ resolutıes van de VN- Veilighcidsraad inzake Irak tot aan r~solutic __678: Koeweit was bevrijd; hct Iraakse leger terug bınnen zıın eıgen grcnzen verdreven. Maar na resolutic 678 zijn de resolutics 687 en 688 gekomen. Resolutic 678 van 3 aprillcgdc de voorwaardcn voor een staakthet-vurcn vast. Dric dagcn latcr wcrd in VN-rcsolutie 688 de blocdigc rcpressic van de sjiitische en Kocrdische opstand veroordccld. • Resolutic 678 werd door Saddam Hoessein al hcrhaaldelijk geschondcn en gcsabotccrd. Van resolutic 688 hccft hij zich helemaal nı c ts aangetrokkcn. H et Ic ger van Saddam Hoessein • - de 20 divisics die nooit aan de Golfooring dcelgenomen hebben en de resten van de in vasicleger die uit Koeweit konden ontsnappen- ging onvcr~toorbaar v~ıort op de mcc st harbaarse wijzc de opstand van de sjiieten en de Kocrden neer te slaan. Waarom legdc Saddam Hoesein zich necr bij de 12 VNr~solu~i_es aangaandc Kocwcit'! H et antwoord daarop is ccnvoudıg. Hıı wcrd ertoe gcdwongen. En hij wcrd crtoe gcdwongen door de Amcrikaanse president George l3ush. De rcsoluties krcgen maar gcldinğskracht omdat George Bush bcrcıd was gcwcld tc gcbruıkcn. Saddam Hocsscin mag tot aan de vooramnd van de 17dc januari gctwijfeld hcbben of Bush bluftc ot nict. of hij wcl ccht hereid \\as de formidabele macht die hij in Saoedi-Arabie had vcrzamcld. in tc zetten. Bush hluftc niet. Wat is de rcdcn dat Sadam Hocsscin zich niet stoort aan VNresolutic fıS8".' Ook daarop is hct antwoord ccnvoudig. Nicmand lcgt hem bij hct blocdigc handwcrk tc gen zijn cigc-n vol k ook maar ıcts ın de wcg. De lraaksc dictator wcct dat hij ongestoord verdcr kan gaan omdat achter resolutic 688 niet de minste drcicinc van gewcld staat. o'C Amcrik~ıansc prc,idcnt George Bush hecft hct herhaalde ı'ııalcn \oor icdcreenduidclijk gcma~ıkt dat hij zich in geen gcval z~l bemoeıen mct de uorlog die Saddam Hoesscin nu tegen zijn cıg~n volk vocrt. Bush hccft het ook duidclijk gcmaakt dat het zelts nıet ın zıın bcdoeling ligt de val \an Saddam Hoessein te bcwerkstclligen of cc n veremdcring van rcgimc door te vocren. Om die rcdcn kan Saddam Hocssein zich tıinncn de grcnzcn van Irak ongestraft allcs pcrmitteren. _Hct ura_ma dat zi~lı nu in Irak afspcclt. duidt cr ook op dat hct Wıtte Huıs kennel1Jk geen enkel idce had van wat er na de oorlog zou moeten gebeuren. De opdracht was duidelijk omschreven en beperkt: de Iraki"s vcrjagen u it Kocweit. Allicht • zal_ men in Washington wel rckcning gch~udcn mct de mogelijkheıd dat er vee! mensen van de gckgcnhcid zoudcn gcbruik maken om Irak tc ontvluchten. Amcrikaansc officidcn blijven constant de term ··ıraakse vluchtelinccn·· gebruikcn. Maar dit is een heel \Ol~ op_ de \!uc ht. D it is -cc n ~·olksverhuizing. Een volksverhuızıng dıe de door Washington nagestreefde vrede en veilighcid in hct Middcn-Oosten bc~drcigt.In zijn grotc O\crwinnim:srede voor het voltallige Congres vijf weken geleden zei G~orge Bush dat het Amerikaanse ··~_ngagem~~tvoor de ~-re de in__het Midden-Oosten ni et ophoudt bı ı de bevrlJdıng van Kocweıt . Bush dacht vooral aan Israel en het joods-Arabisch contlict. l\laar dat vcronderstelt dat de desbetreffende VN-rcsolutics ondcrbouwd \\or dt d oor de garantie van de Amerikaanse militairc macht. Zonder die garantie zijn VN-resoluties waardeloos. zoals de sjiieten en de _..- · Koerden nu ondervinden. w~ek zaterda? op de Maxwcll-luchtmachtbasis zeı de Amerıkaansc presıdcnt George Bush
---'-'-......;...'----.:......,.,"'--'"'=~·,:.;·-;:,.;··•:..;;-;;;;~-,~---~ ;·Let) CUSTERS,ıl\: ~c·
GAZET VAN MECHEL.EN 16-0 -9 4 1
c
~
te bie..den.c: . •-c-' · ,c;.~~-~ ::.~.d~.r,;;~:~~~ ....,,ffic~~~;ii"'';;.E,,ıa.. , Westen h_eeft allicht veiitgebrekeiCMaarfief is steetfs·~·F---·-·
E:~Chern;ıing
- ,. H~t
•' -.:
bereıd hulp te bıeden aan mensen in nood. LPo C:JTSTF.RS
or g
,Elke dag opnieuw waart de dood roncl in l{oerclistan ' ,~'
.\CIK~[/\
'
20.04.'91
fÜULJ?VERLENING VERSUS WANH OOP EN CHAO S 1~~~· .::·{~\'
'
1'.
'•
.'Cukı\fa.
·n•·. e Golfoorlo!! is ~im andcr-
hal ve maand geleden bceindigd: de daarop volgende revolte tccen Sadd:ıın Hoessein is drie wekc-n geleden verpletıcrd en omgeslacen. en sindsdien wordt Tuıidje ::-en naıııurlijk ook Irak O\'Crsp<~ld "'"'r 'luctııeling.:n. N~:ır de Lin van de K<'<:rden die wc ıien ~ııschuiwn v'"ır waı brood in ·heı Turksc Cıı~ıırca koını de inıer naıionale hulpn~rlcniııg wcl tc ınıaıop gang. "Tıırkije:. Aıneıi~a. dır crenic
i~-~~:~ fL,~: .;~l:·::':,ı,~
lııın hulpvradıt ıc' droppeıl. "/~
hd1
mı~
t1p Jc gnınJ lıur~ı en Je kor.ın pre,dı. IX :.ercnc nı'ı in de mt"kee "'"rdı \Lrc't:J vcrsı<-xırd doN biına dı~riiık gc~nıs: ı1p hct pl~ınıjc tıuııcn
ur
;~e.ıiVan Cuh:urc~:een ~~~ft;doıv aan M 1\ırkse ~evan de grerıS met j; ' ,.Hier, en in de ber. ndom CukÜrca, ·~ ', ten tiencluizenden ·..· ·s che vi uelitelingen :i!}ftWMi. ı.•o,)J.'e~n veilig asiel. En in arwathting valieri er nog ;~~l~~pag meer clqden.
De ıalloze \'luchtclin!!en die urcnlang aan,chuiven vÖor een sruk bnıod bij cen rcgeıingsgebouwııc in hcl kamp in Curkuca, ~ij~cn hoopvol omhoııg als cr L>ı:n grooı militair vrachıvliegıuig laag boven hun hoot(J komı ovcrvliegcn. 1\laar er valt nieıs uit de nıimen. Wccr nieıs. Ecn Turkse officicr schudt mcewaıig het hoofd. "De Amerikanen he-bbcn wat kleding en nesscn gedropt voor de vluchtelingcn in de bcrgen. Zoiets lijkı mooi manr een grooı deel van de lading kwam enkele da~en ~eleden middenin het gei'mprovi'Seerde kamp van de vluchtelingen terechı, zodaı er op de grond nog eens ıwee doden vielen". Daı is inmiddels cen week geleden. Sindsdien is VS-presidenı Bush bczweken onder de binnen- en buiıenlandse druk en heefı hij tıc sinten om de hulpverlening grooı schalig aan te pakken, het installcren 'an op' angkaınpen onder nıilitaırc bcscherming ın Irak zclf induis. Hoewel heı naar schatting nog ıwc-e weken zal duren voor.ıı: cc; die kampen oper~tionccl \\Wden, i' er duidelijk dnıkker hulpwrk.ecr in de lucht. ~ dı:H" wordt cr cvenwcl nicı minller op. Na wck.cn van wachıen op Jc h uip. waarvan ze via he ı bcluisteren \an hun radiooıjes weten daı hij op koınsı is, zijn de vluchıeliııgcn in de bcrgen laııgs tıcide kanten van de Turkse greııs uiıgehongerd c·n hnogst om:!cduldig. Gisıereıı wrhaaı:ıc de -Bıitsc -bcıııanning van een Chinook-legerheliknptcr daı zc zowaı gci'nterd wonJen als zc laac hovcn Je K<>erden gaan hanccn nı~
idee daı we zelfs in Irak mc-er overiC\ in2skansen hehbcn Jan hıer in dlı godverlaıen k.ıınp". Ha:rr dochıer \·an viıtııen l.ıaı mc in Je famıli~tenı e~n videorec·PrJer zien. veNopt onder ecn ~hn.:t:U\I.t t.~n KocrJi..,~he j()r1~L' ck~cn. "In Irak haJden wc heı hc-el m:ın. kııcrlıı~ kr~nhzınnıu ~cın \erJrieı en nıeı he ı sdıııiın -,1p J~ ~·ıcJ". venelt ze. "~·laar mcc nıL>et heı verder meı Jc honvlu.:hıelineen ., gesıorven aan uııpuııings,·~r;chıin J~rdduızenJen Tur~iıc i> O\erduiJelijk ıııeı Jol op ~lcn. \L11.:htdl'i."' ,·an \I.Jnilt"~'P hcl \ersterken van de Kocrdischc ~aat zıin ZOl1n wıllekeunr:e m~n't?n Üp lıeı.pleın ıe lııi. ;\l~ı zıın Jneen mınJerheıd binnen de ei!!en !!Tenzen. En heı hulpplan ,~an Bu>h dwing~n ze h~m op Je grnnd. Hij wordt ıcıs rusııger. Ziın s.:hr~eu nıı~i tıp de vıijwillige terugkeer wen ~aaı O\ er ın c~n ham~r;.;heu 'an Jc 'luchtelingen uiı de bcrgen rend -~ehuil. naar h.ampen in ıocgankelijker gcDe ~~nJ~rliı~ jçs würJ~n nu een bieJen van lr.ık waar ze ont.ler bcscherming zoudcn ıniliwıre H"M.)f C\..'11 Jı.lı..)f t.'<:n ouJc man na.:ır een <1pcn 'radııwa)!en gebr.ı.:hı. >la.ın. Hc'<:lang ~ Z:kcr de KocrJen Zo in Jock.cn ~ewih.keld had de hebben daar geen tlauw benul van. b.ıb' die hij Jr:ı.!gı net zo goeJ een An>en zonJer Grenzen wa.ır schuwJe 2isıeren in Ankara daı de tın'<ıd kunncn Lijn. ;\og veerıien \luchıelin'f!en langs de Turk.se kanı ~c'<'r z;ıJ de ouJe m.ın \·an Lle 'an Je gre'iı, zeker nieı gedwongcn ıncı,~c..: naar Je caminn lopcn. E' en huiıcn hcı do rp zıın de mas- mo gen worJen om terug ıe kere n n.ı.ır J~ ·J,idoordcn· die Jc ~eal '·ı~r.t\t.'ll al lh'ıı..ır tıuiJl'Lt:rs ~~:;r:ı li.:aJcıı 2aan uııtıvuwen in- hcı vcn. En JSn zijn Jıcgcnen dı.: Cu~ur~ noordcn ; an Ir.ık. Alleen als hct gehaald hcbbcn nng alrııJ beter af om' ıiıwilligc rcpaıri~ring gaaı. zal dan Jc h0nd~rdduız~ııJcn die ho- Anscn zonJcr Grenzen snm~nwer ger op de hellıng~n gcsıranJ zijn. ~~n nıcı heı geallieerde plan. De dagcn gaan vooıbij, en cr blijs,ııııınıcc vluchteliıı~cn ın Je bcr,'!en lıchbcn een ~n-.en ıcnııe van Je Ycn J,ıJen vallen. De ochıend na\':-J kuıınen bcmaffııi~en. De d.ıı ık in Cukura 15 kinJeriij~ıcs ııı~~".:n ıııtıcıen heı >tc ilen ıncı cc n ıciJc. werp ik opnieuw ce n bii~ in de moskee. Deze keer liggen er 33 kkııı sıukıe plasıı~~. 11f e~n de~en. of hckın:ıal nıeıs. T.ılkıc•s \den Jtıdc babies. In de donkere hocl> w ilen ıw~· 'ten ~n 'c'<ır.ıkcr J~ liggen ı.ı lijken van voh,assencn . \\ölcl'oC ı'iulp.ıpcr:ııic Je grOt1blc o, ı~ Je imam ziı er weer ıe wee~la ~~n. Dan bcgint het ıe re2enen. n<'<'.!· J~cJ. :O.Iakabcre reğelmaaı ~en tt."rt. \!.1 ık \~t:cr tt:rtı\! llJM Lr~J('. nı~r~ı Je nieuwe tJağ Harald Doombos ;c~t :..t.'n 1-\.(~rdı ...~ih.:- \ rPU\~ ··lk ım:ıııı Jı~
~laa~lıcJercn uiı
c..:n
hcı
iv ak
op d~ vloer van de mos-
bcetje hulp al snel in
nıcts.
____
,_
in Je ciuws du· ht•erst m de
luımpen 1·er:mkt iıt'f
het'f)t' lwlp dat
.a rs
~ı~_:ı.e kinderlijkje~ liggen
zinkı daı
(Foto Plww
hötomıdcn ~i,ıcren lıçı ''"''''''". lt: ı :-.crl!eant ..\ııdv Swt:tm~m dıt: ht:t
~nmnı:ıııdn V<>crl over lıet ltıc,ıd en pn1iıc-cn h.:ı t<ıcsıcl hııiıcn her l>crei~ van de ~reıı~e handen \an de \ludıtelince;i ıc t1Pudeıı. "S•ıııı
nıi!.!t:n ~ıaal.!tiı..·ıı cnn Plll .lan h..H..'td tc liınınıeıl en .ıııderen ~bıııpıcıı tiı.:h a;.m heı hx•..,tl'l va'ıt h'ıt.:ll \l.t: cr vaııdcı<'r gıııg.l·n' ·.
de Chııll"'~ zcs ton vocd:.el pf andere hulp ter pk~~c hrcııgeıı. lk llrıııen :cııen
1\lcı cl~.: vlııc·Iıı Lııı
nl·gcn
\';tn
Tt't'd' ı ıp gmıg ~ltıl!'l
u! snd
ın lıt'f lllı'f\.
Neııs)
w
ı,, '·:t:r'. 'Yii~n in clockeri ge\\ik-
d.
'~~ "' 1•• :;~,
dl' /ı..' he li hnptcı~
ıı ı.
de 1'tııııılıı·l'<'ı~ waarheen de Brıttcıı ~l'ıllTt'll 'h;gen. zinen (1p ~-~00 ınl'lcr hıl(,~tc laıws de lra:ı~:.e ~anı ,,ııı de ~ren' n:~ı-r scharıııı~ 1~tl ı ıiwı \ lııdıi,:liıı: 1\l;ıar h
w
,'
gen. \V.lt de ( 'hııınohs
ınumt.'llll'l.'l
\"t"l(_'d......._.l ınerYiic~en tx· . . ı.uı uıhluııı.·ııı..J lllt \~.ıt ~It.· K~~<..':Jı,dıc d<>rpclıııgen l.ıııcs de Ttır~·•.:
ı)m kındcn..·n di~
a:ın
(1\l'r w:ıı .ı . . rırıne..,
\fq\\ci
~lt.'f\·eıı .ı.ııı lli.uTL'L' L'Il uırrunııı; tc
h:ınt \:lll
~l"l.'fl~ hehbc.:ıı ill\.!ı..'!.ı
tk
nl<'ld de Wc-,ICI'oC lıulp lll<'<'i ""~ i> '"'" 'erha.ıl uıı de Bııl~l". l<'gt ecn lııılp,erkıı.:r arri,·ereıı. "Dıı
vcrıLır~en. LX d~,"M,ı.,J \~.t.U1l1\er.ıJ ın lk Kl;_'rdı'ı •.:hc lx·rL'cn nınd. In Cu~ıır.ı . .ı.ın ,i.: Tur~..c k.:ını. Jıcnı lle ,_·cnrr..ı.d ~ele~cn nıoskee lİiL'Ih{ al\ lİI)\kllh~Ji~.i~ :\fgt:lil'!l
\l.ı,nk·n \t.·ıını..·ııı~
\,ın de \iılııcıı ~ıııckrlq~J<'S lı~g~n ın t.'\.'ll dl ınh.ere hn. . .·i... onk. \ ı_ıf 1('0\.!.
\ uldı\.!d. nı.l.ır er nın .ılıqd lllt't'l hPn~~·rıt!e m.ı:'en dan t.'ı hnılknııf
;ncı \\ır re l.ı~cn; Lll ll en~~~ lııın
a.ın
h..•nrd
\~lll
dcn en vi . . ~·n
\k
hdıh.ııptı:r.
"hro-
'\h""'ll /1_111
ll et
ı.., 1-.nııd
en \"C'II.:hllt! 1"\('\ t.'IIPp dL·
!.!ı..' . . tı'l'\t'll ,~,,h~:ı:-,enen. :\f~cdek.-t
gc·rııııpd,lc. ıııeı ıııııddcr hcJ.:~ıc
en hqn.ı ~tıt ka 'LT\~'l'rdcn \'l'!Ctt:n
l'lllll\Uitl, l.'ll ı.lı.: Wllh.htı.ıh.'ll dtL'I
rı.'~ !ldııb.ı.ır. D.ı~enl.ıııu lı dı i'<: n
;df..., de ııı.ıdıtt!.!l.' nhıtnı\'11 \.u ı ~le Clıııu\(ıı.. re madllı!.! re \~ıııı.kıı \'nnr .ıl de.'l' vludll~lın\.!eıı ı' ı.:ı lll!lllll'lllt.'t.:'i l.'l.'ll \t.'fl'll't.'::"-~lllhlıo..:lk
.'L'
!.!L'Il
l.•L'll t\.ı i(_'f\ Jı,.._·iıl' ,tlhk·ııt med! . . : ııı~..·n
- ter
plc~~L'
liıı
bc,,lııkı
c·ııhc·l
-ın lk ~ı.'lll'll in Jı.: rt::..!L'~l ınc~ten ı~ıı't.·ıı ı.ıııı te l'lll~lHll~n a.m de
tcrrL'Ur
\,lll S.ılkl.un lhx·~~ın. nın
\t.'I:\ııi.=L'lh
L'P
L"c,ıı ::e~lcıten Turk.:->ı.:
heı
'Dit drama is erger dan alles wat ik ooit zag' R
ıw~~ !!eled~n
uiııı
De Morgen
\\'~1-.~ıı
dereen stortte zich daar op. Als dat lıumanitaire hulp ıııoet voorstclleıı 1 Jj.; w as rnnduit besclıaaınJ ... Pas een week ueleden kwanı lı et verl~~-.ende ııieuws dat de 1\.ııerden
wrhkef Diri-. Tiel~ıııaıı hij d~ 1\.percleıı in het h~n.!~ ~tdıti!!e ~~hied daı lr~tk ~~lll Tur(ije -,clı~idt. l~ıı p;t;tr d;tgen :;ekdeıı 1-.eerde lıiı nıet een /\\;tre \erGrnter ı,., ıudlıeid IL' nı:;. edıter i~ de p'>yclıi,che pi_jn 11 aardn• ır de Paıınra
j.;oııdeıı
.o r
-.er,clıril-.klijb
i' L'L'!l
\ıH>r ıııij LT:.:~:r
draııı;ı daı
i-. dan \\;tt
" H ınlijj.;e
.1111/l'lllllilf /Jid Tidmlull. Ouniı
1 Pilurrı.
\\L'L'Ild. In lıtııı 1 ludıt H>Pr de tr(>eJ'L'Il 1aıı S;tddaııı Hııe,"-·iıı 'traııddc:ıı IH ınJerdduı;eıı deıı lr:uj.;,e 1\.ı>erciL'Il ınciL· lıcrUL'Il. llet i"L'rkiıt d:ıt
Tur.kiıc· iıL'Il/llli !ıiııi1L''l~c· l,ttcıı hehheıı. <'l!t~eııı ı'ıe Jeqı~tll kil 'tellı:c,te. i'
L'L'Il
l~ıi'L'! cİ.ıt
"f-kt ,le 1\.1 ><.'!'-
ıııdrukj.;ell
iıı
'pral-.. Le n lllilllta~e \.u ı die 1ıpıı:tıııen wllrdt "r ;;ı CWili nunun DnminiıJIII' f)i'/liiJICrc en ..;duidl!t'cillliut' tLTdag -+ ıııei in lıet R~ı r Fn1n I!RT1 dıo 1-pnı~r:ııııın;.ı 'Pialla· .Ieıı ın Tu ıl -,e Lunren nıı:r:t LLıt de ;ıej.;rcıı dP<~r oııı 1 Ju. lll uiıgemııdeıı. \erhliı\ell. /.e Lİtteıı 1a-.t lı et uehrel-. ~tan lı1 uiı.' nı: eıı De 11:Jlllt1a~e 1a11 Tıc:ie .ı.ııı de: greıı,_ ııp lraal-.-. lıet ~enuiklt: 1\.tlL~- al 1eel ııı:ııı \\ci ırc!t 1 nnraf~t:c:a;uı c:r"ııdgc:hıed. ·· Die gren' dı ıdc·ıı ucı.'i't lıehheıı ı: n dnor e~ıı kı ın 1er,ı:ı:::- 1 .ııı 11 ,,r,it '''-'''· :t;ıj.;r dı ıı ır ,:CL'll ll :C lll 1le' ll ei -.e ll. de Brit>e !'L'J'' ırter ( i~n ııc \\ .ti"L'tı,:c· T url-. 'L' "ıldatcıı. \.ı een 11 ~ej.; 1~ın ~rll\1 t:- Rlıhen,_ ciiL' de 1\.ı'<.'!'c!ı (ıl' Je i•erdl;lllkeıı 11 ;m.: n li ı"e Pııtberillu k11 :ını de ,dıe rchelleıı "P de 1ıı,;t iıuıı !c:\ ciN ıııı'faııJi:clıe mt~rııatioııak' hulp todı 1olgde hii lnııı ot'ft:n,ieı Jeıı tnt 1 oor j.;nıt men.;; ını op ~all)!. Tiekınaıı : "De tegeıı de tnıı.:pen \:lll S:ıJ erenli: er 11 a' Ja:ceıılan!! eel". te lıulp di~ de 1 ludıt~ danı Hrıc-.-.ein. De 1\.tıer :::eı.:ıı, tıed>el. 11ater nf on':. linuen kre!!en. kw anı \an Jeıı ""ııdeıı Lelh de ,t~ıJ Jerdah. Door sıı~eUI\' en de ~Turbe 'hewJj.;iıı:c. Lt- 1\.irkuj..; op !ıcı lraaj.;~ le11·aren lnııı ter ı.;\\ameıı 'lieurui:ceıı !!er 1·cro\ eren ı.:ıı nııtJ~j.; fe!.!enhuieıı kl~reıı donıweel-.t. In dı: dı.:j.;~ıh en IPed-,el Jı~ıp r~ıı de 11 are nı m an~ 1 ~m ı.;.ın~peıı ,tef... eıı ral 1 an reıı. Daarhii ı >tıhtPnden de ~ı:ıı.ıdelPLe rep~e"ıe ;~c·j.;reı: de kı ır 1ıp. Kiııdı: grU\Ielijk~ klttllt:Ib \all \l;ıara:ııı lıuıı lt>!!-. 1\t:r,J rL·ıı c:ıı t>Uderc m~ıh~n ıııeıı . . t:ıı die iL'h I''"'~Lkıı llndct'\\ oıı'c'll. \bar ,ic· 'ten eıı hi ı lı ı 'llderdeıı. tc beınaclıtıc:eıı lkrhaal- eufPrie ''- a' 1 ~ııı k< ı rı c leıı !r:ıab ITiıl\ ılliuer del Il ı.; ı.;\\ ~ıı1ıeıı ge d n ıpte du ur: s~ıJd:lllh tr< ıe~-ıen duj.;rc; ciiı: Je \ iuchte~liıı pakj.;etteıı 1ır ten!L'ıı tc- ;etten L't:!l tc::cen<>lkrNı..:f ~L'Il 1tıl:;de. ıııaar hıJ gereclıt en \ ielell er ,lııdeıı. ın eıı de 1\:, ,;rJi-.che l:ıe hrek aaıı nıedici jııı.:ıı ıııet Ltter wlgdeıı de lıeJij.;"p '"Jj.;iıı:c ,J,ıe:ceıı ı'l' de ı:,Lt:i ~..ııı ellicil d.ıll \ .ı't ter' dı e 1:ı lll '1' t1•. ee ıııc:ter \ luclıt. \ kt ele i•ekc::ı,:.: 'tdlen. \ert~lt \i\Pf' de L·~ı- hnıPd n ınd-.ın >Pide n. k- :cc\(\l:cı:ıı. (SdB ı
w w
.a
rs iv
ik ~e;ieıı 1ı:r iıı CtnıhPd• ıa ı~ııder 1'"1 Pnt. in Iran nf iıı .-\f~lıaııi,t.ııı. De ıııeıı -.en -.t~nen er hiJ ~ı-,je~. .le vnelı je ah jounıal i-,r en<ırııı Pll\\~:nnı:c en ıın:ce rnal-.1-.eli ıl-.. Het~ i-, <ınıı;n ~elijl-. lll11 rıbtektıel en ıın ~er,chilliu tt: hlııiL'n. Jj.; lx·n lıeel~ clıt:P Pnder de iııdntk. E~:ıı \ eı·,l.ı~,:Cc'\ er 1er:celeej.; ,k Lıkreleıı :cııı:ı, 111L'l u.ll1cc··, lııkr n()_ 11-. kın ;ıııı ,tc·llııı:; ,Jt:chh hııtıüien. \ nıır lıet eeN in Ftren iıL·h ij.; :ce-
ur d
Diı
ak
ıcı-.
ıı~tar
g
ıııa-,imtnı~tJi,ı \·;ıııdaag g~-
tllL'L'.
tenı:ckerı:ıı
lı un !and 1ıı1Jer .-\ıııerı hesdıı:rııı in:c. kaanse Maar ooj.; in Irak ;u Ilen ~c· in t~reclıtkoıııen ''~c·r kaıııpc•ıı. /.c hlij1en vluclı telinucıı in eiuen laıı·J Tijd~n . . ;ıiıı ,1erhlijl ~~~ın ıle Turk,-lr~tak'L' · c:reıı' lıad !)irk Tielenı;ın~ L'<.:!l kle in h;ıııdı 'l'llt:ıııt:niL' hı ı lll iL \1 .ı~tr< 'J' lıij ;j lfl [1LT-
1-. wel d 11 nrdt. "1 k h~ n ha;t~ı 1ijknı11 iıııig par in dieıhı eıı ll< '"it nı~tal-.te il-. t<>
25.04.'91
w
HET KOERDISCH INSTITUUT VAN BRUSSEL Het Koerdisch Jnstituut van Brussel is een oanfhankelijke socio-kulturele organisatie. Het is de voortzetting van Tekoser, Koerdı sche Arbeiders en Studentengemeenschap in Belgie die in 1978 gesticht werd en in de !oop van 1989 deze nieuwe naam kreeg. Het lnstituut wordt gesubsidieerd door het ministerie van Kultuur. Het street! een dubbel doel na: de Koerden die in Belgie !eve n helpen om zich in te sch~~elen i~ hun nieuwe -.-.ıeefmilieu,-zonder-daarbitJıunc~!Q!ln kulture--_. le identiteit te verliezen; anderzijds informatie versehatfen over de Koerdische geschıe denis en kultuur. Hetpand waar het instituut ve~blijft werd in
Een paar maanden geleden werd het Koerdisch lnstituut gefederaliseerd, er bestaat nu een Koerdisch Jnstituut en een lnstltut Kurae de Bruxelles. Het Koerdisch Jnsiituut rich! zich vooral op de Koerden en niet-Koerden in Vlaancteren (Brussel inbegrepen). Het instituut geeft ook een driemaandelijks lnfoblad uit. Naast het Nederland:; i~ ~r R_ok. een uitgave in het Koerdisch, ·Frnns err·" Engels.
'''- <•:,·-
>o
Geweten gesust
Saddam regeert immers vanuit een minderheid van soennieten. Het is wel bijzonder tragisch dat het probleem van de Koerden via de Go/foorlog en hun uitmoording door de troepen van Saddam Hoessein, opnieuw in de belangstelling is gekomen. De erkenning van het Koerdische volk - toch 25 miljoen verspreid levende mensen - moet op termijn een intemationale oplossing krijgen, wil men niet alleen de mensenrechten respecteren maar ook een lang aanslepend probleem op termijn oplossen. Hun erkenning als waamemer door de algemene vergadering van de UNO bij de intemationale organisaties kan een begin betekenen, zoals ook de Palestijnen het statuut van waamemer hebben verkregen bij de UNO. Misschien kan een kleinen in d eze aange/egenheid neutraalland als Belgie, nu h et het voorzitterschap van de Veiligheidsraad waameemt, daartoe een aanzet geven. Wat nu met de Koerden gebeurt kaii niet langer van de hand gedaan worden als een ,binnenlandse aange/egenheid" waannee niemand zich in te /aten heeft. • Heeft al die humanitaire hulp we/ zin, imifen we de Koerden achteraf aan hun lot over/aten?
.o r
ur d HET VOLK
.e-o4-91
Koerden gokken
ak
Het gevaar zit er dik in, dat de intemationale gemeenschap de Koerden over een goede week vergelen is. Maar het geweten zal gesust zijn. Wij hebben ons niet onbetuigd gelaten in onze humanitaire hulp. Vee/ te /aat, maar toch worden nu van aile kanten acties ondemomen om k/eding, voeding en medicamenten naar de vluchtende Koerden te sturen. De· mensenrechten waren we vergeten. Hu/p aan mensen kost wel ge/d, maar compromitteert politiek niet. De verdediging van de mensenrechten heeft vee/ meer consequenties, want wat je van de ene eist, ku n je bij de andere niet door de vingers zien. Zo gaat dat in de intemationale politiek. , Huiche/arij op grote schaa/", zo benoemde een internationale autoriteit het woordenspe/ rond het probleem van de Koerden. H et is niet de eerste maa/ in de geschiedenis d at h et Koerdische ı-o/k verraden of hun belangen verkwanseld werden in een spe/ van evenwichten. Dit laatste bedoelen de Amerikanen misschien, wanneer ze het hebben over een nieuwe wereldorde in het Go/fgebied. ,Hun" were/dorde en die van h un olie-bondgenoten. Meer niet, maar ook niet minder. Het is we/ opva//end dat ten tijde van de mi/itaire successen van de VS en haar bondgenoten, wij de president. de minisıers va rı Buiten/andse Zaken en Landsı-erdeJiging, p!us eeil hele reeks sterrengeneraa/s regelmatig op het schenn zagen om ons te vertel/en hoe al/es vo/gens het boekje verliep. Van Amerikaanse superioriteit en strategie gesproken. Nu de Go/foorlog ,officiee/" achter de rug is, zijn ze zeer zwijgzaam geworden. Toen generaa/ Schwarzkopf- die met zijn neus op de werkelykheid zat - zich even een opmerking en een eigen mening veroor/oofde, moest hij sne/ inbinden. Milirairen moeten liever niet aan politiek doen. Een goed principe, maar dat veronderstelt dat de po/itici hun verantwoorde/ijkheid opnemen en dat is hier niet het geva/. Gelukkig ziin er de media geweest, die door '-' beelden en woorden, de publieke opinie hebben /aten getuige zijn van de uitmoording van de Koerden. Onder druk van de publieke opinie is de intemationale hulp er gekomen. Alleen president Mitterrand en de Du itse minister van Buitenlandse Zaken Genscher hebben h un stern verheven. De rest van de gea/lieerden, de VS op kop, /eefden van de ·ı· · · · /(,oeweıt· was bevrijd en mı ıtaıre overwınnıngsroes. d e (b ran d en d e) o1ie bronnen ,gered". De Koerden hadden geen olie en voor de rest zijn zij een verspreid levend volk, dat vecht voor zijn erkenning, zijn eigen identiteit, maar nog steeds geen thuis/and heeft. Toch vonnen zij een niet onbelangrijk onderdee/ van de vrede en de stabiliteit in de regio, ..yaarvoo1'_.4e _J(_~g(!J!ejı()_f!f!g{!f!OI(!IJ een nieuwe wereldorde willen opzettim. Op papier · · a/thans. Want noch Iran en Turkije aan de ene, Koeweit en Saoedi-Arabie aa n de andere kant, zien graag een autonoom Koerdistan werkelijkheid
g
Paul De Baere
w
w w
.a
rs iv
De Koerdische leiders hebben ngezien dat verzet tegen de [raakse troepen hen niets kon )p\everen en daarom hebben ~ij een akkoord gesloten met )addam Hoessein, meent de Frankforter Allgemeine. De Koerden krijgen dan wel mas;ale hulp, maar een politiek )erspectief hebben zij van ni enan d aangeboden gekregen, lOCh van Washington, noch ;an de Verenigde Naties. Nienand wil zich inzetten voor :en Koerdische staat. Zo restte · :r d e Koerd en d an oo k nıets wer dan zich te onderwerpen ıan de dietatar van Bagdad. vtaar de beloofde autonomie ~al niets betekenen. De sji'eten weigeren m et Saddam te )raten, maar zij voelen zich ~esteund door Iran. De Koerien hebben niemand. '-/oor Le Monde is het akkoord :ussen Koerden en Saddam Hoessein go ed nieuws. D it is mmers het ideale moment om :oegevingen los te krijgen van )addam. Hij is fe! afgezwakt en noet toegevingen doen. Maar nen moet toch ook sceptisch 'Jlijven. Saddam -Hoessein is 1og nooit opgevallen door zijn jver om de gedane beloften na :e ko men, en ook ni et d oor zijn )ntzag voor democratie zoals
het niet gegarandeerd wordt door de intemationale gemeenschap? Het regime in Bagdad heeft begrepen dat de fina! e afrekening met de Koerden en hun streven naar grotere zelfstandigheid onder de gegeven omstandigheden onmogelijk is. schrijft NRC Handelsblad. Het Wes ten !aat dat ni et toe. Niemand weet beter dan de Koerden zelfhoe wankel een dergeliJ'k vergeliJ'k is. De Koerdische geschiedenis is overleven onder geschonden verdragen. Maar waarom ni et de conclusie getrokken dat er in de afgelcipen negen maanden een belangrijke !es is geleerd: er is moreel niets op te gen wanneer het vrije Wes ten elders de regels van humaniteit en vredelievendheı·d helpt naleven en praktisch is er alles voor, het kan erger voorkomen. Dat biedt mogelijkheden voor de toekomst. Geen volk heeft zoveel geda::ın om te IJzeren Gordijn neer te . krijgen dan de Polen en Lech Walesa is het Jevende symbool van dezestrijd, steltde Financial Times. Polen heeft een vrije toegang tot de Europese markt nodig. Maar hoemoeilijk is h et nu voor de EGJe onderhande-
.·.ıo:ı~e;JI'tff:f{i{lc;i:!~l/J!r~1ji~~tf~:~~{~ :!:t~~ft~t~:dwa.::d~~d:;;'.~,.~~-~~J:~~~~:h~~Egedomzneerd 'worden· döô;'eeiı reğeniig'cvalı s}i':;''F ieten en Koerden.
NlEUWE GIDS
Verenigde Natles moeter
De Koerdische dolkKoerden beschermen h , d ~~rnK~~~?;,~t~~b~; ~e~~:;k • en het ArabISC e zwaar 1
Grote knelpunten
Vrije Tribune
w
w
Natuurlijk ging dit akkoord voor een deel van de Arabische bevol-
or g
d.
Het statuut van Kirkock werd nooit bevredigend opgelost, alleen al omdat de op ll maart 1970 voorziene volkstelling er niet ge komen is, en omdat de Koerden cr Bagdad herhaaldelijk van zouden bc•;chuldigen de Koerdische bevol-
ten, indien Saddam Hoessein hen aanvalt. Hulp voor de Koerdische vluchtelingen en een ~eilige autonomie gaan hand ın hand. Een VN-macht. degelijk gesteund en uitgerust, Kassem, vanuit de Sovjet-Unie kan beide dienen. king van Kirkoek te deporteren en naar Bagdad werd teruggeroepen. die te vervangen door Arabieren. Men hoort nu al spreken van nadat de voorlopige Iraakse grondMaar ook omdat het vredesakeen .\merikaans- Brits-Frans wet van 20 juli 195R, na de va! \an koord na verioop van tijd ook door protectoraat in Irak, maar volde monarchie, al waarborgen inde Koerden werd afgewezen, zodat gens de Corriere della Sera is hield voor "de nationale rcchten Koerdenleider Barzani ook door van de Koerden in de Iraakse dat overdreven. Maar als de de zijnen werd teruggefloten. In het begin van de jaren zeventig staat". Het wapenschild van de in plicht tot humanitair ingrijpen heeft het akkoord nochtans voor 1958 opgerichte Iraakse republiek geen positieve uitwerking een lan ge adempauze gezorgd in de bestand trouwens al uit "een Koerheeft, kan de aanwezigheid van dische dolk gekruist met een Araaanslepende burgeroorlog. de Westerse geallieerden niet bisch zwaard". Op 29 maart 1970 werden troumeer gerechtvaardigd worden. Op basis van die traditie, die wens (vijf) Koerdische minisıers onvergelijkbaar is met het lot van En dan zou het geen overdrijopgenomen in het nationale kabİ de Koerden in Turkije of Iran, net. De belangrijkste bepalingen ving meer zijn te spreken van moet het voor de Koerden en voor van het vredesakkoord werden opeen neutrale zone of van een de Arabieren in Irak mogelijk zijn genomen in de nieuwe voorlopigc protectoraat, want in feite heeft 1970 om het autonomiestatuut van grondwet, van 17 juli 1970. En men een deel van het Iraakse nadat de lraakse Koerdcn al lang alsnog nieuw leven in te blazen. Al kan dat in de gegeven omstandigtenitorium onttrokken aan de hadden afgehaakt, in hoofdzaak heden alleen onder internationale omwille van de kwestie Kirkoek, heerschappij van de regering in waarborgen om de fouten van werd de beloofde autonomie op ll Bagdad. ~ 1970, vanwege Arabieren en Koermaan 1974, zoals voorzien, na een Ondanks de toenemende fedeovergangsperiode van vier jaar) den, te voorkomen. ralisering van Belgie is de taaleffectief doorgevoerd. Helaas GAZET VAN ANTWERPEN strijd tussen Vlamingen.en Wamoest dat op llmaart1974, omwil~ .. le van de gewijzigde opstelling vanten niet verdwenen, triddt de de Koerden, "bij decreet" gebeuFrankforter Allgemeine. Het .1-05-91 ren. In een tweede decreet werd de offensief van de Vlamingen Koerdische autonomie ook in de 1'\\E\JWE GiDS komt. op een moment dat de grondwet ()pgenomen. door Mark HEIRMAN Hoofdredacteur CIP
w
Nict allccn erkende het IraaksKoerdisch akkoord van ll maart 1970 "het bestaan van ecn Koerdische natic" (lıinnen de grcnzen van Irak). H ct voorza>! ook. na e en overgangsperiodc \~an vier jaar, in de oprichting van een autonoom Koerdistan in Noord-lrak, "waarvan .,ie grenzen op basis van een volkstelling zouden bcpaald worden". H et vijftien punten tellend akkoord voorzag concreet daı "de departementen Soelevmania. Erbil en Dohok en lıet' Koerdische deel van het departement Kirkoek cen verenigd autonoom gebied zouden vormen", met het Koerdisch als officiele taal (in de Koerdische gebiedsdelen). met Koerdische scholen (en zelfs een Koerdische universiteit in Soeleymania), een evenredige vencgenwoordi-· ging (van de Koerden) in "het parlement. de regering. de openbare diensten en het leger. in evenredigheid met h un aantal", een Koerdische vice-president jn Bagdad en een Koerdische nationale feestdag.
Lange adempauze
Door het voorgestelde autonomiestatuut op 21 februari 1974 formeel afte wijzen (bij monde van Koerdenleider Barzani) was een hervatting van de burgeroorlog quasi onvermijdelijk. Tot het lraans-Iraaks akkoord van 6 maart 1975, door het apsehorten van de Iraanse steun voor de Iraakse • Koerden, ook die strijd zou stilleggen en Barzani het lraakse strijdtoneel voorgoed zou verlaten. De legendarische Koerdcnlcider zal op 2 maan 1979 in Washington overlijden. Gebroken door de strijd. of door de misluk te kans op een autonomie die voor de Koerden nooit zo reeel geweest is als begin van de jaren zeventig in Irak. Het was immers dezelfde Barzani die in 1958 aldoor de tocnmalige lraakse militairen, o.l.v. g~.:nera'aı
ur
Vee! meer dan de kortstondige ;n bijzonder kunstmatige "republiek Koerdistan·· in de Noordlraanse stad Mahabad. opgericht ın de schaduw van de Sovjet-legers in januari 19-Ui en in december 1946 alweer verdwenen, vormt het Iraak~-Kocrdisch akkoord van ll maart 1970 een miilpaal zonder voorgaande in de rccente geschieLicnis van de Koerden, H et is alleen in Bagdad. en nog v.el onder het Baath-regime. dat de Koerden het dichtst genaderd zijn bij de hen in 1920 op de vredesconferentie van Scvrcs, horresco reierens, belaofde autonomie.
ven".
Wapenschild
iv ak
ıs.
king van Irak ''veel te ver" en voor Koerdische radicalen "nog lang niet ver genoeg". De grote knelpunten hadden vooral te maken met het olierijke Kirkoek, en met name met het twistpunt dat de Koerden Kirkoek beschouwden als "overwegend Koerdisch" (en het gedroomde centrum van de autonome regio), terwijl Bagdad zou volhouden dat de stad "voor twee derde Arabisch en Turkomaans" zou zijn. Het vredesakkoord van ll maart 1970 voorzag trouwens dat "de olieproduktie onder de verantwoordelijkheid van de centrale regering zou blij-
.a rs
Het is cen van de ve le paradoxen in het Midden-Oosten dat de Koerjen het momenteel het ergst te verrluren hebben in het enige !and in het Midden-Oosten, Irak, waar Lle autonomie van de Koerdische gebiedsdelen ooit in de grondwet werd ingeschreven. Het blijft vele waamemers ontgaan dat het lraaks-Koerdisch vredesakkoord van 11 maart 1970. na negen jaar oorlog nota bene ondcrtekend joor de legendarische KoerdenleiLier ~tustafa Barzani en door de nog volslagen onbekende vice-pre>ident van de Iraakse revolutionaire r~ad. Saddam Hoessein, de Iraaksc Koerden vee! meer "gcgeven" of "beloofd" heeft dan dit voor hun volksgenoten in Turkije, Iran of Syrie ooit het geval geweest
Times. Met recht en reden wantrouwen de Koerden Saddam Hoessein en zijn beloften. Gezien de tragische gevolgen van een soortgelijke tussenkomst in Libanon maken de Westerse bondgenaten zich terecht zorgen. De beste oplossing zou zijn de kampen en de bescherming ervan over te dragen aan een veiligheidsmacht van de Verenigde Naties. Deze staan weigerachtig omdat Bagdad er zich tegen kant. Maar VN-troepen betekenen toch een mindere inbreuk op de Iraakse soevereiniteit dan Westerse troepen. En er kan nooit een nieuwe wereldorde komen indien de Verenigde Naties niet actiever gaan optreden. De idee van VN-troepen om de Koerden te beschermen is zo goed als de garanties die hen ondernteunen, vindt The Times. Wat kleine VN-contingenten in het verieden hebben bereikt schept weinig vertrouwen. En in het Irak van Saddam Hoessein is de maatschappij gebaseerd op brutale macht. Als er VN-troepen komen, moeten die dan ook het recht hebben om terug te schie-
:
.
or g
VRIJE TRIBUNE
~oerden, jongste slachtoffers van Golf-oorlog
De
daı··~cır.
w
Onmiddellijk na de Golf-oorlog gevcn ~sjilcıen en Koerden massaal gchodr :aa n die oprocp. Massm·d Barza-
r.ı.ıd
daarnıcc
!ıcı
,huıııanitair
in-
ıııeııgingsrcchı ".
Tcreclıt noeıııt
d.
dr. Morecb, voorzitGrcnzen, dit ccn ,.hisıorisclıc crkcnning". Minister Eyskcns en anderen interpretcren ıkzc resolutic als ccn t(lClating om zondcr verder VN-ovcrlcg ook ınilitair op IL' ıredcn. Daı is cen avonturistisrhc poliıick die ıot nog ıneer schendingen v;ın de mcnscnrechten leidt. ter van ArtsL'Il
zoııdcr
ur
iv ak
:hvie is verantwoordelijk voor al die ellende? üp de ecrste plaats natuurlijk Saddam Hoessein, de diktator die h.et noorden bleef bewapcncn ook na zijn gifgasaanvallen op Halabja. Maar ook de Amerikaneo die nu met hun hulpaktie ogenschijnlijk een mooie humanitaire rol spelen. ·ı! CIA heeft ınilitaire steun verle'end aan Koerdische en Sjiletische rebcllen en in Saoedi-Arabie het rai:Jiostation ,The· Voice of free Iraq" cıpg()iet. Daı riep op tot de opslilnd en <)p· JS fcbnıari koit voor de st arı van de :gtondoorlog deed minister Bush
!en daı ook voor de Kocnlcn ık oorlog (htm opstand) ce n ıncdicijn is er ger dan de kwaal van hıın onderdnık kirıg. De les blijft daı sı.ııcn en volkcren hıın konfliktcn op ccn niet-ıııili taire manier nıocten proberen op tc los sen. De Vcilighcidsraad lıcdı daar nıcı zijn resolutic 6H8 ecn gocdc aaıızcı toe gegeven. üp lıasis daarvan is een VN-missic, onder lcidiııg van professor Sııy, naar Irak gcga.ın. llij wcrkıc cen oplossing ııit ıııcı de lraaksc aıııo ritcitcn waarbij de VN de vcilige tcnıgkecr van de Koerdcn organizcrcn. Volgens hem en volgens VN-sckreıa ris-generaal Pcrcz de Cııcllar wordı zijn missic doorkruisı d oor ık Aıııcri kaansc koerszwcnking. lk GroenL'n kiczcn ook ıııı wccr voor ccn VN-oplossiııg. !kı is vcd beter daı de tcrııgkcer door blaııwhl'l men word ı gcorganizccrd dan door de overwinnaars van de Golf-oorlog. Dcze ellende ıoont ııog ccns ık noodzaak aan van ecn pcrıııancntc VNvrcdesıııaclıı, die sncl k.ııı opırcdcn. Wc pkitcıı crvoor daı Bdgii' cnkde lcgcrceıılıcdcıı, gcıraiııd in gcwl'ldlolt' koııfliktoplossiııg, perııı.ıııcııı ter ccıı nicııwc kocrswijzigiııg v.ııı 1H0°. tıcsdıikking zoıı lıoıııkıı voor ık VN. Anıcrikaansc ıııilitaircn g.ı.ın lııılp kVoor iııtcrnaıion.ılisıcn cıı \'lıor veren, zetten iıı Noord-lı.ık k.ııııpcıı vcdııcrs van ıııcnscmcdıtcıı is cr (·(·ıı ııp en tıcginncrı die door tc gcvcn aan lidıtpıını: resolutic 688 rclaıivccrı hcı de VN. lıl'iligc prinriqı v.ın de sı.ı.ııssot·,·erei Als pacifisıcıı ıııoetcıı wc vasısıl'l- niıt•it. lıı kiıc crkcııı ık Vciliglıcids·
.a rs
dercn.
ni, de ll'idcr v;ın de lkıııokratischc Parıij van Koedist.ın, en .J.ıl;ıl T;ılaba ni van de Patrioıtisdıc Uııic van Koerdistan lıopcn !ıcı tc kıınııcıı halen op het vcrzw;ıktc Iraaksc kger. Zij voclcn ziclı ook gesteund door hcl Amcrikaans verbod om dıeınisrlıc wapens, vlicgtuigcn en hcl ikopters in ı c zetten. M;ıar wic nict in opstand koıııı is het Iraakse Icger. Daı vocrı gcnadeloos de bevclcn van Sadd.ıııı ııiı, lıcr overt de Kocrdisdıe steden en vcroorzaakt de vluclııclingcmtroom. Bij hun akties maken ze volop gdırııik van lıtın helikopıers, w.ını op 26 maart kondigdc de Amerikaaıısc rcgering openlijk aaıı daı zc de lra;ıksc belikopters ongcnıocid z.ıl l.ııcıı. Hcrha;ıldclijk ııocıııt Bııslı de slachtpartij eL'n interne a.ıııgckgcn heid. De Saocdi's hadden de Anıerika neo immers vcrwittigd daı de opstand islamirische fıındamentalistcn, de sjiYeten, aan de ıııadıt zoıı lırcngcn en de Tıırkse preıııier Özal wil gcen onafhankclijk Koerdistan aaıı zijn grcııs. Maar de tıcelden van de Kocrdisdıc vlııdıtdingcn lıcrocrcn de pııtılickc opiııic cıı dwingcıı prcsiıkııı Bmlı tot
w
i.' Onmiddellijk na de Golf-oorlog hceft minister Eyskens in cen interview ınet dcze krant zijn bewondering uitgcsproken voor dit militaire meestcrwerk. Ook vice-admiraal b.d. E. P(mltet gebruikt ecn reeks superlatieven;• · ,meesterlijk", ,vcrbluffende operatie", ,een mijl... in de militairc gcschiedenis (DS 26 maart). .; :)[\ feite is de Golf-oorlog de moeder · Vaneen verschrikkelijke burgeroorlog •gihyqrden. Nadat de Koerdische en .'Şjii"eılsche rebellen in opstand waren geı
De Standaard
,Mcnscıırcdıtcn uitbııiten om cen oorlog tc kıınnen vcrantwoorden, is onzinddijk". Daı schrecf G. Hubert, algcnıccn sckrcıaris van Amnesty International Vlaanderen, in De Stand,ı.nd van 14 februari. Ook voor de oplossing ten gronde van !ıcı Knerdische probleeın hebben de VN ccıı rol ıc spckn. Dit probleem, daı zich ııiısırckı over vijf landen ınııcı wordcn ingeschreven op de agenda van ecn intcrnationale konferentic over hct Middcn-Oosten onder de auspicien van de Veiligheidsraad.
Uit die konfcrentie ınoct een soort grocien, een konferen ı ic voor Vciliglıcid 'en Saınenwer kiııg iıı lıet Midden-Oosten. Daarbinııcıı ıııııctt·ıı ıııcLl".isıııen worden onge/ct die de ıııenscıırcclıtcn waarborgcıı on·r de sı.ı.ıısgrcıızcn Iıecn, ıne k.ıııisıııcıı dus die de sı .ı.ıı ssot·,·crciıı iıciı bcpcrken. ı>.ıı ıııııcı ,ılkıııaal niet meer uitgellchinki-pnıccs
Woensdag B, donderdag 9
meı
1991
vonden worden, wanı ıle Aralıbdı Lig;ı aanvaardde op '5 dcccııılıer ı <JH· een clıartcr over de rcclıteıı van d nıens en van de volkL·rcn in de Ar.ılıi sche wercld. Anikcl 35 gceft ni cı -Arabisclw gt' mecııschappen hct rcchı op lııın cigc kııltuur en taal. Allecıı nıocı van di Handvcst ıneer gebrııik wordcn ge maakt. Net zoals de Raad van Europ en de konferentie voor Veiligheid cı Samenwerking in Europa ınecr ge bruikt moeten worden voor de Kocı den in Turkije. In de oplossing van hct Kocnlisch probleem zien we de Veilighcidsraaı dus een grote rol spcleıı. Die kan zicl rehabiliteren, nadat hij zware avcr heeft opgelopen tijdens de ,wocsıijn storm". Zonder strukıurele a;ınp.ı~ singen kan die Raad zich voor d mensen van hct Zuiden ııicı gelool waardig maken. De landen van d Derde Wereld moeten cr beter iı vertegenwoordigd zijn en het vcıo recht moet worden afgeschaft. Vredes- en andere niet-gocverne ınentele organizaties nıoeten ten s lot te een sterke advizerende stenı krij gen bij de Veiligheidsraad. Daanloo zullen problemen zoals dat van d' Koerden op de internationale agcmL kunnen komen voor zich een cdıtı katastrofe voordoet. Hugo VAN DIENDEKH Volksvertegenwoordigcr Ag.ılt"
1. A
·::ı·
4~sıpJdO~
ınnııısuı
udzın4ua~aız-sos
uaJnısdo uaJapdo~ uoı
·u~ısıpJao~ J~~u
·;:,o:ı
Ç(l
• J'
Sd:>::ıns
J~Juez
(J:l·l\~3.d
Ul?A!S a~
~~::ısınJoo~
Apeı
ı~
ısu~~
a o 1 nu ı o ı att. udpuo~ d"L'1H31 SS ll~-uı:nEl.\\ fıq ~UISJddj~
:-;::-·:':Jt
>INV8
s~ r~
:-;;-tc s
ınoH:ı30E
ossz ·oot
ı.ıurıuP
c;;·:.r.3:::~sJ::-:::ı,\Oöd
.ı~\
11
[ız~u~Q
.ı.l,u.ıd
\l"
~y'"l~
lıı~.,ıs
g
.ll!')l_lllO)j ·!;itı,lp OJO,o{
Sll~J~
or
~
:ı:'
'111.1'-j
-tıı~ı: ll-•u:::ı'j
"'j;>I/Illll
:ıp
J<'llJ' lll!/
li·'Ti••Jı.ı:":wı~ .ııp ·,.ı,"ti<ıd-; ;ı\\n:ııu ll'[' lll'!' J, ı LJ,l.lll\ l'j ll]' ,l \\
'i• \\)
lıy .ı.ı ;~:ı.
''i PH ..
s .ıı;ı:u .ll :ı" ıq.~';ıi':Jl ''ıp. u;ıp _ı cı\\
u.~pu, ·~ u:ı.~u. ı 'i ı;ıq ur.\ ı'iili.'Jy -Ju ;ıp Jllup 'l'jllllcj:>ii' ll;ıyq:ıq n, ı; u;ıpPu"\j ·'1' .ı, ı, ı 1 '.ı:ıpuı~ u:ı tu ;ı ıp
u:ı-.pll< ı.ı
ıı; 11
ı;ı;ıq
ırp
;ııı.ıı:rı ~
-.ı ;ı' ·p.\\:ııu;ııll.ı_;ı;i p.ı;ı \\ .)8 8 ;ıp
:ır lll~\
ll;> ll';ı]'l~jiill1~8 lll
·ll:ıı:><ıuı .ııwnıı'
.ı,ıop ;ııp -;ıru"'l ;ıpu~
ı;ıq uı~.\ llruı
;ıcı ·u;ıpuo?;ıi1ıın u;ıpP.\\ uı su;:ıp;ıJJ -du ;ıpll;ııııtps.ı;:ı, ;ıp u;ıs-;nı su;ı'iı;:ıı
;ııp -;;ıi1ruud;ı.ı-;ıı-;ı.,;:ıı;ıı ;ıp uı 'i'ı'ı ·ı~'iUJ\"' u;ı tı':>pı~ıi1uı~g um~ p.ı;ı;ı.ı -;ıp.ı;ıii J:ı p_ı;ı.\\ rı;ıi1;ı.ı;ı;i: u;ıd;ı_ıi1:ıq
'i'ı'ı ıı:p u;ıuı
p1~q
\:ııLJuP.\\ uı
·1~~ı.ııv
l't..d."./
t!/0-f J
lll .ı:ıi1uııq
·.l.ıt(//ll,ı.\\
lh h ıı.ı
\.'
:ı ı- ı
1·'1·'1
Pq
JPı~
l':ıtllll rı:ıii 'jll\1 .ı:ı ıı;p pı:ı:ıyJcl\1\ -lıy u:ıp ll• ı' ·u;ıpı~.ııdu iiı:ı:H u:ıo lll puu ,ı;;';ı:pll• '' ;ı ıp ·.ıııtlll• '.).0 pr:>liiS tı:> ı:>uqr~) .ı:>ı;ıd ·iiuıı-; ·pı;ıii ı;ıq llt~.\ iiuıuıuı;:ıı-;:ıq ;ıp J:ı '"
-.ı :ı\
U·''Pll• 'l
;ııssn'j'ır ;:ıiiıll;ı su;ı;iu;ı "' -;r. '' J=j ·sııu)l ;ıpu~ ı;ıq urr tP'{ll•l4-~':ıi':
·'1'
p.ı;ı.\\
-U;>lJlll'- ;>J pll< ıd ~ lll< ı ll.'\.1
-l,;l'!'
.ıwıııı'
lll' 1
:ıp
· .ıpi':rı·.ıL:.ı 1 \\< ıq' ·'!' -lı.ıq."
·'r'
.ıl
J• H ı,
;l\\111~111?\\
· :ıpu:ıu
Jlltl\ plııp~ ıiiJ
-l'\lljtllı~ Jl'\\ ıı.ın'ı.
'F'
ıu:ıttPtı:ı\:ı ll:ı::ı
'li'IJ:ıpllı.ı ·ll.'i':llu:ıii;ı.ı .ı• 1< ır
Kh ı4:"
w
-.•ii J:ı.ı ,, u.ı ll·'·'li ıpJu '' mp 'i ı u 1 " u;ı.ı ·ll·'ı'.ı."">~ ı"\j ·'1' .. ıı:ı' ll :>tl ıq .ıı ı.ı7 .ııp ı;ll ı·'UlJl'!) J:ıPd tn~' .v.ıp d•ı 'lll~ı~p:ıf; Plll tı:ıp;ı.ııdo ı;ıq 'tı:ıplıı .ı;ı
!''"!
·p.ı:lPJ"
·.i'l'·'lJ'lll~l\
u.ı
~'liJil<~lJı·'ı\
:ı!'
1"-~lJ
.l:l\t> l'l'\
un rı·'.l.l\\
[!.ljl~\\
J.~llll(illJ-1
u.• uJ\lllll~'iP<., ıq.ıııı(l 'lll'J'l -'] Pl.llll:) 'J,>lllllWH .Jl\ ·u,ı)'ilııı ı .; .... uıllJ.\\ ·vıı 18 .~tıı u" 'Pl'\l .,.,·'\ ;ıl'ı;';ı;ıu.• ·'1' 'd\'\\ ·'·'ll~() !'lll' II"H ·,filll"\j .;,d\!) ·'LJ.l. ·ıuı~ı,ııı • ~)!\
-.ı:ıt~"\j uı;, i'ıp:ıJ'i ·T cıiı wuı~<·.!.O Pl·'d ·;Ouııs 'J;>I.lljl~:) pl~;ıuıs ·ıı:.~\.0 .ı:ıpııı~'·'IV ·ı.ı.\,ıt\ ll•" .ı -ıı\:
·up-;pnH .>u1 11'1 ·,·'ll"f tlluJ. ı;, ı-ı ·u ;ı \l'.l,) \:ıp:> 1
·pı:ı~l'liPlS
'SX\l'Lil~,,;ııs pıı(J ·pıu;ı,ıtı.'ii
pJ;>\\ 'jlltl LJ;>,1UO'j !:>lj J';"liJ q u1:.\ .ı;ıw;ıu_ı;ııwıııllı ·ıı;ıiiıııı -:ıuı:ıııı' :ıq.ı-;ıp.ı;ııı'\1 :ıp _ll lll\ ll.'ı·'tıı
d\"'~S J;ıo.ıii
w
:ıpll:ıiiu-Jı?ıy 11~.\\ ;ıp lll?.\ .P\\\ıd .ıqııuii ı. .ı:ıuıuınu ı:ıq nı ll:ıddı~ı~ ;ıı Wl ll.•pllrq ;ıp lll i'i!J;ı,rı ;ııp ·.ınlı~ı\
16. · ç o· 111
J'litl\1)
iiı:_ır:ıy
ıaıııaıes
11~r
lll -;r."
1;lH
·"~!?!,:111r.u~!
·tıııı~J :ı:'
J:>ILU;>Jd ;>'liJ8 ;ıp JOOp -puı;ı P4 Ju- u;ı 1pı:ı.ı;ıtı\ .ı;ıı .\\nOJ.\ ;ııs:-ıfıJ :ıp llE.\ J;)lliJO[lUOOqJs) nut:~Q h[liJl _ıoop ptıüll\\;ıilfıq [JJ;ol,\\ 1J;>JUO)J J;ıH
lll~\ u;ıpuı~q
wı'
d,'
'l'J':.i·'i·\ 'CIJI·'lll' l·''" ı'l·'"l \\.ı;';p: i'J,l\\ ll:;'. ·>ıqt:l.'\\ lll lJ:>'ll•''i ı;ıq uı:1 :'iuq'l:ı.ı:ıy.h~<•l ·'Cl
-;>g
·,:ıı ,ro .\Jro :ııırıu:ı7;ıJd ;ıo
[i.1;ı ıııı-
-.'~ P'i·'" :>ı.ıp .•ul.'!' u:ı.' 'll!-'·'1'
w
~ ll:ıp.ı:ı\\ tı.ı'jı:.ıd-;ıııı ·''1-'lliJOd ı.ı;ı:\
vq
u ........ ·.1llllll~lliJ8-ltı<'!!Illl 111)'1 '1~\\ i'li
ll:ıpı:ı:ıy
'IP : 'tPı:ıt ı ,;ı ;i :ııtı.ıı
\\ l'l'Pll.ll'''( ı
.ı ;ı u.ıpJ:ı
,;ı;\ pllı;ı ı:ııı
:ıiiıpıııq :ıp wll:ı~:>ııl'ıııllı ·''iiiJ.•iiı:ır Wı' ı ;ı. ı \.ı~ J.llj .ıl lJ·'lJ ·pı/ ll:>J1P
·'1' lll',
''i
pı.ııtıı';
·:ıly;
lP=j ·ı;ı"tli8 lliJ'Ill'i .lll
ıı:ı.'l!•
tıl
:ır
l">ı:=: ı:ı.ı,(ı/ . . u.-~.""~~~~~; i"·ı,ıp f;L!~.ı -.~~.1.i ''lUtJ ·'(1 'J'Jl'l':j.l;'; p.i.' ı\ 'h Hı
.ı.~::"i.ı,""!.~l'
·'!'
ıı.~pllı~ı
ll!
-;>tu;ı;ido ll:ıpJ:ı.\\ sJ:ı'jii'{ ;ıp- Pl·';=; :ıpp~rq:ıiill;ı;ılıy ı:ıq uı:., p:ıp ı• "ı.ıi':
111 uarnudo u(c IU.ıptiı lf,\.mEJ
.lll< 'i'
\ ııpı~.ı
.ı•)
.,,
:ıp uı~.\ -.:.ı:ı_ı.ıuuprı-.: ;ıp _ıı:ru tll'ı;ii
.a rs iv ak
lll'\ l·'lllllj:"ll!·'·\\ P :Ol tı;ııın/ Plll.ll' : ll.ıcJ,ıı ;ıı P'{fi'{ ;ıp lll wc ı J:ııuı~tu ll;ı;ı '!'''' '{tııufıq;:ı,.ırr,,, .rı\"· PJtı"'!. , ı tı.ı.ıJ:ıı'd' ıd ;ıp x" ı, : :ır'!l~l~ui'ilıq u;ı;ı 'i'''' q.ıııı .rıı~. ·'jl''{l!tllll lll'.\ cı.ı;ıuı •1 ·'l ır ll;>yy:ıq 'PI.ın;ıpu\"·
-ur
ur
'P'jU!\: lt:ı lJ'·'Pl~ıii
·ll.•ı:ı·,,;ı;=; ı;ıq J''"'
(8\')
P" n' ll :o.• '11~ ll:ıll;ııp ır\\ ;ı1 ll'[' ı,ı,q;i 'i'''' lllT 'ı Jl'l'\;ı;=; ı;:ıq ll;ı ·ı;ııll ı;.ı \:ıııı·ıı!c:ı-. \ıur4.\ .ı1;ıp ll:ıp.•ıy ll,';';llı''"!J, ı :ıı;ı.ıııı 'jiUlS ·ll:ıpJ" \\
d.
~
-r./J:ı.\ ;ıı u:ıspllllj uııı sı;_,, pJ;ıııp:ıq
··ım~ıd
.tıınJl
.ııllwıs
:ıtı.L.
ll:>pz · -u.ı 1 rıq ll•ıır1~ı'- \:ıjytıı:ı,\\ ı:ıq lll puu' ptı• ı \l~iil~J'llll
LJ;>Jll\l'j·l;l~j:>ll;>q
'N39~ :ıa
ı:ıq
,ILLfllll 3:'Icll\IIS ınıı, .Lll3:3NOIDI3011
U){!.IJV ua qsapuıilırng: ıooA ~oo ltmUl 'uapldO)I ap lOOA ~JOH
ENSITITUYA
KURDT
YA
BRUKSELE
Kurdi ya Bruksele rexlstineke CiYaki u çandi ye. Ew ne giredayi tu partiyeke Si}'asi ye. Di Criya 1978 de, bi nave Tekoser. Yekitiya Karker O Xwendekaren Kurd li Beljika. u pase di Gulana 1989 de, bi nave Enstituya Kurdi ya Bruksele ava büye . Ew alikariya maddi ji Wezareta Cande ya Beljiki distine. Du amancan we hene: Ji aliki alikirina Kurden ku IIBeljikarüdlnen. ji bo ku k aribin di civaka beljik i de bas bijin "integration". be ku zaııava xwe ya çandi hunda bikin, O ji aliki din ji agahdarkirina Bel] iki. Ewropi ü kesen din 1i ser dirok ü çanda kur di.
ur
d. or
g
ln!ıtituya
ak
XEBATA ROJANE (ji ı 983 de) : Ji Dusem heta Ini. saet 9- ı 7:
Fi~ı· en
.a
rs iv
zimen. Alikariya civaki . WHsan : Bultena agahdoriye, dosya ü pirtük bi zirnanarı cihe . Pirtükxane : Cend sed pirtük ü kovar bi zimanen cihe . Medyatek: Fiimeıı video. diyapozitiv. selik ü kaseU~n muzika kurdi. Pekarıina konferans. seven çan di ü rcıberiyan. H ev k ari b 1 zaningehen c i he re . Hevkari bi rexistinen demokratik en ku bi pirsen derhatiyan, m efen m ir av ü gel an xer ik di bin re.
.......
.......
w
ENDAMEN SEREFE :
w
w
ALALOUF Mateo, ANCIAUX Robert. BASTEI-.JIER Albert, COPPIETE~S fv1aurits. CREUZ Serge, DASSETTO Felice, DE KOCK Marc. DEL VAUX Arıdre, E ISENDRATH Henri. HOUTART François. HUMBLET Jean·· Errıile. JOSPA Yvonne, LEFIN Paul, MARTEN~ Albert. MERTENS Pierre, ROOSENS Eugene. SCHEINERT David, SOMV ILLE Roger. THOMAS Rerıe. VAN BRU INESSEN Martin. VAN PAEMEL Monika . ZANDERS Jean PascaL
.
