Workshop Volwassen en energietekort
Heidi Zweers, diëtist Mirian Janssen, Internist Paul de Laat, onderzoeker
3 Thema’s: 1. Maag-darmklachten en voeding
3 Thema’s: 2. Werken met een mitochondriële ziekte
-volhouden -mogelijkheden andere activiteiten (bv sociaal) -bedrijfsarts/ UWV -andere mogelijkheden bv vrijwilligerswerk
3 Thema’s: 3. Hoe om te gaan met weinig energie?
Balans Over de grens gaan Frustratie Depressie Isolatie
Maag-darm klachten
1. Slokdarm
2. Maag 3. Dunne darm 4. Appendix 5. Coecum 6. Dikke darm 7. Endeldarm 8. Anus
6
Maagdarmstelsel
• Opname van voedsel • Verkleining van de voedselbrokken (kauwen, kneden, enzymen) • Transport van de voedselbrij door het spijsverteringskanaal (slikken en peristaltiek) • Kneden en mengen van het voedsel (peristaltiek) • Overdracht van de voedingsstoffen aan het bloed (resorptie) • Uitscheiden van afvalstoffen door de lever in de darm • Afgeven van niet verteerde resten (ontlasting) 7
Slokdarm
• 25 cm lang, diameter 2 cm • Bovenste slokdarmsluitspier op 15 cm van de tandenrij • 2e slokdarmsluitspier net boven overgang slokdarmmaag • 2 voorkomt terugstromen van maaginhoud naar de slokdarm (reflux) • 2 spierlagen zorgen voor peristaltiek: • Binnenste laag (circulair) • Buitenste laag (van boven naar beneden) e
8
Peristaltiek 1.Samengetrokken spier 2.Richting van het voedsel 3.Ontspannen spier 4.Voedselprop
9
Maag Functie: Voedsel verteren Uitschakelen micro-organismen
• •
• Slijmklieren • Slijmhuid • Spierlaag • Buikvlies
10
Maag (2)
• Maagklieren scheiden verschillende stoffen af (pepsine, maagzuur, gastrine) • Dit wordt gestimuleerd wanneer we voedsel tot ons nemen • Eten blijft 3-4uur in de maag, kan bij bv vet eten verlengd worden tot 7 uur
11
Alvleesklier
• Achter maag/ 12v-darm • Maakt hormonen: • Exocrien • Endocrien
12
Dunne darm
• 12 vingerige darm, 25 cm • Doorsnede 2cm • Nuchtere darm / jejunum 2,5 meter • Kronkeldarm / ileum 3,5 meter
13
Dunne darm
• 12 vingerige darm, 25 cm • Doorsnede 2cm • Nuchtere darm / jejunum 2,5 meter • Kronkeldarm / ileum 3,5 meter
14
Dikke darm
15
Darmspieren
16
Dysfagie (slikproblemen)
• 10% • Minder peristaltiek • Lage sfincterdruk • Slokdarmkrampen • Pijn • Afvallen • Aspiratie • Noodzaak tot andere voeding • Zuurremming/ prokinetica 17
Dysfagie (2)
• Slikfoto
18
Reflux
• Terugvloeien van maaginhoud naar slokdarm: refluxoesophagitis • Klachten: retrosternale pijn, zuurbranden Advies: Eetpatroon aanpassen Zuurremming
19
Maagontledigingsstoornis
• Misselijk • Braken • Buikpijn Diagnose: scopie, nucleair onderzoek, manometrie Eetpatroon aanpassen Pro-kinetica
20
Intestinale pseudo-obstructie
• Vertraagde darmbewegingen (lijkt mechanische obstructie) • Klachten: opgeblazen gevoel, buikpijn, braken • Diagnose: buikoverzichtsfoto, contrastfoto • PM darmbiopt
21
Intestinale pseudoobstructie Adviezen: Gastrostomie Jejunostomie TPV Prokinetica (zenuwplexus blokkade)
22
Dikke darm - obstipatie
• Oorzaak: verminderde motiliteit • Adviezen: vezelrijk, voldoende drinken, bewegen • Aanvullend: laxantia, fysiotherapie • (Eventueel: PEG- darmspoelen)
23
Voeding
Literatuur Ondervoeding: secundaire mitochondriële ziekte toename van klachten: - vermoeidheid - afname spierkracht - obstipatie - slikklachten
Vermoeidheid
Ondervoeding/ slechte voedingstoestand
Gewichtsverlies
Verminderde eetlust
Te weinig eten
Onderzoek - Methode Literatuurstudie
Pilot: 23 volwassenen met mitochondriële ziekte Juni 2010-Juni 2011 poli diëtetiek Eetverslag Lengte/ gewicht Voedingsgerelateerde klachten 10 x nutritional assessment
• • • • • •
Dossier onderzoek: Lengte/ gewicht, darm- en slikklachten van 77 MELAS, CPEO en MIDDS patiënten
•
Nutritional Assessment (NA): Indirecte Calorimetrie Delta Track®
BIA Maltron ®
Aantal patiënten
Voedingsgerelateerde klachten Darmklachten Hartproblematiek Diabetes Slikklachten Overgewicht Ondergewicht ˂
Lichaamssamenstelling Sex
M V
Vetvrije massa gezond 80.8 71.9
Vetvrije massa patiënten 76.1 63.1
Vet% Gezond
Vet% Patiënten
19.2 28.1
23.9 36.9
Patienten hebben minder spieren en meer vet
pilot
Energiebehoefte en intake 1500 1000
kCal
500 0 -500 -1000
•
ta ke VN -in
ta ke B -in H
IC
-in ta ke
-1500
Intake - gemeten behoefte Intake – behoefte berekend met Harris en Benedict formule ▲ Intake – Nederlandse aanbevolen hoeveelehden
Energiebehoefte en intake conclusies Gebruikelijke methodes niet bruikbaar Lage energiebehoefte-> risico overgewicht Kwaliteit van voeding belangrijk-> risico ondervoeding
-
1,8 mg IJzer 10 gram eiwit en 255 Kcal
0 mg IJzer 0 gram eiwit en 270 Kcal
3,6 mg IJzer, 20 gram eiwit en 510 Kcal
Eetverslagen ( 20 stuks)
• • • • • •
Niemand volwaardige voeding Dieetpreparaten (25%) Lage eiwitintake (20%) Laag melkgebruik Laag fruitgebruik
Hoge suikerintake (60%)
.
Ondergewicht/overgewicht Mito patiënt (%)
Gezonde Nederlander (%)
26
1.5
46
51
29
47.5
6,5
12
Ondergewicht BMI<20 Normaal gewicht BMI 20-25 Overgewicht BMI > 25 Obesitas BMI>30
Mito patiënten zijn dunner dan de gemiddelde Nederlander
Status onderzoek
Slikklachten en BMI
BMI
aantal 16 (41%)
Gemiddeld 20.4
Geen slikklachten BMI
23 (59%)
24.3
sliklachten
Patiënten met slikklachten zijn dunner dan zonder slikklachten
Conclusie Volwassenen met mitochondriële ziekten hebben: Lagere energiebehoefte Gebruiken vaak geen volwaardige voeding
• •
Mogelijke oorzaken: slikklachten, darmproblemen ,vermoeidheid
•
Verhoogd risico op ondervoeding
Folder voeding bij mitochondriële ziekten Energiebalans
Verkrijgen van energie - Eten en drinken - Opname in darmkanaal
Verbruik aan energie - Energieverbruik in rust - Beweging - Groei- gewichtstoename - Koorts (- epilepsie)
Folder voeding bij mitochondriële ziekten Te weinig energie: twee kanten Energie aanmaak verhogen Volwaardige voeding met voldoende vitaminen en mineralen Gedoseerd bewegen
Energieverbruik verlagen Stress vermijden
Bij gewichtsdaling en/of ondervoeding voedingstoestand verbeteren
Bij overgewicht afvallen
Intensief beweging beperken
Frequente maaltijden
Folder voeding bij mitochondriële ziekten
• • • •
Ondervoeding Overgewicht Maag- en darmklachten Kauw- en slikproblemen
Mitochondriële ziekte
Diabetes en mitochondriële ziekten:
Let op volwaardige voeding Frequente maaltijden Niet altijd vetbeperkt Bij ondergewicht ook niet altijd suikervrije dranken Voeding niet aanpassen aan bloedsuikers maar medicatie aanpassen aan voeding!
