Workshop: Risicobeheersing met leveringsvoorwaarden
Aansprakelijkheidsverzekeringen voor bedrijven (AVB) Voor bedrijven speelt het risico van contractuele aansprakelijkheid een grote rol. Bedrijven hebben immers, veel meer dan particulieren, te maken met verschillende contracten en afspraken. Een bedrijf kan zich voor de meeste vormen van aansprakelijkheid verzekeren met een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven (AVB). De verzekerden De AVB verzekert het vermogensrisico van het bedrijf zelf. Bij een eenmanszaak is de eigenaar tevens de verzekeringnemer. Er is geen scheiding is tussen privé-vermogen en het bedrijfsvermogen. Bij een BV of een NV is het bedrijf de verzekeringnemer en verzekerde en loopt het bedrijf een aansprakelijkheidsrisico, omdat er een scheiding is tussen privé-vermogen en bedrijfsvermogen. De werknemers van het bedrijf zijn tevens verzekerd. Een bedrijf kan schade veroorzaken aan: • De cliënten • De werknemers van het bedrijf • Anderen (derden) • De ondernemer/werkgever zelf De volgende zaken vallen onder de AVB: • Het bedrijf • De ondernemer (verzekeringnemer) • De werknemers, meewerkende familieleden • De bestuurders en commissarissen • De personeelsverenigingen en pensioenfondsen De hoedanigheid waarin het bedrijf verzekerd is, is zeer belangrijk en dient daarom juist vermeld te zijn op het polisblad van een AVB. Voor schade door activiteiten of personen die niet passen bij de verzekerde hoedanigheid van het bedrijf, is er geen dekking. Bedrijfsverzekeringen, waaronder de AVB, zijn zoals al eerder aangegeven erg gevoelig voor veranderingen. Als mutaties niet tijdig worden doorgegeven aan de verzekeraar, kan dit leiden tot een zogenaamd dekkingshiaat. Ook wanneer een ondernemer kiest voor een andere rechtsvorm, moet de polis aangepast worden, zoals bijvoorbeeld een eenmanszaak die wordt omgezet in een BV. In dat geval moet de BV als verzekeringnemer worden aangegeven.
1
Dekking Net als bij de aansprakelijkheidsverzekering particulier (AVP) verschillen de polisvoorwaarden van de AVB van verzekeraar tot verzekeraar. De verschillen tussen verzekeraars zijn doorgaans wel groter dan bij de AVP het geval is. Net als de AVP-2000 is er ook een standaardmodel voor de AVB, de AVB-1996. De AVB is een rubriekenpolis met een jaarlimiet (bijvoorbeeld maximaal tweemaal het verzekerd bedrag). De rubriekenpolis bevat naast een omschrijving van de gebruikte begrippen en algemene bepalingen, rubrieken voor: 1. Bedrijfsaansprakelijkheid dekt de aansprakelijkheid voor schade aan/van derden voor zover die niet specifiek onder één van de andere rubrieken is verzekerd., 2. Werkgeversaansprakelijkheid dekt de aansprakelijkheid voor schade geleden door personeel van de ondernemer als gevolg van een bedrijfsongeval of een beroepsziekte en/of zaakschade aan bezittingen van personeel 3. Productaansprakelijkheid dekt aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door producten die door de ondernemer zijn gefabriceerd, behandeld, bewerkt, geïmporteerd, geëxporteerd of verkocht. 4. Milieuaansprakelijkheid dekt de aansprakelijkheid voor schade door een milieuaantasting, die plotseling en onzeker is en niet rechtstreeks het gevolg is van een langzaam (in)werkend proces. Ik elke rubriek wordt specifiek bepaald welke dekking wordt gegeven en wat de aanvullende aansluitingen zijn. Uitsluitingen en leveringsvoorwaarden De AVB vergoedt doorgaans niet meer aan benadeelden dan het bedrag waarvoor de verzekerde aansprakelijk is. De verzekeraar wil daarom altijd inzage in de leveringsvoorwaarden van het bedrijf dat de AVB aanvraagt. In de leveringsvoorwaarden kunnen immers bepalingen staan die de aansprakelijkheid van het bedrijf beperken. Naarmate de aansprakelijkheid beperkter is, wordt het risico voor de AVB verzekeraar lager. Sommige AVB verzekeraars zijn bereid om dit probleem te verminderen door de clausule vrijheid van leveringsvoorwaarden op te nemen, ook wel de coulanceclausule genoemd. Ook kent de AVB zoals elke verzekering een aantal uitsluitingen. De belangrijkste zijn: • Schade door opzet • Schade aan zaken onder opzicht • Schade die is toegebracht met of door motorrijtuigen • Schade aan zaken van de verzekeringnemer zelf • Schade als gevolg van een (geleidelijke) milieuaantasting
Schade door opzet van de verzekerde Indien een werknemer opzettelijk schade toebrengt aan derden, dan biedt de AVB geen dekking. De werkgever kan echter ook zelf voor een dergelijke schade worden aangesproken, terwijl er bij hem (of het bedrijf) geen sprake is van opzet. De AVB verzekeraar zal in dat geval de schade wel dekken, maar hierna proberen de schade op de betreffende werknemer te verhalen.
2
Schade aan zaken onder opzicht Net zoals de AVP, dekt de AVB ook geen schade die ontstaat aan zaken die onder opzicht staan (geleend of gehuurd zijn). Dit wordt zoals gezegd ook wel een opzichtclausule genoemd. Toch is de opzichtclausule voor bedrijven anders dan particulieren, aangezien bedrijven veelal zaken van andere bedrijven of particulieren beheren. Schade aan zaken die een bedrijf geleend of gehuurd heeft, of ter vervoer, in gebruik ter bewerking, ter behandeling, voor herstel of om andere redenen onder zich heeft, zijn uitgesloten van de AVB. Sommige verzekeraars houden zich hier niet helemaal aan en dekken bijvoorbeeld wel de kosten van de schade aan een gehuurde container. Schade toegebracht met of door motorrijtuigen Schade toegebracht met of door motorrijtuigen is ook uitgesloten op de AVB.
Schade aan zaken van de verzekeringnemer zelf De interne zaakschade die wordt veroorzaakt door een werknemer, valt niet onder de AVB van het bedrijf. Dit is uitgesloten op alle AVB’s. Een voorbeeld hiervan is als een werknemer per ongeluk een deel van de voorraad beschadigt of zijn laptop laat vallen. Als een werknemer echter personenschade veroorzaakt, wordt dit wel gedekt door de AVB van het bedrijf. Schade als gevolg van (geleidelijke) milieuaantasting Geleidelijke milieuschade, hiervan is bijvoorbeeld sprake wanneer er rondom een bedrijf leidingen lekken en de grond langzaam vervuilt, kan met een aparte rubriek of met een speciale milieuschadeverzekering. Vandaar dat dit is uitgesloten op een reguliere AVB. Plotselinge milieuschade is doorgaans wel gedekt op de AVB. Dit is het geval als er bijvoorbeeld een ongeluk plaatsvindt in een chemisch bedrijf, waar de omwonenden schade door ondervinden. In- en uitlooprisico De AVB verzekeraar kan aansprakelijkheidsclaims krijgen uit het verleden. Soms krijgen verzekeraars zelfs claims van een tijd vóórdat de polis is afgesloten. De oorzaak van de schade kan van maanden of jaren geleden zijn en zich pas na lange tijd openbaren. Er kan sprake zijn van een inlooprisico of uitlooprisico. Tussen het moment dat de schade ontstaat en het moment dat de schade wordt geclaimd kan een lange tijd zitten. In dit geval zijn de volgende zaken van belang: • De oorzaak van de schade • Het ontstaan (openbaren) van de schade • Het moment dat de schade bij de AVB verzekeraar wordt geclaimd. Er wordt tegenwoordig gebruik gemaakt van het claims-madesysteem en het loss-occurence systeem.
3
Het claims-madesyteem Bij het claims-madesysteem is het moment dat de schade gemeld wordt van belang. De polis biedt slechts dekking als de aanspraak wordt geclaimd tijdens de looptijd van de polis. De AVB verzekeraar biedt geen dekking meer na afloop van de polis (bij het uitlooprisico). De oorzaak en het ontstaan van de schade daarentegen, hoeven niet binnen de verzekeringstermijn te vallen. Het inlooprisico wordt dus bij het claims-madesysteem wel volledig gedekt.
Dit gaat sommige verzekeraars echter te ver. Daarom kiezen de meeste verzekeraars voor de beperkte claims made dekking. Andere verzekeraars werken met een zogenaamde retro-actieve datum. Opname van verschillende bepalingen in de verzekeringsovereenkomst kan er voor zorgen dat er toch een vorm van uitloopdekking is:
Het loss-occurence systeem Bij dit systeem wordt zowel het inlooprisico als het uitlooprisico gedekt. Schade die is ontstaan tijdens de verzekeringstermijn wordt vergoed. Daarnaast is schade gedekt die is ontstaan tijdens de verzekeringstermijn, maar na het beëindigen van de verzekering wordt geclaimd. Bij de meeste polissen die na 1997 zijn afgesloten, wordt het claims-madesysteem als basis genomen. Uitsluitingen en leveringsvoorwaarden De AVB vergoedt doorgaans niet meer dan het bedrag waarvoor de verzekerde aansprakelijk is. De verzekeraar wil daarom altijd inzage in de leveringsvoorwaarden van het bedrijf dat de AVB aanvraagt. In de leveringsvoorwaarden kunnen immers bepalingen staan die de aansprakelijkheid van het bedrijf beperken. Naarmate de aansprakelijkheid beperkter is, wordt het risico van voor de AVB verzekeraar lager. De dekking van de AVB kan aanzienlijk worden beperkt door de leveringsvoorwaarden van de verzekerde. Er wordt dan gebruik gemaakt van de coulanceclausule.
De AVB kent ook een aantal uitsluitingen, zoals: • Schade door opzet van de verzekerde. • Schade aan zaken onder opzicht. • Schade die is toegebracht met of door motorrijtuigen. • Schade aan zaken van de verzekeringnemer zelf. • Schade als gevolg van een (geleidelijke) milieuaantasting
4
Premie Doorgaans wordt de premie voor de AVB uitgedrukt in een promillage van het jaarloon (volgens de opgave Werkloosheidswet) en de jaaromzet. Er is sprake van een voorschotpremie met naverrekening. Er kunnen dan twee situaties ontstaan: 1. De uiteindelijk te betalen premie valt lager uit dan het bedrag dat aan voorschotpremie is betaald. Er vindt premierestitutie plaats. 2. De uiteindelijk te betalen premie is hoger dan de betaalde voorschotpremie. Er vindt premiesuppletie plaats. De premie is afhankelijk van de aard van het beroep en de omvang van het bedrijf of de omzet. Voor sommige beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen gelden speciale samenwerkingsverbanden tussen verzekeraars, zoals de BAVAM-pool. De redenen hiervoor zijn onder meer het bundelen van kennis door de samenwerking en het waarborgen van de onafhankelijkheid, gezien de relaties tussen de verzekeraars en de leden van de doelgroep (de assurantietussenpersonen en de makelaars).
5
Uitsluiting beperking aansprakelijkheid Aansprakelijkheid als gevolg van het niet nakomen van een verplichting uit een contract of overeenkomst kan op verschillende manieren beperkt worden.
• •
Door bedingen in het contract of de overeenkomst op te nemen die de aansprakelijkheid beperken Door bedingen in algemene voorwaarden op te nemen die de aansprakelijkheid beperken
In het contract zelf of de overeenkomst kan een regeling worden opgenomen die de aansprakelijkheid van een nalatige partij in een overeenkomst beperken. Deze bedingen worden ook wel exoneratiebedingen genoemd. Opzet en grove schuld kan nooit de reden zijn om een aansprakelijkheid als gevolg van het niet nakomen van een verplichting uit een contract of overeenkomst te beperken. De beperking van de aansprakelijkheid kan zowel betrekking hebben op de aansprakelijkheid zelf uit het contract of de overeenkomst of op de omvang van de schade die vergoed moet worden als gevolg van de aansprakelijkheid. In de praktijk komt een beperking van de aansprakelijkheid het vaakst voor in algemene voorwaarden die naast het contract of de overeenkomst op het contract of de overeenkomst van toepassing moeten worden verklaard. Daarvoor zijn speciale regels gemaakt. Als vangnet voor aansprakelijkheid die het gevolg is van het niet nakomen van een verplichting uit een contact of overeenkomst kan in sommige gevallen het verstandig zijn om een aansprakelijkheidsrisicoverzekering af te sluiten. In die situatie betaalt de verzekeraar de schade die het gevolg is van een aansprakelijkheid uit hoofde van het gesloten contract of de overeenkomst. Het is raadzaam om voor het afsluiten van de aansprakelijkheidsverzekering goed de polisvoorwaarden te bestuderen in het bijzonder voor wat betreft uitsluitingen van de verzekering. Vaak wordt contractuele aansprakelijkheid uitgesloten en worden risico’s op grond van deze vorm van aansprakelijkheid gezien als behorend bij de contractspartij die de verplichtingen aangaat. De reguliere zakelijke aansprakelijkheidsverzekering biedt dekking voor de gevolgen van wettelijke aansprakelijkheid. Voor aansprakelijkheid welke de wet te boven gaan, dus ook de contractueel overeengekomen aansprakelijkheid, bestaat geen dekking. Daarbij komt dat in de voorwaarden te allen tijde een uitsluiting wordt opgenomen voor super contractuele aansprakelijkheid oftewel aansprakelijkheid verhogende bedingen. Vrijwaringsbedingen in contracten kunnen ook in deze laatste categorie behoren.
6
De oplossingen Verplicht inzetten eigen leveringsvoorwaarden bij levering product/ dienst Onder diverse benamingen; zoals vrijheid van leveringsvoorwaarden/ coulance clausule, kan vooraf worden geregeld dat de verzekerde bij schade (tegen al dan niet gewijzigde eigen risico, condities en/of, premietoeslag en veelal met een beperkt verzekerd bedrag) kan aangeven dat de aansprakelijkheid niet wordt beoordeeld op door haar ingezette leveringsvoorwaarden maar op basis van de wet. Niet verplicht inzetten van eigen leveringsvoorwaarden
•
Wanneer de leveringsvoorwaarden niet in zijn gezet, dan zal de aansprakelijkheid op basis van de wet worden geregeld en is er dekking onder de verzekering.
•
Een andere situatie is wanneer de voorwaarden van een opdrachtgever worden geaccepteerd. In die gevallen dient per contract te worden besproken met verzekeraars welke onderdelen van de betreffende voorwaarden tegen welke condities acceptabel zijn. Daarnaast is het voor de verkoper van belang om niet alle verantwoordelijkheid te accepteren om een preventief belang te houden.
•
Indien de hiervoor genoemde situatie zich vaak voordoet, zijn er mogelijkheden om dit vooraf en doorlopend binnen de aansprakelijkheidsverzekering te regelen binnen.
7
