B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing Voor een beoordeling van het weerstandsvermogen is inzicht nodig in de risico’s en de aanwezige weerstandscapaciteit. De risico’s die niet zijn afgedekt via verzekeringen of voorzieningen zijn vermeld in de hieronder opgenomen risicoparagraaf. Hieruit valt een benodigde weerstandscapaciteit af te leiden. De gemeente heeft verschillende verzekeringen afgesloten. Wanneer de gemeente wordt geconfronteerd met een claim van een derde kan dit meestal worden verhaald op de verzekering. Idem bij schadegevallen. Het is wel zaak dat de gemeente in deze niets te verwijten valt. Er moet schadepreventief gewerkt worden, o.a. door voldoende onderhoud te plegen, het correct naleven van bestaande procedures en het goed gemotiveerd afhandelen van bezwaarschriften. Risico’s van achterstallig onderhoud beheerst de gemeente door het opstellen van beheerplannen. In onze gemeente zijn beheerplannen met daarbij horende budgetten opgesteld voor wegen, groen, verlichting, riolering, kunstwerken, sportaccommodaties en speeltoestellen. De daarbij horende voorzieningen zijn op het vereiste niveau gebracht. Voor het onderhoud van gemeentelijke gebouwen zijn onderhoudsplannen opgesteld, maar omdat deze nog moeten nog worden vastgesteld door het gemeentebestuur zijn hiervoor geen daarop afgestemde onderhoudsvoorzieningen begroot. Na afronding van de verbouwing van het gemeentehuis en de verkoop van onroerend goed dat niet van strategische waarde is voor de gemeente, zal een geactualiseerd onderhoudsplan gemeentelijke gebouwen worden opgesteld. Verwachting is dat op dat moment het beschikbare en benodigde budget (meer) met elkaar in evenwicht zijn. Het onderhoud van de schoolgebouwen gaat met ingang van 2015 over van de gemeente naar de schoolbesturen. Zij krijgen hiervoor rechtstreeks financiële middelen van het Rijk. Als beheerder van het gebouw De Wilgenbroek blijft de gemeente wel verantwoordelijk voor het onderhoud aan de binnenkant van dit gebouw.
Risico’s De risicoparagraaf geeft inzicht in potentiële risico’s en meevallers, waardoor een betere basis wordt verkregen voor een oordeel over de financiële positie van de gemeente. Een risico is een kans op het optreden van een negatieve (of positieve) gebeurtenis van materieel belang die niet voorzien is in de begroting van 2015 dan wel de meerjarenbegroting 2016-2018. Aangezien het erg lastig is om de kans te kwantificeren, maken we alleen onderscheid tussen hoog (90%), laag (10%) en middelmatig (50%). Vervolgens is een financiële indicatie opgenomen van het risico door de kans te vermenigvuldigen met het gemiddelde effect. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen eenmalige en structurele effecten. Risico’s met een eenmalig financieel effect Niet uitvoeren correcte procedure van aanbesteding Bij een aanbesteding zijn diverse juridische aspecten van toepassing, de aanbestedingsprocedure in praktische zin is nogal complex. Door de concurrentie in de markt is men heel alert op een eventuele omissie en juridische procedures worden steeds sneller aangespannen. In 2013 waren er 23 aanbestedingen groter dan € 50.000, het gemiddelde aanbestedingsbedrag kwam uit op ongeveer € 315.000 per aanbesteding. De kans dat in een van de komende jaren voor alle aanbestedingsprocedures juridische claims bij de gemeente worden neergelegd schatten we in op laag, de kans dat het in enig jaar ooit gebeurt op middelmatig. Kostenstijgingen grote projecten Programmabegroting 2015
Het blijft altijd onzeker of voorgenomen grote werken binnen de gevoteerde kredieten kunnen worden gerealiseerd. Is de eerste globale schatting van de te maken kosten juist geweest? Zijn er goede opgestelde bestekken waardoor er geen discussie ontstaat over al dan niet meerwerk? Grote werken in de komende jaren zijn onder andere de afronding van de aanpassingen aan het sportcomplex ODC, de herbouw van de Michaëlschool, investeringen in de infrastructuur in het centrum en de PHS met de aanleg van de verbindingsweg Ladonk-Kapelweg. De totaal geraamde investeringen in de jaren 2015 tot en met 2018 bedragen € 10,5 miljoen, d.w.z. gemiddeld € 2,6 miljoen per jaar. Een niet voorziene kostenstijging van 10% zou neerkomen op een bedrag van € 260.000. Indien de kostenontwikkeling tegenvalt, proberen we eerst bij te sturen door het kwaliteitsniveau aan te passen of bepaalde investeringsuitgaven achterwege te laten. Grondexploitatie Ook binnen het grondbedrijf bestaat de kans op kostenstijgingen van grote projecten, maar dit zijn geen afzonderlijke investeringskredieten die door de raad zijn gevoteerd. De kosten van het grondbedrijf, waaronder Vorst A met reconstructie rijbaan Lennisheuvel en de ontwikkelingen rondom Boseind/terrein Biomérieux, Panta-Rhei, worden 2 maal per jaar geactualiseerd, zodat we dit risico onder controle hebben. Het risico van vertragingen, die de gemeente niet allemaal in de hand heeft, leidt in het grondbedrijf tot financieel nadeel. Er zijn zeven complexen in exploitatie genomen. Voor 5 daarvan waren eind 2013 verliesvoorzieningen getroffen ten bedrage van € 10,7 miljoen, voor 2 complexen werd een winst verwacht, van € 0,6 miljoen tezamen. Voor een uitgebreidere risicoanalyse wordt verwezen naar de paragraaf G, grondbeleid. De reserve Grondexploitatie is leeg waardoor alle tegenvallers meteen ten laste van de algemene middelen komen. We schatten de risico’s van een jaar vertraging hoog in. De boekwaarde eind 2013 bedroeg € 21,1 miljoen, hetgeen betekent dat € 10,4 miljoen niet is afgedekt met verliesvoorzieningen. Een jaar vertraging tegen een rentelast van 3,5% betekent een financieel nadeel van € 364.000. De Kleine Aarde Per 1 januari 2011 is de gemeente eigenaar geworden van perceel en opstallen van De Kleine Aarde. Besloten is om per 2014 terrein met opstallen te verhuren aan Triple E waarbij huurder ook het onderhoud voor haar rekening zal nemen. Er is een voorschot van € 50.000 verstrekt. Naheffing Attero vanwege te weinig geleverd afval Tot 2017 heeft Boxtel een contract met Attero voor het aanbieden/verwerken van afval. Indien de gemeente minder afval aanbiedt dan in het contract is opgenomen, moet een naheffing worden betaald. Verwacht wordt dat door de invoering van diftar m.i.v. 2014 minder afval zal worden aangeboden aan Attero, waardoor de kans bestaat op een naheffing van zo’n € 200.000 per jaar. Er is echter nog dekking binnen de reserve Egalisatie reinigingstarieven.
Programmabegroting 2015
Schade en leegstand gemeentelijke eigendommen Vernielingen aan gemeentelijke eigendommen vallen niet onder de verzekering. Als de dader(s) niet meer te achterhalen zijn, komen de kosten van herstel voor rekening van de gemeenten. In dit verband kan ook gedacht worden aan het dumpen van xtc-afval in het buitengebied. De niet verhaalbare schade van vernieling of iets dergelijks wordt geschat op € 20.000. De laatste paar jaar zien we steeds meer leegstand van gebouwen; bedrijfsgebouwen, winkels, stallen maar ook woningen. Hoewel de gemeente alleen wordt geconfronteerd met de financiële consequenties van leegstand van gebouwen die haar eigendom zijn, heeft veel leegstand in een bepaald gebied een negatieve uitstraling met alle mogelijke gevolgen van dien die gemeente wel financieel kunnen raken. De verwachte ontwikkeling van leegstand van schoolgebouwen wordt meegenomen in de visie die het schoolbestuur gaat opstellen en die van sportaccommodaties zal aan de orde komen in de nieuwe sportnota. Voor wat betreft de verhuur van de tweede verdieping van het gemeentehuis, die niet langer nodig is om ambtenaren te huisvesten, geldt dat nog geen huuropbrengst is begroot. Nazorg Vlagheide In 2014 is de voorziening Nazorg Vlagheide opgeheven. Het risico dat de gemeente nog zal moet bijbetalen in de kosten van afdekking van de voormalig vuilstortplaats bedraagt nog steeds circa € 220.000. Juridische dossiers Voor de financiële gevolgen van rechterlijke uitspraken heeft de gemeente een verzekering afgesloten. Daarbij is een maximumbedrag per geval van toepassing. Het juridische dossier Moorwijk heeft al een lange looptijd. Verder wordt de grondeigendom van de bermen in de buurt Sparrenrijk betwist. Samenvattend overzicht van de financiële indicatie van bovenstaande incidentele risico’s. Omschrijving
Geschat risico
Kans
Kans x effect
Niet uitvoeren correcte aanbestedingsprocedure
€ 315.000
0,5
€ 157.500
Kostenstijgingen grote projecten
€ 260.000
0,5
€ 130.000
Grondexploitatie, 1 jaar vertraging
€ 364.000
0,9
€ 328.000
De Kleine Aarde Naheffing Attero vanwege te weinig geleverd afval Niet verhaalbare schade gemeentelijk eigendom Nazorg Vlagheide
€ 50.000
0,5
€ 25.000
€ 200.000
0,9
Dekking aanwezig
€ 20.000
0,5
€ 10.000
€ 220.000
0,5
€ 110.000
Juridische dossiers
Pm
Totaal
€ 760.500
Op basis van bovenstaande genoemde incidentele risico’s is de benodigde incidentele weerstandscapaciteit te becijferen op € 760.500. Risico’s met een structureel financieel effect Uitkering Gemeentefonds De grote bezuinigingen van het Rijk lijken achter de rug, maar de ontwikkelingen in het accres kunnen ook forse fluctuaties te zien geven. Door de normeringssystematiek hebben wijzigingen in Rijksuitgaven invloed op de omvang van de algemene uitkering van het Gemeentefonds. Naast de aanpassing van het accres zijn de jaarlijkse aanpassingen in de uitkeringsbasis van belang (vooral mutaties in aantallen bijstandsontvangers, woonruimten en inwoners, maar ook leerlingenaantallen onderverdeeld naar diverse soorten onderwijs). Hierbij spelen landelijke ontwikkelingen een rol, maar ook Boxtelse ontwikkelingen.
Programmabegroting 2015
Inmiddels heeft voor een groot deel van het gemeentefonds een herijking plaatsgevonden met herverdeeleffecten tussen gemeenten. In 2016 volgt de herijking voor het resterende deel. Hoe deze herijking voor Boxtel uit zal pakken is nog onbekend. Per 1 januari 2018 vervalt het deelfonds sociaal domein. In de komende jaren zal duidelijk worden of Boxtel het gewenste beleid op de gedecentraliseerde gebieden Wmo, jeugd en participatie kan vormgeven binnen de in het Gemeentefonds hiervoor beschikbaar gestelde gelden. De door het kabinet Rutte II doorgevoerde bezuinigingen op apparaatslasten gemeenten i.v.m. opschaling gemeenten kennen een oplopend bedrag en doen zich vooral voelen vanaf 2018. Hoewel de vorming van 100.000+ gemeenten van de baan is, wil het kabinet de daaraan gekoppelde bezuiniging wel handhaven. In 2012 hebben we berekend dat deze bezuiniging voor Boxtel kan oplopen tot € 1.475.000 in 2025. Tot en met 2018 is deze korting i.v.m. bezuinigingen op apparaatslasten gemeenten in onze begroting verwerkt. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is in onderhandeling met het kabinet over het schrappen van deze bezuiniging. Decentralisatie Rijkstaken De invoering van de drie voorgenomen grote decentralisatieoperaties is eveneens in de begroting verwerkt, hoewel op onderdelen nog nadere uitwerking moet plaatsvinden. Er is circa € 13 miljoen aan extra budget bijgekomen. Uitvoering van beleid zal geschieden middels gemeenschappelijke regelingen met omliggende gemeenten in de regio. De risico’s zijn nog moeilijk in te schatten. Het totaalrisico voor het Gemeentefonds is door het Rijk beperkt tot € 15 per inwoner per jaar. Voor Boxtel dus maximaal € 450.000, € 900.000, € 1.350.000 etc. totdat evenwicht is bereikt. Loonontwikkelingen Medio 2014 is bekend geworden dat er een nieuwe Cao komt voor gemeentepersoneel met een salarisverhoging van 1% per 1 oktober 2014 en met € 50 per maand per 1 april 2015. Dit betreft een Cao voor de periode 2013 t/m 2015. De meerjarenbegroting moet hier nog op aangepast worden. Vanwege de lage rekenrente moet mogelijk ook de (verzekering) van de pensioenen van voormalige wethouders worden aangepast. Verder ontvangen alle burgemeesters, wethouders en raadsleden vanaf 1 juli 2014 een vaste onkostenvergoeding. Het onderscheid naar grootte van de gemeente is vervallen. Voor burgemeesters wordt de onkostenvergoeding € 375 netto per maand; voor de wethouders € 345 en voor de raadsleden € 165. Toename schuldhulpverlening De economische crisis heeft geleid tot een toename van de werkloosheid. En bij een wegvallend inkomen kunnen huishoudens moeilijker aan hun verplichtingen voldoen. Bij een woningmarkt waarbij volgens De Nederlandse Bank een kwart van de woninghypotheken onder water staat, zullen gedwongen verkopen mogelijk gaan toenemen en zal de omvang van de restschuld vaak aanzienlijk zijn met alle gevolgen van dien voor de gemeentelijke schuldhulpverlening. Gevolgen van krimp Het inwoneraantal van Boxtel is in de jaren 2009 t/m 2011 nauwelijks gegroeid. De groei van 2012 (+152) is door de afname van 2013 (-116) voor een belangrijk deel ongedaan gemaakt. Met name het aantal kinderen neemt de laatste jaren af hetgeen reeds heeft geleid tot een bijstelling van plannen op het gebied van onderwijshuisvesting. De gevolgen voor overige beleidsvelden zoals, kinderopvang, sport, welzijnsvoorzieningen of woningbouw, zullen nog in kaart gebracht worden middels de toegezegde krimpnota (aangenomen motie bij de behandeling van de Begroting 2014). Echter ook op het gebied van Rijksuitkeringen leidt een lagere groei van de bevolking voor de gemeenten vaak tot minder inkomsten. Verbonden partijen De economische crisis en de maatregelen die het kabinet neemt doen zich voelen bij veel partijen in de samenleving. De WSD krijgt te maken met de nieuwe Participatiewet. In het algemeen geldt dat de
Programmabegroting 2015
invloed van een individuele gemeente in een gemeenschappelijk regeling beperkter is dan bij het volledig zelf uitvoeren van de taak. Uit de jaarverslagen 2013 van met Boxtel verbonden partijen blijken niet dat partijen verwachten dat ze in de toekomst verlies zullen moeten afwentelen op de gemeente Boxtel. Onderhoud gemeentelijke gebouwen De onderhoudsplannen voor deze gebouwen zijn nog niet vastgesteld door het college in afwachting van een nieuw op te stellen onderhoudsplan voor het gemeentehuis na de verbouwing ervan en van aanpassing van het onderhoudsplan voor de overige gemeentelijke gebouwen na verkoop van diverse panden. Samenwerking van 3 Meierijgemeenten De gemeenten Boxtel, Sint-Michielsgestel en Haaren hebben de intentie uitgesproken om te komen tot een ambtelijke fusie. Na raadpleging van de burgers kan eind 2014/begin 2015 een bedrijfsplan in de gemeenteraden besproken worden. Voor de ambtelijke fusie met beoogde ingangsdatum 1 januari 2016, zal een gemeenschappelijke regeling gevormd worden waarin de 3 gemeenten hun bedrijfsvoeringsbudgetten zullen inbrengen. Begroot is dat de GR een efficiencywinst van 10% zal kunnen realiseren, waarmee de bestaande personele taakstellingen zoals opgenomen in de gemeentelijke begrotingen en de kosten voor een investeringsimpuls en frictielasten kunnen worden gedekt. De geraamde taakstelling is slechts ten dele in de begroting opgenomen voor kwaliteitsverbetering van de bedrijfsvoering. Verwacht wordt dat de combinatie van incidenteel investeren en structureel besparen op termijn sowieso haalbaar is. Het risico is derhalve beperkt. Korting onderwijshuisvesting Eerder is al aangegeven dat het moeilijk zal worden om de stelpost Korting onderwijshuisvesting te kunnen inverdienen op het terrein van onderwijs. Het restant van de structurele stelpost bedraagt nog bijna € 300.000 per jaar. Schrappen van de prijscompensatie In het kader van de bezuinigingen is de prijscompensatie geschrapt vanaf 2013 tot en met 2017, derhalve een periode van 5 jaar. Hoewel er binnen programma’s geschoven kan worden met budgetten kunnen er op onderdelen knelpunten gaan optreden. Vennootschapsbelasting overheidsbedrijven Op aanwijzen van de Europese Commissie wordt de vrijstelling voor vennootschapsbelasting voor overheidsbedrijven afgeschaft. Deze vrijstelling zou in strijd zijn met de EU-staatssteunregels. Het gaat in dit verband om gemeentelijke activiteiten die normaliter ook in concurrentie plaatsvinden in het economisch verkeer. In dit verband valt onder andere te denken aan verhuur en grondexploitatie. Met ingang van 1 januari 2016 moet de gemeente over de fiscale winst van dergelijke activiteiten voortaan vennootschapsbelasting gaan betalen. Verstrekte leningen en garanties De grootste partij waaraan de gemeente leningen en borgstellingen heeft verstrekt is de woonstichting, nl. € 13 miljoen leningen en € 95 miljoen borgstellingen. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw staat als eerste garant, de gemeente is achtervang. Hoewel de woonstichting met ingang van 2014 verhuurdersheffing is moeten gaan betalen, is haar financiële positie nog als gezond te kenschetsen. De gemeente staat borg voor een bedrag van zo’n € 7,5 miljoen voor leningen verstrekt aan verenigingen, stichtingen en particulieren. Samenvattend overzicht van de financiële indicatie van bovenstaande structurele risico’s. Omschrijving Gemeentefondsuitkering
Geschat risico -€ 500.000 tot
Programmabegroting 2015
Kans 0,9
Kans x effect €0
+ € 500.000 Gemeentefonds, effect decentralisaties en herijking
max. cum. € 450.000
0,1
€ 45.000
Loonontwikkelingen
€ 120.000
0,9
€ 108.000
Toename schuldhulpverlening
€ 100.000
0,5
€ 50.000
Gevolgen van krimp
Pm
0,5
Pm
Verbonden partijen
€0
€0
Onderhoud gemeentelijke gebouwen/ Tijdige verkoop onroerend goed
€ 168.000
0,5
Samenwerking 3 Meierijgemeenten
€ 300.000
0,1
€ 30.000
Korting onderwijshuisvesting
€ 300.000
0,5
€ 150.000
Schrappen prijscompensatie
cumulatief € 383.000
0,1
€ 38.000
0,1
€ 50.000
Vennootschapsbelasting overheidsbedrijven
€0
Verstrekte leningen en garanties
€ 500.000
€ 84.000
€0
Totaal
€ 555.000
Op basis van bovenstaande genoemde structurele risico’s is de benodigde structurele weerstandscapaciteit op minimaal € 555.000 te becijferen.
Aanwezige weerstandscapaciteit De aanwezige weerstandscapaciteit bestaat uit middelen of mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om substantiële niet begrote kosten te kunnen dekken. Voor Boxtel betreft dit een Algemene reserve met een verwachte stand per ultimo 2015 van € 7.632.000 (dit zijn incidentele middelen) en een onbenutte belastingcapaciteit van € 569.000 (dit zijn structurele middelen die gegenereerd kunnen worden). In vergelijking met de vorige begroting is de Algemene reserve nu € 0,7 miljoen hoger en de onbenutte belastingcapaciteit € 245.000 lager. De onbenutte belastingcapaciteit is berekend rekening houdend met de eisen die worden gesteld aan de eigen heffingen om in aanmerking te komen voor een zogenaamde artikel 12-uitkering van het Rijk. Deze eisen zijn: 100% kostendekking voor riolering en reiniging en een redelijk peil van de OZB-inkomsten. Onder een redelijk peil van de OZB wordt verstaan een tarief dat 20% boven het landelijk gemiddelde ligt. Voor 2015 is het OZB-percentage van de WOZ-waarde voor toelating tot artikel 12 door het Rijk vastgesteld op 0,1790 (was 0,1651 voor 2014, derhalve een stijging van 8,4%) Bij een WOZ-waarde van het Boxtels onroerend goed van € 3.692 miljoen (woningen en niet-woningen) leidt dit tot een normopbrengst van € 6.609.000; onze begrote opbrengst is € 6.040.000. Stille reserves Enkele jaren terug hebben we nog een inventarisatie gemaakt van de stille reserves. Van stille reserves is sprake als de marktwaarde uitkomt boven de boekwaarde. Hoewel we over stille reserves beschikken (met name opgesloten in panden en gronden) worden zij niet meegenomen bij de bepaling van de omvang van de weerstandscapaciteit omdat veel panden en gronden meestal niet meteen verhandelbaar zijn. De verhouding tussen de aanwezige weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit geeft de ratio weerstandsvermogen aan. Geconcludeerd kan worden dat de weerstandscapaciteit zowel op incidentele als op structurele basis voldoende is. Onderstaande weergave verduidelijkt dat. Ratio weerstandsvermogen (bedragen x € 1.000) Feitelijke weerstandscapaciteit Benodigde weerstandscapaciteit
incidenteel
structureel
7.632 761
569 555
Programmabegroting 2015
Opgemerkt wordt dat het een risico-inschatting blijft die zich in de loop van de tijd heel anders kan ontwikkelen. Veel zal afhangen van de ontwikkeling van het Gemeentefonds en van de budgetten en de regelgeving die het Rijk overdraagt op het terrein van de drie decentralisaties.
Programmabegroting 2015
